1-2. (a) Bushe ifintu fyali shani kuli Paulo ilyo alembeele abena Efese kalata, kabili cinshi calengele abalembele iyi kalata? (b) Mepusho nshi twala-asuka?

 ILYO umutumwa Paulo bamukakiile mu ng’anda mu Roma, alefwaya ukukoselesha Abena Kristu banankwe. Apo balimukakile, tali no kulaya ku ba bwananyina. E ico alebalembela fye amakalata. Imo pali aya amakalata, alembeele abena Efese nalimo mu mwaka wa 60 nelyo uwa 61 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu.—Efes. 1:1; 4:1.

² Mupepi ne myaka 10 ilyo Paulo bashilamukaka, alikelemo mu Efese. Alebila imbila nsuma kabili alesambilisha abantu. (Imil. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Alitemenwe sana aba bwananyina kabili alefwaya ukubafwa pa kuti batwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova. Nomba cinshi calengele alembele Abena Kristu abali abasubwa pa mfifi no lubuuto? Kabili finshi Abena Kristu bonse bengasambilila kuli aya amashiwi ayo Paulo alembele? Natwasuke aya amepusho.

UKUFUMA MU MFIFI, UKUYA MU LUBUUTO

3. Mashiwi nshi aya mampalanya ayo Paulo alandile muli kalata alembeele abena Efese?

³ Paulo alembeele Abena Kristu mu Efese ukuti: “Kale mwali imfifi, lelo nomba muli lubuuto.” (Efes. 5:8) Pali ici icikomo Paulo alembele amashiwi ya kuti imfifi no lubuuto pa kulangilila ubupusano bwaba pa mfifi no lubuuto. Natulande pa calengele Paulo ebe abena Efese ukuti ‘kale bali imfifi.’

4. Cinshi twingalandila ukuti abena Efese bali mu mipepele ya bufi?

⁴ Imipepele ya bufi. Ilyo abena Efese abo Paulo alembeele kalata bashilaishiba icine no kuba Abena Kristu, bali mu mipepele ya bufi kabili balecita ne finjelengwe. Mu musumba wa Efese  mwali itempele lya Artemi ilyali ilyalumbuka ilyo abantu balemona ukuti nalyo line lyali pa fikuulwa ifyali ifya lulumbi. Abantu abalepepela muli ili itempele balepepa sana ifilubi. Abantu abalepanga ifilubi fya muli ili itempele lya kwa lesa mwanakashi Artemi, balepanga sana indalama. (Imil. 19:​23-27) Na kabili abantu abengi mu Efese balecita sana ifinjelengwe.—Imil. 19:19.

5. Cinshi twingalandila ukuti abena Efese bali ne mibele yabipa?

⁵ Imibele yabipa. Abantu mu Efese bali ne mibele yabipa sana kabili tabaleumfwa ne nsoni pa fyabipa ifyo balecita. Balelanda sana pa bulalelale mu fikuulwa umo balekwatila ifyangalo na lintu balekwata imitebeto ya fya mapepo. (Efes. 5:3) Abena Efese abengi bali “abakunkuma icine cine.” Aya amashiwi kuti yapilibula no kuti, “ukuleka ukumfwa ububi pa fyabipa ifyo umuntu alecita.” (Efes. 4:​17-19) Ilyo abena Efese bashilasambilila ifyo Yehova amona ukuti fisuma ne fyo amona ukuti fibi, kampingu yabo tayalebacusha nga bacita ifyabipa. Na kabili tabalesakamana pa fyo Yehova aleumfwa pa fyabipa ifyo balecita. E calengele Paulo alande pa bena Efese ukuti “amatontonkanyo yabo yaba mu mfifi, kabili balitaluka ku mweo uufuma kuli Lesa.”

6. Cinshi calengele Paulo ebe abena Efese ukuti “nomba muli lubuuto”?

⁶ Lelo abena Efese bamo tabatwalilile ukuba mu mfifi ya mampalanya. Paulo alembeele abena Efese ukuti “nomba muli lubuuto muli Shikulu.” (Efes. 5:8) Balitampile ukukonka ifyo Icebo ca kwa Yehova cilanda kabili ifi ifyo Icebo ca kwa Yehova cilanda fyali kwati lubuuto ulwalebatungulula. (Amalu. 119:105) Aba abena Efese balifumine mu mipepele ya bufi kabili balilekele ukucita ifyabipa. Balitendeke ‘ukulapashanya Lesa’ kabili bale-esha na maka yabo yonse pa kuti balepepa fye ena kabili balemusekesha.—Efes. 5:1.

