1-2. Cinshi cacitike ilyo abasambi ba kwa Yesu babili baleya ku Emao?

 CALI ni pa Nisani 16, mu mwaka wa 33 ninshi Yesu acili pano isonde. Icacitike calengele abasambi ba kwa Yesu baba no bulanda sana kabili baba no mwenso. Abasambi babili balimine ukufuma ku Yerusalemu, balaya ku mushi wa Emao uwabelele apalepele amakilomita nalimo 11 ukufuma ku Yerusalemu. Aba baume balifuupwike pantu Yesu uo balekonka balimwipeye. Bale-enekela ukuti Mesia ali no kucitila abaYuda ifintu ifisuma, nomba balimwipeye. Lyena icintu icacitike calibapapwishe. Cinshi cacitike?

² Umwaume uo bashaishibe atendeke ukwendela pamo nabo. Aba basambi batendeke ukumulondolwela ifyabipa ifyacitikile Yesu. Lyena uyu mwaume atampile ukubashimikila ifintu ifyo bashali no kulaba. Alibalondolwelele ico Mesia alingile ukuculila no kufwa, “ukutendekela pa fyo Mose alembele ne fyo Bakasesema bonse balembele.” Ilyo aba bonse batatu bafikile ku Emao, uyu mwaume uo bashaishibe ali-isokolwele ukuti ali ni Yesu uo Lesa abuushishe! Ala abasambi balisekelele ilyo baishibe ukuti Mesia ali no mweo!—Luka 24:​13-35.

3-4. Cinshi cacitikile abasambi ba kwa Yesu, kabili finshi twalasambililapo muli cino cipande? (Imilimo 1:3)

³ Mu nshiku 40 isho Yesu aikele pano isonde pa numa ya kubuushiwa, alimoneke ku basambi bakwe imiku iingi. (Belengeni Imilimo 1:3.) Muli ishi nshiku, Yesu alikoseleshe abasambi bakwe abali no bulanda kabili abali no mwenso. E ico baishileba ne nsansa  kabili abashipa ilyo balebila imbila nsuma na lintu balesambilisha abantu pa Bufumu. a

⁴ Kuti twanonkelamo nga twasambilila pa fyo Yesu acitile muli ishi nshiku 40. Ifi fine e fyo twalasambilila muli cino cipande. Twalasambilila (1) pa fyo akoseleshe abasambi bakwe, (2) ifyo alengele abasambi bakwe baumfwikisha Amalembo, na (3) ifyo asambilishe abasambi bakwe pa kuti bengashala babomba umulimo uo abapeele. Ilyo tulesambilila pali cimo na cimo, twakulamona ifyo twingalacita pa kuti tulepashanya Yesu.

MULEKOSELESHA ABA BWANANYINA

5. Cinshi twingalandila ukuti abasambi ba kwa Yesu balefwaikwa ukubakoselesha?

⁵ Abasambi ba kwa Yesu balefwaikwa ukubakoselesha. Mulandu nshi? Pantu bamo balishile amayanda yabo, indupwa shabo na makwebo yabo pa kuti balebomba na Yesu inshita yonse. (Mat. 19:27) Bambi balebacusha pa mulandu wa kuti balisalilepo ukuba abasambi bakwe. (Yoh. 9:22) Icalengele baitemenwe ukucita fyonse ifi, nico balisumine ukuti Yesu e wali Mesia uo babalaile. (Mat. 16:16) Nomba ilyo Yesu bamwipeye, bali no bulanda sana kabili balifuupwike pantu tabaishibe icali no kucitika.

6. Finshi Yesu acitile ilyo abuushiwe?

⁶ Ukwabula no kutwishika, Yesu alishibe ukuti filya abasambi bakwe bali no bulanda ilyo afwile, tabalufyenye. Na kabili alishibe ukuti icalengele babe no bulanda te mulandu wa kuti tabakwete icitetekelo. E ico ukutendekela fye pa bushiku abuushiwe, atendeke ukubakoselesha. Ku ca kumwenako, ilyo Maria umwina Magadala alemuloosha pa nshiishi yakwe, Yesu alimoneke kuli ena. (Yoh. 20:​11, 16) Na kabili alimoneke ku basambi bakwe babili abo tulandilepo pa ntendekelo ya cino cipande. Alimoneke na ku mutumwa Petro. (Luka 24:34) Finshi twingasambilila ku fyo Yesu acitile? Natulande pa fyo acitile ilyo amoneke kuli Maria umwina Magadala.

7. Nga fintu tubelenga pali Yohane 20:​11-16, finshi Yesu amwene Maria alecita ulucelocelo pa bushiku bwa Nisani 16, kabili ifyo amwene fyalengele acita cinshi? (Moneni ne cikope.)

