1. Bushe kuti twaishiba shani umuntu uo twingacetekela?

 UMUNTU uo twingacetekela, muntu uufwaisha ukucita ifyo alaya kabili uulanda icine. (Amalu. 15:4) Kabili na bantu bambi balamucetekela. Na ifwe tufwaya ababwananyina ukulatucetekela. Finshi twingacita pa kuti batucetekele?

2. Finshi twingacita pa kuti aba bwananyina baletucetekela?

² Te kuti tupatikishe abantu ukutucetekela. Tufwile ukulacita ifingalenga batucetekela. Ukucetekela kwaba kwati kukwata indalama. Pa kuti umuntu akwate indalama afwile ukubombesha, lelo ukupwisha indalama takwa-afya. Yehova alicita ifintu ifyalenga twamucetekela. Lyonse kuti twacetekela ifyo acita pantu “milimo yakwe yonse ya cishinka.” (Amalu. 33:4) Afwaya na ifwe tulemupashanya. (Efes. 5:1) Twalasambilila pa babomfi ba kwa Yehova abalepashanya Shibo wa ku muulu. Twalasambilila ne fyo balecita ifyalengele babacetekele. Na kabili twalasambilila pa mibele 5 iyo tufwile ukukwata pa kuti abantu batucetekele.

3-4. Finshi kasesema Daniele alecita ifyalengele bamucetekele, kabili fipusho nshi tulingile ukutontonkanyapo?

³ Kuti twasambililako fimo kuli kasesema Daniele pantu abantu balimucetekele sana. Nangu ca kuti balimusendele muli bunkole mu Babiloni, tapakokwele abantu baishileishiba ukuti muntu uo bengacetekela. Baishiletendeka ukumucetekela sana, ilyo Yehova amwafwile ukwilula ifiloto ifyo imfumu Nebukadnesari iya Babiloni yalotele. Inshita imo  Daniele alyebele imfumu ukuti Yehova tatemenwe ifyo yalecita. Ifyo imfumu bayebele te fyo yalefwaya ukumfwa. Daniele alingile ukuba uwashipa pantu Nebukadnesari ali umukali. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Ilyo papitile imyaka iingi Daniele na kabili alilangile ukutila kuti bamucetekela ilyo ailwile umwalolele ifilembo ifyali pa cibumba ca mwi sano mu Babiloni. (Dan. 5:5, 25-29) Pa numa Dariusi umwina Madai e lyo na bacilolo bakwe, nabo bene balimwene ukuti Daniele “alikwatishe amano.” Balishibe ukuti Daniele ali uwa cishinka “kabili umulekelesha nangu icabipa tafyasangilwe muli ena nakalya.” (Dan. 6:3, 4) Kanshi ne mfumu ishishalepepa Lesa shalimwene ukutila Daniele kuti shamucetekela!

⁴ Ilyo tuletontonkanya pa fyo twingasambilila kuli Daniele, kuti twayipusha ukuti: Bushe abantu abashili Inte sha kwa Yehova banjishiba shani, bushe banjishiba ukuti ndabomba bwino imilimo iyo nakwata kabili kuti bancetekela? Mulandu nshi tulingile ukutontonkanishisha pali ifi fipusho? Pantu abantu balalumbanya Yehova nga tuli aba cishinka.

5. Cinshi calengele abantu bacetekele Hanania?

⁵ Ilyo Nehemia umulashi apwile ukukuula cipya cipya ilinga lya Yerusalemu mu 455 ninshi Yesu talaisa pano isonde, alifwaile abaume abali no kula-angalila umusumba. Pa baume abo Nehemia asalile pali na Hanania cilolo wa kwi sano. Baibolo  ilondolola Hanania ukutila “aali uwacetekelwa icine cine kabili aletiina Lesa wa cine ukucila abengi.” (Nehe. 7:2) Hanania alebomba bwino imilimo yonse iyo balemupeela pa mulandu wa kuti alitemenwe Yehova kabili talefwaya ukucita ifingamukalifya. Na ifwe kuti tulebomba bwino imilimo ya kwa Lesa nga ca kuti twatemwa Yehova e lyo no kukanacita ifingamukalifya.

