1. Bushe ‘ukutontonkanya bwino pa fintu’ kwalola mwi? (2 Timote 4:5)

 NGA TWAKWATA amafya, kuti catukosela ukuba aba cishinka kuli Yehova na ku cilonganino cakwe. Finshi tulingile ukucita pa kuti tutwalilile ukuba aba cishinka? Tufwile ukutekanya, ukuba abalola, no ‘kwiminina ndi mu citetekelo.’ (Belengeni 2 Timote 4:5.) Tulatontonkanya bwino pa fintu nga tuli abatekanya kabili tulemona ifintu nge fyo Yehova afimona. Nga tulecita ifi, tatwakulatontonkanya pa fintu ukulingana ne fyo tuleumfwa.

2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

² Mu cipande cafumineko, twalisambilile pa mafya yatatu ayo twingakwata ayafuma ku nse ya cilonganino. Muli cino cipande, twalasambilila pa mafya na yambi yatatu, ayengafuma mu cilonganino kabili ayengalenga twafilwa ukuba aba cishinka kuli Yehova. Twalasambilila ifyo tulingile ukucita nga ca kuti (1) uwa bwananyina atulufyanya, (2) batusalapula, na (3) catukosela ukwaluka nga kwaba ifya-aluka mu cilonganino ca kwa Lesa. Kuti twacita shani pa kuti tuletontonkanya bwino pa fintu no kutwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova na ku cilonganino cakwe, ifi twalandapo nga fyacitika?

3. Finshi nalimo twingatontonkanya nga ca kuti uwa bwananyina atulufyanya?

³ Bushe balimulufyanyapo ku wa bwananyina, nalimo uwakwata imilimo iikalamba mu cilonganino pamo nga eluda? Nalimo munyinefwe taiminine pa kumukalifya. (Rom. 3:23;  Yako. 3:2) Lelo ifyo acitile nalimo fyalimukalifye. Limbi tamwalelaala no kulaala, mwaletontonkanya fye pa fyo amukalifye. Nalimo ici calengele mwatendeka no kutwishika nga ca kuti mwaba mu cilonganino ca kwa Lesa. Ifi fine e fyo Satana afwaya tuletontonkanya. (2 Kor. 2:11) Ifi nga e fyo tuletontonkanya, kuti twaleka ukubombela Yehova kabili kuti twafuma na mu cilonganino cakwe. Nga ca kuti tulemona ukuti uwa bwananyina alitulufyanya, kuti twacita shani pa kuti tuletontonkanya bwino pa fyacitika? Kabili finshi tulingile ukucita pa kuti twilatontonkanya nge fyo Satana afwaya tuletontonkanya?

4. Finshi Yosefe acitile ifilanga ukuti aletontonkanya bwino pa fyamucitikiile, kabili finshi tulesambililako ku fyo acitile? (Ukutendeka 50:19-21)

⁴ Mwilaenda ne cikonko ku mukoshi. Ilyo Yosefe ali umwaice bandume nankwe balemucusha. Balimupatile, kabili bamo balefwaya fye no kumwipaya. (Ukute. 37:4, 18-22) Mu kuya kwa nshita, balimushitishe kabili aishileba umusha. Ici calengele Yosefe akwate amafya ayakalamba pa myaka nalimo 13. Yosefe afwaya nga aletontonkanya ukuti Yehova tamutemenwe. Kabili nga alemona ukuti Yehova alilekele ukumwafwa ilyo alekabila ubwafwilisho. Lelo Yosefe tale-enda ne cikonko ku mukoshi. Aletontonkanya bwino pa fyacitike pantu alitekenye. Ilyo akwete ishuko lya kuti alandule talandwile lelo alitwalilile ukutemwa bandume nankwe, kabili alibabelele uluse. (Ukute. 45:4, 5) Icalengele Yosefe acite ifi, ni co aletontonkanya bwino pa fyamucitikiile. Taletontonkanya pa mafya akwete, lelo aletontonkanya pa fyo Yehova alefwaya. (Belengeni Ukutendeka 50:19-21.) Finshi tulesambililako? Nga ca kuti uwa bwananyina amulufyanya, mwilafulilwa Yehova kabili mwilatontonkanya ukuti namulekelesha. Lelo muletontonkanya pa fyo alemwafwa pa kuti mushipikishe ubwafya mukwete. Na kabili nga ca kuti bamo bamukalifya, mwilabika amano ku filubo ifyo bamukalifye, lelo muletwalilila ukubatemwa.—1 Pet. 4:8.

