1. Finshi tusambilila ku fyaba pali Lukala Milandu 3:1, 7?

ABANTU bamo balalanda sana. E lyo bambi tabatemwa ukulanda. Nomba nga fintu ilembo apafumine umutwe wa cino icipande lilanda, kwaliba inshita ya kulanda ne ya kwikala tondolo. (Belengeni Lukala Milandu 3:1, 7.) Na lyo line, kwaliba bamunyinefwe na bankashi bamo abo tumona ukuti nga caliwama abalalanda sana, e lyo na bo tumona ukutila kuti cawama banashako ukulanda.

2. Ni bani balingile ukutweba inshita tulingile ukulanda ne nshita tulingile ukwikala tondolo?

² Ukulanda bupe ubo Yehova atupeela. (Ukufu. 4:10, 11; Ukus. 4:11) Alitweba mu Cebo cakwe ifyo tulingile ukulacita pa kuti tulebomfya bwino ubu ubupe. Muli cino cipande, twalasambilila pa malyashi ya bantu bamo ayaba mu Baibolo ayengalenga twaishiba inshita ya kulanda ne ya kwikala tondolo. Twalasambilila na pa fyo Yehova omfwa pa fyo tulanda na bantu. Natubalilepo ukulanda pa fyo twingeshiba ilyo tufwile ukulanda.

3. Ukulingana na Abena Roma 10:14, cinshi tulingile ukubela abaiteyanya ukushimikila abantu pali Yehova na pa Bufumu bwakwe?

³ Lyonse tulingile ukuba abaiteyanya ukwebako abantu pali Yehova na pa Bufumu bwakwe. (Mat. 24:14; belengeni Abena Roma 10:14.) Nga tulecita ifi ninshi tulepashanya Yesu. Pantu icikalamba cimo ico Yesu aishile pano isonde kusambilisha abantu icine pali Wishi. (Yoh. 18:37) Nomba tufwile ukulaibukisha ukuti inshila tulandilamo na yo yalicindama. Kanshi ilyo tulelanda na bantu pali Yehova tufwile ukulalanda no “mutima uwafuuka na katiina,” kabili tufwile no kubika amano ku fyo uo tulelanda nankwe aleumfwa ne fyo asuminamo. (1 Pet. 3:15) Nga tulecite ifi, tukalafika uo tulelanda nankwe pa mutima.

4. Ukulingana ne fyaba pa Amapinda 9:9, bushe ifyo tulanda kuti fya-afwa shani abantu?

 ⁴ Baeluda tabalingile ukushingashinga ukulanda no wa bwananyina nga bamona ukuti alingile ukumufunda. Na lyo line, balingile ukusala inshita yalinga pa kuti tabamuseebenye. Tabalingile ukumufundila pa bantu. Lyonse baeluda balingile ukulaesha na maka ukulanga ukuti nabacindika uo balelanda nankwe. Na lyo line tabalingile ukushingashinga ukulanga uwa bwananyina amashinte ya mafunde ya mu Baibolo ayengamwafwa. (Belengeni Amapinda 9:9.) Mulandu nshi inshita shimo tulingile ukubela abashipa ukulanda no muntu nga twamona ukuti tulekabila ukulanda nankwe? Lekeni tulandeko pa mufyashi umwaume uwalingile ukulungika abana bakwe, e lyo na pa mwanakashi uwalingile ukuyalanda no wali no kuba imfumu.

5. Ni lilali Shimapepo Mukalamba Eli afililwe ukulanda pa nshita alingile ukulanda?

⁵ Shimapepo Mukalamba Eli alikwete abana abaume babili abo atemenwe nga nshi. Aba bana balebomba umulimo uwacindama pa cikuulwa ca mushilo. Bali ni bashimapepo, nomba tabacindike Yehova. Balebomfya bubi bubi amaka bakwete, tabacindike amalambo ayo abantu baletuula kuli Yehova, kabili balecita sana ubulalelale. (1 Sam. 2:12-17, 22) Ukulingana na Mafunde ya kwa Mose, abana ba kwa Eli balingile ukubepaya pa mulandu ne fyo balecita. Lelo Eli alibatekeleshe pantu abafundile fye panono no kubasuminisha ukutwalilila ukubombela pa cikuulwa ca mushilo. (Amala. 21:18-21) Bushe Yehova aumfwile shani pali filya Eli atekeleshe abana bakwe? Aebele Eli ati: ‘Cinshi ico ucindikila abana bobe ukucila ine?’ Kabili Yehova apingwilepo ukwipaya shilya imbifi shibili.—1 Sam. 2:29, 34.

