Ifyacitike pali bulya bushiku fyalyalwile ubumi bwandi, pantu e lyo natendeke ukutontonkanya pa kufwaya ukwishiba Lesa. Ilyo nshilamushimikila ifyakonkelepo pali bulya bushiku, lekeni imulondolwele ifyalecitika ilyo nalekula ifyalengele ntendeke ukutontonkanya pa kufwaya ukwishiba Lesa.

Nafyelwe mu 1937, kabili nafyalilwe mwi tauni lya mikoti ilya Guesnain, ilyabela ku kapinda ka ku kuso aka France. Batata balebomba ku mikoti, kabili bansambilishe ukuti ukubombesha kwalicindama. Na kabili batata balilengele napata ulufyengo. Batata balimwene ukuti abalebomba ku mikoti tabalebasunga bwino, kabili balebabomfya ukwabula ukubacingilila ku masanso. E ico balefwaya ukubafwa. Ici calengele batata bengile mu tubungwe utwalelandilako abantu abalebomba ku mikoti pa nsambu shabo. Na kabili balipatile sana ubumbimunda bwa bashimapepo abali ku ncende uko twaleikala. Bashimapepo abengi baleikala bwino, lelo balelomba ifya kulya ne ndalama ku balebomba ku mikoti abali abapiina. Batata balipatile sana ifyo bashimapepo balecita, kabili ici calengele ukuti bensambilishapo nangu fimo pa  fya mapepo. Na kuba tatwatalile atulandapo na pali Lesa.

Ilyo nalekula, na ine nalitendeke ukupata ulufyengo. Nshatemenwe ifyo abantu bapatile abalefuma ku fyalo fimbi abaleisa mu kwikala mu France. Naleteya umupila na bana ba balefuma ku fyalo fimbi, kabili naletemwa ukwangala pamo nabo. Na kuba bamayo te bena France, bena Poland. Nalefwaya ukuti abantu aba mishobo iyapusana baleikala pamo mu mutende kabili ukwabula akapaatulula.

Mu 1957, balinyingishe ubushilika. E calengele ukuti nsangwe mu mpili sha ku Algeria pali bulya ubushiku nacilandapo. Lilya napundile ukuti “mwe Lesa wandi! Mwe Lesa wandi!” Te mushilika umulwani uwaishile, lelo ni mpunda ya mu mpanga! Ilyo namwene ukuti ni mpunda nalyumfwile bwino. Na lyo line, ifyacitike pali bulya bushiku e lyo ne nkondo iyaliko, fyalengele nalatontonkanya sana pa co twabela pano calo. Naleyipusha nati, ‘Cinshi twabela pano calo? Bushe Lesa alatusakamana? Bushe tukabala atwikalapo mu mutende?’

Ilyo papitile inshita nali pa cuti kabili nalile mu kutandalila abafyashi bandi. Ilyo nali kulya nalikumene ne Nte ya kwa Yehova. Ulya Nte alimpeele Baibolo iyo beta ukuti La Sainte Bible iya ciFrench iya ba Katolika, iyo nailetendeka ukubelenga ilyo nabwelelemo ku Algeria. Ilembo ilyamfikile sana pa mutima lya Ukusokolola 21:3, 4 ilitila: “Itenti lya kwa Lesa lili pamo na bantunse . . . Kabili akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili.” * Aya amashiwi yalimpapwishe. Naleyipusha ukuti, ‘Bushe kuti yaba aya cine?’ Pali ilya nshita nshaishibepo nangu fimo pali Lesa na pali Baibolo.

Ilyo nalekele ubushilika mu 1959, nalikumenye ba François Inte ya kwa Yehova abansambilishe ifintu ifingi ifyaba mu Baibolo. Ku ca kumwenako, balinangile mu Baibolo ukuti ishina lya kwa Lesa ni Yehova. (Amalu. 83:18) Na kabili ba François balinondolwele ukuti Yehova ali no kupwisha ulufyengo pano calo, akalenga isonde lyonse ukuba paradaise, kabili akafikilisha fyonse ifyo alaya pa Ukusokolola 21:3, 4.

Ifyo bansambilishe fyalimoneke ukuti fya cine, kabili fyalimfikile pa mutima. Lelo ici calengele mfulilwe sana bashimapepo, kabili nalefwaya ukubebelapo ukuti ifyo balesambilisha tafyali mu Baibolo! Pali ilya nshita na ine naletontonkanya nge fyaletontonkanya batata, kabili nalefwaya ukulacita ifingapwisha ulufyengo. Nshatekenye. Nalefwaya ukucitapo cimo apo pene fye!

