1. Finshi fyacitikile Yosefe, kabili acitile shani?

 YOSEFE umwana wa kwa Yakobo ali mu bwafya. Umukashi wa kwa Potifa shikulu wakwe amwebele ati: “Sendama na ine.” Lelo Yosefe alikeene. Bamo kuti batontonkanya ukuti ‘mulandu nshi Yosefe akaanine ukusendama na muka Potifa?’ Pali iyi nshita ninshi Potifa talipo. Na kabili Yosefe ali musha, kanshi ukukaana ukusendama no uyu mwanakashi kwali no kulenga aba mu bwafya. Nomba Yosefe alitwalilile ukukaana ukusendama na muka Potifa. Mulandu nshi? Atile: “Kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?”—Ukute. 39:7-12.

2. Bushe Yosefe aishibe shani ukuti ukucita ubucende lubembu kuli Lesa?

² Bushe Yosefe aishibe shani ukuti Lesa amona ukuti cibi ukucita ubucende? Ilyo Yehova apeele abena Israele Amafunde umwali ne funde lya kuti “Wilacita ubucende,” ninshi palipita ne myaka nalimo 200 ukutula apo ifi fyacitikiile. (Ukufu. 20:14) Na lyo line, Yosefe alishibe ukuti Yehova alikaanya abantu ukulacita ubucende. Aishibe shani? Alishibe ukutila Yehova atantike ukuti umwaume afwile ukuupa umwanakashi umo no mwanakashi afwile ukuupwa ku mwaume umo. Kabili alyumfwile ifyo Yehova acingilile Sara uwali icikolwe cakwe imiku ibili pa kuti abamusendele tabasendeme nankwe. Ifi fine e fyo Lesa acingilile na Rebeka umukashi wa kwa Isaki. (Ukute. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Ilyo Yosefe aletontonkanya pali aya malyashi, alishibe ifyo Lesa amona ukuti fisuma e lyo ne fyo amona ukuti fibi. Pa mulandu wa kuti Yosefe alitemenwe Yehova alefwaya ukucita icalungama.

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

 ³ Bushe mwalitemwa ukucita ifyalungama? Mufwile mwalitemwa. Lelo bonse tatwapwililika kabili nga tatucenjele kuti twatendeka ukucita ifyo aba muli ici calo bamona ukuti e fyalungama. (Esa. 5:20; Rom. 12:2) Kanshi twalasambilila umo calola ukuba umulungami no busuma bwaba mu kucita ifyalungama. Lyena twalasambilila pa fintu fitatu ifingatwafwa ukulacita ifyo Yehova amona ukuti fyalilungama.

4. Bushe mibele nshi iyo abantu abaimona ukuti balungami bakwata?

⁴ Intungulushi sha mapepo mu nshita ya kwa Yesu baleimona ukuti balungami. Yesu alibakalipile pantu balelengulula abanabo kabili balepangila abantu amafunde. (Luk. Mil. 7:16; Luka 16:15) Ifi fine e fyo na bantu muno nshiku bacita, batila tabalufyanya lelo balapingula abantu ukulingana ne fyo balemona ukuti e fyalungama. Aba bantu baliba ne cilumba, balapingula bambi, kabili bamona ukuti balicila abanabo. Yehova alipata iyi mibele kabili ifi te fyo amona ukuti e fyo umuntu uwalungama afwile ukuba.

5. Ukulingana na Baibolo, bushe umuntu umulungami aba shani? Landeni pa fya kumwenako.

⁵ Ubulungami mibele iisuma iyo tulingile ukukwata. Nomba bushe umuntu umulungami aba shani? Umuntu umulungami acita ifyo Yehova amona ukuti e fyalungama. Mu Baibolo ishiwi lya kuti “ubulungami” lipilibula ukulakonka nelyo ukucita ifyo Yehova afwaya, e kutila ukucita icalungama. Ku ca kumwenako, Yehova alandile ukuti abacita amakwebo bafwile ukubomfya “ica kulingilako ukufina icalungama.” (Amala. 25:15) Kanshi Umwina Kristu umulungami afwile ukuba uwa cishinka ilyo alecita amakwebo. Kabili alitemwa umulinganya, tomfwa bwino umuntu nga bamufyenga. Na kabili alatontonkanya pa fyo Yehova alamona ifyo alefwaya ukupingulapo ukucita, pantu lyonse afwaya ukusekesha Lesa.—Kol. 1:10.