6. Finshi tulesambilila kwi lyashi lya kwa Eli?

⁶ Kwaliba ifyacindama ifyo tusambilila kwi lyashi lya kwa Eli. Nga twaishiba ukuti uwa bwananyina alipula mu mafunde ya kwa Lesa tatulingile ukwikala tondolo, lelo tufwile ukulanda nankwe pa kuti tumwibukisheko ifyo amafunde ya kwa Lesa yalanda. Lyena tulingile ukushininkisha ukuti bamunyinefwe abo Yehova asonta ukuti balemwimininako bamwafwa. (Yako. 5:14) Tatulingile ukucindikisha cibusa wesu nelyo lupwa lwesu ukucila Yehova, nga filya Eli acitile. Tulingile ukuba abashipa pa kuti tulande no muntu uulekabila ukumulungika, kabili mukucita ifi mukafuma ifisuma. Nomba moneni ubupusano bwali pa fyo Eli acitile ne fyacitile Abigaili, umwanakashi umwina Israele.

7. Cinshi calengele Abigaili aye mu kulanda na Davidi?

 ⁷ Abigaili ali mukashi wa kwa Nabali, umwaume uwakwete sana icuma. Ilyo Davidi na bo ali nabo balebutuka Imfumu Shauli, balipoosele inshita iikalamba na bakacema ba mpaanga sha kwa Nabali, kabili balicingilile ishi impaanga ku bapuupu. Bushe Nabali alitashishe pa fyo bacitile? Awe nakalya. Ilyo Davidi alombele Nabali ukuti apeeleko abaume bakwe ifya kulya ifinono na menshi, Nabali alikalipe kabili atendeke ukubasaalula. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Ilyo Davidi aumfwile ifyo Nabali acitile alifulilwe ica kuti apangile ukuyaipaya abaume bonse aba mu ng’anda ya kwa Nabali. (1 Sam. 25:13, 22) Cinshi calengele Davidi ukukanacita ifyo apangile? Abigaili alilwike ukuti iyi tayali ni nshita ya kwikala tondolo, e ico alimine no kuyakumanya abaume 400 aba kwa Davidi abali ne nsala kabili abafulilwe nga nshi. Nangu ca kuti aba baume bali ne fyanso Abigaili alile no kuyalanda na Davidi.

8. Finshi tulesambilila ku lyashi lya kwa Abigaili?

⁸ Ilyo Abigaili akumenye Davidi, alishipile ilyo alelanda nankwe, alelanda no mucinshi, kabili alemunashanasha. Nangu ca kuti Abigaili te walufyenye, alilombele ubwelelo kuli Davidi. Alishintilile pali Yehova kabili alyebele Davidi ukuti alishibe ati ali muntu umusuma. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Na ifwe kuti twapashanya Abigaili. Nga twamona ukuti uwa bwananyina atendeka ukucita ifingalenga acita ulubembu, tulingile ukushipa no kulanda nankwe. (Amalu. 141:5) Tulingile ukuba no mucinshi kabili tufwile ukushipa ilyo tulelanda nankwe. Nga ca kuti twalungika umuntu ilyo twamona ukuti tulingile ukumulungika, ninshi tulelanga ukuti tuli cibusa cakwe ica cine.—Amapi. 27:17.

9-10. Finshi baeluda balingile ukwibukisha pa kufunda aba bwananyina?

⁹ Baeluda maka maka e bafwile ukuba abashipa  pa kuti balungike uwa bwananyina nga alufyanya. (Gal. 6:1) Baeluda balishiba ukuti apo tabapwililika, nalimo inshita imo nabo bakakabila ukubalungika. Lelo ici tacilenga balefilwa ukusalapula abalingile ukusalapulwa. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Ilyo balefunda umuntu, balesha apo bengapesha ukubomfya bwino ubupe bwa kulanda pa kuti bamufunde mu nshila iisuma kabili balamutekanishisha. Apo balitemwa sana uwa bwananyina, balafwaisha ukumwafwa. (Amapi. 13:24) Nomba ico bafwaisha kucindika Yehova ilyo baletungilila amafunde yakwe no kucingilila aba mu cilonganino.—Imil. 20:28.

¹⁰ Ukufika pano natusambilila ilyo tushilingile ukwikala tondolo. Nomba kulaba inshita shimo ilyo tushilingile ukulanda icili conse. Ni lilali tulingile ukwikala tondolo?

