1. Ukulingana na mashiwi yaba pali 1 Abena Tesalonika 5:11, mulimo nshi uo bonse tubombako?

 BUSHE mwalikuulapo nelyo ukuwamyapo Ing’anda ya Bufumu? Nga ca kuti mwalicitapo ifi, ukwabula no kutwishika mufwile mulebukisha ifyo mwaumfwile umuku wa kubalilapo ilyo mwalonganinemo. Mwalitashishe sana Yehova. Mufwile mwalitemenwe sana ica kuti mwalefwaya no kulila. Nalimo tamwaimbile na bwino ulwimbo lwa kwiswila. Amayanda yesu aya Bufumu ayo tukuula bwino yalalenga abantu bacindika Yehova. Lelo kwaliba umulimo wa kukuula uo tubomba, uulenga abantu bacindika sana Yehova. Uyu mulimo wa kukuula walipusanako no mulimo wa kukuula ifikuulwa. Pantu wena wa kukuula abantu abesa mu fifulo fya kupepelamo. Umutumwa Paulo aletontonkanya sana pali ubu bukuule bwa mampalanya ilyo alembele amashiwi yaba pali 1 Abena Tesalonika 5:11, apafumine umutwe wa lino isambililo.—Belengeni.

2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

² Umutumwa Paulo alishibe bwino sana ifya kukoselesha aba bwananyina kabili e o twingapashanya. Alelangulukilako aba bwananyina. Muli cino cipande, twalasambilila pa fyo Paulo aafwile aba bwananyina (1) ukushipikisha amafya, (2) ukuba aba mutende, na (3) ukukosha icitetekelo cabo muli Yehova. Natusambilile pa fyo twingamupashanya, e lyo ne fyo twingalakoselesha aba bwananyina muno nshiku.—1 Kor. 11:1.

3. Bushe Paulo alemona shani ukubombela Yehova e lyo no kubomba imilimo imbi?

³ Paulo alitemenwe sana aba bwananyina. Apo na o alekwata amafya, calelenga alelangulukilako aba bwananyina no kubomfwila uluse ilyo bali na mafya. Inshita imo Paulo takwete indalama, kanshi alifwaile incito pa kuti aleisakamana no kusakamana  abo alebomba nabo. (Imil. 20:34) Alishibe sana ukupanga amatenti. Ilyo afikile mu Korinti, alibombeleko na Akula na Prisila ukupanga amatenti. Lelo lyonse “pe sabata” alebila ku baYuda na baGriki. Nomba ilyo Sila na Timote baile kuli Paulo, “Paulo abikile amano yonse ku kushimikila icebo ca kwa Lesa.” (Imil. 18:2-5) Paulo alishibe ukuti alingile ukubombela Yehova. Apo alebombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma kabili alebomba ne milimo pa kuti alekwata ifyo alekabila, calengele alekoselesha bwino aba bwananyina. Alebakoselesha ukuti tabalingile ukuleka ukubika amano ku “fyacilapo ukucindama,” e kutila fyonse ifyaba mu kupepa Yehova, pa mulandu na mafya ayo balekwata e lyo no kufwaila indupwa shabo ifyo shalekabila.—Fil. 1:10.