6. Mulandu nshi twingalandila ukuti Yehova e walinga ukutweba icalungama ne calubana? (Esaya 55:8, 9)

⁶ Baibolo ilondolola Yehova ukuti mulungami. E mulandu ilandila ukuti e “mwaikala ubulungami.” (Yer. 50:7) Apo Yehova ni Kabumba, e wakwata insambu isha kutweba icalungama ne calubana. Pa mulandu wa kuti tatwapwililika, te kuti twishibe icalungama ne calubana. Nomba apo Yehova ena alipwililika alishiba bwino sana icalungama ne calubana. (Amapi. 14:12; belengeni Esaya 55:8, 9.) Ifi Lesa atubumbile mu cipasho cakwe, kuti twacita ifyo alanda ukuti fyalilungama. (Ukute. 1:27) Kabili twalitemwa ukucita ifyalungama. Pa mulandu wa kuti twalitemwa Shifwe Yehova tulesha na maka ukumupashanya.—Efes. 5:1.

7. Mulandu nshi tulingile ukukwatila amafunde ya kukonka? Langilileni.

⁷ Nga tulekonka ifyo Yehova atweba ukuti e fyalungama tulanonkelamo. Tunonkelamo shani? Elenganyeni ifingacitika nga ca kuti bonse abalefwaya ukukuula icikuulwa balekonka fye ifyo abene balefwaya. Ukwabula no kutwishika kuti kwaba icimfulumfulu. Kabili nga ca kuti badokota tabalekonka amafunde bafwile ukukonka pa kundapa abalwele, abalwele bamo kuti bafwa. Abantu nga nabakwata amafunde ayo balekonka pa kucita ifintu, balacingililwa. Ifi fine e fyo na mafunde ya kwa Lesa ayalanda pa calungama ne calubana yatucingilila.

8. Mapaalo nshi ayo bonse abatemwa ukucita ifyalungama bakapokelela?

⁸ Yehova alapaala bonse abakonka amafunde yakwe. Atulaya ukuti: “Abalungama e  bakekala mu calo, kabili bakekalamo umuyayaya.” (Amalu. 37:29) Elenganyeni ifyo abantu bakaba abaikatana, aba mutende, kabili aba nsansa pantu bonse bakalacita ifyo Yehova afwaya. Ifi fine e fyo Yehova afwaya ukuti tukaleikala. Kanshi ifwe bonse tulingile ukutemwa ifyo Yehova alanda ukuti fyalilungama. Kuti twacita shani pa kuti tutemwe sana ifyalungama? Lekeni tusambilile pa fintu fitatu ifyo twingacita pa kuti tutemwe ifyalungama.

9. Cinshi cingatwafwa ukutemwa sana ubulungami?

⁹ Ica kubalilapo: Tufwile ukutemwa Yehova uwaishiba icalungama e lyo ne calubana. Pa kuti tutemwe ubulungami, intanshi tufwile ukutemwa sana Yehova uutweba icalungama ne calubana. Nga twatemwa sana Yehova e lyo tukalafwaisha ukucita ifyalungama. Ku ca kumwenako, nga ca kuti Adamu na Efa balitemenwe sana Yehova, nga balyumfwilile ifunde abapeele.—Ukute. 3:1-6, 16-19.