6. Cinshi calengele umutumwa Paulo acetekele Tukiki?

⁶ Natulande pa fyo twingasambilila kuli Tukiki uwa bwananyina uo umutumwa Paulo acetekele. Ilyo Paulo bamukakile mu ng’anda Tukiki alemwafwa sana. Paulo atile Tukiki ali “mubomfi wa cishinka.” (Efes. 6:21, 22) Paulo alicetekele Tukiki ukuti e wali no kulatwala amakalata ku babwananyina mu Efese na mu kolose kabili e wali no kulabasansamusha no kubakoselesha. Tukiki alalenga tuletontonkanya pa baume aba cishinka abo twacetekela abatusakamana mu fya kwa Lesa muno nshiku.—Kol. 4:7-9.

7. Finshi mwingasambilila kuli baeluda e lyo na babomfi batumikila aba mu cilonganino cenu?

⁷ Tulatasha sana pa kukwata baeluda na ababomfi batumikila abo twacetekela. Aba baeluda na ababomfi batumikila balibika sana amana ku milimo yabo nga filya Daniele, Hanania na Tukiki balecita. Ku ca kumwenako, nga twaya mu kulongana kwa Mikalile, tulacetekela ukuti balipeela kale abakulanda amalyashi ayali muli uku ukulongana. Baeluda balatasha sana nga ca kuti abo bapeele aya malyashi bapekanya bwino kabili baisayalanda ku Ng’anda ya Bufumu. Na kabili tatutiina ukwita abasambi besu aba Baibolo ukwisasangwa ku kulongana kwa pa mpela ya mulungu pantu tuleshiba ukuti kuli uo bapeele ukwisalanda ilyashi lya Baibolo. Kabili tulacetekela no kuti impapulo sha kubomfya mu mulimo wa kubila imbila nsuma tukashisanga. Aba bamunyinefwe ba cishinka balatubombela bwino kabili tulatasha Yehova pa fyo bacita. Nomba finshi twingacita pa kuti abantu baletucetekela?

8. Finshi tufwile ukulaibukisha ilyo tulefwaya ukubika amano ku ba bwananyina? (Amapinda 11:13)

⁸ Twalitemwa bamunyinefwe na bankashi kabili tulafwaisha ukwishiba ifyo bali. Na lyo line, tatufwaya ukutendeka ukufwailisha amalyashi pali bena. Abena Kristu bamo mu cilonganino ca kubalilapo bali ba mulomo ‘kabili baleibika mu milandu ya bantu bambi, balelanda ne fyo bashifwile ukulanda.’ (1 Tim. 5:13) Tatufwaya ukulacita ifyo balecita. Nomba tutile uwa bwananyina atwebako ilyashi limo kabili atweba no kuti tatufwile ukwebako umuntu nangu umo. Kuti twacita shani? Ku ca kumwenako, nkashi kuti atwebako ubulwele ubo alwele nelyo amafya yambi ayo akwete kabili atweba no kuti tatufwile ukwebako nangu umo. Tufwile ukucita ifyo atweba. * (Belengeni Amapinda 11:13.) Nomba natulandeko pali fimbi ifyalalangilila umulandu cacindamina ukusunga inkama.

9. Cinshi cila muntu mu lupwa engacita pa kuti tumucetekele?

⁹ Mu lupwa. Cila muntu mu lupwa afwile ukulasunga inkama. Ku ca ku mwenako, nalimo kwaliba fimo ifyo umwanakashi Umwina  Kristu acita ifyo umwina mwakwe atemwa. Bushe kuti caba fye bwino ku mulume ukulashimikilako abantu bambi ifyo umwina mwakwe acita ifingamumfwisha insoni? Kwena te kuti cibe bwino! Pantu alitemwa umwina mwakwe kabili te kuti acite ifingamukalifya. (Efes. 5:33) Abafyashi balingile ukulaibukisha ukuti abana balakabila ukubacindika. Tabafwile ukulaeba abantu bambi ifilubo ifyo abana babo bacita, pantu kuti fyalenga abana babo baumfwa insoni. (Kol. 3:21) Abana nabo tabafwile ukulashimikila abantu ificitika mu lupwa ifingalenga aba mu lupwa baumfwa ububi. (Amala. 5:16) Nga ca kuti cila muntu mu lupwa taleshimika amalyashi aya lupwa kuli bambi, aba mu lupwa bakatemwana icine cine.