⁷ Belengeni Yohane 20:​11-16. Pa bushiku bwa Nisani 16 lucelocelo, abanakashi abali ne cishinka balile ku nshiishi uko babikile icitumbi ca  kwa Yesu. (Luka 24:​1, 10) Natulande fye pa fyo cali ku mwanakashi umo pali aba, e kutila Maria umwina Magadala. Ilyo afikile pa nshiishi, asangile tamuli icitumbi ca kwa Yesu. Lyena aile ulubilo mu kweba Petro na Yohane, e lyo abwela nabo ilyo babutukiile ku nshiishi mu kushininkisha ifyo abebele. Ilyo Petro na Yohane bashininkishe ukuti mu nshiishi tamwali icitumbi ca kwa Yesu, balibwelelemo ku mayanda. Lelo Maria ena tabwelelemo. Alishele ku nshiishi aleloosha. Nomba Maria taishibe ukuti Yesu alemumona. Alimwene ukuti e o aleloosha. E ico alefwaya ukumusansamusha. Lyena Yesu amoneke kuli Maria kabili ifyo amwebele fyalimukoseleshe sana. Amwebele ukuti aye kuli bamunyina ba kwa Yesu no kubeba ilyashi ilyacindama sana, ilya kuti Yesu ali no mweo na kabili.—Yoh. 20:​17, 18.

8. Kuti twapashanya shani Yesu?

⁸ Kuti twapashanya shani Yesu? Kuti twapashanya Yesu nga tulekoselesha bamunyinefwe na bankashi pa kuti bengatwalilila ukubombela Yehova, nga natwishiba amafya ayo bakwete kabili nga tuleba ne cikuuku ilyo tulelanda nabo. Natulande pa cacitikile nkashi uwe shina lya kuti Jocelyn. Nkashi nankwe alifwile imfwa iibi sana. Nkashi Jocelyn atile “Nali no bulanda sana pa myeshi iingi.” Lelo munyinefwe umo no mwina mwakwe balitile nkashi Jocelyn ku mwabo, balekutikisha ilyo alebalondolwela ifyo aleumfwa kabili balimwebele ukuti Lesa alemumona ukuti alicindama. Na kabili nkashi Jocelyn alandile ati: “Naleumfwa kwati muntu uupelelwe, uulenwena pali bemba apali icimwela icikalamba, e lyo Yehova ampususha ukupitila muli uyu munyinefwe no mwina mwakwe. Balilengele nalafwaisha ukutwalilila ukubombela Yehova.” Na ifwe bene kuti twalakoselesha aba bwananyina nga ca kuti tulekutikisha ilyo baletulondolwela ifyo baleumfwa, kabili nga tuleba ne cikuuku ilyo tulelanda nabo. Ico tufwaisha kubakoselesha pa kuti bengatwalilila ukubombela Lesa.—Rom. 12:15.

MULELENGA ABANTU BAUMFWIKISHA IFYO ICEBO CA KWA LESA CILANDA

9. Bwafya nshi abasambi ba kwa Yesu bakwete, kabili Yesu abafwile shani?

⁹ Abasambi ba kwa Yesu balisumine mu Cebo ca kwa Lesa kabili bale-esha na maka yabo yonse ukukonka ifyo cilanda. (Yoh. 17:6) Lelo tabaumfwikishe icalengele Yesu bamwipaye pa cimuti ca kucushiwilwapo kwati cipondo. Yesu alishibe ukuti abasambi bakwe balikwete icitetekelo kabili balitemenwe Yehova. Lelo alilwike ukuti balingile ukumfwikisha Amalembo. (Luka 9:​44, 45; Yoh. 20:9) E ico alibafwile pa kuti bengomfwikisha ifyo balebelenga mu Amalembo. Tontonkanyeni pa fyo acitile ifi ilyo amoneke ku basambi babili mu musebo waile ku Emao.

10. Cinshi Yesu acitile pa kuti abasambi bakwe bashininkishe ukuti e wali Mesia? (Luka 24:​18-27)

¹⁰ Belengeni Luka 24:​18-27. Ibukisheni ukuti Yesu taisokolwele kuli aba basambi ilyo amonene fye nabo. Lelo alebepusha amepusho. Cinshi alebepushisha? Nalimo alefwaya bailandile ifyo baletontonkanya ne fyali mu mitima yabo. Ifi fine e fyo bacitile. Balimwebele ukutila bale-enekela ukuti Yesu ali no kubalubula ku bena Roma ababatekele ku munga we fwafwa. Yesu alibalekele balondolola ifyo baleumfwa. Lyena alibalondolwelele Amalembo pa kuti beshibe ukuti amasesemo ayengi yalifikilishiwe. b Pa numa, bulya bwine bushiku mu nshita ya bushiku, Yesu alimonene na basambi na bambi kabili nabo bene alibalondolwelele umwalolele aya amasesemo. (Luka 24:​33-48) Finshi twingasambilila kuli ili lyashi?

