1. Bushe abengi bacita shani nga baumfwa amano ayaba mu Baibolo? (Amapinda 1:20, 21)

 MU FYALO ifingi tulamona uko bamunyinefwe na bankashi beminina mu musebo umupita abantu ninshi balemwentula, kabili balapeela na bantu impapulo isha kubelenga. Nalimo naimwe mwalibombapo uyu mulimo. Nga mwalibombapo, ukwabula no kutwishika mufwile mwalitontonkanyapo pa mashiwi ayasuma ayaba mwi buuku lya Amapinda, ayalanda pa mano ayabilikisha mu musebo pa kuti abantu bomfwe. (Belengeni Amapinda 1:20, 21.) Mu Baibolo e lyo na mu mpapulo shesu mwaba “amano ya cine,” amano ayafuma kuli Yehova. Pa kuti abantu bakekale umuyayaya, balakabila aya mano. Tulatemwa ukumona uko bamo basumina ukupoka impapulo shesu. Lelo te bonse abasumina. Bamo tabafwaya ukwishiba ifyo Baibolo ilanda. Bambi nabo nga balepita e lyo batumona tulebila imbila nsuma balatupumya, pantu batontonkanya ukuti Baibolo citabo ca kale. Bamo balakaana ifyo Baibolo ilanda pa kuba ne mibele isuma, pantu batontonkanya ukuti abakonka ifyo ilanda balikosha amafunde. Nomba apo Yehova aliba no kutemwa, alitwalilila ukupeela amano kuli bonse abaleyafwaya. Apeela shani abantu amano?

2. Ni kwisa twingasanga amano ya cine muno nshiku, lelo finshi abantu bamo bapingulapo ukucita?

² Inshila imo iyo Yehova apeelelamo amano ya cine, kubomfya Icebo Cakwe Baibolo. Abantu mupepi fye na bonse balikwata Baibolo. Nomba nge mpapulo ishilanda pali Baibolo? Tulatasha sana pa fyo Yehova apaala umulimo wesu, pantu twalikwata impapulo ukucila mu ndimi 1,000. Abakutika, e kutila ababelenga no kucita ifyo balesambilila, bakapaalwa nga nshi. Na lyo  line, abantu bamo balasapo ukukanaumfwa kuli Yehova. Nga pali ifyo balepingulapo ukucita, basalapo ukucita ifyo abene baletontonkanya, nelyo ukucita ifyo abantu bambi balebeba. Limo kuti batusaalula no kutusaalula pantu tukonka ifyo Baibolo ilanda. Muli cino cipande twalasambilila umulandu abantu bamo bacitila ifi twalandapo. Nomba intanshi, na tusambilile ifyo twingacita pa kuti tukwate amano ayafuma kuli Yehova.

3. Kuti twacita shani pa kuti tube na mano ya cine?

³ Kuti twatila amano, maka twakwata aya kubomfya ifyo twaishiba ilyo tulepingula pa fintu. Lelo amano ya cine cine yena yalicila pali ifi twalanda. Baibolo itila: “Akatiina ka kuli Yehova e kutendeka kwa mano, no kwishiba Uwa Mushilo Nga Nshi e mucetekanya.” (Amapi. 9:10) Kanshi nga tulefwaya ukupingulapo ifya kucita, intanshi tufwile “ukwishiba uwa Mushilo” e kutila ukwishiba ifyo Yehova atontonkanya. Kuti twacita ifi nga tulebelenga mu Baibolo nelyo mu mpapulo shilanda pali Baibolo. Nga tulecita ifi, ninshi tulelanga ukuti twaliba na mano ya cine cine.—Amapi. 2:5-7.

