Nafyelwe pa 19 May mu 1940, mwi tauni lya Amioûn mu Lebanon. Pa numa ya myaka iinono, ulupwa lwesu lwakuukile ku musumba wa Tripoli uko nakuliile. Nakuliile mu lupwa ulwatemenwe Yehova kabili twali ne nsansa nga nshi. Twafyelwe 5, abanakashi batatu na baume babili, kabili nine nali kasuli. Abafyashi bandi tababikile sana amano ku kufwaya icuma. Ulupwa lwesu lwabikile sana amano ku kusambilila Baibolo, ku kulongana, na ku kusambilisha abantu pali Lesa.

Mu cilonganino twali mwali abasubwa abengi. Bamo pali aba ni ba Michel Aboud, abaletungulula isambililo lya citabo. Basambilile icine ilyo bali ku New York, kabili e babalilepo ukubila imbila nsuma mu Lebanon ku kutampa kwa ba 1920. Ndebukisha maka maka ifyo bacindike ne fyo baleafwa bankashi babili abafumine kwi Sukulu lya Gileadi, ba Anne na ba Gwen Beavor. Kabili aba bankashi baishileba ifibusa fyesu. Pa numa ya myaka iingi, nalitemenwe sana ilyo nakumene na ba Anne ku United States. Mu kupita kwa nshita, naishilekumana na ba Gwen ninshi balyupwa kuli ba Wilfred Gooch, kabili balebombela pa Bethel ya mu London, ku England.

Ilyo nali umwaice, mu Lebanon mwali fye ba Nte abanono. Na lyo line, twali abacincila ukwebako abantu ifyo twaishibe mu Baibolo. Twalebomba uyu mulimo nangu ca kuti intungulushi shimo isha mapepo shaletukaanya. Ndebukisha fimo ifyalecitika ilyo twalebomba uyu mulimo.

Bushiku bumo, ine na bankashi yandi ba Sana twaile mu kubila imbila nsuma pa mayanda ya ntunti. Ilyo twalelanshanya na baleikala pa ntunti imo, shimapepo alishile. Nalimo kwali abamwitile. Uyu shimapepo atendeke ukusaalula ba Sana. Alifulilwe icine cine no kusunka ba Sana, ica kuti baliponene pa matabo no kuicena. Umuntu umo alitumiine bakapokola. Kabili ilyo baishile, balifwaile uwa kusakamana ba Sana. Ulya shimapepo balimutwele ku kapokola uko bailesanga ukuti alikwete imfuti. Umukalamba wa bakapokola aipwishe uyu shimapepo ukuti: “Bushe ni we ani iwe wine? Bushe ni we shimapepo nelyo uli mukalamba wa fipondo?”

Cimbi icacitike ico njibukisha bwino, cintu cacitike ilyo twaile na basi mu kubila imbila nsuma ku ncende iyabela ukutali. Ilyo twafikile twalebomba fye bwino umulimo wa kubila imbila nsuma. Nomba ilyo shimapepo wa kuli ilya ncende aishibe ifyo twaile mu kucita kulya, alilonganike abantu abengi aba kutusansa. Batendeke ukutucusha no kututoba amabwe ica kuti balicenene na batata. Ndebukisha ifyo batata babacenene ica kuti pa menso pali fye umulopa weka weka. Batata balibwelele kuli basi pamo na bamayo, kabili bonse twalikonkele ninshi natumfwa umwenso. Na lyo line, ndebukisha amashiwi bamayo balandile ninshi balewamya batata ku menso, batile: “Mwe Yehova babeleleni uluse. Pantu tabeshibe ifyo balecita.”

