ICIPANDE CA KUSAMBILILAMO 44
Mulekosha Bucibusa Bwenu na ba Bwananyina Ilyo Impela Ishilaisa
“Ukutemwa kwa kwa cibusa wa cishinka takupwa.”—AMAPI. 17:17.
ULWIMBO 101 Ukubombela Pamo mu Kwikatana
IFYO TWALASAMBILILA *
Tukakabila ifibusa ifisuma ilyo kukaba “ubucushi bukalamba” (Moneni paragrafu 2) *
1-2. Ukulingana ne fyaba pali 1 Petro 4:7, 8, finshi fikalenga tukashipikishe amafya?
ILYO impela ya “nshiku sha kulekelesha” ilepalama, nalimo tukalakwata amafya ayakalamba. (2 Tim. 3:1) Ku ca kumwenako, pa numa ya kusala intungulushi mu calo cimo mu Africa, mu calo mwali sana ifimfulunganya. Pa myeshi ukucila pali 6, aba bwananyina calebakosela ukwenda pantu ifimfulunganya fyali fye mpanga yonse. Finshi fyalengele bashipikishe? Bamo bakukiile mu mayanda ya ba bwananyina abaleikala ku ncende ukushali sana ifimfulunganya. Munyinefwe umo alandile ukuti: “Nalitemenwe pantu nalikwete ifibusa ilyo twali na aya amafya. Twalekoseleshanya na ba bwananyina.”
2 Ilyo “ubucushi bukalamba” bukatendeka, tukatemwa nga ca kuti tukaba ne ifibusa ifyatutemwa. (Ukus. 7:14) Kanshi ino ine e nshita tulingile ukukosha bucibusa bwesu na ba bwananyina. (Belengeni 1 Petro 4:7, 8.) Kuti twasambilila ifingi kuli Yeremia. Ifibusa fyakwe fyalimwafwile ilyo umusumba wa Yerusalemu wali mupepi no konaulwa. * Finshi twingacita pa kuti tulepashanya Yeremia?
SAMBILILENI KU LYASHI LYA KWA YEREMIA
3. (a) Finshi fyali no kulenga Yeremia aleitalusha ku bantu? (b) Finshi Yeremia aebele kalemba wakwe Baruki, kabili cinshi cafuminemo?
3 Yeremia aikele imyaka 40 nelyo ukucilapo na bantu abashali na cishinka, ukubikako fye na bena mupalamano bakwe e lyo na balupwa wakwe bamo abaleikala mwi tauni lya Anatote umo afumine. (Yer. 11:21; 12:6) Na lyo line taleitalusha ku bantu. Na kuba alyebeleko Baruki kalemba wakwe uwali uwa cishinka ifyo aleumfwa, kabili na ifwe twalishiba ifyo aleumfwa pantu fyalilembwa mu Baibolo. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Pa mulandu wa kuti Baruki na Yeremia balebombela pamo ilyo Baruki alelemba fyonse ifyacitikiile Yeremia, balitemwanene sana kabili balecindikana.—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.
4. Mulimo nshi Yehova apeele Yeremia, kabili uyu mulimo walengele shani bucibusa bwa kwa Yeremia na Baruki bukoseleko?
4 Pa myaka iingi, Yeremia ali uwashipa ilyo alesoka abena Israele pa fyo Yerusalemu yali no konaulwa. (Yer. 25:3) Umuku na umbi ilyo Yehova aleeba abantu ukuti balapile, aebele Yeremia ukulemba ifyo alebasoka mwi buuku ilyapombwa. (Yer. 36:1-4) Ilyo Yeremia na Baruki balebombela pamo uyu umulimo uo Lesa abapeele kabili uo babombele nalimo pa myeshi iingi, bafwile balelanshanya ifyalekosha icitetekelo cabo.