4. Mulandu nshi twingalandila ukuti Yehova fye e wingalenga twaba na mano ya cine?

⁴ Yehova fye e wingatupeela amano ya cine cine. (Rom. 16:27) Mulandu nshi twingalandila ukuti amano ya cine cine yafuma fye kuli Lesa? Ica kubalilapo, Yehova ni Kabumba kabili alishiba fyonse pa fyo abumba. (Amalu. 104:24) Icalenga bubili, fyonse ifyo Yehova acita filanga fye ukuti wa mano. (Rom. 11:33) Icalenga butatu, ifyo Yehova atupanda amano, lyonse filawamina bonse abafikonka. (Amapi. 2:10-12) Kanshi nga tulefwaya ukuba na mano ya cine cine, tufwile ukulaibukisha ifi ifishinka fitatu ifyo twalandapo, ilyo tulepingulapo ifya kucita.

5. Finshi ficitika abantu nga bakaana ukusumina amano ya cine ayafuma kuli Yehova?

⁵ Abantu abengi balasumina ukuti ifyabumbwa ifyaba pe sonde filamoneka bwino, lelo batila takwaba Kabumba, kabili basumina mu cisambilisho ca kuti ifintu fyonse fyasangwike fye. Abantu bamo balaitunga ukuti balicetekela Lesa, lelo bamona ifyo Baibolo ilanda pa fyalungama ne fishalungama ukuti fya kale, e ico basalapo ukucita ifyo baletontonkanya. Nomba finshi ficitika abantu nga balecita ifyo baletontonkanya abene? Bushe ifintu fyaba shani mwi sonde ifi abantu bakaana ukucetekela amano ya kwa Lesa? Bushe baliba ne nsansa sha cine cine, kabili bushe balikwata isubilo? Ifyo tumona, filalenga twashininkisha ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine itila: “Takwaba amano, nangu kwishiba, nangu kupanda amano ifyacila amano ya kwa Yehova.” (Amapi. 21:30) Kanshi tufwile ukutwalilila ukulomba Yehova ukuti aletupeela amano ya cine cine. Ku cabulanda, abantu tabalomba Yehova ukuti alebapeela amano. Mulandu nshi?

6. Ukulingana na Amapinda 1:22-25, bantu bamusango nshi abashifwaya amano ya kwa Lesa?

⁶ Abantu abengi tabafwaya ukukutika ilyo amano ya cine “yalebilikisha mu musebo.” Ukulingana na Baibolo, kwaba amabumba ya bantu yatatu ayakaana amano ya cine: e kutila “abapelwa amano,” “abapumya” e lyo na “bawelewele.” (Belengeni Amapinda 1:22-25.) Lekeni nomba tusambilile icilenga abantu bamo balekaana amano ya cine ayafuma kuli Lesa, e lyo ne fyo twingacita pa kuti tatuli nga bena.

7. Mulandu nshi abantu bamo basalilapofye ukuba “abapelwa amano”?

⁷ “Abapelwa amano” bantu abatetekelafye fyonse ifyo baumfwa. (Amapi. 14:15)  Tulakumana na bantu bamusango uyu ilyo tulebila imbila nsuma. Tontonkanyeni pa bantu ubwingi abo bashimapepo nelyo intungulushi sha mapolitiki balufya. Bamo balomfwa ububi nga baishiba ukuti balibabepa. Nomba abo balandapo pa Amapinda 1:22 bena basalapo ukutwalilila ukupelwa amano no kubepwa, pantu e fyo batemwa. (Yer. 5:31) Balomfwa bwino ukucita ifyo balefwaya, kabili tabafwaya ukusambilila e lyo no kumfwila amafunde ayaba mu Baibolo. Abengi bomfwa nge fyo namayo umo uwatemwa ifya mapepo mu Quebec ku Canada omfwa. Aebele ba Nte abamutandalile ukuti: “Nga ca kuti shimapepo alatubepa, te bwafya bwesu ubo!” Kanshi tatulingile ukuba nga bantu abashifwaya ukwishiba icishinka!—Amapi. 1:32; 27:12.

