Bushe Mwalikwata “Umutima wa kwa Kristu”?
Bushe Mwalikwata “Umutima wa kwa Kristu”?
“Lesa wa kutwalilila kabili uwa kukoselesha [amulenge ukuba ne mibele Kristu Yesu akwete, NW].”—ABENA ROMA 15:5.
1. Yesu alengwa shani mu fikope ifingi ifya Kristendomu, kabili mulandu nshi iyo nshila bamulengelamo ishaba ni nshila yalinga iya kulengelamo Yesu?
ULUPAPULO uluitunga ukuti lwalembelwe na mushika wa kale uwa ciRoma lulondolola Yesu ukuti: “Abantu tabatalile abamumonapo aleseka.” Ulu lupapulo, ulwaishibikwa ukutula nalimo mu mwanda wa myaka uwalenga 11, batila lwalenga bakalenga abengi ukulenga Yesu ukulingana ne fyo babelenga muli ulu lupapulo. * Mu fya kulenga ifingi, Yesu alengwa ngo muntu ali no bulanda uushimwentula. Lelo ubo te bulondoloshi busuma pa lwa kwa Yesu, uyo Amalandwe yalondolola ngo muntu wa mutima usuma.
2. Kuti twalundulula shani “imibele Kristu Yesu akwete,” kabili ici cikatupangashisha ukucita cinshi?
2 E co, pa kwishiba Yesu umwine wine, mu mintontonkanya yesu ne mitima mulingile ukuba ukwishiba kwalungika ukwa muntu Yesu ali icine cine ilyo ali pe sonde. E co natubebete amalyashi ya Malandwe yamo ayatulenga ukumona mu “mutima wa kwa Kristu” e kuti inkuntu shakwe, ifyo alemona ifintu, amatontonkanyo yakwe, ne mipelulwile yakwe. (1 Abena Korinti 2:16) Ilyo tulecite fyo, natumone ifyo twingalundulula “imibele Kristu Yesu akwete.” (Abena Roma 15:5) E co, kuti twaipangasha bwino mu bumi na mu mibombele yesu na bambi mu kukonka icipasho atwimikile.—Yohane 13:15.
Taali Uwaifinya
3, 4. (a) Cali shani pa lyashi lyalembwa pali Marko 10:13-16? (b) Cinshi Yesu acitile lintu abasambi bakwe balekaanya abana ukwisa kuli wene?
3 Abantu balitemenwe Yesu. Pa nshita shalekanalekana, abantu ba mishinku yapusanapusana ne fikulilo baleisa kuli wene ukwabula umwenso. Natubebete cimo icacitike ico calembwa pali Marko 10:13-16. Cacitike mupepi na ku mpela ya butumikishi bwakwe ilyo aleya ku Yerusalemu umuku wa kulekelesha, ku kuyafwa imfwa iibi.—Marko 10:32-34.
4 Elenganyeni ifyo cali. Abantu batendeka ukuleta abana, no tunya twine, pa kuti Yesu apaale aba bana. * Lelo, abasambi balelesha abana ukwisa kuli Yesu. Napamo baletontonkanya ukuti Yesu talefwaya ukupumfyanishiwa ku bana muli iyi milungu yacindama. Lelo nabaluba. Lintu Yesu aishiba ico abasambi balecita, tatemenwe. Yesu aita abana, ukusosa ukuti: “Lekeni abaice bese kuli ine, mwibakaanya.” (Marko 10:14) Lyene acita cimo icalangilila ubusuma bwakwe. Ilyashi litila: ‘Alibafukatile no kubapaala.’ (Marko 10:16) Abana bafwile tabaletiina ilyo Yesu abafukatile.
5. Ilyashi lyaba pali Marko 10:13-16 litweba cinshi pa lwa buntu bwa kwa Yesu?
5 Ili lyashi ilipi lilatweba ifingi pa lwa muntu Yesu ali. Moneni ukuti taali uwaifinya. Nangu cingati alikwete icifulo cikalamba mu myulu, taletiinya nelyo ukusaalula abantunse bashapwililika. (Yohane 17:5) Bushe tacili icacindama ukwishiba ukuti na bana tabaletiina ukupalama kuli wene? Ukwabula no kutwishika nga tabatemenwe ukupalama ku muntu uushalesansamuka, ukumwentula nelyo ukuseka! Abantu ba mishinku yalekanalekana balepalama kuli Yesu pa mulandu wa kuti balimwene ifyo ali uwa nsansa kabili alesakamana bambi. Kabili balishininkishe ifyo te kuti abatamfye.