10. Finshi Abrahamu acitile pa kuti eshibe ifyo Yehova amona ifintu?

¹⁰ Tatwingafwaya ukucita ifyo Adamu na Efa bacitile. Nga tatulefwaya ifyacitikile Adamu na Efa ukutucitikila, tulingile ukulasambilila lyonse pali Yehova, ukwishiba bwino imibele yakwe e lyo no kwishiba ifyo atontonkanya pa fintu. Nga tulecita ifi tukatemenwako Yehova. Natulandeko pali Abrahamu. Alitemenwe sana Yehova. Na lintu ashaleishiba ico Yehova alecitila ifintu fimo, alitwalilile ukumumfwila. Na kabili alefwaya ukwishiba bwino Yehova. Ku ca kumwenako, ilyo Abrahamu aishibe ukuti Yehova ali no konaula Sodomu na Gomora, alisakamene sana ukuti “kapingula wa pano isonde” ali no konawila kumo abalungama na babifi. Abrahamu aletwishika nga ca kuti Yehova kuti acita ica musango uyu, e ico alimwipwishe ifipusho ifingi. Yehova alitekanishishe Abrahamu ilyo aleasuka ifyo alemwipusha. Abrahamu alishile ishiba ukuti Yehova alamona ifili mu mutima wa muntu kabili takanda aba kaele pamo na babifi.—Ukute. 18:20-32.

11. Cinshi Abrahamu acitile icalangilile ukuti alitemenwe Yehova kabili alimucetekele?

¹¹ Abrahamu alisambilile ifingi sana kuli filya alanshenye na Yehova pa fyo ali no konaula umusumba wa Sodomu na Gomora. Kabili alicindike sana no kutemwa Yehova ukucila ifyo amutemenwe kale. Nomba ilyo papitile imyaka, kwali ifyacitikile Abrahamu ifyalengele ukuti cafye ukucetekela Yehova. Yehova amwebele ukuti atuule Isaki ilambo umwana wakwe uo atemenwe sana. Ilyo Yehova aebele Abrahamu ukucita ifi, ninshi Abrahamu naishiba bwino Yehova, kanshi taipwishepo ifili fyonse. Aimine ubulendo pa kuti aye atuule Isaki ilambo. Nangu ca kuti Abrahamu alisumine ukutuula umwana wakwe, elenganyeni ifyo aleumfwa ubulanda ilyo alepekanya ukuti atuule Isaki ilambo. Afwile aletontonkanya pa fintu ifingi ifyo asambilile ukuti e fyo Yehova aba. Alishibe ukuti Yehova te kuti acite icili conse icishalungama. Ukulingana ne fyo umutumwa Paulo alandile, Abrahamu alishibe ukuti Yehova ali no kubuusha umwana wakwe Isaki. (Heb. 11:17-19) Na kuba Yehova alilaile ukuti Isaki ali no kuba wishi wa luko, lelo pali ilya nshita ninshi Isaki talakwatapo umwana. Abrahamu alitemenwe Yehova kabili alicetekele ukuti Wishi ali no kucita icalungama. Nangu ca kuti calikosele ukucita icalungama, Abrahamu ali ne citetekelo kabili acitile ifyo bamwebele.—Ukute. 22:1-12.

12. Bushe kuti twapashanya shani Abrahamu? (Amalumbo 73:28)

 ¹² Kuti twapashanya shani Abrahamu? Tufwile ukutwalilila ukusambilila pali Yehova. Nga tulesambilila pali ena tukapalama sana kuli ena kabili tukamutemwa sana. (Belengeni Amalumbo 73:28.) Tukasambilisha kampingu yesu ukumona ifintu nge fyo Yehova afimona. (Heb. 5:14) Ne ci cikalenga tukalekaana ukucita ifyabipa nga ca kuti abantu baletutunka. Tatwakale-esha no kutontonkanya pa fintu ifingalenga Shifwe wa ku muulu ubulanda, kabili tatwakalecita ne fingalenga bucibusa bwesu na ena bwapwa. Finshi fimbi ifyo twingacita pa kulanga ukuti twalitemwa ubulungami?

