Ukutunguluka pa Kuba no Mupampamina

ILELO umupampamina untu washupa. Abantu abengi batila ilingi icilenga umo ukutunguluka kuba pa ncende isuma pa nshita yalinga te mupampamina iyo. Nani engabapeela umulandu? Ifingi basabankanya pa mulabasa fisambilisha ukuti umo kuti akwata ifili fyonse ifyo alefwaya ukupitila mu kubomba fye panono e lyo no kukwatako indalama shafulilako. Mu manyunshipepala lyonse muba amalyashi ya batunguluka lubilo lubilo na bashimakwebo bacaice abalepanga indalama ishingi pa numa fye ya kupwisha isukulu.

Kalemba Leonard Pitts ailishanya ukuti: “Mu bwikashi mwaisula ukulingulula, ukukatama kulamoneka ukwayanguka nga nshi. . . . Kumoneka nge cintu ico uuli onse engakwata nga aishiba ifya kubomba na ko, nga nalamuka, na lintu fye akeene no bwafwilisho bwa kwa Lesa.”

Bushe Umupampamina Cinshi?

Ukuba no mupampamina kupilibula ‘ukukakatila ku mifwaile imo, imibele, nelyo umulimo te mulandu ne fipindami nelyo ifitubwesesha pa numa.’ Kupilibula ukutwalilila mu busumino te mulandu na mafya, ukuba uwakosa, no kukanatompoka. Baibolo ikomaila pa bucindami bwa iyi mibele. Ku ca kumwenako, Icebo ca kwa Lesa citukonkomesha ukuti: “Lelo mubale mufwaye ubufumu,” “kunkunsheni, cikeswilwa kuli imwe,” “ku kupepa mube aba mukoosha,” kabili “ikatisheni icawama.”—Mateo 6:33; Luka 11:9; Abena Roma 12:12; 1 Abena Tesalonika 5:21.

 Icintu cimo icacindama mu mupampamina kwishiba ifya kubomba ne fitubwesesha pa numa. Amapinda 24:16 yatila: “Umulungami kuti awa imiku cinelubali no kwima kabili.” Mu cifulo ca kuleka ukucita ifyo tulecita lintu twapita mu mafya, umuntu wa mupampamina ‘alema,’ ‘ukutwalilila,’ no kwesha na kabili.

Lelo, abengi tabatontonkanya na pa mafya bengapitamo na pa fingabalesha ukutunguluka. Apo tabalundulula umupampamina wabo, balalekela ifintu pa kati. Kalemba Morley Callaghan atila: “Abantu abengi lintu bafilwa ukutunguluka mu fyo balecita balafuupulwa. Balomfwa ubulanda, bapeela abantu bonse umulandu, balakalifiwa, no . . . kulekela ifintu pa kati.”

Ici ca bulanda. Pitts atila, “tulalaba ukuti kwaliba umulandu uwa kupitila mu mesho, mwaliba ubusuma mu kupita mu mafya.” Busuma nshi bwabamo? Asondwelela ukuti: “[Umo] asambilila ukuti ukukanatunguluka mu fyo tulecita takwipaya, nelyo takucimfya umo ku ciyayaya. Umo aleshiba ifingi. Umo alaba uwaipekanya ku fingacitika.” Baibolo ilondolola mu nshila yayanguka ukuti: “Mu kucucutika konse mwaba akantu.”—Amapinda 14:23.

Kwena, ukutwalilila pa numa natubwelele numa, te lyonse kuba ukwayanguka. Inshita shimo tupita mu mafya ayamoneka kwati nangu tubombeshe shani te kuti tuyacimfye. Mu cifulo ca kupalamina, amabuyo yesu kuti yalemoneka kwati yaleselela fye ukutali. Kuti twakalifiwa, ukuumfwa kwati amaka yesu nayacepa, kabili kuti twafuupulwa, no kupopomenwa fye. (Amapinda 24:10) Lelo Baibolo itukoselesha ukuti: “Twinenuka mu kucite cawama; pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke.”—Abena Galatia 6:9.

