1. Bushe abantu ba kwa Lesa balanga shani ukuti balitemwana?

ABANTU ba kwa Lesa lupwa lumo kabili balitemwana nga nshi. (1 Yoh. 4:16, 21) Tabacitila fye abanabo ifintu ifikalamba pa kuti balange ukuti balibatemwa lelo balalanga ukuti balitemwana na mu tuntu utunono, pamo nga ukubeba amashiwi ayasuma no kuba ne cikuuku kuli bena. Nga tuli ne cikuuku ku bantu kabili nga tulebalangulukilako, ninshi ‘tulepashanya Lesa, apo tuli bana bakwe abo atemwa.’—Efes. 5:1.

2. Bushe Yesu alangile shani ukuti alitemwa abantu nga fintu Lesa abatemwa?

² Yesu alepashanya sana Wishi. Atile: “Iseni kuli ine imwe bonse mwe balecula kabili abafininwa, na ine nalamusansamusha . . . , pantu nalifuuka kabili nali-icefya.” (Mat. 11:28, 29) Nga ‘tuleyafwilisha abapiina’ nga filya Kristu alecita, Shifwe wa ku muulu akalatupaala  kabili tukalaba ne nsansa nga nshi. (Amalu. 41:1) Natulande pa fyo twingalalangulukilako balupwa lwesu, abo twaba nabo mu cilonganino, e lyo na abo tubilako imbila nsuma.

3. Bushe umwaume kuti alanga shani ukuti alalangulukilako umwina mwakwe? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

³ Abaupa balingile ukuba pa ntanshi mu kulangulukilako aba mu lupwa lwabo. (Efes. 5:25; 6:4) Ku ca kumwenako, Baibolo ibeba ukulaikala na bena mwabo “ukulingana no kwishiba,” aya mashiwi kuti yapilibula no kuti, mulebalangulukilako kabili mulebeshiba bwino. (1 Pet. 3:7) Ku ca kumwenako, umwaume uwaishiba bwino umwina mwakwe, alishiba ukuti ena no mwina mwakwe balipusana mu fintu ifingi, lelo ici tacipilibula ukuti umukashi wakwe wa pa nshi. (Ukute. 2:18) E ico alamulangulukilako kabili alamucindika. Umwanakashi umo uwaupwa ku Canada alandile ati: “Abena mwandi tabansuusha pa fyo ndeumfwa, tabanjeba abati, ‘Taulingile ukulaumfwa ifyo.’ Na kabili balakutika sana nga ndelanda. Nga balenungika pali fimo, balaba ne cikuuku.”

4. Bushe uwaupa kuti alanga shani ukuti alalangulukilako umwina mwakwe mu fyo acita ku banakashi bambi?

⁴ Na kabili umwaume uulangulukilako umwina mwakwe talanga icintemwa ku banakashi bambi nelyo ukubabikako sana amano mu nshila iyaibela. Ifi fine e fyo alingile ukulacita na lintu ali pa mawebusaiti ayo ayapo nelyo ilyo alelanshanya na bantu pa Intaneti. (Yobo 31:1) Wa cishinka ku mwina mwakwe, te pa mulandu fye wa kuti alimutemwa lelo na pa mulandu wa kuti alitemwa Lesa kabili alipata ifyabipa.—Belengeni Amalumbo 19:14; 97:10.

5. Bushe umwanakashi kuti alanga shani ukuti alalangulukilako umwina mwakwe?

⁵ Nga ca kuti uwaupa alepashanya Yesu Kristu umutwe wakwe, alalenga umwina mwakwe “aba na katiina” kuli ena. (Efes. 5:22-25, 33) Umwanakashi nga aba na katiina ku mwina mwakwe, akalamulangulukilako nalimo ilyo afwile ukubomba imilimo imo iya mu cilonganino nelyo lintu ali na mafya ayamusakamike sana. Umwaume umo ku Britain atile: “Inshita shimo umwina mwandi aleluka nga amona ukuti kuli ifilencusha. Lyena alabomfya ishinte lye funde ilyaba pa Amapinda 20:5, nangu ca kuti limo alingile ukulolela inshita iyalinga iya kuti mwebeko ifinsakamike nga ca kutila fintu ifyo ningamwebako.”