11. Cilangililo nshi Yakobo alandile, kabili kuti twacipalanya shani ku fyo tulanda?

¹¹ Limo kuti catukosela ukulama ululimi. Yakobo uwalembeleko Baibolo alilangilile bwino ifyo cikosa ukulama ululimi. Atile: “Ngo muntu taipununa pa kusosa, uyu muntu ninshi alipwililika, kuti atungulula no mubili wakwe onse ku mukobelo.” (Yako. 3:2, 3) Imikobelo e sho babika ku mutwe na mu kanwa ka kwa kabalwe. Uuninine pali kabalwe alatinta intambo ishikata ku mikobelo nga alefwaya kabalwe eminine nelyo atungulule kabalwe uko alefwaya. Nga ca kuti uuninine pali kabalwe aleka ku ntambo ishikata ku mikobelo, kabalwe kuti aya iciyeyeye ica kutila kuti ayaicena kabili kuti acena no uunininepo. Ifi fine e fyo caba na ku fyo tulanda, nga tatulelama ululimi kuti twailetelela nelyo twaletelela abantu bambi. Lekeni tulandeko pa fya kumwenako fimo ifilelangilila inshita tulingile ukulama ululimi lwesu.

12. Ni lilali tulingile ukulama ululimi no kwikala tondolo?

 ¹² Bushe mucita shani nga mwaishiba ukuti munyinefwe nelyo nkashi naishiba fimo ifyo ashilingile ukumwebako? Ku ca kumwenako, nga mwakumana no wa bwananyina uwikala mu calo umo babinda umulimo wesu, bushe mulatendeka ukumwipusha ifyo aba bwananyina balecita pa kuti batwalilile ukulalongana, ukulabila imbila nsuma nelyo ukulabomba imilimo imbi iya Bwina Kristu? Ukwabula no kutwishika ico mwingafwaila ukubepusha ni co mwalitemwa aba bwananyina kabili mulafwaya ukwishiba ifilebacitikila. Na kabili mulafwaya no kulalanda pa mafya balekwata ilyo mulebapepelako. Nomba iyi e nshita tulingile ukulama ululimi lwesu no kwikala tondolo. Nga tulepatikisha uwa bwananyina ukutweba ifyebo fya nkama, ninshi tulelanga ukuti tatwamutemwa kabili tatwatemwa na bamunyinefwe na bankashi abacetekele ukuti alasunga inkama pa fyo balebomba umulimo wa kwa Lesa. Kwena takuli nangu umo uwingafwaya ukuletelela aba bwananyina abekala mu fyalo umo babinda umulimo wesu. Kabili takuli munyinefwe nelyo nkashi uwikala mu calo umo babinda umulimo wesu uwingafwaya ukusokolola ifyo aba bwananyina bacita pa kuti balebila imbila nsuma, pa kuti balelongana na pa kuti balebomba imilimo imbi iya Bwina Kristu.

13. Ukulingana ne fyaba pa Amapinda 11:13, cinshi baeluda balingile ukucita, kabili mulandu nshi?

¹³ Baeluda maka maka balingile ukulasunga inkama. Balingile ukulakonka ishinte lye funde ilyaba pa Amapinda 11:13. (Belengeni.) Te lyonse canguka ukusunga inkama, maka maka eluda nga alyupa. Abaupana balatemwana sana nga ca kuti balelanshanya sana, baleshimika utumalyashi twa nkama, balelanda ifyo baleumfwa, e lyo ne filebasakamika. Lelo eluda alishiba ukuti talingile ukusokolole “nkama” pa ba bwananyina mu cilonganino. Nga asokolole nkama, aba bwananyina kuti baleka ukumucetekela kabili kuti ayonawila ishina. Abo basonta ukuba baeluda na batumikila mu cilonganino tabafwile ukuba “aba ndimi shibili.” (1 Tim. 3:8) Ici cilolele mu kuti tabalingile ukulabepa nelyo ukulacita ulwambo. Nga ca kuti eluda alitemwa umwina mwakwe, te kuti amwebeko ifyo ashilingile ukwishiba.

14. Bushe umukashi wa kwa eluda kuti alenga shani umulume wakwe atwalilila ukuba ne shina lisuma?

¹⁴ Umukashi kuti alenga umulume wakwe ukutwalilila ukuba ne shina lisuma nga ca kuti talemupatikisha ukulanda pa fya nkama. Nga ca kuti umukashi alecita ifi, ninshi alitemwa umulume wakwe kabili ninshi alicindika na ba bwananyina abo asungile nkama. Kabili nga acita ifi kuti alenga Yehova aba ne nsansa pantu ninshi alecita ifingalenga aba mu cilonganino baba no mutende kabili baikatana.—Rom. 14:19.