6. Baeluda kuti balenga shani abantu ukwangukilwa ukupalama kuli bene?
6 Ilyo tulebebeta ili lyashi, kuti twaipusha ukuti, ‘Bushe nalikwata umutima wa kwa Kristu? Bushe abantu balapalama kuli ine?’ Muli ishi nshita shayafya, impaanga sha kwa Lesa shikabila abacemi abashaifinya, abaume baba ngo “mwa kufisama ku mwela.” (Esaya 32:1, 2; 2 Timote 3:1) Mwe baeluda, nga mwalapoosa amano kuli bamunyinenwe kabili mwalabaafwa, bakamona ukuti mulabasakamana. Bakamone co pa cinso cenu, na lintu baumfwa imilandile yenu, no kumona imibele yenu. Ukwangwako kwa musango yu ukwa cine cine kuti kwalenga bambi ukumucetekela no kulenga bene na baice kumo ukwangukilwa ukupalama kuli imwe. Umwanakashi umo Umwina Kristu alondolwele icamulengele ukushimikilako eluda umo ifyo alepitamo. Atile: “Alelanda na ine mu nshila iisuma kabili iya nkumbu. Abula kucite fyo napamo nga nshamwebele icili conse. Anengele ukuyumfwa uwacingililwa.”
Alelangulukilako Bambi
7. (a) Yesu alangilile shani ukuti alelangulukilako bambi? (b) Mulandu nshi pambi Yesu aposeshe impofu imo panono panono?
7 Yesu alelangulukilako bambi. Talefwaya ukukalifya abantu. Ukumona fye abalecula kwalemuletela ubulanda ica kuti alebaafwa mu mafya yabo. (Mateo 14:14) Alelangulukilako na bambi mu fyo balepelebela na mu fyo balekabila. (Yohane 16:12) Inshita imo abantu baleteele Yesu impofu no kumweba ukuti aiposhe. Yesu aliposeshe ulya mwaume, lelo acitile co panono panono. Pa kubala abantu tabalemonekesha kuli uyu mwaume, balemoneka—“nge miti iileenda.” Lyene, Yesu alengele uyu mwaume ukulamona fyonse. Mulandu nshi aposeshe uyu mwaume panono panono? Pambi cali pa mulandu wa kuti alenge uyu mwaume wabeleshe mfifi ateulukile bwino ku kutendeka ukumona ulubuuto ne calo capikana.—Marko 8:22-26.
8, 9. (a) Cinshi cacitike ilyo line Yesu na basambi bakwe baingile mu citungu ca Dekapoli? (b) Londololeni ifyo Yesu aposeshe nkomamatwi.
8 Natubebete ne cacitike pa numa ya ca Kucilila ica mu 32 C.E. Yesu na basambi bakwe bali nabengila mu musumba wa Dekapoli, ku kabanga ka Bemba wa Galili. Kulya amabumba yakalamba yalibasangile mu kwangufyanya no kuletela Yesu abalwele abengi na balemana, kabili alibaposeshe bonse. (Mateo 15:29, 30) Icapapwishe cimo ca kuti Yesu alangulukileko umwaume umo mu nshila yaibela. Kalemba we Landwe Marko, uyo walembele ili lyashi fye eka, ashimika ifyacitike.—Marko 7:31-35.
9 Uyu mwaume ali ni nkomamatwi kabili cibulubuusa. Yesu napamo alimwene ukuti uyu mwaume ali no mwenso kabili ali ne nsoni. Yesu lyene acitile icintu cimo icaibela. Afumishe ulya mwaume pe bumba no kumutwala ku mbali. Lyene, Yesu abomfeshe ifishibilo fimo ukulangilila ulya mwaume ico ali no kucita ilyo line. “Abikile iminwe yakwe mu matwi ya muntu; kabili afwisa amate, no kumukumya ku lulimi.” (Marko 7:33) Icakonkelepo, pa kulolesha mu muulu Yesu aishishe icefu no kupepa. Ifi filangililo fyalelangilila ulya mwaume ukuti: ‘Ico ndi no kucita ni ku maka ya kwa Lesa.’ Pa kulekelesha, Yesu atile: “Komokesha.” (Marko 7:34) Ilyo line, ulya muntu alitendeke ukumfwa, kabili alitendeke no kulanda fye bwino.
10, 11. Ni shani twingalangulukilako bambi mu cilonganino? na mu lupwa?
10 Mwandi Yesu alelangulukilako bambi! Talefwaya ukukalifya bambi, kabili ici cililishi calemulenga ukucitila abantu ifintu fishali na kubalenga ukubipilwa. Pamo nga Bena Kristu, tulingile ukulundulula no kulangilila ukuti twalikwata umutima wa kwa Kristu muli ulu lubali. Baibolo itukonkomesha ukuti: “Bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba mitima ya nkumbu, aba mitima ya bupete.” (1 Petro 3:8) Ici cine cine cipinda ukuti tulelanda no kucita ifintu mu nshila ishishingakalifya bambi.