7. Ni muli finshi twapalana na Bena Kristu abengi abali mu Efese?

⁷ Ifi fine e fyo na ifwe cali. Ilyo tushilasambilila icine, twali mu mipepele ya bufi kabili twali ne mibele yabipa. Fwe bamo twalesefya amaholide ayo abantu ababa mu mipepele ya bufi  basefya; e lyo fwe bambi twali ne mibele yabipa. Lelo ilyo twaishibe ifyo Yehova amona ukuti fisuma ne fyo amona ukuti fibi, twalyalwike. Twatampile ukulaikala ukulingana ne fyo afwaya. Ne ci calenga ifintu filetuwamina. (Esa. 48:17) Na lyo line te lyonse citwangukila ukutwalilila ukuba ne mibele iisuma no kutwalilila ‘ukulaenda nga bana ba lubuuto.’ Kuti twacita shani pa kuti tutwalilile ukuba ne mibele iisuma no kulaenda nga bana ba lubuuto?

MWILABA MU MFIFI

8. Ukulingana na Abena Efese 5:​3-5, finshi abena Efese balingile ukuleka ukucita?

⁸ Belengeni Abena Efese 5:​3-5. Pa kuti Abena Kristu abali mu Efese betwalilila ukuba ne mibele yabipa, tabalingile ukulacita fyonse ifyali no kulenga Yehova akalipa. Tabalingile ukupelela fye pa kuleka ukuba ne mibele yabipa, lelo balingile no kuleka ukulanda pa fya nsoni. Paulo aibukisheko abena Efese ukuti balingile ukuleka ukucita ifintu fya musango uyu pa kuti bengengila “mu bufumu bwa kwa Kristu no bwa kwa Lesa.”

9. Mulandu nshi tulingile ukubela abacenjela sana pa kuti twilacita ubulalelale?

⁹ Na ifwe bene tufwile ukulalwisha na maka yesu yonse pa kuti twilacita “imilimo iishitwala iya mfifi.” (Efes. 5:11) Ilingi line nga ca kuti umuntu alelolekesha pa fyabipa, alekutika ifyabipa kabili alelanda pa fyabipa, cilamwangukila ukuficita. (Ukute. 3:6; Yako. 1:​14, 15) Mu calo cimo, bamunyinefwe na bankashi balipangile ibumba pa Intaneti ilyo balelanshanishishanyamo. Ilyo bapangile fye ili ibumba, abengi balelanda pali Yehova na pa cine. Nomba mu kupita kwa nshita, batampile ukulalanda pa fyabipa. Batendeke ukulalanda sana pa fya bulalelale. Aba bwananyina abengi pali aba balisumine ukuti ifi balelanda pa fya bulalelale fyalengele bacite ubulalelale.

10. Finshi Satana acita pa kutubeleleka? (Abena Efese 5:6)

¹⁰ Abantu mu calo ca kwa Satana balafwaya ukutubeleleka. Bafwaya twasumina ukuti ifintu ifyo Yehova amona ukuti fyalibipa kabili fyalikowela, fyaliba fye bwino. (2 Pet. 2:19) Ifi bacita tafitupapusha. Cimo ico Satana Kaseebanya acita ukutula fye na kale, kufulunganya abantu pa kuti bafilwa ukwishiba ukuti ici cisuma e lyo ici cibi. (Esa. 5:20; 2 Kor. 4:4) E calenga ukuti ifiba mu mafilimu ayengi, ifintu ifyo batambisha pa ma TV, ne fiba pa mawebusaiti pa Intaneti, fintu ifyo amafunde ya kwa Yehova yalanda ukuti fyalibipa! Satana afwaya twalatontonkanya ukuti ifintu ifyabipa ifyo abantu abengi bacita muli cino calo, fyaliba fye bwino kabili fisuma.—Belengeni Abena Efese 5:6.