Finshi Fingatwafwa Ukuba no Mupampamina?

Ica ntanshi pa kuba no mupampamina mu mulimo umo kukwata amabuyo yasuma ayo twingafishapo. Ukwabula no kutwishika umutumwa Paulo alyumfwikishe ici cishinka. Aebele abena Korinti ukuti: “Ine e fyo mbutuka, te pamo ngo ubutuke cibutukebutuke; ndelwe fyo, te pamo ngo uleumo mwela.” Ukupala kabutuka uutontele pa kupwisha ulubilo, Paulo alishibe ukuti nga ali no kutunguluka mu mibombele yakwe, alekabila ukukwata ubuyo. Abakonkomeshe ukuti: “Bushe tamwaishibo kuti pa kubutuko lubilo babutuka bonse, lelo umo fye e upokelelo mwaala? E fyo mubutuke ukuti mupoke.” (1 Abena Korinti 9:24, 26) Bushe kuti twacita shani ici?

Amapinda 14:15 yatila: “Uwacenjela amwensekeshe nyantilo shakwe.” Ca mano ukubeebeeta imibombele yesu lyonse, ukumona uko tulelola no kumona nga ca kuti tulekabila ukuteuluka. Calicindama ukwishiba bwino ifyo tulefwaya ukucita no mulandu tulefwaila ukucitile fyo. Nga twatonta pa fyo tulefwaya ukupwishishisha, tatwakatompoke. Ipinda lyapuutwamo likonkomesha ukuti: “Leka amenso yobe yaloleshe ku ntanshi” pa kuti “imibele yobe yonse ipampamikwe.”—Amapinda 4:25, 26.

Pa kuba namwishiba ubuyo bwenu, ica bubili kubebeta ifyo muli no kubufishapo. Yesu aipwishe ukuti: “Ni ani pali imwe, uutila pa kufwayo kukuulo lupungu, tabala ekala alinge shingapooswapo?” (Luka 14:28) Mu kumfwana ne ci cishinte, uwasambilila ifya muntontonkanya atile: “Cimo ico namona mu bantu batunguluka ca kuti balyumfwikisha ifilenga icintu cimo ukucitika ne fifumamo lintu ico cacitika. Abantu batunguluka balishiba ukuti nga balefwaya icintu cimo, balingile ukucita fyonse ifilekabilwa pa kukwata ico cintu.” Ukumfwikisha fyonse ifilingile ukucitwa pa kuti tukwate ifyo tulefwaya kuli no kutulenga ukutontomesha pali cene. Ici cikalenga no kuti cikaletwangukila ukutwalilila lintu kwaba ifyatubwesesha pa numa. Ukutunguluka kwa kwa Orville na Wilbur Wright kwashintilile pa mipelulwile ya musango yu.

E co, lintu fimo fyatubwesesha pa numa, mulefimwena mu nshila isuma kabili mulefimona nge fintu mwingasambililako. Muleceeceeta imibele, ukumona apo mwalubile, no kulungika apo mwalufyenye nelyo ukubombela pa bunake. Cilaafwa ukulandapo na bambi, pantu ‘mupampamikila amapange ku kupanda amano.’ (Amapinda 20:18) Mu cifyalilwa,  nga mulebombesha, mulaba abalamuka no kubomba bwino, kuli pele pele ifi e fingamwafwilishako ukutunguluka.