13. Kuti twacita shani pa kuti tulefwaya ubulungami? (Amapinda 15:9)

¹³ Icalenga bubili: muleibikilishako ukucita icalungama cila bushiku. Nga tuletukusha umubili cila bushiku umubili ulakosa. Ifi fine e fyo caba na pa kuti tutemwe amafunde ya kwa Yehova, tufwile ukucitapo cimo. Kuti twakumanisha ukucita ifyalungama cila bushiku. Yehova tenekela fwe bantunse ukucita ifyo tushingakumanisha pantu alitwishiba bwino. (Amalu. 103:14) Atila, “atemwa uufwaya ubulungami.” (Belengeni Amapinda 15:9.) Nga ca kuti twapanga ukucita fimo mu mulimo wa kwa Yehova, tulatwalilila ukubombesha pa kuti tukafifishepo. Ifi fine e fyo caba na lintu tulefwaya ukucita icalungama. Yehova akatwafwilisha pa kuti tulunduluke na pa kuti twaluke.—Amalu. 84:5, 7.

14. Bushe ica kucinga icifuba ica bulungami e cinshi, kabili mulandu nshi tulingile ukulacifwalila?

¹⁴ Yehova lyonse alatwibukisha ukuti ukucita icalungama te cisendo. (1 Yoh. 5:3) Na lyo line, ukucita icalungama kulatucingilila kabili e fyo tufwile ukucita cila bushiku. Umutumwa Paulo alilandile pa fya bulwi ifyo tulingile ukufwala. (Efes. 6:14-18) Bushe ca kufwala nshi icalecingilila umutima wa mushilika? “Ca kucinga icifuba” ica bulungami icimininako ifyo Lesa amona ukuti fyalilungama. Filya ica kucinga icifuba calecingilila umutima  wa mushilika, e fyo no kucita ifyalungama kucingilila umutima wesu uwa mampalanya, e kutila ifyo twaba. E ico muleshininkisha ukuti pa fya kufwala fyonse ifya bulwi, lyonse paleba ne ca kucinga icifuba ica bulungami!—Amapi. 4:23.

15. Bushe kuti mwafwala shani ica kucinga icifuba ica bulungami?

¹⁵ Bushe kuti mwafwala shani ica kucinga icifuba ica bulungami? Kuti mwacita ifyo nga muletontonkanya pa fyo Lesa engafwaya ukuti mucite ilyo mulepingulapo ifya kucita cila bushiku. Ilyo muletontonkanya ifyo mwalalanda, inyimbo mwalakutikako, amafilimu mwalatamba nelyo ifitabo ifyo mwalabelenga, intanshi muletontonkanya ukuti: ‘Bushe finshi nalasambililako ku fyo nalasalapo ukucita? Bushe ifyo nalasalapo ukucita nafilingana ne fyo Yehova afwaya? Nelyo bushe filelanda sana pa fintu ifyo Lesa apata pamo ngo bulalelale, ulukaakala, ubufunushi nelyo bukaitemwe?’ (Fil. 4:8) Nga ca kuti ifyo mulepingulapo ukucita nafilingana no kufwaya kwa kwa Yehova, mukalalenga amafunde ya kwa Lesa yalecingilila umutima wenu.

16-17. Bushe Esaya 48:18 ilanga shani ukutila kuti twakumanisha ukucita icalungama umuyayaya?

¹⁶ Bushe inshita shimo mulasakamana ukuti te kuti mutwalilile ukulacita ifyalungama? Tontonkanyeni pa cilangililo Yehova alandile icalembwa pali Esaya 48:18. (Belengeni.) Yehova atile ubulungami bwesu bukaba “nga mabimbi ya pali bemba.” Elenganyeni ukuti namwiminina ku lulamba lwa bemba, mulemona uko amabimbi yaleisa fye ukwabula ukuleka. Bushe kuti mwatendeka ukutontonkanya ukuti nalimo aya mabimbi bushiku bumo yali no kuleka? Awe! Pantu namwishiba ukuti kale aya mabimbi yatendeka ukwisa kuli ulu lulamba kabili yakatwalilila fye ukwisa.

¹⁷ Ubulungami bwenu kuti bwaba nga mabimbi ya pali bemba. Kuti bwaba shani nga mabimbi ya pali bemba? Ilyo mulesala ifya kucita muletontonkanya pa fyo Yehova engafwaya ukuti mucite. Lyena mulecita ifyo fine. Te mulandu ne fyo mulesalapo ukucita, Shinwe wa mu muulu uwamutemwa akamupeela amaka no kumwafwa pa kuti mutwalilile ukulacita icalungama cila bushiku.—Esa. 40:29-31.

