1. Mulandu nshi tulingile ukuipekanishisha ku masanso ayakalamba?

 NGA NAMUIPEKANYA bwino kuti mwapusuka ubusanso. Ku cakumwenako, nga kwacitika ubusanso ubukalamba, abantu abaipekanishisha libela balapusuka kabili balafwako na bantu bambi. Akabungwe kamo akafwilisha abaponenwe na amasanso ayakalamba mu Europe katile: “Nga natuipekanya kuti twapusuka.”

2. Mulandu nshi tulingile ukuipekanishisha ku bucushi bukalamba? (Mateo 24:44)

² “Ubucushi ubukalamba” bukesa mukupumikisha. (Mat. 24:21) Ubucushi bukalamba bwalipusanako na amasanso ayakalamba pantu bwena twalishiba ukuti bukesa. Imyaka 2,000 iyapita Yesu aebele abasambi abakwe ukuti baleipekanya sana kuli ubu ubushiku. (Belengeni Mateo 24:44.) Nga natuipekanya, tuli no kushipikisha iyi inshita iya-afya kabili tukalenga na bambi ukushipikisha.—Luka 21:36.

3. Bushe ukushipikisha, uluse, e lyo no kutemwa fikalenga twaipekanya shani ku bucushi bukalamba?

³ Natulandeko pa mibele itatu iingalenga twaipekanya ku bucushi ubukalamba. Tukacita shani nga batweba ukubila imbila ya bupingushi, e lyo abantu bakatendeke ukutukaanya? (Ukus. 16:21) Tukakabila ukushipikisha pa kumfwila Yehova no kucetekela ukuti akatucingilila. Tukacita shani nga ca kuti ifyuma fyonse nelyo fimo ifya ba bwananyina fyaonaika? (Haba. 3:17, 18) Tukakabila ukuba no luse pa kuti tukabapeele fyonse ifyo bakalakabila. Tukacita shani nga ca kuti inko ishikomana akapi shatusansa e lyo twatendeka ukwikala pamo na aba bwananyina? (Esek. 38:10-12) Tukakabila ukutemwa sana aba bwananyina pa kuti tukashipikishe iyi nshita iya-afya.

4. Bushe Baibo ilangilila shani ukuti tulingile ukulashipikisha, ukuba no luse, e lyo no kutemwana?

⁴ Icebo ca kwa Lesa citukoselesha ukulashipikisha, ukuba no  luse, no kutemwa. Baibo pali Luka 21:19 itila: “Nga mwashipikisha e lyo mukaba aba mweo.” Na pa Abena Kolose 3:12 itila: “Fwaleni umutima wa nkumbu.” Na pali 1 Abena Tesalonika 4:9, 10 itila: “Pantu Lesa alamusambilisha ukutemwana. . . . Lelo tulemukoselesha, mwe bamunyinefwe, ukuti mutwalilile ukucishapo ukutemwana.” Amalembo yonse aya, balembe-ele abasambi abaleshipikisha, abali no luse, kabili abali no kutemwa. Na lyo line, balekabila ukutwalilila ukuba ne yi mibele. Na ifwe bene tulingile ukuba ne yi mibele. Pa kuti twishibe ifya kuba ne yi mibele, twalasambilila ifyo Abena Kristu ba kubalilapo balelanga iyi mibele. Kabili twalamona ne fyo twingabapashanya pa kuti tuipenkanye ku bucushi bukalamba.