6. Finshi bonse twingacita pa kusambilisha abana abanono ukulalangulukilako abantu, kabili abana bakalaumfwa shani?

⁶ Abafyashi nga balalangulukilana, abana babo bakalabapashanya. Kwena abafyashi e bafwile ukusambilisha abana babo ukulalangulukilako abantu. Ku ca kumwenako, kuti basambilisha abana babo ukuti tabalingile ukulabutauka mu Ng’anda ya Bufumu. Nga bali pa mutebeto, abafyashi kuti baeba abana babo ukuleka abakalamba babalilapo ukusenda ifya kulya. Kwena bonse fye mu cilonganino kuti bayafwako abafyashi ukusambilisha abana. Ku ca kumwenako, umwana nga atucitila ifisuma, nalimo atwiswila iciibi, tufwile ukumutasha. Nga tulecita ifi uwacaice kuti aumfwa bwino kabili kuti aishiba ukutila “mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imil. 20:35.

7. Finshi Yesu acitile pa kulangulukilako umwaume uwali nkomamatwi, kabili finshi tulesambililako?

⁷ Inshita imo ilyo Yesu ali mu citungu ca Dekapoli, abantu “bamuleteele nkomamatwi uwalebulubusa.” (Marko 7:31-35) Yesu taundapiile uyu mwaume pa cintubwingi, ‘alimufumishe pe bumba.’ Mulandu nshi amufumishepo? Filya uyu mwaume ali nkomamatwi kabili alebulubusa nalimo taleumfwa bwino ukuba pa cintubwingi. Nalimo Yesu alilwike ifi, e co  ashamundapiile pa cintubwingi. Kwena ifwe te kuti tundape abantu mu cipesha mano. Lelo kuti twalangulukilako aba bwananyina mu fyo balekabila na mu fyo baleumfwa. Umutumwa Paulo alembele ati: “Tutontonkanye pa banensu ku kucincishanya ku kutemwa kabili ku kubomba imilimo iisuma.” (Heb. 10:24) Yesu alishibe ifyo ulya nkomamatwi aleumfwa kabili alimulangulukileko. Na ifwe tufwile ukulamupashanya!

8, 9. Finshi twingacita pa kulangulukilako aba bwananyina abakoloci na balwalilila? (Landeni ifya kumwenako.)

⁸ Mulelangulukilako abakoloci na balwalilila. Aba bwananyina mu cilonganino balitemwana nga nshi. (Yoh. 13:34, 35) Uku ukutemwa e kulenga tuleyafwa abakoloci na balemana pa kuti nabo bene balelongana kabili balebila imbila nsuma. Ifi fine e fyo tucita nangu ca kuti te kuti babombeshe. (Mat. 13:23) Ba Michael abendela pa ncinga ya balemana balatasha nga nshi pa fyo balupwa lwabo na ba bwananyina abo baba nabo mwi bumba lya mulimo babafwa pa kuti balebombako umulimo wa kubila imbila nsuma. Ba Michael batile: “Apo bonse balangafwa, ilingi line ndalongana kabili ndabila imbila nsuma lyonse. Nalitemwa sana ukubila ku cintubwingi.”

⁹ Mu misambo iingi mwaliba aba bwananyina abakoloci na balwalilila. Pa kulangulukilako aba bwananyina ba musango uyu, bakangalila balapekanya bwino pa kuti balebila ukupitila mu kulembela abantu amakalata no kubatumina amafoni. Ba Bill abali ne myaka 86 kabili abalembela abantu abekala ukutali amakalata balandile abati: “Tulatasha pa kubikako iyi nshila ya kubililamo imbila nsuma.” Ba Nancy abali ne myaka mupepi na 90 batile: “Nshimona ukulembela abantu amakalata ukuti kulonga fye amapepala mu maenifulupu. Lelo mona ukuti kubila imbila nsuma pantu abantu bafwile ukwishiba icine!” Ba Ethel abafyelwe mu 1921 batile: “Lyonse umubili ulakalipa. Limo limo cilankosela no kufwala.” Nangu caba ifi, ba Ethel balitemwa sana ukubila imbila nsuma ukubomfya foni kabili balikwata ne fipempu fya kubwelelamo. Ba Barbara abali ne myaka 85 balondolwele abati: “Pa mulandu wa kuti ndalwalilila, cilankosela ukuya mu kubila imbila nsuma lyonse. Lelo ndabila ku bantu ukubomfya foni. Natootela nga nshi mwe Yehova!” Mu myeshi fye iya kupenda aba bwananyina abakoloci aba pa Bethel imo balibombele amaawala 1,228 mu mulimo wa kubila imbila nsuma, balilembele amakalata 6,265, balitumine abantu amafoni ukucila pa miku 2,000, kabili bapeele abantu impapulo 6,315! Ukwabula no kutwishika ifi babombele fyalilengele Yehova asekelela nga nshi!—Amapi. 27:11.