5. Bushe Baruki alangile shani ukuti ali ni cibusa musuma uwa kwa Yeremia?
5 Ilyo bapwishishe ukulemba ibuuku ilyapombwa, Yeremia ashintilile pali cibusa wakwe Baruki ukuyaeba abantu ubukombe bwafumine kuli Yehova. (Yer. 36:5, 6) Baruki alishipile ilyo alebomba uyu mulimo uwali uwaafya nga nshi. Elenganyeni ifyo Yeremia atemenwe ilyo Baruki aile mu lubansa lwe tempele atendeka no kubelengela abantu ifyali mwi buuku ilyapombwa! (Yer. 36:8-10) Ilyo bacilolo ba mu baYuda baumfwile ifyo Baruki acitile, bamwebele ukuti nabo ababelengele ifyali muli lilya ibuuku. (Yer. 36:14, 15) Bacilolo bapingwilepo ukweba Imfumu Yehoyakimu ifyo Yeremia alandile mwi buuku ilyapombwa. Balilangulukileko Yeremia na Baruki kabili baebele Baruki abati: “Kabiye, kafisame, iwe na Yeremia, pa kuti umuntu eishiba uko muli.” (Yer. 36:16-19) Ifi bamwebele fyaliweme sana!
6. Finshi Yeremia na Baruki bacitile ilyo baleeshiwa?
6 Imfumu Yehoyakimu yalifulilwe sana ilyo yaumfwile ifyo Yeremia alembele ica kuti yalyocele lilya ibuuku kabili yatumine abakuyaikata Yeremia na Baruki. Na lyo line Yeremia tatiinine ifyali no kucitika. Apeele Baruki ibuuku na limbi kabili amwebele ukulemba ifyo Yehova alandile. Baruki “alembelemo amashiwi yonse ayo Yeremia asosele ayali mwi buuku ilyo Yehoyakimu imfumu ya kwa Yuda aocele mu mulilo.”—Yer. 36:26-28, 32.
7. Finshi nalimo fyacitike ilyo Yeremia na Baruki balebombela pamo?
7 Ilingi line abantu nga bashipikishisha pamo ubwesho balaba ifibusa sana. Kanshi ilyo Yeremia na Baruki balebombela pamo umulimo wa kulemba ibuuku ilya kupyanika pali lilya Imfumu yabipa Yehoyakimu yaocele, bafwile balishibene bwino kabili baishileba ifibusa sana. Finshi twingasambilila ku fyo aba abaume abali aba cishinka bacitile?
MULEEBAKO CIBUSA WENU IFYO MULETONTONKANYA NE FYO MULEUMFWA
8. Finshi fingalenga catukosela ukupanga ifibusa, kabili mulandu nshi tushilingile ukulamwena kwati te kuti tupange ifibusa?
8 Nalimo kuti catukosela ukwebako abantu ifyo tuleumfwa nga ca kuti umo alitukalifyapo. (Amapi. 18:19, 24) Nelyo kuti tulemona ukuti tatwakwata inshita e lyo na maka ya kupanga ifibusa. Lelo tatufwile ukulatontonkanya ukutila te kuti tupange ifibusa. Nga tulefwaya aba bwananyina baletwafwa nga twakwata amafya, tufwile ukukosha bucibusa bwesu nabo. Icacindama ico twingacita pa kuti tukoshe bucibusa bwesu nabo kulabeba ifyo tuletontonkanya ne fyo tuleumfwa.—1 Pet. 1:22.
9. (a) Bushe Yesu alangile shani ukuti alicetekele ifibusa fyakwe? (b) Mulandu nshi ukwebelako ifibusa fyenu ifyo muletontonkanya ne fyo muleumfwa kwingalengela bucibusa bwenu bwakoselako? Langilileni.