10. Cinshi tufwile ukucita pa kuti tube cibusa wa cishinka? (Amapinda 17:17)

¹⁰ Mulecita ifingalenga abanenu bamucetekela. Kulaba inshita ilyo tufwaya ukweba cibusa wesu ifyo tuleumfwa. Limo tacanguka ukucita ifyo. Nalimo cilatukosela ukwebako umo ilyashi lya nkama kabili kuti twaumfwa ububi nga twaisaishiba ukuti alishimikilako umuntu umbi ifyo twamwebele. Na lyo line tulomfwa bwino ukukwata cibusa uo twingebako ifya nkama! Kabili uo tushininkishe ukuti takebeko nangu umo. Umuntu wa musango uyu ni “cibusa wa cishinka.”—Belengeni Amapinda 17:17.

11. (a) Finshi ifyo baeluda e lyo na abena mwabo bacita ifilenga twabacetekela? (b) Finshi twingasambilila kuli eluda uwabombele pa mulandu umo uwa nkama lelo uushaebeleko ulupwa lwakwe? (Moneni icikope.)

¹¹ Mu cilonganino. Baeluda abasunga inkama baba “ngo mwa kufisama ku mwela kabili nge cifulo ca kubelamamo” ku ba bwananyina. (Esa. 32:2) Twalishiba ukutila kuti twaeba baeluda inkama kabili nga twabeba fimo tabakebeko nangu umo. Tatubapatikisha ukutweba ilyashi ilya nkama. Kabili tulatasha sana abena mwabo pantu tababapatikisha ukubeba amalyashi  ya nkama. Ala cilawama nga ca kuti baeluda tabale-ebako abena mwabo amalyashi ya nkama pa ba bwananyina. Muka eluda umo atile: “Ndatasha sana ifi abena mwandi bashinjebako amalyashi ya nkama nelyo ukunjebako abo baleyako ku fipempu fya bucemi, nangu fye ukunjebako ishina lyabo. Ndatasha sana ifi abena mwandi bashinjeba amalyashi ya nkama. Ifi bashinjebako aya malyashi filalenga ndeba no buntungwa bwa kulanda na bantu abali bonse mu cilonganino. Kabili nalicetekela ukuti nga naeba abena mwandi ifyo ndeumfwa nelyo amafya nkwete, tabakebeko nangu umo.” Kwena bonse fye tulafwaya ukuti abantu baletucetekela. Nomba cinshi twingacita pa kuti abantu baletucetekela? Natulandeko pa fintu 5 ifyo twingacita.

12. Mulandu nshi twingalandila ukuti tufwile ukutemwa aba bwananyina pa kuti batucetekele? Langilileni.

¹² Tufwile ukutemwa aba bwananyina pa kuti batucetekele. Yesu atile amafunde yabili ayakalamba kutemwa Yehova e lyo no kutemwa abanensu. (Mat. 22:37-39) Apo twalitemwa Yehova tulafwaya sana ukupashanya ifyo acita ifintu ifilenga twamucetekela. Ku ca kumwenako, ukutemwa uko twatemwa aba bwananyina e kulenga tulebasungila inkama. Tatufwile ukusokolola ilyashi lya nkama ilingalenga uwa bwananyina aseebana nelyo akalifiwa.—Yoh. 15:12.

13. Bushe ukuicefya kulenga shani batucetekela?

¹³ Ukuicefya Kuti kwalenga batucetekela. Umwina Kristu uwaicefya tafwaya ukusokolola ilyashi lya nkama pa kuti fye abantu balemumona ukuti alicindama. (Fil. 2:3) Na kabili tafwaya ukumoneka ukuti alicindama pa kulenga aba bwananyina balamona kwati e wishibafye ilyashi lya nkama. Na kabili nga twali-icefya tatwakale-eba abantu ifyo tuletontonkanya pa malyashi ayo Baibolo nelyo impapulo ishilanda pali Baibolo fishalandapo.

