1, 2. (a) Finshi Yesu alombele mwi pepo lya kulekeleshako ilyo apepele pamo na batumwa bakwe? (b) Mulandu nshi nalimo Yesu asakamanine nga ca kuti abatumwa bakwe bali no kuba abaikatana?

ILYO Yesu alelya umulaalilo wa kulekeleshako na batumwa bakwe, alisakamene nga ca kuti bali no kuba abaikatana. Ilyo apepele pamo nabo, alandile ukuti alefwaya abasambi bakwe babe umo nga fintu ena na Wishi baba umo. (Belengeni Yohane 17:20, 21.) Nga baikatana bali no kulanga ukuti Yehova atumine Yesu pano isonde ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Ukutemwa ukwali no kulenga abantu baishiba abasambi ba kwa Yesu aba cine, e kwali no kulenga baba abaikatana.—Yoh. 13:34, 35.

² Yesu alikomaile pa kwikatana pantu alimwene ukuti abatumwa bakwe tabali abaikatana na lintu balelya umulaalilo wa kulekelesha. Nga fintu cali ku numa, abasambi balekansanina pa wali umukalamba pali bena. (Luka 22:24-27; Marko 9:33, 34) Inshita imbi Yakobo na Yohane baebele Yesu ukubapeela ififulo ifikalamba mu Bufumu bwakwe.—Marko 10:35-40.

3. Finshi nalimo fyalengele abasambi ba kwa Kristu beba abaikatana, kabili mepusho nshi twalayasuka?

 ³ Kwena te kufwaya fye ukulumbuka kwalengele ukuti abasambi ba kwa Kristu beba abaikatana. Abantu mu nshiku sha kwa Yesu tabali abaikatana pa mulandu wa lupato no musobolola. Abasambi ba kwa Yesu balingile ukubombesha pa kuti baleke ukuba ne yi mibele yabipa. Muli cino cipande twalayasuka aya amepusho: Bushe Yesu acitile shani ilyo abantu balangile ukuti balimusuulile? Finshi acitile pa kwafwa abasambi bakwe ukuleka ukuba no musobolola no kuba abaikatana? Kabili bushe ifyo asambilishe kuti fyalenga shani twaba abaikatana?

4. Finshi filanga ukuti abantu balisuulile Yesu?

⁴ Abantu balisuulile Yesu. Ilyo Filipi aebele Natanaele ukuti alisangile Mesia, Natanaele alandile ati: “Bushe mu Nasarete kuti mwafuma icisuma?” (Yoh. 1:46) Natanaele afwile alishibe ubusesemo ubwaba pali Mika 5:2 kabili alemona ukuti Mesia te kuti afyalilwe mu Nasarete pantu lyali litauni ilishacindeme. Na baYuda abaishibikwe sana balisuulile Yesu pantu ali mwina Galili. (Yoh. 7:52) AbaYuda abengi balemona abena Galili ukuti ba pa nshi. AbaYuda bambi pa kusaalula Yesu bamwitile ukuti umwina Samaria. (Yoh. 8:48) Intambi ne mipepele ya bena Samaria fyalipusene ne ntambi ne mipepele ya baYuda. AbaYuda na bena Galili tabacindike sana abena Samaria kabili tabalebafwaya no kubafwaya.—Yoh. 4:9.

5. Bushe abantu balemona shani abasambi ba kwa Yesu?

⁵ Intungulushi sha baYuda nasho shalesaalula abasambi ba kwa Yesu. AbaFarise balemona abasambi ba kwa Yesu ukuti bali pa bantu ‘abatiipwa.’ (Yoh. 7:47-49) Na kuba, balemona onse uushaile ku masukulu ya barabi nelyo uushalekonka intambi shabo ukuti wacabecabe kabili muntu yaweyawe. (Imil. 4:13) Icalengele basuule Yesu na basambi bakwe ni co abantu balesobolola abantu pa mulandu ne mipepele yabo, imikalile yabo, no mushobo wabo. Abasambi nabo balesobolola abantu. Kanshi pa kuti babe abaikatana balingile ukwaluka mu fyo baletontonkanya.

6. Landeni pa fyacitike ifilanga ifyo twingatendeka ukupata abantu.

⁶ Muno nshiku umusobolola waba fye mpanga yonse. Nalimo ni fwe abantu basobolola nelyo nalimo ni fwe bene tusobolola abantu banensu. Nkashi umo painiya ku Australia atile: “Nalepatilako abasungu nga nabika amano ku fyo balefyenga abena Australia inkonko ne fyo babafyenga. Na cimbi icalengele mbapate fintu balencusha.” Munyinefwe umwina Canada alilandile pa fyo asuulile abalelanda ululimi lumbi. Alandile ati: “Nalemona ukuti abalanda iciFrench balicindama ukucila abalanda iciNgeleshi. Nalipatile abalelanda iciNgeleshi.”