8. Cinshi icingatwafwa pa kuti tube na mano?

⁸ Baibolo taitukoselesha ukuba abapeelwa amano, lelo itukoselesha ‘ukulatontonkanya nga bakalamba.’ (1 Kor. 14:20) Tulanga ukuti tatwapelwa amano nga tulebomfya amashinte ya mu Baibolo ilyo tulepingulapo ifya kucita. Nga tulecita ifyo, tukamona ifyo Baibolo ikatwafwa ukulapingula bwino pa fintu ifishingatuletelela. Calicindama ukutontonkanyapo pa fyo tulefwa ukupingulapo ukucita. Ku ca kumwenako, nga ca kuti mulasambilila Baibolo kabili mulaya na mu kulongana, nomba ta mwaipeela kuli Yehova no kubatishiwa, mufwile ukutontonkanya pa fyo mwingacita pa kuti mu kabatishiwe. Nga ca kuti mwalibatishiwa, bushe mulaibikilishako pa kuti mulesambilisha bwino, e lyo no kubila bwino imbila nsuma? Bushe ifyo tusalapo ukucita filalanga ukuti tulakonka amashinte ya mafunde aya mu Baibolo? Bushe twaliba ne mibele iyo Abena Kristu bafwile ukukwata? Nga ca kuti twamona ukuti muliko umo tulekabila ukwaluka, tufwile ukutontonkanya pa fyo Yehova atweba ifilenga “uwapelwa amano ukuba na mano.”—Amalu. 19:7.

9. Bushe “abapumya” balanga shani ukuti balikaana amano ya cine?

⁹ Ibumba lya bantu ilyalenga bubili abashifwaya amano ya kwa Lesa, bantu “abapumya.” Inshita shimo tulakumya abantu bamusango uyu ilyo tulebila imbila nsuma. Balitemwa ukutupumya (Amalu. 123:4) Baibolo yalisobele ukuti mu nshiku sha kulekelesha mukesa bakapumya abengi. (2 Pet. 3:3, 4) Nga filya bashifyala ba kwa Lote bacitile, abantu bamo muno nshiku tabafwaya ukukutika ilyo Lesa alebasoka. (Ukute. 19:14) Abengi balaseka sana nga bamona abantu abalecita ifyo Baibolo ilanda. Bacita ifi pantu ‘balakonkelela fye ulunkumbwa lwabo ulwa kucita ifyabipa.’ (Yuda 7, 17, 18) Ifi Baibolo ilondolola abapumya fyalilingana ne fyo abasangu e lyo na bakaana Yehova baba.

10. Nga fintu tubelenga pa Amalumbo 1:1, finshi twingacita pa kuti tatulekonkelela abapumya?

¹⁰ Kuti twacita shani pa kuti na ifwe tatutendeke ukupumya? Cimo ico twingacita, kukanalasangwa na bantu abailishanya fye pa cili conse. (Belengeni Amalumbo 1:1.) Kanshi tatufwile ukukutika, nelyo ukubelenga fyonse ififumine ku basangu. Tulingile ukuba abacenjela pa kuti tatuleilishanya fye pa fili fyonse, ica kuti twatendeka no kutwishika ifyo Yehova aletweba ukucita. Pa kuti tatuleilishanya, tufwile ukutontonkanya pali ifi fipusho: Bushe lyonse ndailishanya nga ca kuti batweba ifya kukonka ifipya? Bushe ndafwailisha ifilubo mu baletungulula mu cilonganino ca kwa Lesa? Nga ca kuti twa-angufyanya ukwaluka umo tulingile ukwaluka, Yehova akatupaala.—Amapi. 3:34, 35.

11. Bushe “abawelewele” bamona shani amafunde ya kwa Yehova ayalanda pa kuba ne mibele iisuma?

¹¹ Baibolo ita Ibumba ilyalenga butatu lya bantu abakaana amano ya cine aya kwa Lesa ukuti,  “abawelewele.” Bawelewele pantu balakaana ukukonka amafunde ya kwa Lesa ayalanda pa mibele iisuma. Bacita ifyo balemona ukuti e fili bwino mu menso yabo. (Amapi. 12:15) Abawelewele balakaana Yehova, Intulo ya mano. (Amalu. 53:1) Nga twakumanya abantu ba musango uyu ilyo tulebila imbila nsuma, balatukaanya ukuti tatufwile ukukonka ifyo Baibolo ilanda, ninshi na bafulwa. Nangu ca kuti balatukaanya, ukucita ifyo batontonkanya takulenga umuntu aba ne nsansa. Baibolo itila: “Ku muwelewele amano ya cine yaba apasansuka; mu mpongolo takaasamune akanwa kakwe.” (Amapi. 24:7) Abawelewele te kuti bakupande amano. E mulandu wine Yehova atwebela ukuti, “Fumako ku cinso ca muwelewele.”—Amapi. 14:7.