Ica butatu icacindama nga muli no kuba no mupampamina kubombela pali ico cintu libili libili. Umutumwa Paulo atukonkomesha ukuti: “Ico twafikapo, muli ico cine e mo twendele.” (Abena Filipi 3:16) Kasambilisha umo atile, “ukukanacishamo no kutwalilila ukuba no mupampamina filetako ifisuma.” Ici calilondololwa bwino mu lushimi ulwa ciGriki pali fulwe na kalulu. Fulwe alicimfishe muli lulya lubilo, nangu cingati talebutukisha nga kalulu. Mulandu nshi? Mulandu wa kuti fulwe wena ali uwashikatala. Talekele pa nshila lelo alebutukila pa cipimo camulingile, kabili akakatile kuli ico cipimo mpaka afika na ku kupwisha ulubilo. Apo umuntu uwaiteyanya kabili uwashikatala alalunduluka, alatwalilila ukuba uwacincimuka e co te lingi engalekela pa nshila nelyo ukucimfiwa mu lubilo. ‘Butukeni ukuti’ mukwate ico mulefwaya.

Ukusala Ubuyo Busuma

Kwena, pa kuti umupampamina uleteko fimo tulingile ukukwata ubuyo busuma. Abantu abengi bashombokela ifintu fishiletela insansa. Baibolo itila: “Uulolesha mu malango ayatuntulu aya buntungwa, no kwikalililamo . . . uyu akabo wapaalwa mu kucita kwakwe.” (Yakobo 1:25) Ukusambilila ukumfwikisha amalango ya kwa Lesa nga fintu yalondololwa mu Baibolo buyo busuma. Mulandu nshi? Buyo busuma pa mulandu wa kuti amalango ya kwa Lesa yashimpwa pa fipimo fyakwe ifyapwililika kabili ifyalungama. Pamo nga Kabumba, alishiba ifiwamina ifibumbwa fyakwe. E co nga twapampamina pa kusambilila amakambisho ya kwa Lesa no kuyabomfya mu bumi bwesu, umupampamina wa musango yo cine cine ukatuletela insansa. Amapinda 3:5, 6 yatulaya ukuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, . . . uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.”

Ukulundapo, Yesu atile ukwishiba Lesa na Yesu “e mweo wa muyayaya.” (Yohane 17:3) Ukusesema kwa mu Baibolo kulangilila ukuti twikala mu “nshiku sha kulekelesha” isha buno bwikashi. (2 Timote 3:1-5; Mateo 24:3-13) Nomba line Ubufumu bwa kwa Lesa, ubuteko bwakwe ubwalungama, bwakulateka abekashi ba pe sonde. (Daniele 2:44; Mateo 6:10) Ubu buteko bukaleta inshita ya mutende, ulubanda no bwikalo busuma ubo abantunse bashabalakwatapo. (Amalumbo 37:10, 11; Ukusokolola 21:4) Imilimo 10:34 itila, “Lesa taba na kapaatulula ka bantu.” Bonse balelaalikwa ukumwenamo!

Baibolo libuuku lya kale ilyaisulamo amano no bupilibulo. Ukulyumfwikisha kukabila inshita no kubombesha. Lelo pa kwafwilishiwa na Lesa—kabili nga twaba no mupampamina mu kwishiba ifyabamo—kuti twayumfwikisha. (Amapinda 2:4, 5; Yakobo 1:5) Ca cine, ukucita ifyo tulesambilila pambi te kuti kwanguke. Napamo kuti twakabila ukuteuluka mu mintontonkanishishe yesu nelyo imisango. Ifibusa fingatemwa ukutwafwa nelyo fye balupwa kuti batukaanya ukusambilila Baibolo. E co umupampamina ulakabilwa. Umutumwa Paulo atucinkulako ukuti Lesa akapeela umweo wa muyayaya kuli balya ‘ababombo busuma no mukoosha.’ (Abena Roma 2:7) Inte sha kwa Yehova kuti shatemwa ukumwafwa ukufishapo ubu buyo.

Shininkisheni ukuti mukatunguluka nga mwaba no mupampamina mu kusambilila pali Lesa no kufwaya kwakwe kabili nga mwaba no mupampamina mu kubombela pa fyo mulesambilila.—Amalumbo 1:1-3.

[Icikope pe bula 6]

Mukatunguluka nga mwaba no mupampamina mu kusambilila pali Lesa no kufwaya kwakwe

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 4]

Culver Pictures