PA MULANDU wa kuti ifi fitabo fyali na malangi ayengi, twalefita ukuti umukolamfula. Ilyo nalebelenga ifi fitabo, ifikope ifisuma ifyalimo fyalelenga ndeelenganya ifyo nalebelenga. Ifi fyalengele nalafwaisha ukwishiba icine ca mu Baibolo pamo nga icali muli ifi fitabo ninshi ncili fye umwaice.

Ilyo Inkondo ya Calo iya Cibili yafikile mu India, ifintu fyalimbipile sana. Abafyashi bandi balipaatukene kabili pa numa balilekene. Calinkosele ukwishiba icalengele abantu abo natemenwe balekane. Nalyumfwile ububi sana kabili naleumfwa kwati nalilekeleshiwe. Nafyelwe fye neka, kabili takwali uwalensansamusha nelyo uwa kuntungilila nga fintu nalefwaya.

Pali iyi inshita ine na bamayo twaleikala mu Karachi uwali umusumba ukalamba uwa citungu. Bushiku bumo ba Fred Hardaker abakalamba abali badokota kabili Inte ya kwa Yehova balishile mu kubila imbila nsuma pa mwesu. Balepepa kumo kwine na ulya mishonari uwapeele abafyashi bandi ifitabo. Ba Hardaker balefwaya ukutendeka ukusambilisha bamayo  Baibolo. Lelo bamayo balikeene no kubeba ukuti nalimo ine kuti natemwa ukusambilila. Umulungu wakonkelepo balitampile ukunsambilisha.

Ilyo papitile imilungu iinono, natendeke ukuya mu kulongana pa kiliniki ya kwa munyinefwe Hardaker. Nalimo ba Nte 12 abakalamba e balelongana. Balenkoselesha kabili balensakamana kwati fye ndi mwana wabo. Ncili ndebukisha ifyo caleba nga natwikala bonse, balendolesha no kulanda na ine kwati ndi cibusa wabo, kabili ifi fine e fyo nalefwaisha pali ilya nshita.

Tapakokwele munyinefwe Hardaker alinjebele ukuya nankwe mu kubila imbila nsuma. Balinsambilishe ifya kubomfya icilimba ca maseleti ico beta ukuti phonograph pa kuti tulelishisha abantu amalyashi ya Baibolo ayepi. Amalyashi yamo yalekalifya abo twalesanga pa mayanda pantu tabaletemwa ifyo yalelandapo. Lelo nalitemenwe sana ukubila imbila nsuma. Nalitemenwe sana icine ca mu Baibolo no kusambilisha abantu.

Ilyo abashilika abena Japan balefwaya ukusansa icalo ca India, abalashi ba buteko bwa ku Britain balicililemo ukucusha Inte sha kwa Yehova. Mu July mu 1943 ifi balecusha ba Nte na ine fyalinkumine. Abakalamba be sukulu abali bashimapepo mwi calici lya Anglican balintamfishe isukulu. Baebele bamayo abati filya nalesangwa na ba Nte, fyali no kulenga abana besukulu banandi bakwate imibele yabipa. Bamayo balitiinine kabili balindeseshe ukulayampana na ba Nte. Pa numa balininikishe ubwato ubwaleya kwi tauni lya Peshawar uko batata baleikala apalepele amakilomita 1,370 ukufuma uko twaleika. Pa mulandu wa kuti nalilekele ukusambilila ifya kwa Lesa no kwampana na ba bwananyina, bucibusa bwandi na Yehova bwalibwelele pa nshi.

Mu 1947 nalibwelele ku Karachi ku kufwaya incito. Ilyo nali muli uyu musumba nailetandalila ba Hardaker ku kiliniki yabo. Balimpokelele bwino sana.

Banjipwishe abati: “Finshi ulwele?” pantu balemona kwati nshaleumfwa bwino e co nailile ku kiliniki.

Nabaswike nati, “Badokota ndi fye bwino. Ico ndefwaya kusambilila Baibolo.”

Banjipwishe abati, “Ni lilali ulefwaya ukutendeka?”

Nabwaswike nati, “Ili line nga kuti mwakwanisha.”

