Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Munyinefwe Joseph F. Rutherford na abo ali nabo ilyo atandalile icitungu ca Europe

Ukutula mu 1920—Napapita Imyaka

Ukutula mu 1920—Napapita Imyaka

ILYO umwaka wa 1920 waletendeka, abantu ba kwa Yehova bali abaipekanya nga nshi ukubomba umulimo uo bali no kutendeka ukubomba. Ilembo basalile ilya mwaka wa 1920 lyaleti: “SHIKULU e maka yandi kabili e lwimbo lwandi.”—Amalu. 118:14, Baibolo ya King James Version.

Yehova alikoseshe aba bakabila abali abacincila. Muli ulya wine mwaka, impendwa ya bakolopota nelyo bapainiya yalikulileko ukufuma pali 225 ukuya pali 350. Kabili e wali umuku wa kubalilapo bakasabankanya ukucila pali 8,000 batumine amalipoti ya mulimo wa mwi bala ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova. Yehova alibapaalile icine cine.

BALI ABACINCILA

Pa 21 March mu 1920, ba Joseph F. Rutherford abaletungulula Abasambi ba Baibolo pali ilya nshita, balandile ilyashi ilyaleti “Millions Now Living Will Never Die” (Abengi Abali no Mweo Pali ino Nshita Tabakatale Abafwa). Abasambi ba Baibolo balibombeshe apapelele amaka yabo ukwita abantu abengi ukwisakutika ili lyashi. Balisonkele icikuulwa icali icikalamba nga nshi mu New York City kabili balipeele abantu utupepala twa kubetila ukwisasangwa kuli uku kulongana utwali nalimo 320,000.

Inyunshipepala umo basabankenye ilyashi iyaleti “Millions Now Living Will Never Die”

Abantu abaishile kuli uku kulongana bali abengi ukucila pa fyo bale-enekela. Abantu ukucila pali 5,000 baliswishe ici cikuulwa, kabili abantu ukufika kuli 7,000 balibabwekeshemo. Ulupungu lwa kwa Kalinda lwatile: “Uku kwali kulongana kwa Basambi ba Baibolo ukwali ukukalamba sana kabili ukwasansamwishe abantu abengi.”

Abasambi ba Baibolo balishibikwe sana ukuti baleshimikila abantu ati “abengi abali no mweo pali ino nshita tabakatale abafwa.” Pali ilya nshita Abasambi ba Baibolo tabaishibe ukuti imbila nsuma ya Bufumu yali no kubilwa sana mu fyalo ifingi. Na lyo line, bali abacincila. Ba Ida Olmstead, abatendeke ukulongana mu 1902, batile: “Twalishibe ukuti Yehova akapaala abantunse bonse, kabili twale-ebako na bantu bonse abo twalekumanya ilyo twalebila imbila nsuma.”

TWATENDEKA UKUIPULINTILA IMPAPULO

Pa kuti aba bwananyina balekwata ifya kulya fya ku mupashi ifyakumanina, bamunyinefwe pa Bethel balitendeke ukuipulintila impapulo shimo. Balishitile mashini ya kupulintilako iyo babikile mu cikuulwa basonkele icali pa 35 Myrtle Avenue, mu Brooklyn, mu New York, icali mupepi na Bethel.

Ba Leo Pelle na ba Walter Kessler batendeke ukubombela pa Bethel mu January mu 1920. Ba Walter batile: “Ilyo twafikile, abaleangalila umulimo wa kupulinta balituloleshe kabili batwebele ukuti, ‘nakushala iawala limo na hafu ukuti tuleya mu kulya ica kulya ca kasuba.’ Batwebele ukufumya ifibokoshi fya mpapulo mu muputule wa pa nshi no kufitwala pa muulu.”

Ba Leo balilandile ifyacitike ubushiku bwakonkelepo, batile: “Balitupeele umulimo wa kusamfya ifibumba fya ntunti ya kubalilapo ifya cikuulwa. Nshatalile mombapo incito iyalengele nalamba nge fyo nalambile. Lelo Twalitemenwe ukubomba uyu mulimo pantu mulimo wa kwa Shikulu.”

Mashini balebomfya ukupulintilako Ulupungu lwa kwa Kalinda

Mu milungu fye iinono iyakonkelepo, bamunyinefwe abacincila balitendeke ukupulinta Ulupungu lwa kwa Kalinda. Balipulintile amakope 60,000 aya Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 1, 1920, mu ntunti iyalenga bubili. Kabili bamunyinefwe balibikile mashini ya kupulintilako iyo baleita ukuti Battleship mu muputule wa pa nshi. Balitendeke no kupulintila magazini baleita ukuti The Golden Age pali ici icikuulwa, kabili batendekele na magazini ya April 14, 1920. Ukwabula no kutwishika, Yehova alipaalile aba bamunyinefwe pa fyo balebombesha.