11. Bushe ifyacitikile ba Angela filanga shani ico cacindamina ukukonka ifyaba pa Abena Efese 5:7? (Moneni ne cikope.)

¹¹ Satana afwaya twala-ampana na bantu abengalenga catukosela sana ukulakonka amafunde ya kwa Yehova. E co Paulo aebele abena Efese ukuti: “Mwiampana na bo,” e kutila abacita ifyo Lesa amona ukuti fyalibipa. (Efes. 5:7) Tulingile ukulaibukisha ukuti abo twampana nabo, te balya fye abo tuba nabo, lelo na balya bene abo tulanshanya nabo pa Intaneti. Kanshi tufwile ukuba abacenjela sana ukucila na bena Efese pantu bena tabakwete na Intaneti. Ba Angela a abekala ku Asia balishileishiba ifyabipa ifingafuma mu kulanshanya na bantu pa Intaneti. Batile: “Intaneti yaba kwati citeyo. Panono panono yalilengele na-aluka mu fyo naletontonkanya. Tapakokwele natampile ukulatontonkanya ukuti cali fye bwino ukula-ampana na bantu abashalekonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo. Na mu kulekelesha natendeke ukulatontonkanya  ukuti cali fye bwino nangu ndecita ifintu ifingakalifya Yehova.” Icawemeko ca kuti baeluda bamo balyafwile ba Angela pa kuti baluke. Ba Angela batile: “Pali ino nshita mbika amano ku fya kwa Lesa, te ku fya pa Intaneti.”

12. Finshi tufwile ukucita pa kuti tutwalilile ukulakonka amafunde ya kwa Yehova ayalungama?

¹² Tufwile ukulwisha na maka pa kuti tatuletontonkanya nga bantu aba muli cino calo abatontonkanya ukuti caliba fye bwino ukucita ifyabipa. Twalishiba ukuti tacawama ukucita ifyabipa. (Efes. 4:​19, 20) Na lyo line tulingile ukuyipusha atuti: ‘Bushe naliba uwacenjela sana pa kuti nila-ampana na abo momba nabo, abo nsambilila nabo nelyo abantu bambi abashacindika amafunde ya kwa Yehova ayalungama? Bushe nalishipa pa kuti ndekonka amafunde ya kwa Yehova nangu ca kuti abantu bamo kuti bamona kwati nalicilamo ukuba umulungami?’ Nga fintu Baibo ilanda pali 2 Timote 2:​20-22, na mu cilonganino mwine tulingile ukuba abacenjela ilyo tulesala abengaba ifibusa fyesu. Tufwile ukulaibukisha ukuti Abena Kristu banensu bamo te kuti balenge twatwalilila ukuba aba cishinka ilyo tulebombela Yehova.

MULE-ENDA “NGA BANA BA LUBUUTO”

13. Bushe amashiwi ya kuti “mule-enda nga bana ba lubuuto” yalola mwi? (Abena Efese 5:​7-9)

¹³ Paulo tapelelele fye pa kukoselesha Abena Kristu abali mu Efese ukuti tabalingile ukuba mu mfifi, lelo abakoseleshe no kuti balingile ‘ukulaenda nga bana ba lubuuto.’ (Belengeni Abena Efese 5:​7-9.) Bushe aya amashiwi yalola mwi? Yalola mu kuti lyonse tulingile ukulacita ifintu ifilanga ukuti tuli Bena Kristu ba cine. Cimo ico twingacita pa kuti tulelanga ukuti tuli Bena Kristu ba cine, kulabelenga sana Baibo, kulaisambilisha sana Baibo no kulaisambilisha sana ifyaba mu mpapulo ishilanda pali Baibo. Tulingile ukulabika sana amano ku fyo Yesu Kristu “ulubuuto lwa calo,” alecita ne fyo alesambilisha.—Yoh. 8:12; Amapi. 6:23.

14. Bushe umupashi wa mushilo kuti watwafwa shani?

¹⁴ Na cimbi icingatwafwa pa kuti tulecita ifintu ifilanga ukuti tuli “bana ba lubuuto,” mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa. Cinshi twalandila ifi? Pantu calikosa ukutwalilila ukuba ne mibele iisuma muli cino calo umwaba abantu abacita ifyabipa. (1 Tes. 4:​3-5,  7, 8) Umupashi wa mushilo kuti watwafwa pa kuti tatuletontonkanya nga bantu ba muli cino calo abatontonkanya ifyapusana ne fyo Lesa atontonkanya. Na kabili umupashi wa mushilo kuti watwafwa pa kuti tulecita “ifisuma fyeka fyeka” ne fyalungama.—Efes. 5:9.

