Nafyelwe mu 1934. Abafyashi bandi bafumine ku Switzerland kabili baishileikala mwi tauni ilinono ilya Timmins. Muli ili itauni baleimbamo ulubwe kabili lyaba mu citungu ca Ontario, mu Canada. Nalimo mu 1939 bamayo balitendeke ukubelenga Ulupungu lwa kwa Kalinda kabili balitendeke no kulalongana ne Nte sha kwa Yehova. Bamayo balesenda ine na bana banandi 6 mu kulongana. Tapakokwele bamayo baishileba Inte ya kwa Yehova.

Batata tabatemenwe ifi bamayo basalilepo ukuba Inte ya kwa Yehova. Lelo bamayo balitemenwe sana icine ica kuti balefwaya ukutwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova. Balitwalilile ukuba aba cishinka na muli ba 1940 ilyo ubuteko bwabindile umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu Canada. Nangu ca kuti batata balesaalula bamayo, lyonse bamayo bena baleba ne cikuuku kuli bena kabili balebacindika. Ifyo bamayo bali ne mibele iisuma fyalengele ine na bana banandi tusalepo ukulabombela Yehova. Icawemeko ca kuti mu kupita kwa nshita batata balyalwike, kabili batampile ukulatusunga bwino.

Mu August 1950, naile ku kulongana kukalamba ukwakwete umutwe uwaleti Ukusanduluka kwa Teokrasi ukwabelele mu New York City. Ifyo naumfwile ilyo nakumene na bamunyinefwe na bankashi abafumine mu fyalo ifyalekanalekana, ne fisuma ifyo abapwishishe Isukulu lya Gileadi balelanda, fyalengele na ine natendeka ukufwaisha ukulabombesha mu mulimo wa kwa Yehova! Nalefwaisha ukutendeka umulimo wa nshita yonse. Ilyo nabwelele fye ku ng’anda, nalilembele formu ya kwipushishapo ukubomba bupainiya bwa nshita yonse. Aba ku musambo wa ku Canada balinembele kalata kabili banjebele abati nalingile ukubalilapo ukubatishiwa. Pa 1 October mu 1950 nalibatishiwe. Ilyo papitile  umweshi umo balinsuminishe ukutampa ukubomba bupainiya bwa nshita yonse kabili bantumine ukuya mu kubombela kwi tauni lya Kapuskasing. Ili itauni lyabelele ukutali sana na uko naleikala.

Mu 1951 aba ku musambo batwebele ukuti ba Nte abaishibe ukulanda iciFrench abalefwaya ukuya mu kubombela ku citungu ca Quebec uko balanda iciFrench kuti baya. Kuli ici citungu kwalefwaikwa bakasabankanya abengi. Nalishibe ukulanda iciFrench ne ciNgeleshi. E ico nalisalilepo ukuya kabili bantumine ukuya mu kubombela kwi tauni lya Rouyn. Ku Rouyn nshaishibeko nangu umo. Nakwete fye apo banembeele uko naleya nga fintu nacilanda pa ntendekelo ya lino lyashi. Lelo kwena nalyendele fye bwino. Ine na ba Marcel twalitemwanene kabili nalibombeele mu Quebec pa myaka 4. Mu kupita kwa nshita naishileba painiya waibela.

Ilyo nali mu Quebec nalitemenwe sana ilyo napokelele kalata iyo banjitiilepo ukuya kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 26 ilyali no kubela ku South Lansing, New York. Twapwishishe isukulu pa 12 February mu 1956 kabili bantumine ukuya mu kubombela ku calo ico beta pali ino nshita ukuti Ghana, b ku West Africa. Nomba ilyo nshilaya, nalingile ukubwelela ku Canada pa kuti nje poka ifipepala ifyo nalingile ukukwata pa kuya ku Ghana. Nale-enekela ukwikala mu Canada pa milungu fye ibili nelyo itatu.