5. Finshi munyinefwe Miqueas acitile pa kuti aletontonkanya bwino pa fyamucitikiile?

⁵ Natulandeko pa fyacitikile ba Miqueas, baeluda aba ku South America. c Balandile ukuti kwali inshita imo ilyo bamwene ukuti bamunyinefwe bamo abakwete imilimo iikalamba mu cilonganino balibalufyenye. Batile: “Nshabalile ng’umfwapo ububi nge fyo naumfwile. Nalisakamikwe ica kuti nalefilwa no kulaala ubushiku kabili nalelila, pantu nalemona ukuti tapali nangu cimo ico nali no kucitapo.” Na lyo line, ba Miqueas baletontonkanya bwino pa fyabacitikiile kabili bale-esha na maka pa kuti baleke ukumfwa ububi. Balepepa sana kuli Yehova kabili balemulomba ukuti alebapeela umupashi wakwe uwa mushilo na maka pa kuti baleshipikisha. Na kabili balefwailisha ifyebo mu mpapulo shesu ifyali no kubafwa. Finshi tulesambililako? Nga ca kuti uwa bwananyina acita ifyamukalifya, muletekanya kabili mwilatontonkanya ifyabipa pa wamulufyenye. Nalimo te kuti mwishibe icalengele uwa bwananyina alande nelyo acite ifyamukalifye. Kanshi mulepepa kuli Yehova, mulemulomba ukuti amwafwe pa kuti mulemona ifintu nge fyo alefimona. Nga mwacita ifi, mukamona ukuti uwa bwananyina tamukalifye ku mufulo, kabili mukamwelela. (Amapi. 19:11) Muleibukisha ukuti Yehova naishiba ifimucitikiile kabili ali no kumupeela amaka ya kushipikisha.—2 Imila. 16:9; Luk. Mil. 5:8.

6. Mulandu nshi tulingile ukulamwena ukuti Yehova nga atusalapula ninshi alitutemwa? (AbaHebere 12:5, 6, 11)

⁶ Yehova nga atusalapula nalimo kuti twaumfwa sana ububi. Lelo nga twabika fye amano  ku fyo tuleumfwa, kuti twatendeka ukuipokolola nelyo ukulamona kwati tabacitusalapula bwino. Ici kuti calenga twafilwa ukubika amano ku cintu icacindama, e kutila ukumona ukuti ico Yehova atusalapwila ni co alitutemwa. (Belengeni AbaHebere 12:5, 6, 11.) Kabili nga twabika fye amano ku fyo tuleumfwa, Satana kuti atusansa. Afwaya tulekaana ukutusalapula, kabili icabipisha ico afwaya twacita, kusha Yehova ne cilonganino cakwe. Nga ca kuti balimusalapula, kuti mwacita shani pa kuti muletontonkanya bwino pa fyo bamusalapwile?

7. (a) Nga fintu tulemona pa cikope, bushe Yehova apaalile shani Petro ilyo asambilileko ku fyo bamusalapwile? (b) Finshi mulesambilila ku fyacitile Petro?