“Twalitemenwe ukubomba uyu mulimo pantu mulimo wa kwa Shikulu”

“NATULEIKALA MU MUTENDE”

Abantu ba kwa Yehova aba cishinka balitemenwe ilyo batendeke ukubombesha na kabili, kabili baletemwa ukuba pamo na ba bwananyina. Na lyo line, Abasambi ba Baibolo bamo balifumine mu cilonganino ca kwa Yehova ilyo kwali amesho ukufuma mu 1917 ukufika mu 1919. Finshi fyali no kubafwa?

Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa April 1, 1920, mwali icipande caleti “Let Us Dwell in Peace” (Natuleikala mu Mutende). Muli ici cipande mwali amashiwi ayabakoseleshe aya kuti: “Bonse abafwaya ukumfwila Yehova balalabako ku filubo ifyo bacitile kale, kabili balaba abaikatana ilyo balebombela Lesa.”

Abengi balikonkele aya mashiwi kabili yalibafwile. Abaupana bamo balembele ukuti: “Twalimona ukuti tatwacitile bwino ukwikala fye pa mwaka umo no kucilapo, ilyo bambi balebila imbila nsuma. . . . Te kuti tufwaye ica musango uyu ukutucitikila na kabili.” Aba bakabomba abatendeke ukubombesha na kabili, balikwete imilimo iingi iyo bali no kubomba.

UKUSABANKANYA ULUPAPULO BALEITA UKUTI “ZG”

Pa 21 June mu 1920, Abasambi ba Baibolo balitendeke kampeni ya kupeela abantu ulupapulo lwa “ZG” ulwakwete inkupo iyanaka, kabili ifyebo fyali muli ulu lupapulo ni filya ifyali mu lupapulo baleita ukuti The Finished Mystery. * Ilyo babindile ukusabankanya ulu ulupapulo mu 1918, Abasambi ba Baibolo balisungile amakope ayengi aya ulu lupapulo.

Te bakolopota fye balebomba iyi kampeni, lelo bakasabankanya bonse balibombeleko. Ulupapulo lwa Bulletin * ulwa June 1920, lwatile: “Umuntu onse uwabatishiwa mu cilonganino kuti abombako uyu mulimo mukuitemenwa. Lekeni bonse balelanda ukuti: ‘Icintu cimo ico ndefwaisha ukucita’ kupeela abantu ulupapulo lwa ZG.” Ba Edmund Hooper baibukishe ukuti bamo ababombeleko iyi kampeni wali e muku wa kubalilapo ukubomba umulimo wa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Batile: “Twalitendeke ukumona ifyo ulya umulimo wali, uwali no kukula ukucila ne fyo twale-enekela.”

UKUTENDEKA UKUBOMBA UMULIMO NA KABILI MU EUROPE

Apo ukulanshanya na Basambi ba Baibolo abali mu fyalo fimbi kwali ukwa-afya pali ilya nshita pa mulandu ne Nkondo ya Calo iya Kubalilapo, munyinefwe Rutherford alefwaisha ukukoselesha aba bamunyinefwe no kubafwa ukutendeka ukubila imbila nsuma na kabili. Kanshi pa 12 August mu 1920, munyinefwe Rutherford na bamunyinefwe bambi bane, balimine ubulendo bwa kuya ku England na ku fyalo fimbi ifyalekanalekana.

Munyinefwe Rutherford ninshi ali mu Egypt

Ilyo ba Rutherford baile ku Britain, Abasambi ba Baibolo balikwete ukulongana kwa citungu kutatu, e lyo no kulongana kwa cintubwingi 12. Abasangilwe kuli uku kulongana bali nalimo 50,000. Ulupungu lwa kwa Kalinda lwalandile pali uku kulongana konse ukuti: “Abalongene balikoseleshiwe nga nshi. Balitemenwe ukuba pamo kabili balebombela pamo. Ici calengele ukuti babe ne nsansa.” Ilyo munyinefwe Rutherford aile ku Paris, alilandile na kabili ilyashi ilyaleti “Millions Now Living Will Never Die” (Abengi Abali no Mweo Pali ino Nshita Tabakatale Abafwa). Ilyo atendeke fye ukulanda ilyashi, icikuulwa balimo caliswile. Kabili pa numa abantu 300 balefwaya ukwishibilapo na fimbi.