Lelo nalikele mu Toronto pa myeshi 7, ndelolela fye ifi ifipepala. Pali iyi imyeshi 7 ulupwa lwa ba Cripps e lwalensunga kabili naishileishibana na Sheila umwana wabo umwanakashi. Ine na Sheila twalitemwanene. Ilyo nalefwaya ukweba Sheila ukuti nalefwaya ukuti tukoopane, ifipepala ifyo nalelolela fyalifumine. Ine na Sheila twalipepeelepo kabili twasalilepo ukuti ndeya ku Ghana. Lelo twalelembeshanya amakalata pa kuti tumone nga kuti twaupana ku ntanshi. Ala calitukosele, lelo twaishileishiba ukuti ico twasalilepo ukucita cali fye bwino.

Pa numa ya kwendela muli treni, mu cibwato icisenda ifipe e lyo na mu ndeke, nalisukile nafika mu musumba wa Accra, mu Ghana. Ilyo nafikile mu Ghana, bampeele umulimo wa bukangalila wa citungu.  Apo nali kangalila wa citungu, nalingile ukulatandalila ifitungu fya mu Ghana ne fyali mu calo ca mupepi ica Ivory Coast (ico beta pali lelo ukuti Côte d’Ivoire) ne ca Togoland (ico beta pali ino nshita ukuti Togo). Ilingi line nale-enda fye neka muli motoka iyo aba ku musambo bampeele. Nalitemenwe sana ukutandalila aba bwananyina!

Pa mpela ya mulungu nalelanda amalyashi pa kulongana kwa muputule. Tatwakwete Ifikuulwa fya Kulonganinamo Ukulongana Kukalamba. E ico bamunyinefwe balepanga umutenge wa nsengu e lyo bafimbapo amabula ya tuncindu, pa kuti twingakwata icintelelwe. Pa mulandu wa kuti abaleipika ifya kulya tabakwete amafriji, inama baleshisunga fye ishituntulu kabili baleshipaya fye ilyo balefwaya ukwipikila abeshile mu kulongana.

Pali uku kulongana, inshita shimo palecitika ifyaletusekesha. Bushiku bumo ilyo munyinefwe Herb Jennings c uwali mishonari munensu alelanda ilyashi, ing’ombe yalifumine uko baleipikila, e lyo yapita ulubilo pa kati ka cisebele no kwaikalile ibumba. Munyinefwe Herb alilekele ukulanda ilyashi kabili ing’ombe nayo yamoneke kwati yalifulungene. Lelo bamunyinefwe aba maka 4 bali-ikete, baibwekesha na uko baleipikila ninshi ibumba liletoota fye.

Mu kati ka mulungu naletambisha abaleikala mu mishi iyali mupepi filimu iitila The New World Society in Action. Pa kubatambisha, naleshimpa ifimuti fibili e ko nakobeka icisalu icabuuta nelyo ukucikobeka apali ifimuti fibili. Ala abantu baletemwa ukutamba iyi filimu. Pa bantu abaletamba, abengi e waleba umuku wa kubalilapo ukutambapo filimu. Baletoota sana nga batamba ifiputulwa ifyalelanga abantu balebatishiwa. Iyi filimu yalelenga abantu baishiba ukuti fwe Nte sha kwa Yehova twalikatana kabili twaba fye mwi sonde lyonse.

Pa numa ya kubombela mu Africa nalimo pa myaka ibili, nalitemenwe icine cine ilyo naile mu kulongana kwa bantu abafumine mu fyalo ifingi ukwali mu New York City mu 1958. Nalitemenwe nga nshi ilyo namonene na Sheila uwafumine ku Quebec uko alebombela bupainiya bwaibela. Ili lyonse twalelanshanya fye mu makalata. Nomba apo twalimonene, nalimwipwishe nga kuti twaupana kabili alisumine. Lyena nalembeele munyinefwe Knorr d kalata kabili nalimwipwishe nga ca kuti Sheila kuti aya kwi sukulu lya Gileadi, e lyo pa numa aisa ku Africa uko nalebombela. Munyinefwe Knorr alisumine. Awe e fyo Sheila aishile ku Ghana. Pa 3 October, mu 1959 twalyupene mu musumba wa Accra. Twalimwene  ukuti Yehova alitupaalile pantu ico twacindamike sana kumubombela.