⁷ Muleumfwa nga bamusalapula, kabili mulealuka. Pa miku iingi Yesu alilungike Petro pa menso ya batumwa. (Marko 8:33; Luka 22:31-34) Nalimo Petro alyumfwile insoni ilyo bamulungikile pa bantu. Na lyo line, Petro tashiile Yesu. Alisambilileko ku fyo bamusalapwile. E ico Yehova alipaalile Petro pa fyo atwalilile ukuba uwa cishinka, kabili alimupeele ne milimo iikalamba mu cilonganino. (Yoh. 21:15-17; Imil. 10:24-33; 1 Pet. 1:1) Finshi tulesambililako ku fyo Petro acitile? Ifintu filatuwamina kabili filawamina na bantu bambi nga tatulebika sana amano ku fyo twingomfwa insoni nga batusalapula, lelo twasumina ilyo batusalapula kabili twa-aluka. Nga tulecita ifi, tukatwalilila ukubombela bwino Yehova na ba bwananyina.

8-9. Ilyo ba Bernardo babasalapwile, baumfwile shani pa kubala, lelo finshi bacitile pa kuti baaluke?

⁸ Natulandeko pa fyacitikile munyinefwe Bernardo uwa ku Mozambique. Balimufuutile pali bueluda. Bushe munyinefwe Bernardo aumfwile shani pa kubala? Atile: “Nalikalipe pantu nshatemenwe ifyo bansalapwile.” Ba Bernardo baletontonkanya fye pa fyo aba mu cilonganino bali no kulabamona. Balandile abati: “Palipitile imyeshi pa kuti ntendeke ukumona ukuti cali fye bwino ifi bansalapwile, na pa kuti ntendeke na kabili ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe.” Cinshi calengele ba Bernardo baaluke?

⁹ Ba Bernardo balilekele ukutontonkanya ifyo baletontonkanya. Batile: “Ilyo nali eluda, nalebomfya ilembo lya AbaHebere 12:7 pa kulondolwela abantu ukuti Yehova nga abasalapula ninshi alibatemwa. E ico naipwishe nati: ‘Ni bani bafwile ukukonka ifyaba pali ili lembo?’ Babomfi ba kwa Yehova bonse, ukubikako  fye na ine.” Lyena ba Bernardo balicitile na fimbi pa kuti batendeke na kabili ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe. Balitendeke ukubelenga sana Baibolo no kutontonkanya sana pa fyo balebelenga. Nangu ca kuti balesakamana sana pa fyo aba bwananyina balebamona, balebomba nabo umulimo wa kubila imbila nsuma kabili baleasukapo na pa kulongana. Ilyo papitile inshita, ba Bernardo balibasontele ukuba baeluda na kabili. Nga ca kuti na imwe balimusalapula nga filya basalapwile ba Bernardo, mwilabika sana amano ku fyo aba bwananyina bamumona. Lelo mulingile ukusambililako ku fyo bamusalapwile kabili mufwile ukwaluka. d (Amapi. 8:33; 22:4) Nga mwacita ifi, Yehova akamupaala pantu ninshi muli ba cishinka kuli ena na ku cilonganino cakwe.

10. Finshi fya-alwike ifyalengele abena Israele bamo bashe Yehova?

¹⁰ Kuti catukosela ukuba aba cishinka kuli Yehova ifintu nga fya-aluka mu cilonganino cakwe. Nga tatucenjele, kuti twasha na Yehova. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo ifintu fya-alwike ilyo Yehova apeele abena Israele Amafunde ya kwa Mose. Ilyo Yehova ashilapeela abena Israele amafunde, imitwe ya ndupwa e balebomba imilimo ya bushimapepo. Balekuula ifiipailo kabili baletuulilako indupwa shabo amalambo kuli Yehova. (Ukute. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Yobo 1:5) Nomba ilyo Yehova abapeele Amafunde, imitwe ya ndupwa yalilekele ukulabomba imilimo ya bushimapepo. Yehova alisontele bashimapepo mu lupwa lwa kwa Aarone pa kuti baletuula amalambo. Ukutula ilya nshita Yehova asalile aba mu lupwa lwa kwa Aarone ukuba bashimapepo. Umutwe wa lupwa uushili wa mu lupwa lwa kwa Aarone nga abomba imilimo ya bashimapepo bali no kumwipaya. e (Lebi 17:3-6, 8, 9) Bushe nalimo uku kwaluka kwali pa fyalengele ukuti Kora, Datani, Abiramu e lyo ne ntungulushi 250 bapondokele Mose na Aarone? (Impe. 16:1-3) Kwena tatwaishiba. Te mulandu ne fyalengele, Kora e lyo na bo ali nabo tabatwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova. Nga ca kuti ifya-aluka mu cilonganino ca kwa Yehova fyalenga camukosela ukuba aba cishinka kuli ena, finshi mulingile ukucita?