15. Finshi twingacita pa kuti Lesa atupeele umupashi wa mushilo? (Abena Efese 5:​19, 20)

¹⁵ Cimo ico twingacita pa kuti Lesa atupeele umupashi wa mushilo, kumulomba. Yesu atile Yehova ‘alapeela umupashi wa mushilo ku bamulomba!’ (Luka 11:13) Na kabili nga tulelumbanya Yehova ilyo tulongene pamo na ba bwananyina, tulapokelela umupashi wa mushilo. (Belengeni Abena Efese 5:​19, 20.) Nga natukwata umupashi wa mushilo kuti twalacita ifintu ifisekesha Lesa.

16. Finshi tufwile ukucita pa kuti tulesala bwino ifya kucita? (Abena Efese 5:​10, 17)

¹⁶ Nga natukwata ifyacindama ifyo tufwile ukusalapo, tulingile ukwishiba “icaba ukufwaya kwa kwa Yehova,” e lyo twacita ukulingana ne fyo Yehova afwaya. (Belengeni Abena Efese 5:​10, 17.) Nga twakonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo pa fyo tulefwaya ukusalapo, ninshi tulefwaya ukwishiba ifyo Lesa atontonkanya pali ifyo tulefwaya ukusalapo. Lyena nga twakonka aya amashinte ya mafunde, tukasala bwino ifya kucita.

17. Kuti twacita shani pa kuti tulebomfya bwino inshita? (Abena Efese 5:​15, 16) (Moneni ne cikope.)

¹⁷ Na kabili Paulo afundile Abena Kristu abali mu Efese ukuti balingile ukulabomfya bwino inshita. (Belengeni Abena Efese 5:​15, 16.) Satana uo Baibo itila “mubifi,” afwaya twalapoosa inshita iikalamba sana mu kucita ifintu fya muli cino calo ica kuti twalafilwa ukukwata inshita ya kubombela Lesa. (1 Yoh. 5:19) Umwina Kristu kuti alabika sana amano ku kukwata indalama, ku kusambilila sana nelyo ku ncito mu cifulo ca kubika amano ku kubombela Yehova. Umwina Kristu nga alecita ifi, ninshi natampa ukutontonkanya nga abantu ba muli cino calo. Kwena ifi fintu fyaliba fye bwino.  Nomba te fyo tufwile ukulabika pa ntanshi. Pa kuti tule-enda “nga bana ba lubuuto,” tulingile ukulabomfya bwino inshita, e kutila tufwile ukulabika amano ku fintu ifyacindama sana.

18. Finshi ba Donald bacitile pa kuti balebomfya bwino inshita?

¹⁸ Mulebikako amano pa kuti mulemona ifingalenga mwalabombela sana Yehova. Ifi fine e fyo ba Donald, abekala ku South Africa bacitile. Batile: “Nalitontonkenye pa fyo ifintu fyali kabili nalipaapeete Yehova ukuti angafwe pa kuti ndebombesha mu mulimo wakwe. Nalipepele ukuti ningasanga incito iyali no kulalenga ndekwata inshita ya kulabila imbila nsuma. Pa mulandu wa kuti Yehova alingafwile, nalisangile incito ya musango uyu. E ico ine no mwina mwandi twalitampile umulimo wa nshita yonse.”

19. Finshi tulingile ukucita pa kuti tutwalilile ukwenda “nga bana ba lubuuto”?

¹⁹ Ifyo Paulo alembeele abena Efese fyalilengele batwalilila ukubombela Yehova ne cishinka. Filya abalembeele na ifwe bene kuti fyalenga twatwalilila ukubombela Yehova ne cishinka. Nga fintu tusambilile, nga tulekonka ifyo abalembeele kuti twalasala bwino ifya kuleseshamo icitendwe, kabili kuti twalasala bwino aba kwangala nabo. Kuti twalaisambilisha Baibo lyonse pa kuti tulecita ifilanga ukuti twenda mu lubuuto. Na kabili ifyo abalembeele filenga twaishiba ifyo umupashi wa mushilo uulenga twakwata imibele iisuma wacindama. Nga tulekonka ifyo Paulo alembele kuti twalasalapo ukucita ifisuma, ifyalingana ne fyo Yehova atontonkanya. Nga tulecita ifi, tatwakabe mu mfifi ya cino calo, lelo tukaba mu lubuuto!