Mu 1961 batutumine ukuya mu kubombela ku calo ca Cameroon. Pa mulandu wa kuti bampeele umulimo wa kwafwilishako pa kuti twingapanga umusambo muli cilya calo, nalikwete ifya kucita ifingi sana. Apo balinsontele ukuba umubomfi wa musambo, nalingile ukusambilila ifintu ifingi. Lyena mu 1965 twaishileishiba ukuti Sheila ali pa bukulu. Ukulanda fye icishinka, calitukosele ukusumina ukuti nomba twali no kuba abafyashi. Lelo lilya line fye twasumina ukuti twali no kukwata umulimo umbi, kabili twalapekanya no kuti tubwelelemo ku Canada, e lyo icintu icalengele tube no bulanda sana cacitike.

Ne cacitike ca kuti umwana afwilile mwi fumo. Badokota batwebele ukuti umwana ali mwaume. Nangu ca kuti palipitile imyaka ukucila pali 50, tatwalabile icacitike. Nangu ca kuti ici icacitike calilengele twaba no bulanda sana, twalitwalilile ukubomba bumishonari pantu twalitemenwe sana uyu mulimo.

Ilingi line aba bwananyina mu Cameroon balebacusha sana pa mulandu wa kuti tabaleitumpa mu fikansa fya calo. Balecilamo ukubacusha nga kwaba ukusala kateka mu calo. Icintu ico twaletiina sana e cacitike pa 13 May, mu 1970 ilyo ubuteko bwabindile umulimo wa Nte sha kwa Yehova. Ubuteko bwalipokele umusambo ninshi papita fye imyeshi 5 ukutula apo twakuukilemo. Mu mulungu fye umo bamishonari bonse kumo na ine na Sheila, balitutamfishe mu calo. Calitukosele ukusha aba bwananyina pantu twalibatemenwe sana kabili twalisakamene pa fyali no kubacitikila nga twafuma mu calo.

Ilyo twafumine mu Cameroon, twaileikala pa musambo wa ku France kabili twaikelepo imyeshi 6. Ilyo twaleikala pali uyu musambo, nalitwalilile ukubomba na maka yandi yonse pa kuti aba bwananyina mu Cameroon bengatwalilila ukukwata ifyo balekabila. Mu December muli ulya wine mwaka, batutumine ukuya mu kubombela ku musambo wa ku Nigeria uwatendeke ukusakamana umulimo wa kubila imbila nsuma uwa mu Cameroon. Bamunyinefwe na bankashi aba ku Nigeria balitupokelele bwino sana kabili mu myaka yonse iyo twabombele muli ici calo, twalibombele bwino sana.

Mu 1973 kwali icintu icacindama ico twalingile ukusalapo ica kucita. Sheila alikwete ubulwele ubukalamba. Ilyo twaile mu kulongana kukalamba mu New York, Sheila alililile e lyo anjeba ati: “Ninaka! Te kuti ntwalilile ukubomba. Ukulwala nakucilamo fye.” Pali iyi nshita ninshi twalibombela pamo mu West Africa ukucila pa myaka 14. Nalitemenwe ifyo alebombela Yehova ne cishinka, lelo twalingile ukwalukako muli fimo. Pa numa ya kulanshanya pali ubu bwafya no kupepelapo sana, twasalilepo ukubwelelamo ku Canada uko twali no kumusakamana bwino. Ukuleka ukubomba bumishonari no mulimo wa nshita yonse kwalilengele twaba no bulanda sana, kabili e cintu icatukoseele sana ukucita.

Ilyo twabwelele ku Canada, umunandi uo naishibene nankwe pa myaka iingi uwakwete kampani iyaleshitisha imyotoka, iyabelele ku kapinda ka ku kuso aka musumba wa Toronto, alinyingishe incito. Twatampile ukusonkela ing’anda, twalishitile ifipe ifya kuti balifibomfeshepo kabili ifi twacitile fyalengele twikwata inkongole ilyo twabwelele ku  Canada. Twalefwaya ukwangusha imikalile pantu twale-enekela ukuti bushiku bumo kuti twatampa ukubomba umulimo wa nshita yonse na kabili. Calitupapwishe pantu twalitendeke bwangu ukubomba umulimo wa nshita yonse na kabili ukucila ne fyo twale-enekela.