7. Finshi Yesu acitile pa lupato ulo abantu bakwete?

⁷ Muno nshiku abantu baliba sana no lupato nga filya fine cali na mu nshiku sha kwa Yesu. Finshi Yesu acitilepo? Ica kubalilapo, tatalile aba no musobolola, tali na kapaatulula. Alebila ku bakankaala na ku bapiina, ku baFarise na ku bena Samaria, ukubikako fye na kuli bakasonkesha ba misonko na babembu. Ica bubili, mu fyo alesambilisha ne fyo alecita alilangile abasambi bakwe ukuti tabalingile ukuba no mutunganya nelyo ukupata abantu banabo.

8. Cintu nshi icikalamba icalenga tube abaikatana? Londololeni.

⁸ Yesu alisambilishe abasambi bakwe icikalamba icalenga tube abaikatana. Abebele ati: “Bonse muli ba bwananyina.” (Belengeni  Mateo 23:8, 9.) Kwena cimo icalenga tube “aba bwananyina” ni co bonse twatuntuka kuli Adamu. (Imil. 17:26) Lelo kwaliba na fimbi ifyalenga. Yesu alondolwele ukuti abasambi bakwe ba bwananyina pantu bonse balishiba ukuti Yehova ni Shibo wa ku muulu. (Mat. 12:50) Na kabili ni co bonse baba mu lupwa ulukalamba ulwaikatana pa mulandu wa kutemwa ne citetekelo. E co ilingi line mu makalata ayo abatumwa balelemba baleitila abasambi banabo ukuti ‘bamunyinabo.’—Rom. 1:13; 1 Pet. 2:17; 1 Yoh. 3:13.

9, 10. (a) Mulandu nshi abaYuda bashalingile ukulamwena ukuti umutundu wabo walicindeme ukucila imitundu imbi? (b) Finshi Yesu asambilishe pa kuleka ukuba no lupato lwa mutundu? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁹ Pa numa Yesu aeba abasambi bakwe ukulamona abanabo ukuti ni ba munyinabo, abakonkomeshe ukuba abaicefya. (Belengeni Mateo 23:11, 12.) Nga fintu twasambilila, ukuba ne cilumba icabipa kwalengele abatumwa ba kwa Yesu beba abaikatana. Na kabili nalimo icilumba ca mushobo naco calilengele bafilwe ukuba abaikatana. Bushe abaYuda balingile ukuba ne cilumba pantu batuntwike kuli Abrahamu? AbaYuda abengi e fyo baletontonkanya. Lelo Yohane Kabatisha abebele ati: “Lesa alikwata amaka ya kwalula aya amabwe ukuba abana ba kwa Abrahamu.”—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu alandile ukuti ukuba ne cilumba pa mulandu no mutundu wa muntu kubi. Ifyo ayaswike kalemba umo uwamwipwishe ati: “Nga kanshi umunandi nani?” e fyalangile ukuti alipatile icilumba ca musango uyu. Pa kumwasuka Yesu amwebele icilangililo ca mwina Samaria uwasakamene umuYuda uwali pa bulendo uo basanshile ku fipondo. AbaYuda banankwe balemupitilila, lelo umwina Samaria ena alimumfwilile uluse. Pa kusondwelela ilyashi lyakwe, Yesu aebele uyu kalemba ukulapashanya umwina Samaria. (Luka 10:25-37) Mu lyashi lyakwe Yesu alangile ukuti umwina Samaria kuti asambilisha abaYuda umo ukutemwa abanensu kwalola.

11. Mulandu nshi abasambi ba kwa Kristu bashalingile ukubela na kapaatulula ku bena fyalo, kabili finshi Yesu acitile pa kubasambilisha ici cishinka?