Twalisambilile Baibolo icungulo. Nalitemenwe pantu nalitampile ukwampana na bantu ba kwa Yehova na kabili. Bamayo balyeseshe apapela amaka yabo ukundesha ukulayampana na ba Nte, lelo pali iyi nshita ninshi nalisalapo kale ukulabombela Yehova. Pa 31 August 1947 nalibatishiwe pa kulanga ukuti naliipeele kuli Yehova. Ilyo nafishishe imyaka 17 natampile ukubomba bupainiya bwa nshita yonse.

Uko natampile ukubombela bupainiya ni ku Quetta uko abashilika ba ku Britain baleikala kale. Mu 1947 icalo ca India balicakenye pabili, uku lubali ni India ku lubali lumbi ni Pakistan. * Ifi bacitile fyalengele abali mu mipepele balebacusha, kabili abantu abengi nga nshi balikukile. Nalimo abantu amamilioni 14 balikukile. AbaShilamu mu India baile ku Pakistan, lelo abaHindu na baSikh abali mu Pakistan baile ku India. Ilyo ifi fyonse fyalecitika naninine ishitima mu Karachi kabili lyaliswile sana kabili inshita iikalamba naikete fye ku kashimbi ku nse ye shitima mpaka twafika ku Quetta.

Mu Quetta nakumene na ba George Singh bapainiya baibela abali ne myaka nalimo 25. Ba George balimpeele incinga iyo nalebomfya mu cifulo ca mpili ico nalebilamo. Inshita iikalamba nalebila fye neka. Mu myeshi fye 6 nalikwete amasambililo ya Baibolo 17, kabili abasambi bamo baishileba Inte sha kwa Yehova. Umo pa basambi ni Sadiq Masih uwali umushilika uwayafwile ine na ba George ukupilibula impapulo shimo ishilanda pali Baibolo mu lulimi ulo abena Pakistan balanda ulwa ciUrdu. Mu kupita kwa nshita Sadiq aishileba kasabankanya wa mbila nsuma uwacincila.

Pa numa nalibwekelemo ku Karachi no kutendeka ukubomba na ba Henry Finch na ba Harry Forrest bamishonari abapwishishe fye Isukulu lya Gileadi. Ala balinsambilishe ifintu ifingi nga nshi pa mulimo wa kwa Lesa! Bushiku bumo naile na munyinefwe Finch mu kubila ku kapinda ka ku kuso aka calo ca  Pakistan. Pa muulu wa mpili ishitali sana, twasangile abaUrdu abengi abalefwaisha ukusambilila icine ca mu Baibolo. Ilyo papitile imyaka ibili, na ine nalile kwi Sukulu lya Gileadi; kabili ilyo nabwelele ku Pakistan nalebombako bukangalila bwa muputule limo limo. Naleikala pa ng’anda ya bamishonari mu musumba wa Lahore pamo na bamishonari bambi batatu.

Ku ca bulanda, mu 1954 bamishonari abaleikala mu Lahore batendeke ukupusana. Pa mulandu wa kuti nawilile ku lubali lumo, balinsalapwile. Nalyumfwile ububi sana, nalemona fye kwati nalifililwe ukubomba umulimo bampeele. Nalibwelelemo ku Karachi, lyena naile ku London mu calo ca England, pa kuti ningayatendeka ukubombela Yehova cipya cipya.

Mu cilonganino nali mu London mwali aba bwananyina abengi abalebombela pa Bethel. Ba Pryce Hughes abali ababomfi ba musambo balimbikileko sana amano. Bushiku bumo balinshimikileko ukuti nabo bene balibakalipilepo kuli ba Joseph F. Rutherford abaleyangalila umulimo mwi sonde lyonse. Ilyo munyinefwe Hughes aeseshe ukulondolola, munyinefwe Rutherford alimukalipile sana. Nalipapile ilyo namwene munyinefwe Hughes alemwentula no kumwentula ilyo alenshimikila. Anjebele ati pa kubala alikalipe lelo pa numa alilwike ukuti balingile ukumulungika kabili filya bamukalipile fyalelanga ukuti Yehova alimutemenwe. (Heb. 12:6) Ifyo banshimikile fyalengele natendeka ukubombela Yehova ne nsansa na kabili.