18. Mulandu nshi tushilingile ukupingwila abantu bambi ukubomfya ifyo tulemona ukuti e fyalungama?

¹⁸ Icalenga butatu: Mwilapingula lelo muleleka Yehova e o alepingula. Ilyo tule-esha ukulacita ifyalungama, tatulingile ukulapingula abantu bambi nelyo ukulaimona ukuti tuli balungami. Mu nshita ya kulapingula bambi ukubomfya ifyo tulemona ukuti e fyalungama, tulingile ukwibukisha ukuti Yehova “e Kapingula wa pano isonde.” (Ukute. 18:25) Yehova tatupeela amaka nelyo insambu sha kupingula. Na kuba Yesu atile: “Mwilapingula bambi pa kuti na imwe bemupingula.”—Mat. 7:1. *

19. Bushe Yosefe alangile shani ukuti alicetekele ifyo Yehova apingula?

¹⁹ Natulandeko pali Yosefe uwali umulungami. Talepingula abantu kumo fye na bamufyengele. Bandume nankwe balimupumine, bamushitisha na mu busha kabili baebele wishi ukuti nafwa. Ilyo papitile imyaka iingi, Yosefe aishileba pamo no lupwa lwakwe.  Nomba apo Yosefe ali alikwete icifulo icikalamba, alafwaya nga alipingwile bamunyina buluku buluka nelyo nga alilandwile. Bandume nankwe ba kwa Yosefe bali sana no mwenso pantu balemona ukuti Yosefe ali no kulandula nangu ca kuti balyumfwile ububi pa fyo bacitile. Lelo Yosefe abebele ukut: “Mwitiina, bushe nine Lesa?” (Ukute. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Yosefe alishibe ukuti Yehova e wakwete fye insambu isha kupingula bandume nankwe pa fyo bamucitile.

20-21. Cinshi mufwile ukucita pa kuti mwilaimona ukuti muli balungami?

²⁰ Nga filya Yosefe acitile, tufwile ukuleka Yehova e o alepingula. Tatufwile ukulatontonkanya ukuti natwishiba ifilenga bamunyinefwe na bankashi ukulacita ifintu fimo. Tatwishiba ifyaba mu mitima yabo pantu “uuceeceeta imitima ni Yehova.” (Amapi. 16:2) Alitemwa abantu bonse te mulandu ne fyo bakula ne ntambi shabo. Kabili Yehova atukoselesha ukuti “kusheni ukutemwa kwenu.” (2 Kor. 6:13) Tufwile ukutemwa aba bwananyina bonse kabili tatufwile ukulabapingula.

²¹ Ici calola na mu kuti tatulingile ukulapingula na bo tushilongana nabo. (1 Tim. 2:3, 4) Bushe kuti mwapingula lupwa wenu ushili Nte ya kwa Yehova ukuti, “Uyu takabale asambilila icine”? Awe ukucita ifi kuituntumba no kuimona umulungami. Yehova afwaya “abantu bonse mpanga yonse” ukulapila. (Imil. 17:30) Lyonse muleibukisha ukuti Yehova amona abantu abaimona abalungami ukuti tabalungama.

22. Mulandu nshi mulefwaila ukulacita ifyalungama?

²² Nga twatemwa ifyo Yehova amona ukuti fyalilungama, tuli no kuba ne nsansa. Kabili tukalacita ne fingalenga abantu bafwaya ukutupashanya, ne ci cikalenga bakatutemwe e lyo bakatemwe sana na Lesa. Tekwesha ukuleka ukumfwa “insala ne cilaka ca bulungami.” (Mat. 5:6) Muleibukisha ukuti Yehova lyonse alamona ifyo mufwaisha ukucita icalungama, kabili ne fyo mulenga alesekelela. Mwilaumfwa ububi nga mwamona abantu muli cino calo cabipa balecitilako fye ifishalungama! Lyonse muleibukisha ukuti “Yehova atemwa abalungama.”—Amalu. 146:8.