4. Bushe Paulo na Timote ba-afwile shani aba bwananyina ukushipikisha ilyo balebacusha?

⁴ Lintu fye icilonganino ca mu Tesalonika capangilwe, aba Bena Kristu balitampile ukubacusha sana. Ilyo abantu bafililwe ukusanga Paulo na Sila, bakulile “aba bwananyina bamo no kubatwala ku ntungulushi sha mu musumba,” kabili balebilikisha abati: “Aba bonse balekaanya ifipope fya kwa Kaisare.” (Imil. 17:6, 7) Elenganyeni ifyo aba abasambi abapya bali sana no mwenso, ilyo abaume ba mu musumba batendeke ukubacusha! Ifi fyacitike nga fyalilengele baleka ukuba abacincila ukubombela Yehova, lelo Paulo talefwaya ukuti ifi ficitike. Nangu ca kuti Paulo na Sila balifumine muli uyu musumba, balishininkishe ukuti bashako aba kusakamana aba bwananyina abali abapya. Paulo aibukisheko abena Tesalonika ukuti: “Twatumine Timote, munyinefwe . . . ukuti ese amukoshe no kumusansamusha pa kuti icitetekelo cenu cikose, pa kuti aya amacushi yelenga umuntu nangu umo ukutelententa.” (1 Tes. 3:2, 3) Timote na o bafwile balimucushishepo sana mu musumba aleikala uwa Lustra. Kabili afwile alimwene ifyo Paulo akoseleshe aba bwananyina muli ulya musumba. Apo alimwene ifyo Yehova aafwile aba bwananyina mu musumba aleikala, afwile alikoseleshe bwino aba bwananyina mu cilonganino ca bena Tesalonika.—Imil. 14:8, 19-22; Heb. 12:2.

5. Bushe eluda umo akoseleshe shani munyinefwe Bryant?

⁵ Cinshi cimbi ico Paulo acitile pa kuti akoseleshe aba bwananyina? Ilyo babwelelemo ku Lustra, ku Ikonia na ku Antioke, Paulo na Barnaba ‘basontele abakalamba mu cilonganino cimo na cimo.’ (Imil. 14:21-23) Ukwabula no kutwishika, aba baume basontele balekoselesha sana aba bwananyina mu filonganino nga filya fine baeluda bacita muno nshiku. Umfweni ifyo munyinefwe Bryant alandile, atile: “Ilyo nali ne myaka 15 batata balipondweke pa ng’anda, kabili bamayo nabo balitamfiwe. Nalifuupwike kabili nalemona fye kwati takuli uwingangafwa.” Cinshi calengele ukuti ba Bryant bashipikishe amafya bakwete? Batile: “Ba Tony baeluda balitemenwe ukulanshanya na ine nga twaya mu kulongana e lyo ne nshita fye shimbi. Balenshimikilako pa bantu abali na mafya lelo abali ne nsansa. Balimbelengele amashiwi yaba pa Amalumbo 27:10, kabili ilingi balelanda pali Hisekia uwabombele Yehova ne cishinka nangu ca kuti bawishi tabalebombela Yehova. Bushe ifi ba Tony balecita fya-afwile shani ba Bryant? Ba Bryant batile: “Ifi ba Tony balenkoselesha fyalengele ntendeke umulimo wa nshita yonse uwalenga mbe ne nsansa.” Baeluda, mulebika amano ku ba bwananyina ababa nga ba Bryant abakabila “amashiwi ayasuma” aya kubakoselesha.—Amapi. 12:25.

6. Bushe Paulo akoseleshe shani aba bwananyina ukubomfya amalyashi ayalanda pa bantu abaliko kale abali ne citetekelo?

 ⁶ Paulo alibukisheko aba bwananyina ukuti kwaliba “ibumba lya nte” abashipikishe amafya ayengi pantu Yehova alebafwa. (Heb. 12:1) Paulo alishibe ukuti amalyashi ayalanda pa baume na banakashi abaliko kale abashipikishe amafya ayalekanalekana, kuti yakoselesha aba bwananyina no kulenga baletontonkanya pa “musumba wa kwa Lesa wa mweo.” (Heb. 12:22) Ifi fine e fyo caba na muno nshiku. Na ifwe bene tulakoseleshiwa nga twabelenga amalyashi ya mu Baibolo ayalanda pa fyo Yehova aafwile Gideone, Baraki, Yefta, Davidi, Samwele, e lyo na pa babomfi bambi aba kwa Yehova. (Heb. 11:32-35) Kabili na malyashi ayalanda pa babomfi ba kwa Yehova aba cishinka muno nshiku, nayo yene yalatukoselesha. Kuno ku maofeshi yakalamba, tulapokelela amakalata ayafuma kuli bamunyinefwe na bankashi abo icitetekelo cabo cakoseleko ilyo babelengele amalyashi ayalanda pa ba bwananyina aba cishinka muno nshiku.