11. Finshi tulesambilila ku bena Lebi bamo aba mu lupwa lwa bena Kohati?

¹¹ Mulekonka fyonse ifyo icilonganino ca kwa Lesa ca-alula. Ilyo abena Israele bali mu matololo, ulupwa lwa bena Kohati lwalikwete umulimo uwacindama nga nshi. Lyonse ilyo abena Israele balefuma apo bapangile inkambi no kuya ku cifulo cimbi, abena Kohati bamo balesenda icipao ca cipangano no kutangilila abantu. (Impe. 3:29, 31; 10:33; Yosh. 3:2-4) Ala uyu wali mulimo uwacindama! Na lyo line, ifintu fyalyalwike ilyo abena Israele baingile mu Calo ca Bulayo. Icipao ca cipangano tabalecisenda lyonse nge fyo cali kale. Ilyo Solomone aishileba imfumu, ninshi abena Kohati bamo balibapeela umulimo wa kwimba, ukulinda impongolo, e lyo no kwangalila amatala. (1 Imila. 6:31-33; 26:1, 24) Baibolo tayalandapo ukuti abena Kohati balitendeke ukuilishanya pa mulandu wa kuti umulimo batendeke ukubomba tawali nga ulya balebomba pa kubala. Finshi tulesambililako? Mulekonka  fyonse ifyo icilonganino ca kwa Yehova caalula, nangu ca kuti uko kwaluka nakukuma umulimo mubomba. Mulesekelela pa mulimo onse uo bamupeela. Muleibukisha ukuti umulimo mubomba, te ulenga Yehova alemumona ukuti mwalicindama. Ico Yehova abikako sana amano cumfwila, te mulimo mubomba.—1 Sam. 15:22.

12. Bushe ba Zaina baumfwile shani ilyo babafumishe pa Bethel?

¹² Natulandeko pali nkashi Zaina, uwalekele ukubomba umulimo uo atemenwe san. Balimufumishe pa Bethel apo abombele imyaka ukucila pali 23, bamwebele ukuya mu kubombela pa cilonganino. Atile: “Ala calimponeshe pa musao. Nalemona kwati nshacindama, kabili naletontonkanya ukuti: ‘Cinshi nalufyenye?’” Ku ca bulanda, aba bwananyina bamo balelenga aleumfwilako ububi. Balemweba abati: “Nga ca kuti walebomba fye bwino, nga tabakufumishe pa Bethel.” Ba Zaina baleumfwa ububi kabili balelila cila bushiku. Lelo batile: “Nshalekele ukucetekela icilonganino ca kwa Lesa, kabili nshaletwishika nga ca kuti Yehova alintemwa.” Cinshi calengele ba Zaina baletontonkanya bwino pa fyabacitikiile?

13. Finshi ba Zaina bacitile pa kuti baleke ukumfwa ububi?

¹³ Ba Zaina balilekele ukumfwa ububi. Bacitile shani pa kuti baleke? Balibelengele impapulo shesu ishilanda pa bwafya bakwete. Icipande citila “Kuti Mwacimfya Ukufuupulwa!” icaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 1, 2001, calilengele bashipikisha. Cilya cipande cilanda pa fyo Marko uwalembeleko Baibolo nalimo aleumfwa ilyo bamupeele umulimo umbi. Ba Zaina batile: “Ifyo Marko acitile e fyo na ine nalingile ukucita pa kuti ndeke ukufuupuka.” Ba Zaina na kabili tabalekele ukuba pamo ne fibusa fyabo. Tabalekele ukuba pamo na ba bwananyina, kabili tabaleililila ubulanda. Balimwene ukuti mupashi wa kwa Yehova e waletungulula icilonganino ca kwa Yehova, no kuti bamunyinefwe abaletungulula balibabikileko sana amano. Balimwene no kuti icilonganino ca kwa Yehova cifwile ukucita ifingalenga umulimo wa kwa Yehova wabombwa bwino.