Ba François na ba Nte bambi abali ifibusa fyandi balingafwile ukuteka umutima. Balinondolwelele ukuti umulimo wesu fwe Bena Kristu te wa kupingula, lelo wa kulenga abantu baba ne subilo lya kuti Ubufumu bwa kwa Lesa e bukawamya ifintu. Uyu e mulimo Yesu alebomba, kabili e mulimo aebele na basambi bakwe ukulabomba. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Na kabili nalingile ukusambilila ifya kulanda na bantu cikuuku cikuuku kabili mu nshila iisuma, te mulandu ne fyo basuminamo. Baibolo ilanda ukuti: “Umusha wa kwa Shikulu tafwile ukucita ulubuli, lelo afwile ukuba uwanakilila kuli bonse.”—2 Tim. 2:24.

 Nalyalwike kabili nalibatishiwe no kuba Inte sha kwa Yehova pa kulongana kwa muputule mu 1959. Pali kulya kulongana epo nakumenye nkashi Angèle, kabili nalimutemenwe. Natendeke ukulaya mu kutandala ku cilonganino uko ali, kabili twalyupene mu 1960. Angèle mwanakashi umusuma nga nshi, mukashi umusuma sana, kabili bupe ubwacindama ubo Yehova ampeela.—Amapi. 19:14.

Pa myaka iingi, nalisambilila amasambililo ayacindama kuli bamunyinefwe aba mano kabili ababomba pa myaka iingi. Isambililo limo ilyacindama ilyo nasambilila lya kuti: Pa kuti tubombe bwino umulimo onse uo batupeela, tufwile ukuba abaicefya no kulakonka amashiwi ayaba pa Amapinda 15:22 apatila: “Ukuli abapanda amano abengi amapange yalafikilishiwa.”

Mu 1964 nalimwene ukuti nalingile ukulakonka sana aya mashiwi. Balinsontele ukuba kangalila wa muputule, kabili naletandalila ifilonganino pa kuti ndekoselesha bamunyinefwe na bankashi no kubafwa ukuba sana ifibusa fya kwa Yehova. Pali ilya nshita nali ne myaka 27 kabili nshaishibe ifingi. Kanshi nalelufyanya. Lelo nalesambililako fimo ku fyo nalelufyanya. Ne cacilapo ukucindama, nalisambilile amasambililo ayengi ayacindama ku fyo abaishiba ukubomba kabili ababomba pa myaka iingi balempandako amano.

Ncili ndebukisha ifyacitike ilyo natendeke fye ukubomba nga kangalila wa muputule. Ilyo natandalile icilonganino cimo mu Paris, munyinefwe umo umukalamba mu fya kwa Lesa alinjipwishe nga kuti alandako na ine. Nalisumiine.

Anjipwishe ukuti, “Louis ni bani badokota baya mu kutandalila pa mayanda?”

Na-aswike nati: “Abalwele.”

Atile: “Ca cine. Nomba nimona ukuti ulapoosa sana inshita na ba bwananyina abalecita bwino mu fya kwa Lesa, pamo nga bakangalila ba mu cilonganino. Mu cilonganino cesu mwaliba bamunyinefwe na bankashi abengi abafuupuka, abapya, e lyo na ba nsoni. Kuti batemwa sana nga wabako pamo nabo nelyo fye ukuyalilako pamo nabo ifya kulya ku ng’anda ku mwabo, kabili kuti bakoseleshiwa.”

Nalitemenwe sana pa fyo ulya munyinefwe angafwile. Ifyo ulya munyinefwe atemenwe impaanga sha kwa Yehova fyalimfikile pa mutima. Kanshi nangu ca kuti calikosele ukusumina ukuti nalilufyenye, ukwabula no kupoosa inshita nalitendeke ukucita ifyo anjebele. Ndatasha sana Yehova pali bamunyina ababa nga ena.

 Mu mwaka wa 1969 na mu mwaka wa 1973, balinsontele ukwangalila Dipartimenti ya Mulimo wa fya Kulya pa kulongana kwa citungu kubili ukwa bantu abafuma mu fyalo ifingi ukwabelele mu Colombes, ku Paris. Pa kulongana kwaliko mu 1973, twalingile ukupekanya ifya kulya ifyo abantu nalimo 60,000 bali no kulya pa nshiku 5! Nshaishibe ifyo twali no kubomba uyu mulimo. Nomba icangafwile na kabili, kwibukisha amashiwi yaba pa Amapinda 15:22 ayalanda pa kupandwako amano kuli bambi. Nalilombele bamunyinefwe abakalamba mu fya kwa Lesa kabili abaishiba bwino ukubomba imilimo ukuti bangafwe. Bamo pali aba, bantu balebomba umulimo wa kushitisha inama, abalelima umusalu, abaishibe ifya kwipika, e lyo na baishibe ifya kushita ifintu. Ukubombela pamo na ba aba bwananyina kwalengele tubombe bwino umulimo uwalemoneka ukuba uwa-afya.