7. Finshi tusambilila ku fyo Paulo afundile Abena Kristu ifyalembwa pa Abena Roma 14:19-21?

⁷ Tulakuula aba bwananyina nga tulelanda nelyo ukucita ifintu ifingalenga mu cilonganino mwaba umutende. Tatufwile ukuleka ifyo tutontonkanya fyalenga twaleka ukumfwana. Nangu ca kuti ifyo tulefwaya ukucita Baibolo tayalesha, tatupampamina fye ukucita ifyo tulefwaya. Natulande pa ca kumwenako cimo. Mu cilonganino cali mu Roma, mwali abaYuda e lyo na bena Fyalo. Ilyo Amafunde ya kwa Mose yalekele ukubomba, Abena Kristu balitendeke ukulya ifya kulya fimo ifyo aya mafunde yaleseshe. (Marko 7:19) Ukutula ilya nshita, abaYuda Abena Kristu bamo balitendeke ukulya ifya kulya ifili fyonse. Lelo abaYuda bamo Abena Kristu tabalemona ukuti cali fye bwino ukulalya ifya kulya ifi. Ici calengele mu cilonganino mube amalekano. Paulo alikomaile pa mulandu cacindamine ukuba aba mutende ilyo atile: “Cawamapo ukukanalya inama nelyo ukukananwa umwangashi nelyo ukukanacita icingapunwisha munonko.” (Belengeni Abena Roma 14:19-21.) Ifyo Paulo alandile fyalilengele aba bwananyina baishiba ukuti ukupusanina pa fintu ifyo Amalembo yashalandapo, kwali no kulenga belaumfwana kabili mu cilonganino mwali no kuba amalekano. Na kabili, Paulo aleitemenwa ukwaluka pa kuti elapunwisha bambi. (1 Kor. 9:19-22) Na ifwe bene kuti twakuula bambi no kutwalilila ukuba aba mutende nga ca kuti tatulekansanina pa fintu ifyo Amalembo yashalandapo.

8. Bushe Paulo acitile shani ilyo kwaimine umulandu uwali no kuleta amalekano mu cilonganino?

⁸ Paulo alitwalilile ukuba uwa mutende ku bantu abashalesuminisha ku fyo aletontonkanya, nga balelanshanya ilyashi lyacindama. Ku ca kumwenako, bamo abali mu cilonganino ca kubalilapo balandile ukuti abashali abaYuda nomba abasangwike Abena Kristu balingile fye ukusembululwa, pa kuti abaYuda abashali Bena Kristu bebasuula. (Gal. 6:12) Paulo ena talemona ukuti abena Fyalo balingile ukusembululwa, na lyo line tapampamine fye pa fyo alefwaya. Atwele uyu mulandu ku batumwa na bakalamba mu Yerusalemu. (Imil. 15:1, 2) Ifi Paulo acitile fyalengele aba mu cilonganino batwalilila ukuba ne nsansa kabili mu cilonganino mwali no mutende.—Imil. 15:30, 31.

9. Kuti twapashanya shani ifyo Paulo acitile?

⁹ Nga twapusana no wa bwananyina, kuti twalenga mu cilonganino mwaba umutende nga twaeba abo Yehova asonta ukusakamana  icilonganino ukuti batupandeko amano. Ilingi line, kuti twasanga ifyo twingacita pa bwafya tukwete nga twabelenga mu mpapulo nelyo mu fyebo ifyo icilonganino ca kwa Lesa catupeela. Nga ca kuti tulebika amano ku kukonka ifyo icilonganino calanda pa milandu imo, ukucila ukulafwaya fye ukucita ifyo tuletontonkanya, tukalenga mu cilonganino mwaba umutende.

10. Finshi fimbi Paulo acitile pa kuti mu cilonganino mube umutende?

¹⁰ Paulo alelenga mu cilonganino mwaba umutende pantu alebika sana amano ku fisuma ifyo aba bwananyina balecita ukucila ukubika amano ku fyo bashalecita bwino. Ku ca kumwenako, mu mashiwi ya kulekelesha muli kalata iyo alembeele abena Roma, Paulo alilumbwile amashina ya bamunyinefwe abengi kabili alelandapo ne fisuma pali bena. Kuti twapashanya ifyo Paulo alecita nga ca kuti tulelanda pa fisuma ifyo aba bwananyina bacita. Nga tulelanda ifisuma pa ba bwananyina, tulalenga balatemwana, ne ci cilenga mu cilonganino mwaba umutende.