11-12. (a) Finshi twingasambilila ku fyo Yesu alesambilisha icine ca mu Baibo? (Moneni ne fikope.) (b) Bushe munyinefwe uwalesambilisha ba Nortey Baibo abafwile shani?

¹¹ Kuti twapashanya shani Yesu? Ica kubalilapo, ilyo mulesambilisha abasambi ba Baibo,  mufwile ukulabepusha amepusho ayengalenga balondolola ifyo baletontonkanya ne fili mu mitima yabo. (Amapi. 20:5) Nga mwaishiba ifyo baleumfwa, lyena kuti mwabalanga ifyo bengacita pa kusanga Amalembo ayo bengakonka pa bwafya bakwete. Mwilabeba ifya kucita. Lelo mulelanshanya nabo Amalembo kabili mulelenga bailuka ifyo bengalakonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo. Natulande pali munyinefwe uwe shina lya kuti Nortey, uwa ku Ghana.

¹² Ilyo ba Nortey bali ne myaka 16, batendeke ukusambilila Baibo. Lelo tapakokwele, ulupwa lwabo lwatampile ukubakaanya ukusambilila. Cinshi calengele batwalilile ukusambilila? Pali iyi nshita ninshi munyinefwe uwalebasambilisha Baibo alibalondolwela ukutila muli Mateo cipandwa 10, Baibo itila Abena Kristu ba cine bakabacusha. Ba Nortey balandile abati, “Ilyo balupwa lwandi batampile ukunkaanya ukusambilila, nalishininkishe ukuti nalisangile icine.” Na kabili munyinefwe alilanshenye na ba Nortey ifyaba pali Mateo 10:16 pa kuti beshibe ukuti balingile ukuba abacenjela kabili aba mucinshi ilyo balelanshanya no lupwa lwabo ifya mu Baibo. Ilyo ba Nortey babatishiwe, balefwaya ukutendeka ukubomba bupainiya, nomba bashibo bena balefwaya baye ku universiti. Munyinefwe uwalesambilisha ba Nortey tabebele ica kucita, lelo abepwishe amepusho ayali no kulenga batontonkanye pa mashinte ya mafunde ya mu Baibo ilyo bashilasalapo ica kucita. Cinshi ba Nortey basalilepo ukucita? Basalilepo ukutendeka bupainiya. Bashibo babebele ukuti bafume pa ng’anda. Bushe ba Nortey bomfwa shani pali ifi fyonse ifyacitike? Balandile abati, “Nalishininkisha ukuti ico nasalilepo caliweme.” Na ifwe bene nga tulekoselesha abantu ukulatontonkanya sana pa Amalembo, icitetekelo cabo kuti cakosa kabili kuti batwalilila ukubombela Yehova.—Efes. 3:​16-19.

MULESAMBILISHA BAMUNYINEFWE PA KUTI BENGABA “IFYA BUPE”

13. Bushe Yesu acitile shani pa kuti umulimo wa kwa Wishi utwalilile ukubombwa na lintu abwelelemo ku muulu? (Abena Efese 4:8)

¹³ Ilyo Yesu ali pano isonde, alebomba bwino sana umulimo uo Wishi amupeele. (Yoh. 17:4) Nomba Yesu taletontonkanya ukuti e wafikilepo fye ukubomba umulimo uo Wishi alefwaya ukuti ubombwe. Mu myaka itatu ne myeshi 6 iyo alebila imbila nsuma, alisambilishe abasambi bakwe ifya kubomba uyu mulimo. Ilyo ashilabwelelamo ku muulu, alipeele abasambi bakwe umulimo wa kusakamana impaanga ishali ishacindama sana,  no mulimo wa kubila. Abapeele no mulimo wa kutungulula umulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu pa Bufumu. Bamo pali aba basambi nalimo ninshi tabalafisha ne myaka 30. (Belengeni Abena Efese 4:8.) Mu nshiku 40 isho Yesu alekelesheko ukuba pano isonde, asambilishe shani abasambi bakwe abali ne cishinka kabili abalebombesha pa kuti bengafikapo ukuba “ifya bupe”?

14. Finshi Yesu asambilishe abasambi bakwe mu nshiku 40 isho alekelesheko ukuba pano isonde? (Moneni ne cikope.)

¹⁴ Yesu talepita abasambi bakwe mu mbali pa kubafunda, lelo aleba ne cikuuku. Ku ca kumwenako, alishibe ukuti abasambi bakwe bamo tabashininkishe ukuti alifwile kabili alibuushiwe. E ico alibafundile pa kuti beshibe bwino icishinka. (Luka 24:​25-27; Yoh. 20:27) Na kabili alibebele ukuti balingile ukulabika amano ku kusakamana abantu ba kwa Yehova ukucila ukulabika amano ku kupanga indalama. (Yoh. 21:15) Alibebukisheko no kuti tabalingile ukulalinganya ifyo balebombela Yehova ku fyo abasambi bambi balemubombela. (Yoh. 21:​20-22) Alibalungike na pa fyo baishibe pa Bufumu kabili abebele ukuti balingile ukulabika amano ku kubila imbila nsuma. (Imil. 1:​6-8) Finshi baeluda bengasambilila kuli Yesu?