15. Bushe Yehova aumfwile shani pa fyo ifibusa fitatu ifya kwa Yobo fyacitile, kabili mulandu nshi?

¹⁵ Kuti twasambilila ifingi pa fyo tulingile ukulanda ne nshita tulingile ukulanda ku fyaba mwi buuku lya kwa Yobo. Ilyo Yobo akwete sana amafya, abanankwe bane balile mu kumusansamusha no ku mufunda. Balya baume balikele tondolo pa nshita iitali, lyena pa numa balitendeke ukulanda. Nomba ifyo Elifasi, Bildadi na Sofari balandile fyalangile ukuti ilyo baikele tondolo tabaletontonkanya pa fyo bali no kwafwa Yobo. Lelo baletontonkanya fye pa fyo bali no kushinina Yobo ukuti pali ifyabipa ifyo acitile. Balilandile pali fimo ifya cine, lelo ifingi ifyo balandile pali Yobo na pali Yehova tamwali ukutemwa kabili fyali fya bufi. Baebele Yobo ukuti ali muntu umubi. (Yobo 32:1-3) Finshi Yehova acitilepo? Alifuliilwe balya baume batatu. Abebele ukuti  bali fipumbu kabili aebele Yobo ukubapepelako.—Yobo 42:7-9.

16. Finshi twingasambilila ku fyabipa ifyo Elifasi, Bildadi na Sofari bacitile?

¹⁶ Kwaliba ifingi ifyo twingasambilila ku fyabipa ifyo Elifasi, Bildadi na Sofari bacitile. Ica kubalilapo, tatulingile ukulapingula aba bwananyina. (Mat. 7:1-5) Lelo tulingile ukulakutika kuli bena ilyo tushilalanda. Nga tulekutikisha e lyo tukomfwikisha amafya bakwete. (1 Pet. 3:8) Ica bubili, nga twatendeka ukulanda tufwile ukushininkisha ukuti ifyo tulelanda fya cine kabili amashiwi tulelanda yafwile ukulanga ukuti natutemwa uo tulelanda nankwe. (Efes. 4:25) Ne ca butatu, Yehova alabika amano ku fyo tulanda ilyo tulelanda na bantu.

17. Finshi tulesambilila ku fyo Elihu acitile?

¹⁷ Umuntu walenga bune pa batandalile Yobo ni Elihu, lupwa lwa kwa Abrahamu. Alekutika ilyo Yobo na balya abaume batatu balelanda. Te ca kutwishika ukuti alibikileko sana amano ku fyo balelanda pantu ali ne cikuuku ilyo alelungika Yobo. (Yobo 33:1, 6, 17) Elihu alefwaisha abantu bacindika Yehova, ukucila ukumucindika nelyo ukucindika umuntu umbi. (Yobo 32:21, 22; 37:23, 24) Ku fyo Elihu acitile tusambililako ukuti kulaba inshita ilyo tulingile ukwikala tondolo no kukutika. (Yako. 1:19) Tulesambililako no kuti icacindama sana ilyo tulefunda umuntu kufwaya abantu bacindika Yehova ukucila ukutucindika.

18. Kuti twalanga shani ukuti tulatasha pa bupe Lesa atupeela ubwa kulanda?

¹⁸ Kuti twalanga ukuti tulatasha pa bupe bwa kulanda ubo Lesa atupeela nga tulekonka ifyo Baibolo itweba pa fyo tufwile ukulanda ne nshita tulingile ukulanda. Yehova alengele Imfumu ya mano Solomone ukulemba ukuti: “Ifyaba ama-apele yapangilwa na golde ayabikilwe pa mbale sha silfere e fyaba na mashiwi ayasoswa pa nshita iilingile.” (Amapi. 25:11) Nga tulekutikisha ilyo bambi balelanda kabili nga twatontonkanya pa fyo twalalanda, amashiwi yesu yakaba ayasuma kabili ayacindama nga ama-apele ayapangilwa na golde. Kanshi nangu twingalanda ifingi atemwa ifinono, ifyo tukalalanda fikalakuula bambi kabili fikalenga Yehova ukututemwa. (Amapi. 23:15; Efes. 4:29) Iyi e nshila iyawamisha iyo twingalangilamo ukuti tulatasha pa bupe Lesa atupeela ubwa kulanda!