11. Finshi tulingile ukucita nga twapusana no wa bwananyina?

¹¹ Inshita shimo, na Bena Kristu abakalamba mu fya kwa Lesa kuti bakansana nelyo ukupusana. Ifi e fyacitikile Paulo na cibusa wakwe Barnaba. Paulo na Barnaba balekansanina pa kusenda Marko pa lwendo lwa bumishonari. ‘Balikansene nga nshi’ ica kuti bapaatukana no kupaatukana. (Imil. 15:37-39) Lelo Paulo, Barnaba, na Marko, balitendeke ukumfwana. Ici calelangilila ukutila balemona umutende no kwikatana mu cilonganino ukuti fyalicindama. Ilyo papitile inshita, Paulo alilandile ifisuma pali Barnaba na Marko. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10) Na ifwe nga twapusana na ba bwananyina, tufwile ukuwikishanya pa kuti mu cilonganino mube umutende, kabili tufwile no kulamona imibele iisuma iyo bakwata. Nga tulecita ifi, mu cilonganino mukaba umutende e lyo no kwikatana.—Efes. 4:3.

12. Mafya nshi yamo ayo bamunyinefwe na bankashi bakwata?

¹² Tulakuula aba bwananyina nga tulekosha icitetekelo bakwata muli Yehova. Bamunyinefwe bamo balabaseka kuli balupwa lwabo abashili ba Nte, abo babomba nabo, nelyo abo basambilila nabo. Bambi balalwala nelyo balesha na maka ukukanalaenda ne cikonko ku mukoshi. E lyo bambi nabo kale babatishiwe kabili balalolela ilyo cino calo cabipa cikonaulwa. Ifi fyonse twalandapo filalenga cilekosela Abena Kristu ukuba ne citetekelo muno nshiku. Abena Kristu abaliko mu nshita sha batumwa nabo balikweteko aya mafya. Finshi Paulo acitile pa kukosha aba bwananyina?

13. Bushe Paulo aafwile shani abo balepumya pa mulandu ne fyo basuminemo?

¹³ Paulo alebomfya Amalembo pa kukuula icitetekelo ca ba bwananyina. Ku ca kumwenako, nalimo Abena Kristu abaYuda tabaishibe ifya kwasuka balupwa lwabo abashalepa Lesa abalelanda ukuti imipepele ya baYuda yalicilile imipepele ya Bena Kristu. Ukwabula no kutwishika, kalata Paulo alembeele abaHebere yalikoseshe aba Bena Kristu. (Heb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Ifyo Paulo alembele muli kalata fyalebafwa ukwishiba ifya kwasuka balupwa lwabo abashalepepa Lesa. Muno nshiku, kuti twa-afwa abasumina banensu abo bapumya, ukwishiba ifyo bengabomfya impapulo ishilanda pali Baibolo ukulondolola ifyo basuminamo. Nga ca kuti abaice balebapumya pa mulandu wa kusumina ukuti kwaliba uwabumbile ifintu, kuti twabafwa ukusanga ifyebo muli broshuwa itila Was  Life Created? ne itila The Origin of Life—Five Questions Worth Asking ifyalenga basumine ukuti kwaliba uwabumbile ifintu.

14. Nangu ca kuti Paulo alikwete ifya kucita ifingi mu mulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha, finshi fimbi ifyo alecita?