5. Bushe Abena Kristu ba kubalilapo baleshipikisha shani amafya bakwete?

⁵ Abena Kristu ba kubalilapo balekabila ukulashipikisha. (Heb. 10:36) Balikwete amafya ayo abantu bonse balekwata. Na kabili balikwete amafya pa mulandu wa kuti bali Bena Kristu. Abengi balebacusha, te kuli ba shimapepo fye abaYuda nelyo abalashi abena Roma lelo na kuli balupwa wabo. (Mat. 10:21) Kabili balingile no kuicingilila ku fya bufi ifyo abasangu balesambilisha mu cilonganino, pa kuti balekanye abantu. (Imil. 20:29, 30) Na lyo line, balya Bena Kristu ba cine baleshipikisha. (Ukus. 2:3) Baleshipikisha shani? Baletontonkanya sana pa fya kumwenako ifyaba mu Baibo pamo nge fyo Yobo ashipikishe. (Yako. 5:10, 11) Balepepa kuli Lesa ukuti abakoshe. (Imil. 4:29-31) Kabili lyonse baleibukisha ukuti Yehova ali no kubapaala nga batwalilila ukushipikisha. — Imil. 5:41.

6. Finshi mwasambilila ku fyo ba Merita bacitile ilyo balebacusha?

⁶ Na ifwe kuti twashipikisha nga ca kuti lyonse tuletontonkanya pa fya kumwenako ifyaba mu Baibo, e lyo na mu mpapulo shesu, ifyalanda pa bantu abaleshipikisha. Ba Merita abekala ku Albania nabo e fyo balecita kabili ifi fyalengele bashipikishe ilyo balupwa wabo balebacusha. Batile: “Ilyashi lya kwa Yobo ilya mu Baibo lyalenkoselesha sana. Aliculile sana kabili taishibe no walelenga alekwata amafya, na lyo line Yobo atile: ‘Nshakaleke ukuba uwa kaele mpaka ne mfwa yandi!’ (Yobo 27:5) Naletontonkanya sana pa fyo amafya ayo Yobo akwete, yali ayakalamba sana ukucila amafya nakwete. Yobo ena taishibe uwalelenga aleba na mafya lelo ine nalishibe.”

7. Nangu ca kuti pali ino nshita tatukwete amafya ayakalamba, cinshi tufwile ukusambilila ukucita?

⁷ Kuti twatwalilila ukushipikisha nga ca kuti lyonse tule-eba Yehova fyonse ifiletusakamika. (Fil. 4:6; 1 Tes. 5:17) Nalimo pali ino nshita tamukwete amafya ayakalamba sana. Nomba bushe mulapepa kuli Yehova nga mwafulwa, nga na musakamana, nelyo ilyo tamwishibe ifyakucita? Nga ca kuti lyonse ilyo muli na amafya ayanono mulapepa kuli Yehova ukuti alemwafwa, tacakamukosele ukupepa kuli ena ilyo mukakwata amafya ayakalamba. Lyena mukeshiba ukuti, Yehova alishiba bwino ilyo alingile ukumwafwa ne fyo alingile ukucita pa ku mwafwa.—Amalu. 27:1, 3.

8. Bushe ifyo ba Mira bacitile, fitulanga shani ukuti ukushipikisha amafya tukwata pali ino nshita kuti kwalenga twaisashipikisha amafya tukakwata ku ntanshi? (Yakobo 1:2-4) (Moneni ne cikope.)

⁸ Tukashipikisha ubucushi bukalamba ubuli no kwisa nga ca kuti pali ino nshita tulashipikisha amafya tukwata. (Rom. 5:3) Mulandu nshi twalandila ifyo? Aba bwananyina abengi basanga ukuti nga bashipikisha ubwafya ubukalamba, balatwalilila ukushipikisha amafya na yambi ayo bengakwata. Nga bashipikisha ubwafya pa mulandu wa kuti Yehova nabafwa, balacetekela sana ukuti Yehova alafwaya ukubafwa. Kabili pa mulandu wa kuti  balicetekela Yehova, balatwalilila ukushipikisha amafya. (Belengeni Yakobo 1:2-4.) Ba Mira bapainiya ba mu Albania basanga ukuti ifyo bashipikishe amafya kale filabafwa ukutwalilila ukushipikisha amafya bakwata. Balandile ukuti inshita shimo bomfwa kwati e bakwatisha amafya ayengi. Nomba balebukisha ifyo Yehova abafwa mu myaka 20 pa kubatungilila, e ico batontonkanya abati: ‘Mira wileka ukubombela Yehova alikwafwa ukushipikisha amafya ayengi nga nshi.’ Na imwe bene kuti mwatontonkanya pa fyo Yehova amwafwa ukushipikisha. Mulecetekela ukuti alamona lyonse ilyo mushipikisha amafya kabili akamupaala. (Mat. 5:10-12) Lyena ilyo ubucushi bukalamba bukatendeka, ninshi mwalisambilila ifya kushipikisha. Kabili mukatwalilila ukulashipikisha amafya.