12. Finshi fingatwafwa ukukanacita ifintu ifyo abawelewele bacita?

¹² Tatwaba nga abantu abapata ifyo Yehova atupanda amano, lelo tulasambilila no kutemwa ifyo Yehova atontonkanya, kabili twalitemwa na mafunde yakwe yonse. Kuti twatemwa ifyo Yehova atweba ukucita nga tuletontonkanya pa ficitikila abomfwila amafunde yakwe, e lyo na bashumfwila amafunde yakwe. Mulemona amafya abantu bailetela pa mulandu no kukanakonka ifyo Yehova abafunda. Nomba mulemona ifyo ubumi bwenu bwawaminako pa mulandu wa kuti mulomfwila Lesa.—Amalu. 32:8, 10.

13. Bushe Yehova alatupatikisha ukumfwila ifyo atufunda?

¹³ Yehova alapeela amano yakwe ku bantu bonse, lelo tapatikisha uli onse ukukonka ifyo amano yakwe yafunda. Nangu cibe ifyo, alilondolola ificitika nga ca kuti umuntu akaana ukukonka ifyo amano yakwe yafunda. (Amapi. 1:29-32) Abakaana ukumfwila Yehova, “bakalya ififuma mu mibele yabo.” Mu kupita kwa nshita bakulaumfwa ububi, kabili bakulacula pa mulandu ne fyo basalilepo ukucita, kabili mu kulekelesha Yehova akabonaula. Nomba Yehova alilaya bonse aba mumfwila na bakonka ifyo abapanda amano ukuti: “Uumfwa kuli ine, akekala umutelelwe no kwikala umutende ukwabula ukutiina ububi.”—Amapi. 1:33.

14-15. Finshi tusambilila pa Amapinda 4:23?

¹⁴ Nga tulekonka ifyo amano ya kwa Lesa yatufunda, lyonse tulanonkelamo. Nga fintu tusambilile, Yehova alapeela amano yakwe ku bantu bonse. Ku ca kumwenako, mwi buuku lya Amapinda, Yehova alitupandako amano ayo twingabomfya kabili ayabomba. Natulande pa fintu 4 ifilelanga amano ayasuma ayo Lesa atupandako.

¹⁵ Mulecingilila umutima wenu uwa mampalanya. Baibolo itila: “Sunga umutima obe ukucila pa fintu fyonse ifyo ufwile ukusunga, pantu mu mutima e mwaba utumfukumfuku twa mweo.” (Amapi. 4:23) Tontonkanyeni pa fyo mufwile ukucita pa kuti mucingilile umutima  wa cine cine. Tufwile ukulalya ifya kulya ifisuma, ukulatukusha umubili, kabili tatufwile ukulacita ifingalenga twalwala. Ifi fine e fyo tucita pa kucingilila umutima wa mampalanya. Lyonse tulaisambilisha Icebo ca kwa Lesa. Tulapekanya ukulongana ilyo tushilaya mu kulongana, kabili tulasukapo ilyo tuli pa kulongana kwa Bwina Kristu. Tulabila ne mbila nsuma lyonse. Kabili tatucita ifili fyonse ifingalenga twatendeka ukutontonkanya pa fyabipa, pamo nga ifya kuleseshamo icitendwe umwaba ubulalelale, nelyo ukwangala na bashakwata imibele iisuma.