Icipampa apo basabankenye ilyashi lyali no kulandwa mu cikuulwa baleita ukuti London’s Royal Albert Hall

Mu milungu yakonkelepo, munyinefwe Rutherford na bo ali nabo baile ku Athens, ku Cairo, na ku Jerusalem. Pa kukoselesha abalefwaya ukusambilila icine abali muli ishi ncende, munyinefwe Rutherford alifwaile icifulo apa kufikila impapulo mwi tauni lya Ramallah, ilyaba mupepi na Jerusalem. Munyinefwe Rutherford alibwelelemo ku Europe, kabili alipangile iofeshi lya musambo ilya ku Central Europe no kupekanya ukuti balepulinta impapulo pali lilya line iofeshi.

BALENGA ULUFYENGO LWAISHIBIKWA

Mu September mu 1920, Abasambi ba Baibolo balifumishe ulupapulo lwa The Golden Age ulwalenga 27, ulwali ulwaibela, umo balondolwele ifyo balecusha Abasambi ba Baibolo mu 1918. Balibomfeshe mashini ya kupulintilako iyo tulandilepo kale iyo baleita ukuti Battleship, ukupulinta amakope 4 milioni aya iyi magazini. Kabili balebomba akasuba no bushiku.

Icikope ca ba Emma Martin ninshi bali pa kubatwala ku cifungo

Abengi ababelengeleko iyi magazini balyumfwile pa mulandu wa ba Emma Martin. Ba nkashi Martin bali ni bakolopota mu musumba wa San Bernardino, mu California. Pa 17 March mu 1918, nkashi Martin na bamunyinefwe batatu, munyinefwe E. Hamm, munyinefwe E. J. Sonnenburg, na munyinefwe E. A. Stevens, balisangilwe ku kulongana ukunono ukwa Basambi ba Baibolo.

Umwaume umo uwasangilwe kuli uku kulongana taile mu kusambilila Baibolo. Atile: “Ico nailile kuli uku kulongana ni co abalashi ba buteko ababombela mu filye fya milandu balintumine. Naile kuli kulya kulongana pa kuti nsange apa kupeelela Abasambi ba Baibolo umulandu.” Uyu mwaume alilesanga apa kupeelela Abasambi ba Baibolo umulandu, e kutila icitabo ca The Finished Mystery. Ilyo papitile inshiku ishinono, nkashi Martin na balya bamunyinefwe batatu balibekete. Balibapeele umulandu wa kutoba ifunde lya kusabankanya icitabo ico babindile.

Ba Emma na balya bamunyinefwe balibapeele umulandu no kubakaka imyaka itatu. Pa 17 May mu 1920, balibebele ukuti imiku balingile ukulomba ukuti icilye calule ubupingushi yalikumene, e ico balibatwele ku cifungo. Lelo tapakokwele ifintu fyalyalwike no kuba bwino.

Pa 20 June mu 1920, pa kulongana kwa citungu ukwali mu San Francisco, munyinefwe Rutherford alilondolwele ifyacitikile ba Emma na balya bamunyinefwe batatu. Abasangilwe pali uku kulongana balipapile sana pa fyo bapingwile aba Abena Kristu, kabili balisuminishenye ukuti kube ukutuma telegram (nelyo kalata) kuli kateka wa calo ca America. Balembele ukuti: “Natushininkisha ukuti ba Mrs. Martin balibafyengele pa kubapeela umulandu wa kutoba ifunde . . . Abalashi ba buteko ababombela mu filye tababomfeshe bwino amaka yabo filya baile mu kufwailisha apa kupeelela ba Mrs. Martin umulandu pa kuti babakake.”

Ubushiku bwakonkelepo, Woodrow Wilson uwali kateka wa calo ca America pali ilya nshita alandile ukuti bafumye nkashi Martin, na munyinefwe Hamm, munyinefwe Sonnenburg, e lyo munyinefwe Stevens mu cifungo. Calishibikwe ukuti babafyengele fye.

Mu kupwa kwa mwaka wa 1920, kwali ifingi ifyali no kulenga Abasambi ba Baibolo babe ne nsansa. Umulimo pa maofeshi yakalamba walekulilako, kabili Abena Kristu ba cine balibombeshe ukubila ukuti Ubufumu ubwa kwa Lesa e bukapwisha fye amafya ya bantunse. (Mat. 24:14) Umwaka wakonkelepo uwa 1921, bali no kubombesha ukubila icine pa Bufumu.

^ para. 18 Icitabo ca The Finished Mystery yali ni volyumu yalenga 7 iya citabo caleti Studies in the Scriptures. “ZG” lwali lupapulo ulwakwete inkupo iyanaka ulo bapulintile nga Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa March 1, 1918. “Z” yaleimininako Zion’s Watch Tower, e lyo “G,” icilembo calenga 7 muli alufabeti, yaleimininako volyumu yalenga 7.

^ para. 19 Pali ino nshita twita ulu ulupapulo ukuti akatabo ka Imikalile ya Bwina Kristu no Mulimo Tubomba.