14. Finshi fya-alwike ifyakoseele ba Vlado ukukonka, kabili bacitile shani pa kuti bakonke ifya-alwike?

¹⁴ Ba Vlado baeluda ba ku Slovenia abali ne myaka 73, tabatemenwe ilyo icilonganino balimo bacikumbinkenye ne cilonganino cimbi,  kabili Ing’anda ya Bufumu iyo balebomfya bali-isele. Batile: “Nshaishibe icalengele besale Ing’anda ya Bufumu iisuma filya. Nalyumfwile ububi, pantu tapakokwele ukutula apo twapwilile ukuwamya iyi Ng’anda ya Bufumu. Momba umulimo wa bukabasa, kabili nalibombeleko umulimo wa kupanga ifyalekabilwa muli iyi Ng’anda ya Bufumu. Filya bakumbinkenye icilonganino twalimo ne cilonganino cimbi, twalingile ukwaluka mu fintu ifingi. Kanshi fwe bakalamba calitukosele ukwaluka.” Cinshi calengele ba Vlado bakonke ifyo babebele? Batile: “Yehova alatupaala nga twakonka ifyo icilonganino cakwe calwile. Nga tulekonka ifyo icilonganino ca kwa Lesa caalula pali ino nshita, cikatwangukila ukukonka ifikalamba ifyo cikaalula ku ntanshi.” Bushe calimukosela ukwaluka pa mulandu wa kuti icilonganino mwalimo balicikumbinkanya ne cilonganino cimbi, nelyo pa mulandu wa kuti balimupeela umulimo umbi? Mufwile ukucetekela ukuti Yehova alishiba ifyo mumfwa. Nga mwakonka ifyalwike kabili mwatwalilila ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe, Yehova akamupaala.—Amalu. 18:25.

15. Finshi twingacita pa kuti tuletontonkanya bwino pa fintu nga kwaba ifingalenga catukosela ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe?

¹⁵ Ilyo tulepalamina ku mpela ya cino calo, tulingile ukwenekela ukuti mu cilonganino mwakulacitika ifingalenga catukosela ukutwalilila aba cishinka kuli Yehova. Nga ca kuti uwa bwananyina acita fimo ifyamukalifya, mwilaenda ne cikonko ku mukoshi. Nga bamusalapula, mwilabika fye amano ku fyo aba mu cilonganino bakulamumona, mulesambililako ku fyo bamusalapula kabili mulealuka. Kabili icilonganino ca kwa Yehova nga ca-alulako fimo ifingamukuma, mulekonka ifya-aluka no mutima wenu onse.

16. Finshi mulingile ukucita pa kuti mutwalilile ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe?

¹⁶ Kuti mwatwalilila ukucetekela Yehova ne cilonganino cakwe nga ca kuti kwacitika fimo ifingalenga camukosela ukuba aba cishinka. Nomba pa kuti mutwalilile ukuba aba cishinka, mufwile ukulatontonkanya bwino pa fintu, e kutila ukuba abatekanya no kulamona ifintu nge fyo Yehova afimona. Muleisambilisha pa bantu abalembwa mu Baibolo abashipikishe ubwafya mukwete, kabili muletontonkanya sana pa fyo mwingabapashanya. Mulepepa kuli Yehova pa kuti alemwafwa. Kabili tamufwile ukuitalusha ku cilonganino. Nga mulecita ifi, nangu cibe shani Satana takamupaatule kuli Yehova nelyo ku cilonganino cakwe.—Yako. 4:7.