Inshita imbi twaile mu kutandalila balupwa mwi tauni twaleikala. Ilyo twaile, twasangile shimapepo uwakwete icifulo icikalamba mwi calici lyakwe pa ng’anda pali bashikulu. Uyu shimapepo alishibe ukuti abafyashi bandi bali ni Nte sha kwa Yehova. E ico alinjitile no kutendeka ukunjipusha amepusho ninshi ndi fye ne myaka 6. Anjipwishe ukuti: “Iwe! Cinshi ushabatishiwilwa?” Namwaswike nati ncili umwaice kabili pa kubatishiwa mfwile ukwishibilapo na fimbi pa fyaba mu Baibolo no kuba ne citetekelo icakosa. Tatemenwe ifyo namwaswike, e ico aebele bashikulu ati uyu umwaice nansaalula.

Ifi ifyabipa limo limo fye fyalecitika. Abena Lebanon balitemwa abantu kabili balapokelela bwino abeni. Kanshi twalelanshanya na bantu abengi ifyaba mu Baibolo, kabili twaletungulula na masambililo ya Baibolo ayengi.

Ilyo nshilapwisha isukulu, munyinefwe wacaice uwa ku Venezuela alishile mu kutandala ku Lebanon. Uyu munyinefwe atendeke ukulongana mu cilonganino cesu, kabili atendeke ukwishishanya na bankashi yandi ba Wafa. Mu kupita kwa nshita balyupene kabili baile ku Venezuela. Ba Wafa balelembela batata amakalata no kubapaapaata ukuti ulupwa lwesu lonse lukakuukile ku Venezuela. Ico bale-ebela batata ifi ni co baletufuluka sana. Mu  kuya kwa nshita, batata balisukile basumina ukuti tukuukile ku Venezuela.

Twakuukile ku Venezuela mu 1953, kabili twaleikala mu Caracas mupepi no kwaleikala kateka. Apo nali umwaice, naletemwa ukutamba kateka nga alepita muli ci motoka icisuma sana ica mutengo. Lelo abafyashi bandi bena calibakosele ukubelesha ukwikala mu calo cimbi, ukusambilila ululimi lumbi, intambi, ukubelesha ifya kulya fya kuli cilya calo, e lyo ne miceele. Na kuba ilyo batendeke fye ukubelesha ukwikala muli ici calo, e lyo kwacitike icintu icabipa sana.

Batata balitendeke ukulwala. Twalipapile sana pantu bali no bumi ubusuma, kabili tabalelwalalwala. Tatwibukisha ukumonapo batata na balwala. Babasangile no bulwele bwa kansa ya kuli pancreas kabili balibalepwile. Ku ca bulanda, pa numa ya mulungu umo ukutula apo babalepwiliile, balifwile.

Te kuti nkwate na mashiwi ya kubomfya pa kulondolola ifyo twali no bulanda ilyo batata bafwile. Nali fye ne myaka 13. Tatwale-enekela ukutila batata kuti bafwa, kabili twalemona ukuti tatwakatale atubapo ne nsansa. Pa nshita iitali, bamayo calibakosele ukusumina ukuti batata balifwile. Na lyo line, twaishileiluka ukutila tapali ifyo twali no kucitapo, kabili Yehova alitwafwile ukushipikisha. Ilyo nali ne myaka 16, nalipwishishe isukulu lya ku sekondari mu Caracas, kabili nalefwaisha ukwafwa ulupwa lwandi mu fyo lwalekabila.

Mu kuya kwa nshita, bankashi yandi ba Sana balyupilwe kuli ba Rubén Araujo abafumine ku Gileadi. Ilyo ba Araujo bapwishishe Isukulu lya Gileadi, babwelele ku Venezuela. Lyena baile mu kwikala ku New York. Ilyo ulupwa lwandi lwapingwilepo ukuti nje mu kusambilila pa universiti, naile ku New York mu kwikala na bankashi yandi na bena mwabo. Ilyo naleikala nabo, balingafwile ukukosha bucibusa bwandi na Yehova. Na kabili icilonganino nalelonganamo ica ciSpanish mu Brooklyn, mwali aba bwananyina abengi abakalamba mu fya kwa Lesa. Babili pali aba abo naishibe, ni ba Milton Henschel na ba Frederick Franz abalebombela pa Bethel ya mu Brooklyn.