9 Yesu alilangile ukuti alicetekele ifibusa fyakwe pantu talefifisa nangu cimo. (Yoh. 15:15) Kuti twalapashanya Yesu nga tuleebako ifibusa fyesu ifilenga tuleba ne nsansa, ifitusakamika e lyo ne fitukalifya. Nga mulekutikisha ilyo umo alelanda na imwe nalimo mukasanga ukuti ifyo mutontonkanya, ifyo mumfwa e lyo ne fyo mupanga ukucita fyalipalana. Natulande pali nkashi Cindy uuli ne myaka 29. Alipangile icibusa na ba Marie-Louise bapainiya abali ne myaka 67. Cila lucelo pali Cine ba Cindy na ba Marie-Louise balabombela pamo umulimo wa kubila imbila nsuma, kabili balalanda pa malyashi ayalekanalekana ukwabula ukufisa nangu cimo. Ba Cindy batile, “Ndatemwa sana nga tulelanda ne fibusa pa malyashi ayacindama pantu ukucita ifi kulalenga nabeshiba bwino.” Na imwe bene nga muleitendekelako ukweba ifibusa fyenu ifyo mutontonkanya ne fyo mumfwa kabili nga mulekutika ilyo balelanda na imwe, bucibusa bwenu bukakoselako.—Amapi. 27:9.
MULEBOMBELA PAMO
Ifibusa ifisuma filabombela pamo umulimo wa kubila imbila nsuma (Moneni paragrafu 10)
10. Ukulingana ne lembo lya Amapinda 27:17, fisuma nshi fingafumamo nga tulebombela pamo na ba bwananyina?
10 Nga tulebomba na ba bwananyina kabili twamona imibele yabo iisuma, tulasambililako kuli bena kabili tulaba ifibusa nga filya fine cali kuli Yeremia na Baruki. (Belengeni Amapinda 27:17.) Ku ca kumwenako, mumfwa shani nga mulebila imbila nsuma na cibusa wenu e lyo alondolola ifyo asuminamo ukwabula umwenso nelyo alanda no mutima onse pali Yehova na pa bufwayo bwakwe? Mufwile mulamutemenwako.
11-12. Landeni ifya kumwenako ifilanga ukuti nga tulebombela pamo na ba bwananyina umulimo wa kubila imbila nsuma bucibusa bwesu kuti bwakoselako.
11 Natulande pa fya kumwenako fibili ifilanga ifyo ukubombela pamo umulimo wa kubila imbila nsuma kulenga abantu baba sana ifibusa. Nkashi Adeline uuli ne myaka 23 aebele cibusa wakwe Candice ukuti baye mu kubila imbila nsuma mu cifulo umo bashalebila sana imbila nsuma. Uyu nkashi atile, “Twalefwaisha ukubombesha e lyo no kulabelako ne nsansa ilyo tulebomba uyu mulimo. Bonse twalefwaya ukukoseleshiwa pa kuti tulebombela sana Yehova.” Busuma nshi bwafumine muli filya balebombela pamo? Ba Adeline batile, “Cila cungulo twalelanshanya pa fyo twaleumfwa, pali fimo ifyo twaletemwa nga tulelanshanya na bantu, e lyo na pa fyalelanga ukuti Yehova aletutungulula mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Ala twaletemwa sana nga tulelanshanya kabili twaleishibaninako.”
12 Ba Laïla na ba Marianne bankashi abashimbe aba ku France baile mu kubombela ku musumba uukalamba uwa calo ca Central African Republic uwa Bangui umwafula sana abantu. Bailebombela muli uyu musumba pa milungu 5. Ba Laïla batile: “Ilyo nalebomba na ba Marianne twaleba na mafya, lelo pa mulandu wa kuti twalelanshanya bwino kabili twalitemwanene, bucibusa bwesu bwalekoselako. Nga namona ifyo ba Marianne balealuka bwangu ifintu nga fyaaluka, ifyo batemenwe abantu ne fyo balebombesha ilyo balebila imbila nsuma, nalebatemenwako.” Kwena te kutila mulingile fye ukukuukila ku calo cimbi pa kuti mube sana ifibusa na ba bwananyina. Lyonse ilyo mulebila imbila nsuma pamo no wa bwananyina mu cifulo mubilamo, mulakwata inshita iisuma iya kwishiba bwino uwa bwananyina kabili iya kukosha bucibusa bwenu na ena.