9. Bushe aba mu cilonganino ca mu Antioke ya mu Siria, balangile shani ukuti baleumfwila aba bwananyina uluse?

⁹ Natulandeko pa fyacitikile Abena Kristu ba mu Yudea ilyo kwali icipowe. Ilyo icilonganino ca mu Antioke iya ku Siria baumfwile pali ici icipowe, ukwabula no kutwishika balyumfwilile uluse aba bwananyina ba mu Yudea. Na lyo line, tabapelelefye pa kumfwa uluse, balicitilepo fimo pa kuti bafwe aba bwananyina. “Umo na umo atumine ifya kukumbusuka ku ba bwananyina abaikele mu Yudea ukulingana na po akwatile.” (Imil. 11:27-30) Nangu ca kuti aba bwananyina abaponenwe ne cipowe baali ukutali sana, Abena Kristu abali mu Antioke balefwaisha nga nshi ukubafwa.—1 Yoh. 3:17, 18.

10. Kuti twalanga shani ukuti tulomfwila aba bwananyina uluse nga baponenwa na amasanso ayakalamba? (Moneni ne cikope.)

¹⁰ Na ifwe bene muno nshiku kuti twalanga ukuti tulomfwila aba bwananyina uluse, nga tulebafwa ilyo twaishiba ukuti nabaponenwa no busanso ubukalamba. Tulafwaisha nga nshi ukubafwa. Nalimo kuti twacita ifi nga twaipusha baeluda nga kuti twa-afwilishako amakuule, ukusangwilako mu mulimo wa mwi sonde lyonse, nelyo ukupepelako aba bwananyina abaponenwe no busanso ubukalamba. b (Amapi. 17:17) Ku ca kumwenako, mu 2020 ilyo kwali icikuko ca COVID-19, balisontele Amakomiti ya Kwafwilisha Abaponenwe na Masanso Ayakalamba ukucila pali 950. Tulatasha sana aba bwananyina ababombako uyu mulimo wa kwafwilisha abaponenwe na amasanso. Pa mulandu wa kuti balomfwila aba bwananyina uluse, balabombesha pa kuti balebapeela ifyo bakabila, balabafwa ukutwalilila ukubombela Yehova, kabili limo balawamya na mayanda yabo ayonaike ne fifulo fya kupepelapo.—Linganyeniko 2 Abena Korinti 8:1-4.

11. Bushe tulenga shani Shifwe wa ku muulu acindikwa nga tuleumfwila abantu uluse?

¹¹ Nga tuleafwilisha abaponenwe na amasanso ayakalamba, abantu bambi balamona ifyo tulebombesha. Ku ca kumwenako, icikuuku ca mwela ico baleita ukuti Hurricane Dorian calyonawile Ing’anda ya Bufumu iyaba mu Bahamas. Ilyo balekuula Ing’anda ya Bufumu, balyebeleko umwaume umo uushali Inte ya kwa Yehova ukuti abapingule indalama bali no kulipila pa milimo imo iyo balefwaya ukuti abombe. Abebele ukuti: “Nkamupeela fye ifyo mulefwaya pa kubomba umulimo, kabili nkamupeela na bakubomba ukwabula ukumulipilisha. Ndefwaisha sana ukumwafwa, nintemwa ukumona ifyo mubika amano ku bantu.” Abantu abengi muli lino isonde tabaishiba Yehova. Nomba abengi pali aba balamona ifyo Inte sha kwa Yehova bafwilishanya. Ala tulaba ne nsansa ukwishiba ukuti nga tuleumfwila abantu  uluse, tulalenga abantu ukufwaisha ukwishiba na fimbi pali Yehova “uwakwatisha uluse.”—Efes. 2:4.

