Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Kuti Mwa-asuka ici Cipusho?

Bushe Kuti Mwa-asuka ici Cipusho?

Bushe abantu balebomfya amacinda pa kupanga amato mu nshita balelemba Baibolo?

Amacinda

Abantu abengi balishiba ukuti kale sana, amacinda eyo balebomfya sana ukulembapo mu Egupti. AbaGriki na bena Roma nabo balelemba pa macinda. * Nomba abengi tabaishiba ukuti amacinda baleyabomfya no kupangilako amato.

Amato yabili ayo bapangile ukubomfya amacinda ayo basangile mu kati ka nshiishi ya mu Egupti

Napapita imyaka ukucila pali 2,500 ukutula apo kasesema Esaya alembele ukuti, abantu abaleikala “mu citungu ca mimana ya mu Etiopia” batumine “inkombe pali bemba, kabili mu mato ya macinda pa menshi.” Kabili pa numa kasesema Yeremia asobele ukuti ilyo abena Madai na bena Persia bali no kushinga umusumba wa Babiloni, bali no koca “amato ya macinda” aya bena Babiloni pa kuti befulumuka.—Esa. 18:1, 2; Yer. 51:32.

Apo Baibolo yafuma kuli Lesa, abasambi ba Baibolo tabapapa ifi abashula ifya kale basanga ifishinka ifilanga ukuti amacinda baleyabomfya ukupangilako amato mu nshita balelemba Baibolo. (2 Tim. 3:16) Finshi basanga? Abashula ifya kale, balisanga ifishinka ifilanga ukuti amacinda baleyabomfya pa kupanga amato mu Egupti.

BUSHE BALEPANGA SHANI AMATO UKUBOMFYA AMACINDA?

Mu nshiishi sha mu Egupti mwali ifyo balengele ifyalelangilila ifyo balecita pa kupanga amato ukubomfya amacinda. Abaume baletema amacinda no kupanga imipo, lyena balebika imipo pamo no kuikaka. Ifitimbatimba fya macinda fyakwata amakoona yatatu. Kanshi nga bafikaka pamo kabili bafikakisha, filooma kabili filakosa sana. Ukulingana ne icitabo ca A Companion to Ancient Egypt, amato balepangila na macinda yalelepa ukucila amamita 17, kabili yaleba ya kooba ne nkafi 10 nelyo 12 ku lubali lumo.

Ifyo balengele pa mabwe mu Egupti ifyalelangilila ifyo balecita pa kupanga amato ya macinda.

MULANDU NSHI ABALEPANGA AMATO BALEBOMFESHA AMACINDA?

Mu Egupti amacinda yalifulile sana mu nika iyali mu mbali ya mumana wa Naelo. Na kabili amato ya macinda yalyangwike ukupanga. Na lintu abantu batendeke ukubomfya ifimuti pa kupanga amato ayakalamba, abalondo na balunshi balitwalilile ukubomfya amato ya macinda.

Abantu balitwalilile ukubomfya amato ya macinda pa myaka iingi. Plutarch kalemba umuGriki uwaikeleko mu nshiku sha batumwa, alandile ukuti, abantu balitwalilile ukubomfya amato ya macinda pa myaka iingi mu nshiku shakwe.

^ para. 3 Amacinda yamena mu nika na mu mimana iishakwata sana umukuku. Amacinda yalalepa ukufika ku mamita nalimo 5, kabili mu bukulu yalakula ukufika ku masentimita nalimo 15 mwi shinte.