MULEBIKA AMANO KU MIBELE IISUMA IYA FIBUSA FYENU KABILI MULEELELA
13. Finshi ficitika limo nga tulebombela pamo ne fibusa?
13 Ilyo tulebombela pamo ne fibusa fyesu, inshita shimo tuleshiba imibele yabo iisuma, kabili tulamona ne fyo balufyanya. Finshi fingalenga twatwalilila ukuba ifibusa nangu ca kuti balalufyanya? Tontonkanyeni na kabili pa fyo cali kuli Yeremia. Finshi fyalengele alebika amano ku mibele iisuma iyo fibusa fyakwe fyakwete? Kabili finshi fyalengele aleelela ifibusa fyakwe?
14. Finshi Yeremia asambilile pali Yehova, kabili fyalengele alacita finshi?
14 Yeremia e walembele ibuuku lya kwa Yeremia. Kabili nalimo e walembele ne buuku lya 1 Ishamfumu e lyo na ilya 2 Ishamfumu. Ukwabula no kutwishika ilyo alelemba amabuuku ya mu Baibolo alisambilile ifyo Yehova aba no luse kuli fwe bantunse abashapwililika. Ku ca kumwenako, alishibe ukuti ilyo Imfumu Ahabu yalapiile pa fyabipa ifyo yalecita, Yehova taipeye aba mu ng’anda ya iko ilyo yali no mweo. (1 Isha. 21:27-29) Na kabili Yeremia alishibe ukuti ifyo Manase acitile fyalikalifye sana Yehova ukucila ifyo Ahabu acitile. Lelo ilyo Manase alapiile, Yehova alimubelele uluse. (2 Isha. 21:16, 17; 2 Imila. 33:10-13) Aya amalyashi yafwile yalengele Yeremia aletekanishisha ifibusa fyakwe kabili alebabelela uluse nga fintu Lesa acita.—Amalu. 103:8, 9.
15. Ilyo Baruki apumbwilwe ne fintu fimbi, bushe Yeremia alangile shani ukuti ali uwatekanya nga fintu Yehova aba?
15 Moneni ifyo Yeremia aafwile Baruki ilyo apumbwilwe ne fintu fimbi pa nshita imo. Yeremia taangufyenye ukutontonkanya ukuti Baruki tali no kwaluka, lelo alimulungike ilyo amwebele mu kulungatika ifyo Yehova alefwaya acite. (Yer. 45:1-5) Finshi twingasambililako kuli ili lyashi?
Ifibusa ifisuma filabelelana uluse (Moneni paragrafu 16)
16. Ukulingana ne fyaba pa Amapinda 17:9, finshi tulingile ukucita pa kuti tulekosha bucibusa bwesu na ba bwananyina?
16 Kwena te kuti twenekele bamunyinefwe na bankashi ukulacita ifintu kwati balipwililika. Kanshi nga twapanga ifibusa na aba bwananyina, tufwile ukulacita ifingalenga twalakosha bucibusa bwesu nabo. Nga ca kuti cibusa wesu alufyanya, kuti twamulungika ukwabula ukupita mu mbali ukubomfya Icebo ca kwa Lesa. (Amalu. 141:5) Kabili tufwile ukwelela ifibusa fyesu nga fyatukalifya. Nga twabeleela, tatulingile ukulalanda pa fyo batulufyenye. (Belengeni Amapinda 17:9.) Muli shino inshita ishayafya nga nshi tufwile ukulabika amano ku mibele iisuma iya bamunyinefwe na bankashi ukucila ukulabika amano ku fyo balufyanya. Nga tulecita ifi tukalakosha bucibusa twakwata nabo pantu na kuba mu bucushi bukalamba tukalakabila ifibusa.