16. Mulandu nshi tulingile ukukonkela amashiwi yaba pa Amapinda 23:4, 5, muno nshiku?

¹⁶ Muleteka imitima ku fyo mukwete. Baibolo itupanda amano ukuti: “Wilaicusha pa kuti unonke ifyuma.  . . . Nga walenga amenso yobe ukuceba pa cuma, icishilipo? icuma cilamena amapindo nga kapumpe no kupupuka caya.” (Amapi. 23:4, 5) Abantu kuti balufya ifyuma e lyo ne fikwatwa fyabo. Na lyo line, abakankaala na bapiina balafwaisha sana ukukwata indalama. E mulandu wine lyonse bacitila ifintu ifilenga baonaula ishina lyabo, bafilwa ukulaumfwana bwino na bantu, kabili bafilwa ukuba no bumi ubusuma. (Amapi. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Nomba amano ya cine ayafuma kuli Lesa, yalatwafwa ukukanalafwaisha sana ukukwata indalama. Ukucita ifi kukatucingilila, kukalenga twikaba abaliili, e lyo kukalenga tukateka umutima ku fyo tukwete kabili tukaba ne nsansa.—Luk. Mil. 7:12.

17. Bushe kuti twaba shani no “lulimi lwa mano,” ulo balandapo pa Amapinda 12:18?

¹⁷ Muletontonkanya pa fyo mwalalanda ilyo mushilalanda. Nga tatucenjele amashiwi yesu kuti yakalifya abantu. Baibolo itila: “Umuntu uulanda ukwabula ukutontonkanya aba kwati lupanga ululasaula, lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapi. 12:18) Kuti twatwalilila ukulaumfwana bwino na bantu nga ca kuti tatulecita ulwambo. (Amapi. 20:19) Nga tulefwaya amashiwi yesu ukulakoselesha abantu ukucila ukubakalifya, tufwile lyonse ukulabelenga Icebo ca kwa Lesa no kulatontonkanya pa fyo tulebelenga. (Luka 6:45) Nga tuletontonkanya pa fyo Baibolo ilanda, amashiwi yesu yakaba kwati “cishima ca mano” e kutila, ifyo tulelanda fikalakoselesha abantu.—Amapi. 18:4.

18. Bushe ukubomfya amashiwi yaba pa Amapinda 24:6, kuti kwalenga shani twalabila bwino imbila nsuma?

 ¹⁸ Mulekonka ifyo icilonganino camweba ukucita. Baibolo itupanda amano ukuti: “Pa mulandu wa butungulushi bwa mano inkondo ilalwikwa, kabili apali aba kupanda amano abengi, abantu balapusuka.” (Amapi. 24:6) Moneni ifyo aya mashiwi yatwafwa mu mulimo wa kubila imbila nsuma no kusambilisha. Mu nshita ya kulakonka ifyo tulefwaya ilyo tulebila imbila nsuma ne lyo ukusambilisha abantu, tulakonka ifyo batweba ukucita. Tulasambilila ifya kucita pa kulongana kwa Mikalile, apo tumona ababwananyina abasambilisha bwino balanda amalyashi ukubomfya Baibolo, kabili balatulanga ne fyo twingacita ilyo tulebila imbila nsuma. Na kabili, icilonganino ca kwa Yehova cilatupekanishisha ifyo twingabomfya, e kutila impapulo na mavidio ifingatwafwa ukulenga abantu ukwishiba Baibolo. Bushe mulesambilila ifyo mwingabomfya bwino ifyo icilonganino ca kwa Lesa citupekanishisha?

19. Bushe mumfwa shani pa mano ayo Yehova atupeela? (Amapinda 3:13-18)

¹⁹ Belengeni Amapinda 3:13-18. Tulatasha sana pa kupanda amano ukusuma ukwaba mu Baibolo! Kanshi tulakabila Baibolo mu bumi bwesu. Muli cino cipande, natusambilila pa kupanda amano ukusuma ukwaba mwi buuku lya Amapinda. Na lyo line, Amalembo yonse ayaba mu Baibolo, mano ya kwa Yehova ayatufunda. Lekeni lyonse tulebomfya amano ya kwa Yehova ilyo tulepingula pa fintu. Ifyo abantu bamona amano ayafuma kuli Lesa muli cino calo, tafyacindama kuli ifwe, pantu twalicetekela ukuti, “abekatililako na bakonenako ku [mano] yafuma kuli Yehova balapaalwa.”