Nalitendeke ukulabombako umulimo wa makuule pa Cikuulwa ca Kulonganinapo Ukulongana Kukalamba icali mu Norval, Ontario. Mu kupita kwa nshita balinsontele ukula-angalila umulimo pali ici cikuulwa. Pali iyi nshita ninshi Sheila alitampa ukulaumfwako bwino. E ico twamwene ukutila kuti akumanisha ukubomba uyu mulimo. Kanshi mu June mu 1974 twatendeke ukulaikala pali ici cikuulwa. Ala twalitemenwe sana ifi twatampile ukubomba umulimo wa nshita yonse na kabili!

Ala caliweme pantu Sheila alitwalilile ukumfwako bwino. Pa numa ya myaka ibili, twalisumine ukuya mu kubombela mu muputule. Umuputule batutumine ukuya mu kubombelamo wali mu citungu ca Manitoba, mu Canada mwine kabili kuli ici citungu kwalitalala sana. Twalitemenwe sana ukubombela muli uyu muputule kabili twalitemwanene na ba bwananyina. Twalisambilileko ukuti te mulandu na uko mulebombela, icacindama sana kutwalilila ukubombela Yehova ne cishinka konse uko muli.

Pa numa ya kubombela mu muputule pa myaka iingi, mu 1978 balitwitile ukuya mu kubombela pa Bethel ya mu Canada mwine. Tapakokwele nalisambilile isambililo ilyakosa, lelo ilyacindama. Pa kulongana ukwaibela ukwaliko mu Montreal, banjebele ukulanda ilyashi pe awala limo na mamineti 30 mu ciFrench. Ku ca bulanda, imilandile yandi yalengele abantu bebika amano ku lyashi. Ne ci calengele munyinefwe umo uwalebombela ku Dipartimenti ya Mulimo amfunde. Ukulanda fye icishinka, nga caliweme njishiba ilyo, nge fi naishiba pali ino nshita ukuti nshakwata ica bupe ca kulanda bwino amalyashi. Nomba nshatemenwe ifyo amfundile. Tatwalanshenye bwino kabili nalikalipe pantu naletontonkanya ukuti alicililemo kabili tantashisheko na pa fyo nalandile bwino. Nalilufyenye pantu nabikile fye amano ku nshila amfundiilemo ne fyo nalemumona.

Ilyo papitile inshiku ishinono, munyinefwe umo uwali muli Komiti ya Musambo, alinjebelepo pali ili lyashi. Nalyebele uyu munyinefwe ukuti nsha-aswike bwino ilyo amfundile kabili nalisumine ukuti nalilufyenye. Lyena nailelanshanya na munyinefwe uwamfundile. Ali-itemenwe ukumbelela uluse. Kuli ici icacitike nalisambilileko ukuti calicindama ukuba uwaicefya, kabili nshakatale ndaba. (Amapi. 16:18) Pa miku iingi, nalipepela pali ici cacitike kabili mfwaisha ukuti nikabwekeshapo ukucita ifyo nacitile nga ca kuti umuntu amfunda.

Nomba nimombela pali ino Bethel ya muno Canada ukucila pa myaka 40, kabili ukutendekela mu 1985 nalikwata ishuko lya kubomba muli Komiti ya Musambo. Mu February mu 2021, umwina mwandi Sheila uo natemenwe sana alifwile. Ndamufuluka sana kabili ndalwalilila. Lelo umulimo wa kwa Yehova walilenga ndekwata ifya kucita ifingi kabili ndekwata insansa ishingi sana ica kuti nshishiba ne fyo ‘inshiku shipita.’ (Luk. Mil. 5:20) Nangu ca kuti nalikwatapo amafya ayengi, kwaliba ifintu ifingi sana ifilenga ndesekelela ukucila na pa mafya ayo nkwata. Pa mulandu wa kuti ico nabikako sana amano kubombela Yehova kabili nalimubombela pa myaka 70, naliba ne nsansa sana. Ico mfwaisha ca kuti bamunyinefwe na bankashi abacaice nabo bene balebika sana amano ku kubombela Yehova, pantu nalishininkisha ukuti nabo bene bakaba ne nsansa isho tukwata fye nga ca kuti tulebombela Yehova.