¹⁴ Paulo alekoselesha aba bwananyina ukulatemwana ukupitila mu “kubomba imilimo iisuma.” (Heb. 10:24) Talepelela fye pa kubeba amashiwi ya kubakoselesha, lelo alebacitilako na fimo pa kubakoselesha. Ku ca kumwenako, ilyo mu Yudea mwali icipowe, Paulo alitwalileko aba bwananyina ifyo balekabila. (Imil. 11:27-30) Nangu ca kuti Paulo alikwete ifingi ifya kucita mu mulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha, lyonse aleafwa abalekabila ubwafwilisho. (Gal. 2:10) Ifi alecita fyalengele aba bwananyina bacetekela ukuti Yehova ali no kulabasakamana. Muno nshiku nga tulebomfya inshita yesu, amaka yesu, e lyo ne fyo twaishiba ukubombako umulimo wa kwafwa abaponenwe na masanso ayakalamba, tulakuula icitetekelo ca ba bwananyina. Na kabili kuti twakosha icitetekelo ca ba bwananyina nga tulesangwilako ku mulimo wa mwi sonde lyonse. Nga tulecita ifi, tukalenga bamunyinefwe na bankashi ukucetekela ukuti Yehova takabalekeleshe.

15-16. Finshi twingacita pa kukoselesha abo icitetekelo canaka?

¹⁵ Paulo alitwalilile ukukoselesha abo icitetekelo canakile. Alebomfwila uluse kabili alelanda kuli bena cikuuku cikuuku. (Heb. 6:9; 10:39) Ku ca kumwenako, muli kalata alembeele abaHebere alandile amashiwi ayalelangilila ukuti na o wine alekabila ukulacita ifyo alebafunda. (Heb. 2:1, 3) Nga filya fine Paulo acitile, na ifwe bene tufwile ukutwalilila ukukoselesha abo icitetekelo canaka. Tufwile ukulababikako amano pa kuti tulebakuula. Nga tulecita ifi ninshi tulelanga ukuti twalibatemwa.  Nga tuli ne cikuuku ilyo tulelanda nabo, tukalabakoselesha.

¹⁶ Paulo aebele aba bwananyina ukuti Yehova alishibe imilimo iisuma iyo balebomba. (Heb. 10:32-34) Na ifwe ilyo tulekoselesha uwa bwananyina uo icitetekelo cinakile, kuti twamwibukishako ukuti Yehova alamona imilimo iisuma iyo abomba. Kuti twamweba ukutushimikilako ifyo asambilile icine, nelyo ukumukoselesha ukutontonkanya pa fyacitike ifyalengele amone ifyo Yehova amwafwile. Kuti twamweba no kutila Yehova acili alebukisha ifyo alemubombela kabili takabale amulekelesha. (Heb. 6:10; 13:5, 6) Nalimo nga tulecita ifi pa kulanshanya na ba bwananyina, kuti twabakoselesha ukutendeka ukubombela Yehova na kabili.

17. Cinshi tufwile ukutwalilila ukucita?

¹⁷ Nga filya fine abakuula baya baleishibilako ifya kukuula bwino, na ifwe bene tufwile ukuya tuleishibilako ifya kucita pa kukuula aba bwananyina. Nga tulefwaya ukulenga aba bwananyina ukulashipikisha amafya, kuti twabebako pa bantu abashipikishe amafya ayo bakwete. Kuti twalenga mu cilonganino mwaba umutende nga tulebika amano ku fisuma ifyo bamunyinefwe bacita. Nga ca kuti kwaba ifingaleta amalekano nelyo twapusana no wa bwananyina, tufwile ukucitapo fimo pa kuti tuleumfwana. Kuti twatwalilila ukukuula icitetekelo ca ba bwananyina nga ca kuti tulelanshanya nabo ifyaba mu Baibolo, tulebafwa nga balefwaya ubwafwilisho, kabili tulekoselesha abo icitetekelo canaka.

18. Finshi mulefwaisha ukucita?

¹⁸ Ababomba umulimo wa makuule uwa kukuula ifikuulwa fya kupepelamo balaba ne nsansa nga ca kuti bapwisha umulimo wabo. Na ifwe kuti twaba ne nsansa nga ca kuti tulekosha icitetekelo ca bamunyinefwe na bankashi. Umulimo wa kukuula aba bwananyina walipusana no mulimo wa kukuula ifikuulwa, pantu wena ulalenga baba abakosa umuyayaya! E ico natutwalilile ‘ukusansamushanya no kukuulana.’—1 Tes. 5:11.