14. Bushe ukwiluka kuti kwalenga shani batucetekela?

¹⁴ Umwina Kristu uwiluka aleshiba “inshita ya kwikala tondolo ne nshita ya kusosa.” (Luk. Mil. 3:7) Mu mitundu imo mwaliba insoselo iyo batila “Tondolo musuma,” icalola mu kuti kwaliba inshita iyo tushifwile ukulanda. E mulandu wine Amapinda 11:12 yalandila ukuti: “Uwiluka sana ena atalala fye tondolo.” Natulande pa ca kumwenako. Uwa bwananyina umo uwabomba bueluda pa myaka iingi limo balamwita ukuya-afwilisha baeluda ku cilonganino cimbi nga ca kuti kuli amafya. Eluda umbi alandile pali uyu munyinefwe ukuti, “Tashimikilako baeluda mu cilonganino aba amafya ayo asanga ku cilonganino uko aya mukwafwilisha.” Ifi uyu munyinefwe acita fyalilenga na baeluda mu cilonganino aba ukumucindika. Balicetekela ukuti takabale ashimikilako abantu bambi ifya nkama.

15. Landeni pa ca kumwenako icilelangilila ukutila nga muli aba cishinka abantu kuti bamucetekela?

¹⁵ Ukuba aba cishinka kulalenga abantu abatucetekela. Tulacetekela umuntu uwa cishinka pantu lyonse tuleshiba ukuti alalanda icine. (Efes. 4:25; Heb. 13:18) Ku ca kumwenako, tutile mulefwaya ukulasambilisha bwino Baibolo, e ico mwaebako umo ukuti akutikeko ilyo mulelanda ilyashi kabili ese amwebeko umo mulekabila ukuwamyako. Muntu wa musango nshi uo mwingeba ukuti ese amwebe umo mulekabila ukuwamyako?  Bushe kuti mwaeba umuntu uwa kuti tamwebe icishinka, nelyo uwa kuti alaisa mwebe ukwabula ukumupita mu mbali umo mulingile ukuwamyako? Natwishiba ne casuko, Baibolo itila: “Ukulungama umuntu pa kumulungika kwawama ukucila ukutemwa ukwasungilwa fye mu mutima.” (Amapi. 27:5, 6) Nangu ca kuti pa kubala te kuti tumfwe bwino ifyo batweba, nga twa kutika tukanonkelamo.

16. Bushe amashiwi ayaba pa Amapinda 10:19 yalanga shani ukuti tulingile ukulailama?

¹⁶ Tufwile ukulailama nga tulefwaya abantu batucetekele. Iyi mibele ilalenga tuleikala tondolo nga twafwaya ukulanda ilyashi lya nkama. (Belengeni Amapinda 10:19.) Tacanguka ukuilama nga ca kuti tuletumishanya ifyebo na bantu pa Intaneti. Nga tatucenjele kuti twasokolola ilyashi lya nkama ku bantu abengi. Nga twatuma ifyebo fya nkama pa Intaneti te kuti twishibe ifyo abantu abalafipokelela bengafibomfya e lyo na mafya fingaleta. Ukuicefya na kabili kulalenga tuleikala tondolo na lintu abalwani besu balefwaya ukuti tubebeko ifyebo fimo pa cilonganino cesu ifingaletelela aba bwananyina. Ifi kuti fyacitika nga ca kuti bakapokola baletwipusha fimo mu calo umo babinda umulimo wesu. Pali iyi nshita kuti twabomfya ishinte lye funde ilitila: “Nkalama akanwa kandi.” (Amalu. 39:1) Nampo nga tuli mu lupwa, tuli na cibusa wesu, tuli na ba bwananyina, nelyo umuntu fye uuli onse, tufwile ukulacita ifintu ifingalenga twacetekelwa. Kabili nga tuleilama kuti batucetekela.

17. Finshi twingacita pa kuti tulenge aba bwananyina mu cilonganino ukulacetekelana?

¹⁷ Ala tulatasha sana ifi twaba mu cilonganino umwaba abantu abatemwana kabili abo twingacetekela. Bonse tufwile ukulacita ifintu ifingalenga aba bwananyina batucetekela. Nga ca kuti bonse tulebombesha ukuba no kutemwa, ukuicefya, ukwiluka, ukuba ne cishinka e lyo no kuilama, tukalenga aba bwananyina mu cilonganino ukulacetekelana. Palapita inshita pa kuti abantu bamone ukuti kuti batucetekela. Natulepashanya Lesa wesu Yehova ilyo tulecita ifintu ifingalenga abantu batucetekela.