MULELANGA UKUTEMWA KWA CINE
17. Bushe Yeremia alangile shani ukuti ali ni cibusa wa cine?
17 Ifyo kasesema Yeremia acitile fyalilangile ukuti ali ni cibusa wa cine. Ku ca kumwenako, ilyo umulashi Ebede-meleke amupuswishe mu cishima umwali amatipa umo balefwaya ukuti afwile, Ebede-meleke alitiinine pantu alemona ukuti bacilolo bali no kumwipaya. Ilyo Yeremia aishibe ifi, taikele fye tondolo no kulaenekela ukuti cibusa wakwe ali no kushipikisha. Nangu ca kuti Yeremia ali mu cifungo pali ilya nshita, alicitilepo cimo pa kuti amusansamushe. Alyebele Ebede-meleke amashiwi ya kwa Yehova ayasuma ayamusansamwishe.—Yer. 38:7-13; 39:15-18.
Ifibusa ifisuma filafwilisha aba bwananyina ilyo balekabila ubwafwilisho (Moneni paragrafu 18)
18. Nga fintu ilembo lya Amapinda 17:17 lilanda, finshi tufwile ukucita nga ca kuti cibusa wesu ali na mafya?
18 Muno nshiku bamunyinefwe na bankashi balakwata amafya ayalekanalekana. Ku ca kumwenako, aba bwananyina bamo balacula nga kwapona amasanso ayakalamba e lyo bambi balakwata amafya pa mulandu ne fimfulunganya ificitika uko bekala. Ifya musango uyu nga fyacitika, kuti cawama nga twapokelelako aba bwananyina ku mwesu pa kuti tuleikala nabo. Bamo kuti babapeelako indalama. Lelo bonse kuti twabapepelako kuli Yehova pa kuti abafwe. Nga twaishiba ukuti uwa bwananyina nasakamikwa, nalimo te kuti twishibe ne fyo twingalanda nelyo ifyo twingacita. Nomba bonse kuti twacitapo cimo pa kuti tumwafwe. Nalimo kuti twakwatako inshita ya kuba nankwe. Kuti twalakutikisha ilyo alelanda na ifwe. Kabili kuti twamubelengelako ilembo twatemwa ilingamusansamusha. (Esa. 50:4) Icacindama ico mulingile ukucita kuba na cibusa wenu ilyo alemukabila.—Belengeni Amapinda 17:17.
19. Bushe ukukosha bucibusa bwesu na ba bwananyina ino nshita ku katwafwa shani ku ntanshi?
19 Ino e nshita tulingile ukuba ifibusa na bamunyinefwe na bankashi kabili tufwile ukulakosha bucibusa bwesu na bena. Mulandu nshi twalandila ifi? Pantu abalwani besu bakalatubepesha kabili bakalanyonganya ifishinka pa kuti batulekanye. Bakafwaya tukaleke ukucetekela no kutungilila aba bwananyina. Lelo fyonse ifyo bakalacita tafyakabombe. Tabakalenge tukaleke ukutemwana. Ifyo bakacita tafyakalenge bucibusa bwesu na ba bwananyina bukapwe. Na kuba bucibusa bwesu na ba bwananyina tabwakapwe ilyo impela ikesa, lelo bukatwalilila umuyayaya!
ULWIMBO 24 Iseni ku Lupili lwa kwa Yehova
^ para. 5 Apo impela naipalama, tufwile ukulakosha bucibusa bwesu na bamunyinefwe na bankashi. Muli cino cipande twalalanshanya ifyo twingasambilila ku lyashi lya kwa Yeremia. Twalasambilila no kuti nga tulekosha bucibusa na ba bwananyina pali lelo, tukashipikisha amafya.
^ para. 2 Amalyashi yaba mwi buuku lya kwa Yeremia tabayalemba ukulingana ne fyo yalekonkana ukucitika.
^ para. 57 UBULONDOLOSHI BWA FIKOPE: Ici cikope cilelangilila nalimo ifyo cikaba ilyo kukaba “ubucushi bukalamba.” Bamunyinefwe na bankashi abengi nabafisama mu kamuputule ka pa muulu mu ng’anda ya wa bwananyina. Apo fibusa, balesansamushanya. bamunyinefwe na bankashi abali mu kamuputule ka pa muulu balikoseshe bucibusa bwabo ilyo ubucushi bukalamba bushilatendeka.