15-16. (a) Ni muli finshi baeluda bengapashanya Yesu? Londololeni. (b) Bushe ba Patrick banonkelemo shani mu fyo eluda umo abafundile?

¹⁵ Bushe baeluda kuti bapashanya shani Yesu? Bafwile ukulasambilisha abaume ifya kubomba imilimo, kumo fye na bamunyinefwe abacaice pa kuti bengafikapo ukubomba imilimo na imbi mu cilonganino. c Baeluda balingile ukwishiba ukuti abo balesambilisha bafwile ukusambilila ifintu ifingi. Na kabili baeluda balingile ukuba no kutemwa ilyo balefunda bamunyinefwe abacaice pa kuti beshibe ukuti bafwile ukuba abaicefya, aba cishinka, kabili baleitemenwa ukubombela aba bwananyina.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pet. 5:5.

¹⁶ Natulandeko pa fyo munyinefwe uwe shina lya kuti Patrick anonkelemo ilyo eluda umo amufundile. Ilyo ba Patrick bali abaice, tabali ne cikuuku ku bantu mu fyo balelanda na mu fyo  balecita. Tabaleba ne cikuuku na kuli bankashi bene. Eluda umo alimwene ukuti ba Patrick balingile ukwaluka. E ico alibafundile ukwabula ukupita na mu mbali, lelo ali ne cikuuku pa kubafunda. Ba Patrick batile: “Caliweme filya bamfundile. Nalefuupuka nga namona bamunyinefwe bambi balebomba imilimo iyo nalefwaya ukulabomba mu cilonganino. Nomba ifyo ulya eluda amfundile fyalengele nalabika amano ku kuba uwaicefya ilyo ndebombela bamunyinefwe na bankashi, ukucila ukulabika fye amano ku kukwata imilimo mu cilonganino.” Ifyo ba Patrick bacitile, fyalengele babasonte bueluda ilyo bali ne myaka 23.—Amapi. 27:9.

17. Bushe Yesu alangile shani ukuti alicetekele abasambi bakwe?

¹⁷ Yesu apeele abasambi bakwe umulimo wa kubila imbila nsuma no kulondolwela abantu Amalembo. Nalimo abasambi balemona ukuti tabafikilepo ukubomba uyu mulimo. Lelo Yesu ena alemona ukuti balifikilepo, kabili alibebele. Alibacetekele sana ica kuti abebele ati: “Filya fine Tata antumine, e fyo na ine ndemutuma.”—Yoh. 20:21.

18. Bushe baeluda kuti bapashanya shani Yesu?

¹⁸ Bushe baeluda kuti bapashanya shani Yesu? Baeluda ababomba bwino balapeelako bamunyinefwe imilimo pa kubasambilisha. (Fil. 2:​19-22) Ku ca kumwenako, baeluda kuti bapeela bamunyinefwe bacaice imilimo ya kuwamya Ing’anda ya Bufumu no kulungisha ifileonaikako. Baeluda kuti bapeela bamunyinefwe umulimo umo, babasambilisha ifya kubomba uyo mulimo, e lyo babacetekela ukuti bakaubomba bwino. Munyinefwe Matthew uo basontele bueluda ili line, alatasha pa fyo baeluda balemusambilisha imilimo iyalekanalekana mu cilonganino, na pa fyo balemucetekela ukuti ali no kubomba bwino imilimo iyo balemupeela. Ba Matthew balandile abati, “Nalinonkelamo sana pantu nga nalufyanya ukubomba imilimo iyo balempeela, balengafwa pa kuti ningasambililako ku fyo nalufyanya. Ici calelenga ndebomba bwino nga bampeela imilimo na kabili.” d

19. Cinshi tulingile ukulaesha na maka yesu ukulacita?

¹⁹ Mu nshiku 40 isho Yesu alekelesheko ukuba pano isonde, alikoseleshe abasambi bakwe, alibasambilishe Amalembo kabili alibasambilishe ifya kubomba umulimo wa kwa Lesa. Na ifwe natule-esha ukulamupashanya sana. (1 Pet. 2:21) Akulatwafwa nga tulemupashanya. Na kuba, alitulaya ukuti: “Nakulaba na imwe inshiku shonse mpaka na ku mpela ya calo.”—Mat. 28:20.