Ilyo umwaka wa kubalilapo pa universiti wali mu kupwa, natendeke ukutontonkanya nga ca kuti ifyo nalecita mu bumi fyali fye bwino. Nalibelengele no kutontonkanya sana pa fipande fyali muli magazini ya Ulupungu lwa kwa Kalinda ifyalelanda pali bamunyinefwe bamo abapangile ifya kucita mu mulimo wa kwa Yehova. Nalimwene ifyo bapainiya na balebombela pa Bethel abali mu cilonganino cesu bali ne nsansa, kabili nalefwaya ukuba ne nsansa nga bena. Na lyo line pali iyi inshita ninshi nshilabatishiwa. Tapakokwele nalilwike ukuti calicindama ukuipeela kuli Yehova. E ico nali-ipeele kuli Yehova no kubatishiwa pa 30 March, mu 1957.

Ilyo nabatishiwe, natendeke ukutontonkanya pa kubombako bupainiya. Nalefwaisha sana ukuba painiya, lelo nalemona kwati kuti cankosela ukubomba. E ico naleyipusha nati, ‘Bushe nkakumanisha ukulaya mu kusambilila ku universiti pa nshita imo ine no kubomba bupainiya?’ Twalelembeshanya amakalata na balupwa lwandi pa kuti mbalondolwele  ukuti napingwilepo ukuleka ukusambilila pa universiti, kabili nalefwaya ukubwelela ku Venezuela no kutendeka bupainiya.

Mu June mu 1957 nalibwelele ku Venezuela. Na lyo line nalimwene ukuti balupwa lwandi balebulisha ifingi mu mikalile. Kanshi balekabila uwa kuti alebomba incito pa kuti alebasakamana. Namwene ukuti nalingile ukucitapo fimo pa kuti mbafwe. Nalisangile incito ku banki, lelo nalefwaisha no kutendeka bupainiya. Na kuba ico nabwelele ku Venezuela kutendeka bupainiya. Nalefwaisha ukulabomba bupainiya e lyo na ku banki. Pa myaka iingi nalebomba mu banki e lyo na bupainiya. Nalekwata ifya kucita ifingi kabili naleba sana ne nsansa!

Nalitemenwe sana ilyo naupile Sylvia, umwanakashi umusuma umwina Germany uwatemenwe sana Yehova. Sylvia na bafyashi bakwe baishile mu kwikala mu Venezuela. Mu kupita kwa nshita twalikwete abana babili, umwana umwaume Michel (Mike) no mwanakashi Samira. Kabili nalitendeke no kusunga bamayo. Nangu ca kuti nalilekele bupainiya pa kuti ndesakamana ulupwa, nalitwalilile ukuba uwacincila mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Ine na Sylvia twalebombako bupainiya bwa kwafwilisha nga twaba pa cuti.

Ilyo naletontonkanya pa fyo nandilepo pa ntendekelo ya cino cipande, ninshi abana bandi bacili balaya ku sukulu. Ukulanda fye icishinka twaleikala bwino sana, kabili abantu abengi abalebomba mu ma banki balincindike. Na lyo line nalefwaya beshibe ukuti ndi mubomfi wa kwa Yehova. Nshalekele ukutontonkanya pa fyo nali no kucita pa kuti abantu balemona ukuti ndi mubomfi wa kwa Lesa. E ico ine no mwina mwandi twalilanshenye ifyo twali no kubomfya indalama twakwete. Apo bali no kumpeela indalama ishingi nga naleka ukubomba ku banki kabili tatwakwete ne nkongole, twalimwene ukuti nga twa-angusha imikalile, indalama twakwete shali no kukumana ukulashitamo ifyo twalekabila pa nshita iitali.