Mu 1973, ine no mwina mwandi balitwitile ukuya mu kubombela pa Bethel ya mu France. Umulimo bampeele pa kubalilapo na o wali uwa-afya. Nalingile ukusanga inshila ya kulatwalilamo impapulo kuli bamunyinefwe mu Africa, ku calo ca Cameroon uko umulimo wesu wabindilwe pa kati ka mwaka wa 1970 na 1993. Namwene kwati te kuti nkumanishe ukubomba uyu mulimo. Ilyo munyinefwe uwali kangalila wa musambo amwene ukuti ndemona kwati te kuti imombe uyu mulimo, alinkoseleshe. Anjebele ukuti: “Bamunyinefwe ku Cameroon balekabila sana ifya kulya fya ku mupashi. Tufwile ukubasakamana!” E co twalibombele uyu mulimo.

Nalyendele inyendo ishingi ukuya ku fyalo ifyapakana ne calo ca Cameroon pa kuti ndeyankumane na baeluda abalefuma ku calo ca Cameroon. Balya bamunyinefwe abali abashipa kabili abashilimuka, balingafwile ukusanga inshila ishalebomba bwino pa kutuma impapulo ku calo ca Cameroon. Yehova alipaalile ukubombesha kwesu. Na kuba, pa myaka nalimo 20 abantu ba kwa Yehova muli cilya calo balekwata Ulupungu lwa kwa Kalinda cila mweshi, pamo no lupapulo twaleita ukuti Ubutumikishi Bwesu Ubwa Bufumu.

Ukutula fye ilyo twatendeke ukwishishanya na Angèle, nalimwene ukuti ali na bucibusa ubwakosa na Yehova. Ilyo twaupene, nalimwene ifingi ifyalelanga ukuti ali sana cibusa wa kwa Yehova. Na kuba, pa bushiku twaupene alinjebele ukuti tupepele pa fyo twalefwaisha ukubombela Yehova capamo. Yehova alyaswike lilya ipepo.

Na kabili Angèle alingafwa ukucetekela sana Yehova. Ku ca kumwenako, ilyo batwitile ukuya mu kubombela pa Bethel mu 1973, naleshingashinga pantu nalitemenwe sana ukuba kangalila wa muputule. Lelo Angèle alinjibukisheko ukuti twalipeela ubumi bwesu kuli Yehova. Kanshi tufwile ukucita fyonse ifyo icilonganino cakwe catweba. (Heb. 13:17) Nalisumiine ifyo anjebele, kabili twalile ku Bethel. Umwina mwandi wa mano, taumina kumo, kabili alitemwa sana Yehova. Iyi imibele yalilenga tutemwane sana, kabili ilalenga tulepingula bwino pa fintu pa myaka yonse iyi iyo twabombela pamo.

Pali ino nshita natukula. Lelo Angèle acili mukashi umusuma icine cine , kabili alantungilila. Ku ca kumwenako, apo amasukulu ya bulesa ayengi yabako mu ciNgeleshi, ine na Angèle twalitendeke ukuibikilishako ukusambilila iciNgeleshi pa kuti tulesangwako. Kanshi twatendeke ukulalongana ku cilonganino icibomfya ululimi lwa ciNgeleshi, nangu ca kuti pali ilya nshita ninshi natucila imyaka pali 70. Apo naba mu Komiti ya Musambo iya ku France, nalikwata imilimo iingi. Kanshi taca-angwike ukusambilila ululimi lumbi. Nomba twaleafwana na Angèle. Nangu ca kuti pali ino nshita twalicila imyaka 80, twalitwalilila ukupekanya ukulongana mu ciNgeleshi na mu ciFrench. Kabili tulesha na maka ukusangwa ku kulongana e lyo no kubila imbila nsuma capamo ne cilonganino twabamo. Yehova alitwafwa ukusambilila iciNgeleshi.

Mu 2017, balitwitile ukuyasangwa kwi Isukulu lya Baba Muli Komiti ya Musambo na Bena Mwabo, ilyabelele ku Watchtower Educational Center ku Patterson, mu New York.

Ukwabula no kutwishika, Yehova ni Kasambilisha Uwapulamo. (Esa. 30:20) Kanshi ifwe bonse, abakalamba na baice, Yehova alatusambilisha amasambililo ayasuma icine cine! (Amala. 4:5-8) Na kuba, nalimona ukuti abacaice nga balekutika kuli Yehova na ku ba bwananyina ababomba pa myaka iingi, balapingula bwino pa fintu, kabili balaba ababomfi ba kwa Yehova aba cishinka. Baibolo pa Amapinda 9:9 itweba ukuti: “Sambilisha uwa mano na o alecilapo ukuba na mano. Sambilisha umulungami na o alelundapo ukusambilila.”

Inshita shimo ndebukisha ifyacitike pali bulya bushiku twali mu mpili sha ku Algeria mu nshita ya bushiku imyaka nalimo 60 iyapita. Pali bulya bushiku nshaishibe ukuti nkabapo ne nsansa nga fino. Nalisambilila ifingi ku bantu bambi! Ine na Angèle, Yehova alitupaala icine cine kabili alilenga twaba ne nsansa. Kanshi tulafwaisha ukutwalilila ukulasambilila kuli Shifwe wa ku muulu na kuli bamunyinefwe na bankashi abamutemwa, aba mano, kabili ababomba pa myaka iingi.