Pali iyi yine nshita bamayo balishile ku London kabili balisumine ukulabasambilisha Baibolo kuli ba John E. Barr, abaishileba mwi Bumba Litungulula. Balilundulwike bwangu kabili balibatishiwe mu 1957. Pa numa naishileishiba ukuti ilyo batata bashilafwa balesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova.

Mu 1958 naupile Lene, nkashi umwina Denmark uwaleikala mu London. Umwaka wakonkelepo, twalikwete umwana umwanakashi uo twainike ati Jane. Pa numa twalikwete abana na bambi bane. Balimpeele ne milimo mu cilonganino ca Fulham. Nomba mu kupita kwa nshita Lene atampile ukulwalilila kabili pa mulandu no bulwele alwele twalingile ukukukila ukwakabako. E ico mu 1967 twakukiile ku Adelaide, ku Australia.

Mu cilonganino cesu ica Adelaide mwali aba bwananyina abasubwa 12 abakalamba. Baleba pa ntanshi mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Tapakokwele twalitendeke ukubombela Yehova nga fintu twalebomba kale.

 Mu 1979 ine na Lene twalikwete umwana walenga 5 kabili twamwinike ati Daniel. Daniel alilwele ubulwele batila Down syndrome * kabili tatwaleenekela ukuti akakokola pa calo. Ukushinta na lelo ndafilwa ukulondolola ubulanda twakwete. Twalebombesha ukusakamana Daniel pamo na bana banankwe bane. Inshita shimo aleyaluka blu pa mulandu wa kuti umwela walecepa mu mubili pantu alikwete ifipunda fibili ku mutima, kabili twalemubutushisha ku cipatala. Nangu ca kuti alilwele, ali uwacenjela nga nshi, alitemenwe abantu kabili alitemenwe sana Yehova. Nga tulepepa ilyo tushilatendeka ukulya, Daniel alefumbata iminwe, alesuminisha ku mutwe e lyo alanda ati “Ameni!” Nga tatupepele talelya.

Ilyo Daniel ali ne myaka ine, aishilelwala ubulwele beta ukuti leukemia (kansa ya mu mulopa). Ine na Lene twalenaka sana kabili twali no bulanda nga nshi. Twalisakamikwe nga nshi. Ilyo twali no bulanda sana, kangalila wesu uwa muputule Neville Bromwich alishile ubushiku pa ng’anda. Alitukumbatile ninshi alelila no kulila. Bonse twalililile. Alitusansamwishe kabili alitukoseleshe nga nshi. Abwelelemo ne nshita ya 1 koloko ya ku macaca. Papitile fye inshita iinono Daniel no kufwa afwa. Imfwa yakwe e cintu icabipisha icatucitikilapo. Na lyo line twalishipikishe pantu twalishibe ukuti nangu fye ni mfwa te kuti ipaatule Daniel ku kutemwa kwa kwa Yehova. (Rom. 8:38, 39) Ala tulafwaisha ukwisamonana nankwe ilyo akabuushiwa mu calo cipya ica kwa Lesa!—Yoh. 5:28, 29.

Ncili nine eluda nangu ca kuti nalikwetepo stroko nelyo lupuma pa miku ibili. Ifyancitikila fyalilenga ndelangulukilako abantu, maka maka abali na mafya. Nshibasuusha lelo ntontonkanya ukuti: ‘Bushe ifilengele baleumfwa ifi kabili baletontonkanya ifi, fintu fyabacitikilapo? Finshi ningacita pa kulanga ukuti nalibabikako amano? Finshi ningacita pa kuti mbakoseleshe ukulabombela Yehova?’ Nalitemwa sana ukuya ku fipempu fya bucemi ku ba mu cilonganino! Nga nasansamusha aba bwananyina, na ine wine ndasansamuka.

Ng’umfwa nge fyo uwaimbile amalumbo aumfwile uwatile: “Ilyo amatontonkanyo ya kusakamika yafulile muli ine, e lyo ifya kusansamusha [fya kwa Yehova] fyantalalike umutima.” (Amalu. 94:19) Yehova alingafwa mu mafya ya mu lupwa, ilyo abalashi balecusha abantu ba kwa Yehova, ilyo ifyo nshaleenekela fyacitike, na lintu nali no bulanda. Ukwabula no kutwishika Yehova mufyashi wandi ukushinta na lelo!