Taca-angwike ukupingulapo ukuleka incito, lelo umwina mwandi na bamayo balintungilile. Kanshi nali no kutendeka bupainiya bwa nshita yonse na kabili. Ala nalitemenwe sana! Ifi twacitile fyalimoneke ukuti fyalabomba fye bwino. Lelo ilyo papitile fye inshita iinono, twalipokelele umweni uo tushale-enekela.

Bushiku bumo badokota batwebele ukuti ba Sylvia bali pa bukulu. Twalipapile nga nshi! Ukutemwa kwena twalitemenwe. Na lyo line natontonkenye pa fyo nali no kucita pa kuti ntendeke  ukubomba bupainiya. Tapakokwele twali-ipekenye no kutendeka ukulolela ukuti umwana afyalwe. Lelo naletontonkanya nga ca kuti nali no kukumanisha ukubomba bupainiya nga natendeka, e lyo no kulasakamana ulupwa.

Ilyo twalanshenye pa fyo twapangile ukucita, twapingwilepo ukuti ntendeke bupainiya. Umwana wesu Gabriel afyelwe mu April mu 1985. Na lyo line, nalilekele ukubomba ku banki no kutendeka bupainiya na kabili mu June mu 1985. Mu kupita kwa nshita balinsontele ukuba muli Komiti ya Musambo. Lelo iofeshi lya musambo talyabelele mu Caracas. Kanshi nalefuma ku ng’anda no kuya mu kubombela pa Bethel inshiku shibili nelyo shitatu mu mulungu apalepele amakilomita nalimo 80.

Apo Bethel yabelele mwi tauni lya La Victoria, twapingwilepo ukukuukila kuli ili itauni pa kuti cilenyangukila ukuya mu kubombela pa Bethel. Taca-angwike ukukuukila ku cifulo cimbi. Nalitemwa ulupwa lwandi kabili ndabatasha icine cine pantu balantungilila sana. Bankashi yandi ba Baha bali-ipeeleshe ukulasunga bamayo. Umwana wesu Mike alyupile, lelo Samira na Gabriel bena twaleikala nabo pa ng’anda. Kanshi nga twakuukila ku La Victoria, bali no kusha ifibusa fyabo mu Caracas. Apo umusumba twaleikalamo wali uukalamba sana, umwina mwandi Sylvia alingile ukubelesha ukwikala mwi tauni ilinono. Kabili bonse twalingile ukubelesha ukulaikala mu ng’anda iinono. Kanshi twalingile ukwaluka mu fingi pa kuti tukuukile ku La Victoria.

Na lyo line ifintu fyalyalwike na kabili. Umwana wesu Gabriel alyupile kabili Samira na o alitendeke ukuikalila. Lyena mu 2007, ine na Sylvia balitwitile ukuya mu kubombela pa Bethel apo tubombela ukufika na lelo. Umwana wesu Mike ni eluda, kabili ena no mwina mwakwe Monica ni bapainiya. Gabriel na o ni eluda, kabili abombela mu Italy pamo no mwina mwakwe Ambra. Samira na o ni painiya, kabili alafwilishako imilimo ya pa Bethel iyo abombela pa ng’anda.

Nangu ca kuti nalepingula ukucita ifintu ifikalamba, nshilanguluka pa fyo nasalilepo ukucita. Kuti nasalapo ukucita ifi fine na kabili. Ndatasha sana pa milimo iingi iyo nabomba mu mulimo wa kwa Yehova. Pa myaka iingi, nalimo ukuti calicindama sana ukutwalilila ukuba na bucibusa bwakosa na Yehova. Nampo nge fyo tulesalapo finono nelyo fikalamba, Yehova kuti atupeela umutende “uwacila amatontonkanyo yonse.” (Fil. 4:6, 7) Ine na Sylvia twalitemwa umulimo tubomba pa Bethel, kabili twalimona ukuti Yehova alitupaala pa fyo twasalilepo ukucita, pantu lyonse twalemucetekela.