10. Finshi tufwile ukucita pa kuti aba bwananyina balenonkelamo mu kulongana?

¹⁰ Mulelangulukilako aba bwananyina ilyo mulelongana. Tufwaya aba bwananyina balenonkelamo nga baisa mu kulongana. Kuti banonkelamo nga tulebalangulukilako. Finshi tufwile ukucita? Cimo ico tulingile ukucita kulafika bwangu pa kuti twilapumfyanya aba bwananyina. Kwena limo ifintu ifyabula ukwenekela nalimo kuti fyalenga twafilwa ukufika bwangu. Lelo nga ca kuti lyonse tulacelwa tulingile ukutontonkanya pa fyo twingacita pa kuti tulelangulukilako aba bwananyina. Na kabili tuleibukisha ukuti Yehova no Mwana wakwe e batwita ku kulongana. (Mat. 18:20) Tufwile ukulabacindika!

11. Bushe abalanda amalyashi pa kulongana kuti balanga shani ukuti balakonka amashiwi yaba pali 1 Abena Korinti 14:40?

¹¹ Na kabili nga tulekonka ifyo Yehova atweba mu Cebo cakwe ati: “Fyonse filecitika bwino bwino kabili ukwabula icimfulunganya,” ninshi tulelangulukilako aba bwananyina. (1 Kor. 14:40) Aba bwananyina abakwata amalyashi mu kulongana nga tabalepula mu nshita bapeelwe ninshi balekonka ifi Baibolo ilanda. Nga tabalepula  mu nshita ninshi balelangulukilako uulelanda ilyashi likonkelepo na ba bwananyina bonse mu cilonganino. Bamunyinefwe na bankashi bamo balenda intamfu iikalamba pa kubwelela ku mayanda. Bambi banina imyotoka sha cintubwingi pa kubwelelamo. Kabili bamo nalimo abena mwabo te ba Nte kabili balafwaya babwela bwangu.

12. Mulandu nshi tulingile ‘ukulacindikishisha’ baeluda ababombesha? (Moneni akabokoshi akaleti “ Mulelangulukilako Abatungulula.”)

¹² Baeluda ababombesha mu filonganino kabili ababa pa ntanshi mu mulimo wa kubila imbila nsuma balinga ukulabalangulukilako sana. (Belengeni 1 Abena Tesalonika 5:12, 13.) Ukwabula no kutwishika mulatasha sana pa fyo baeluda bamubombela. Kanshi mulebomfwila kabili mulebatungilila. Na kuba, “balinda imyeo yenu nga bantu abakalubulula.”—Heb. 13:7, 17.

13. Finshi tulesambilila ku fyo Yesu alecitila abantu?

¹³ Esaya alandile pali Yesu ati: “Itete ilyafunika takalikontole; kabili iciku icashibantukila takacishimye.” (Esa. 42:3) Yesu aleumfwila abantu uluse pantu alibatemenwe. Alelangulukilako abantu abali nge tete lyafunika nelyo abali nge ciku icashibantukila. Ici calengele aleba ne cikuuku kuli bena kabili alebatekanishisha. Na bana tabalemutiina. (Marko 10:14) Kwena ifwe te kuti twiluke nge fyo Yesu aleiluka kabili te kuti tusambilishe abantu nga fintu alesambilisha! Na lyo line, kuti twalalangulukilako abo tubilako imbila nsuma mu fyo tulanda, ilyo tulelanda nabo, ne nshita tupoosa pa kulanda nabo.