12. Bushe ukuba no luse pali ino nshita kutupekanya shani ku bucushi bukalamba? (Ukusokolola 13:16, 17)

¹² Mulandu nshi tukakabila ukuba no luse ilyo tukaba mu bucushi bukalamba? Baibo itila, bonse abashakaletungilila amabuteko bali no kuba na mafya pali ino nshita e lyo na lintu ubucushi bukalamba bushilatendeka. (Belengeni Ukusokolola 13:16, 17.) Bamunyinefwe na bankashi bakalakabila ubwafwilisho pa kuti bakalekwata fyonse ifyo bakalakabila. Ilyo Imfumu yesu Kristu Yesu akesa mu kupingula abantu akatusange tulelanga uluse pa kuti akatwite no ‘kwingila mu Bufumu bwakwe.’—Mat. 25:34-40.

13. Nga fintu tubelenga pa Abena Roma 15:7, bushe Abena Kristu bakubalilapo bali shani abatemwana?

¹³ Abena Kristu ba kubalilapo baishibikilwe ku kutemwana. Nomba bushe calibangukile ukulaba no kutemwa lyonse? Awe! Tontonkanyeni pa bantu abali mu cilonganino icali mu musumba wa Roma. Mu cilonganino mwali abaYuda abakulile bakonka Amafunde ya kwa Mose, e lyo na bena fyalo abakulile bakonka intambi ishalekanalekana. Bamo Abena Kristu bali basha e lyo bambi tabali basha bambi bena nalimo balikwete na basha abali mu cilonganino. Finshi aba Bena Kristu balecita pa kuti batwalilile ukulatemwana te mulandu ne fyo bapusene inkulilo? Umutumwa Paulo abakoseleshe ukuti: “Mulepokelelana.” (Belengeni Abena Roma 15:7.) Bushe aloseshe mwi ilyo alandile aya mashiwi? Ishiwi ilyo bapilibula ukuti “mulepokelelana,” lipilibula ukupokelela umuntu mu ng’anda yesu nelyo ukulenga umo aba cibusa wesu. Ku ca kumwenako, Paulo aebele Filemone ukupokelela bwino umusha wabutwike Onesimu. (File. 17) Kabili Prisila na Akula balipokelele Apolo uushaishibe ifingi pali Lesa nge fyo baishibe, kabili “balimubuulile no kumulondolwela bwino bwino amafunde ya kwa Lesa.” (Imil. 18:26) Aba Abena Kristu tabalekwata amafya pa mulandu wa ifi bali abapusana lelo balepokelelana.

14. Bushe ba Anna na bena mwabo balangile shani ukuti balitemwa aba bwananyina?

¹⁴ Na ifwe kuti twalanga ukuti twalitemwa aba bwananyina nga tuleba sana ifibusa na bena. Ukucita ifi kuti kwalenga nabo batutemwa. (2 Kor. 6:11-13) Natulandeko ifyacitike kuli ba Anna na bena mwabo. Ilyo babatumine fye ukubomba bumishonari ku calo ca ba ku West Africa, icikuko ca COVID-19 calitendeke. Pa mulandu wa cikuko tabalekumana pamo pa kulongana na ba bwanayina. Bushe aba abaupana bali no kulanga shani ifyo batemwa aba bwananyina? Balelanshanya na ba bwananyina ukubomfya Intaneti, kabili balebeba ifyo balefwaisha ukubeshiba. Aba bwananyina abo baletumina amafoni baletasha sana pa fyo bamishonari balebalanga ukuti balibatemwa. Kabili nabo bene balitendeke ukulabatumina amafoni no kubalembela amameseji. Mulandu nshi ba Anna na bena mwabo balefwaila ukwishibila aba bwananyina mu cilonganino ico bailemo? Ba Anna batile: “Nshalaba ifyo aba bwananyina balelanga ukutemwa kuli ine e lyo no lupwa lwandi ilyo ifintu fyaweme, na lintu twakwete amafya. Ifi bacitile fyalilenga naine ntwalilile ukutemwa aba bwananyina.”