¹¹ Pa kuti abasambi ba kwa Yesu babombe umulimo babapeele, balingile ukuleka ukuba ne cilumba no musobolola. Ilyo Yesu ashilabwelelamo ku muulu, alibebele ukubila “mu Yudea monse na mu Samaria, na ku mpela ya pano isonde.” (Imil. 1:8) Ilyo ashilabapeela uyu mulimo alibasambilishe ifya kuubomba ilyo alebika amano ku bena fyalo. Alitashishe umushilika umwina fyalo pa fyo ali ne citetekelo icikalamba. (Mat. 8:5-10) Lintu Yesu ali mwi tauni lya Nasarete umo akuliile, alilandile pa fyo Yehova alangile ukuti alibika amano na ku bena fyalo pamo nga mukamfwilwa umwina Foinike wa ku Sarefati na Namani umwina Siria uwalwele ifibashi. (Luka 4:25-27) Na kabili Yesu tabilile fye imbila nsuma ku mwanakashi umwina Samaria lelo alikele na mwi tauni lya mu Samaria pantu abantu balefwaya ukumfwa imbila nsuma.—Yoh. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Finshi abatumwa bacitile ilyo Yesu alesambilisha umwanakashi umwina Samaria? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Finshi filanga ukuti Yakobo na Yohane tabasambilileko ku fyo Yesu abasambilishe?

¹² Kwena tacayangwike ku batumwa ukuleka ukuba no musobolola. Balipapile ilyo bamwene Yesu alesambilisha umwanakashi umwina Samaria. (Yoh. 4:9, 27) Bashimapepo abaYuda tabalelanda na banakashi pa cintubwingi, pali bufi umwanakashi umwina Samaria uwaipangiile ishina ilibi. Abatumwa bakoseleshe Yesu ukuti alye. Lelo ifyo abaswike fyalangile ukuti icacindeme sana kuli ena kusambilisha uyu  mwanakashi ifya kwa Lesa te kulya. Ukushimikila abantu imbila nsuma, ukubikako fye no kushimikila uyu mwanakashi umwina Samaria kwali kufwaya kwa kwa Wishi kabili kwali nge ca kulya kuli Yesu.—Yoh. 4:31-34.

¹³ Yakobo na Yohane tabasambilileko nangu fimo ku fyo Yesu abasambilishe. Ilyo abasambi ba kwa Yesu balepita nankwe mu Samaria, bafwaile ukulaala mu mushi umo mu Samaria. Lelo abena Samaria balikeene ukubapeela apa kulaala, e co Yakobo na Yohane balikalipe kabili balefwaya umulilo ufume ku muulu no koca umushi onse. Yesu alibakalipile sana. (Luka 9:51-56) Nalimo kuti twatontonkanya ukuti, bushe Yakobo na Yohane nga balyebele Yesu ukulomba umulilo ababa bena Galili bakeene ukubapeela apa kulaala? Cimoneka kwati icalengele babe no lupato ni co bali no musobolola. Pa numa, nalimo umutumwa Yohane alyumfwile insoni lintu abena Samaria balekutika sana ilyo alebila imbila nsuma kuli bena.—Imil. 8:14, 25.

14. Bushe abatumwa bapwishishe shani ubwafya ubo aba mu cilonganino bakwete pa mulandu wa kuti balelanda indimi ishapusana?

¹⁴ Tapakokwele ukutula pa Pentekoste mu mwaka wa 33, mu cilonganino ca Bena Kristu mwaishileba akapaatulula ka mushobo. Ilyo baleyakanya bamukamfwilwa ifya kulya, bamukamfwilwa abaGriki tabalebapeelako. (Imil. 6:1) Nalimo icalengele aka kapaatulula, lulimi balelanda. Mu kwangufyanya abatumwa balipwishishe ubu bwafya ilyo basontele abaume abafikilepo ukutendeka ukwakanya ifya kulya. Abaume bonse abo basalile bakwete amashina ya ciGriki. Nalimo ici calengele bamukamfwilwa abaGriki bekalipa.

15. Bushe Petro atendeke shani ukuleka ukuba na kapaatulula ku bantu bonse? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹⁵ Mu mwaka wa 36, umulimo wa kulenga abantu ukuba abasambi walifikile na mu fyalo fimbi. Umutumwa Petro aleyampana fye na baYuda banankwe. Lelo ilyo Lesa alangile Petro ukuti Abena Kristu tabafwile ukuba na kapaatulula, aileshimikila Korneli umushilika umwina Roma. (Belengeni Imilimo 10:28-35.) Ukutula ilya nshita Petro aleliila pamo na ba bwananyina abena Fyalo kabili aleyampana nabo. Lelo ilyo papitile imyaka imo, Petro alilekele ukulya na Bena Kristu abashali abaYuda mu musumba wa Antioke. (Gal. 2:11-14) Ilyo ifi fyacitike, Paulo alikalipile Petro kabili alyumfwile ifyo amulungike. Ilyo Petro alembele kalata ya kubalilapo ku Bena Kristu abaYuda na bena Fyalo abali mu Asia Minor, alilandile ifisuma sana pa ba bwananyina bonse.—1 Pet. 1:1; 2:17.