14. Cinshi tulingile ukubikila amano ku fyo tulanda na bantu?

¹⁴ Bushe tulingile ukulalanda shani na bantu?  Muno nshiku iminshipendwa ya bantu ‘balabacusha kabili baba abapaswa’ ku bacita amakwebo, ku ntungulushi sha tubungwe twa fikansa fya calo, e lyo na bashimapepo. (Mat. 9:36) Ici calenga abantu abengi belacetekela abantu banabo kabili bekwata isubilo. Kanshi tufwile ukuba ne cikuuku kuli bena no kulabalangulukilako mu fyo tulanda. Ca cine, abengi balakutika imbila tubila te pa mulandu fye wa kuti twalishiba ifyaba mu Baibolo kabili tulapelulushanya bwino nabo, lelo na cimbi icilenga balekutika ni co tulababikako amano kabili tulabalangulukilako.

15. Finshi tulingile ukulacita pa kuti tulelangulukilako abo tubilako imbila nsuma?

¹⁵ Kwena fingi twingacita pa kuti tulelangulukilako abo tubilako imbila nsuma. Ku ca kumwenako, amepusho yalalenga tulesambilisha bwino abantu. Tufwile ukuba ne cikuuku no mucinshi ilyo tuleipusha abantu amepusho. Painiya umo uwalebombela mu cifulo umwali abantu abashilandalanda kabili aba nsoni asambilile ukuti talingile ukulaipusha abantu amepusho ayengalenga abo aipusha baumfwa insoni pa mulandu wa kuti baishiba ukuti tabaishiba ifyo Baibolo isambilisha. Amepusho pamo nga ayo umuntu ashingasuka nelyo ayo engasuka ifishili fya cine. Ku ca kumwenako, taleipusha amepusho pamo nga, ‘Bushe Lesa nani ishina?’ nelyo, ‘Bushe Ubufumu bwa kwa Lesa ni cinshi?’ Eba abantu ati, “Nalisambilila mu Baibolo ukuti Lesa alikwata ishina. Bushe kuti namulanga ili ishina mu Baibolo?” Kwena intambi shalipusanapusana na bantu nabo balipusanapusana, kanshi te kuti tulande nabo mu nshila imo ine. Na lyo line, lyonse tufwile ukulalangulukilako abantu no kulabacindika. Pa kucita ifi tulingile ukwishiba bwino abantu tubilako.

16, 17. Bushe tukalacita shani nga tulelangulukilako abo tubilako imbila nsuma (a) pa nshita tufwile ukuya pa mayanda yabo? (b) pa nshita tulingile ukupoosa ilyo tulelanda nabo?

¹⁶ Ni nshita nshi tufwile ukulabila ku bantu pa mayanda yabo? Nga tulebila ku ng’anda ne ng’anda tupumikisha fye abantu. Kanshi kuti cawama twaya pa mayanda yabo ilyo bengakwata inshita ya kulanshanya na ifwe. (Mat. 7:12) Ku ca kumwenako, bushe abantu mu cifulo mubilamo balalaala sana pa mpela ya mulungu? Nga ca kuti balalaala sana, nalimo kuti cawama mwatendekelapo ukubila mu misebo, ku cintubwingi, nelyo mwabwelela kubo mwalanshenye nabo abo mwishibe ukuti mwalayasanga nababuuka.

¹⁷ Bushe tulingile ukukokola pa mayanda ya bantu? Abantu abengi balikwata ifya kucita ifingi, kanshi kuti cawama tamukokwele maka maka pa muku wa kubalilapo. Cilawama ukupwisha bwangu ukulanshanya ukucila ukukokola. (1 Kor. 9:20-23) Abantu nga bamona ukuti twalishiba ukuti balikwata ifya kucita ifingi, kuti batemwa ukuyalanshanya nabo na kabili. Twamona ukuti tulingile ukuba ne fisabo fya mupashi wa kwa Lesa ilyo tulebila imbila nsuma. Nga tuli ne fisabo fya mupashi wa kwa Lesa, ‘tukalabombela pamo na Lesa,’ nelyo Yehova akalatubomfya ku kusambilisha abantu icine.—1 Kor. 3:6, 7, 9.

18. Finshi Yehova akatucitila nga tulelangulukilako abantu?

¹⁸ Kanshi natuleibikilishako pa kuti tulelangulukilako aba mu lupwa, aba mu cilonganino, na abo tubilako imbila nsuma. Nga tulecita ifi, Yehova akatupaala pali ino nshita na ku ntanshi. Baibolo pa Amalumbo 41:1, 2 itila: “Alipaalwa onse uwafwilisha umupiina; mu bushiku bwa bubi Yehova akamupususha. . . . Akebwa ukuti alipaalwa mwi sonde.”