15. Finshi mulesambilila kuli ba Vanessa pa kutemwa ba bwananyina? (Moneni ne cikope.)

¹⁵ Fwe bengi twaba mu cilonganino umwaba aba bwananyina abakwata inkulilo ishalekanalekana. Kuti twalanga ukuti twalibatemwa nga tulebika fye amano ku fisuma ifyo bacita. Calekosela sana ba Vanessa aba bombela ku New Zealand ukulaumfwana na bamo aba  mu cilonganino. Lyena batontonkenye ukuti pa kuti batendeke ukulaumfwana nabo bashaleumfwana nabo mu cilonganino, balingile ukulasangwa nabo inshita iikalamba. Ukusangwa nabo, kwalengele bamona ico Yehova atemenwa aba babwananyina. Batile: “Ukutula apo abena mwandi babasalile ukuba bakangalila wa muputule, twalishibana na ba bwananyina abakwata inkulilo ishalekanalekana, kabili ndomfwana nabo bonse. Pali ino nshita nalitemwa abantu abakwata inkulilo ishalekanalekana. Yehova nao afwile alitemwa ifi twaba abapusanapusana, pantu aliita abantu abalekanalekana ukulamupepa.” Nga tulemona abantu bonse nge fyo Yehova abamona tulanga ukuti twalibatemwa.—2 Kor. 8:24.

16. Mulandu nshi tukakabila ukutemwa aba bwananyina ilyo kukaba ubucushi bukalamba? (Moneni ne cikope.)

¹⁶ Ilyo tukaba mu bucushi bukalamba tukakabila ukutemwa sana aba bwananyina. Ilyo ubu bucushi bukalamba bukatendeka, bushe Yehova akatucingilila shani? Umfweni ifyo aebele abantu bakwe ilyo umusumba wa Babiloni bausanshile. Abebele ukuti: “Kabiyeni, mwe bantu bandi, ingileni mu miputule yenu iya mu kati, kabili isaleniko ifiibi. Fisameni inshita inono mpaka ubukali bupite.” (Esa. 26:20) Nalimo na ifwe bene tukakonka aya yene mashiwi mu bucushi bukalamba. ‘Imiputule ya mu kati’ iyo balandapo kuti yalosha ku filonganino. Ilyo kukaba ubucushi bukalamba Yehova alilaya ukuti akatucingilila nga twatwalilila ukulamubombela pamo na aba bwananyina. Kanshi tufwile ukwesha na maka pali ino nshita ukutemwa sana aba bwananyina. Ukucita ifi nalimo e kukalenga tukapusuke!

17. Nga twaipekanya pali ino nshita, finshi tukacita ilyo kukaba ubucushi bukalamba?

¹⁷ “Ubushiku ubukalamba ubwa kwa Yehova,” buli no kuleta amafya ayengi nga nshi pa bantunse.(Sefa. 1:14, 15) Abantu ba kwa Yehova nabo bene bakakwata amafya. Lelo nga twaipekanya pali ino ine nshita tukatekanya kabili tukala-afwilisha na bambi. Tukashipikisha ubwafya ubuli bonse ubukesa. Abena Kristu banensu nga bakwata amafya tukabombesha apo twingapesha ukuba no luse no kubapeela ifyo balekabila. Kabili nga twasambilila ukutemwa aba bwananyina pali ino nshita, tukatwalilila ukubatemwa na ku ntanshi. Lyena Yehova akatulambula, akatupeela umweo wa muyayaya mu calo umushakabe amasanso ayakalamba, kabili umo tukalaba amafya tukwata.—Esa. 65:17.