16. Bushe abantu baishibe shani Abena Kristu ba mu nshita ya batumwa?

¹⁶ Ukwabula no kutwishika, abatumwa balisambilile kuli Yesu ukutemwa “abantu ba misango yonse.” (Yoh. 12:32; 1 Tim. 4:10) Nangu ca kuti palipitile inshita, ukwaluka kwena balyalwike. Abena Kristu ba mu nshita ya batumwa baishibikwe ukuti balitemwanene. Nalimo mu mwaka wa 200 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, Tertullian kalemba alembele ifyo abashali Abena Kristu balelanda pa Bena Kristu ati: “Balitemwana . . . Kuti bafwila na banabo.” Ilyo Abena Kristu ba mu nshita ya batumwa bafwele “ubuntu bupya,” balilwike ukutila Lesa amona abantu bonse ukuti baba fye cimo cine.—Kol. 3:10, 11.

17. Finshi tulingile ukucita pa kuti tufumye ulupato mu mitima yesu? Landeni pa fya kumwenako.

¹⁷ Muno nshiku, na ifwe tufwile ukufumya umusobolola mu mutima. Nkashi ku France alondolwele ukuti: “Yehova alilenga naishiba ifyo cipilibula ukuba no kutemwa, ukuba kapekape, no kutemwa abantu ba misango yonse. Na lyo line ncili ndesambilila ukuleka  ukuba no musobolola kabili limo ndafilwa. E ico nshileka ukupepelapo.” Nkashi uwikala ku Spain na o akwata ubwafya bumo bwine, alandile ati: “Inshita shimo ndesha ukuleka ukupata aba mushobo umo, kabili ilingi line ndakwanisha. Lelo nalishiba ukuti mfwile ukutwalilila ukulwisha. Ndatasha Yehova pa kundeta mu lupwa ulwaikatana.” Bonse fye tulingile ukuiceeceeta. Bushe na ifwe twaliba no musobolola uo tufwile ukuleka nga fintu aba bankashi twalandapo bacita?

18, 19. (a) Mulandu nshi cawamina ukulapokelela abantu bonse? (b) Kuti twacita shani ifi?

¹⁸ Cilawama ukulaibukisha ukuti inshita imo bonse twali “abeni,” e kutila twalitalwike kuli Lesa. (Efes. 2:12) Lelo Yehova alitukuliile kuli ena “ku myando ya kutemwa.” (Hos. 11:4; Yoh. 6:44) Yesu na o alitupokelele. Cali kwati alitwiswilile iciibi pa kuti tube mu lupwa lwa kwa Lesa. (Belengeni Abena Roma 15:7.) Apo bonse Yesu alitupokelela nangu ca kuti tuli babembu, tatulingile ukulakankamba umuntu nangu umo!

¹⁹ Ukwabula no kutwishika, amalekano, umusobolola, no lupato fikalafulilako fye ilyo cino calo cileya ku mpela. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Lelo apo tuli babomfi ba kwa Yehova, tufwile ukulamulomba ukuti aletupeela amano ayafuma ku muulu, ayashaba na kapaatulula kabili ayalenga twaba aba mutende. (Yako. 3:17, 18) Tulasekelela nga tuleba ifibusa na bantu abafuma ku fyalo fimbi, nga tatupatile intambi shabo kabili nalimo kuti twasambilila fye no ndimi shabo. Nga twacita ifi, umutende ukaba ngo mumana, kabili ubulungami bukaba nga mabimbi ya pali bemba.—Esa. 48:17, 18.

20. Finshi ficitika ukutemwa nga kwalenga twayaluka mu fyo tutontonkanya pa bantu?

²⁰ Nkashi umwina Australia uo tulandilepo kale atile: “Yehova alilengele naishiba icine.” Alandile ukuti ifyo alesambilila muli Baibolo fyalimwafwile. Atile: “Fyalengele nayaluka mu fyo naletontonkanya. E ico nalilekele ukuba no musobolola no lupato.” Munyinefwe umwina Canada na o alandile ukuti nomba aliluka ukuti “ilingi line ubututu e bulenga abantu baba no musobolola wa mushobo kabili uko umuntu afyalilwa te kulenga aba ne mibele imo.” Na kuba, uyu munyinefwe aupile nkashi uwalelanda iciNgeleshi! Ifi abantu baluka mu fyo bamona abantu filanga fye ukuti Abena Kristu nga bali no kutemwa kuti baleka ukuba no musobolola. Ukutemwa kulenga twaba abaikatana sana.—Kol. 3:14.