11 Mu cilonganino kuti twalangulukilako bambi ukupitila mu kubacindika, ukucita kuli bene ifyo twingafwaya bacite kuli ifwe. (Mateo 7:12) Ico kuti casanshamo ukumona ifyo tulelanda ne nshila tulefilandilamo. (Abena Kolose 4:6) Mwilalaba ukuti ‘amashiwi ya [buwelewele, NW] kuti yalasaula ngo lupanga.’ (Amapinda 12:18) Ni shani mu lupwa? Umulume no mukashi abatemwana icine cine balalangulukilana. (Abena Efese 5:33) Balasengauka ukubomfya amashiwi yabipa, aya musaalula, no kulengulula—ifi fyonse ifingakalifya sana umuntu kabili cilafya ukulabako. Abana na bo bene balakuntukilwa, kabili abafyashi bakwata ukutemwa balingile ukubalangulukilako. Nga balekabila ukulungika, abafyashi ba musango yu balungika mu nshila iya mucinshi ku bana babo kabili iyishingabaseebanya. * (Abena Kolose 3:21) E co lintu twalangulukilako bambi, tulangilila ukuti twalikwata umutima wa kwa Kristu.
Alecetekela Bambi
12. Ni shani fintu Yesu alemona abasambi bakwe mu nshila balingile ukumonwa?
12 Yesu alemona abasambi bakwe mu nshila balingilwe ukumonwa. Alishibe bwino ukuti tabali abapwililika. Na kuba, aleishiba ifili mu mutima wa muntu. (Yohane 2:24, 25) Nangu cibe fyo, talemona fye ukukanapwililika kwabo lelo ne mibele yabo iisuma. Alimwene no kuti aba baume abo Yehova apalamike kuti babomba bwino umulimo. (Yohane 6:44) Ilyo Yesu alebomba na basambi bakwe calimoneke ukuti alebamona mu nshila isuma kabili alibacetekele.
13. Yesu alangilile shani ukuti alicetekele abasambi bakwe?
13 Bushe Yesu alangilile shani ukuti alibacetekele? Ilyo afumine pe sonde, apeele abasambi bakwe abasubwa umulimo uukalamba. Abapeele umulimo wa kusakamana ifya Bufumu mwi sonde lyonse. (Mateo 25:14, 15; Luka 12:42-44) Mu butumikishi bwakwe, alilangilile na mu nshila ishinono ukuti alibacetekele. Lintu afushishe ifya kulya mu cipesha mano ku kuliisha amabumba, apeele abasambi bakwe umulimo wa kwakanya ifya kulya.—Mateo 14:15-21; 15:32-37.
14. Kuti mwasupawila shani ilyashi lyalembwa pali Marko 4:35-41?
14 Na kabili, bebeteni ilyashi lyalembwa pali Marko 4:35-41. Pali iyi nshita Yesu na basambi bakwe bapateme mu bwato no kulola ku kabanga ka Bemba wa Galili. Pa numa ya kashita kanono ilyo batendeke ulwendo lwabo, Yesu alele ku cisolo ca ku numa ya bwato no kupona mutulo. Lelo mu kwangufyanya “kwaimine icikuuku ca mwela.” Ifikuuku fya musango yu fyali ifyaseeka pali Bemba wa Galili. Pa mulandu wa kuti bemba uyu tashika sana, (ashika amamita nalimo 200), umwela pali iyi ncende walikabapo ukucila mu ncende shimbi, kabili ici cilafulunganya umwela. Ukulunda pali ci, ifikuuku filola ku Mupokapoka wa Yordani ukufuma pa Lupili lwa Hermone ulwabela ku kapinda ka ku kuso. Kuti panono kuli fye bwino e lyo kwaisaba icikuuku ca mwela. Tontonkanyeni pali ci: Ukwabula no kutwishika Yesu alishibe pa lwa fikuuku fyali ifyaseeka, pantu akulile mu Galili. Lelo, alilele na ku matwi tondolo, ukucetekela mu kulamuka kwa basambi bakwe, bamo abali balondo.—Mateo 4:18, 19.
15. Kuti twapashanya shani Yesu mu fyo acetekela abasambi bakwe?
15 Bushe kuti twapashanya Yesu mu fyo acetekele abasambi bakwe? Bamo cilabakosela ukupeela bambi imilimo. Kuti twatila bafwaya lyonse ukulabomba yonse beka. Pambi batontonkanya ukuti, ‘Nga ndefwaya umulimo ubombwe bwino, nine mfwile ukuubomba!’ Lelo nga ca kuti ni fwe lyonse fwe bakulacita fyonse, kuti twanaka napamo no kukanalasanga inshita ya kuba no lupwa lwesu apabula no mulandu wine wine. Na kabili, nga ca kuti tatulepeela bambi imilimo ibalingile, kuti tulebacilikila ukwishiba imilimo balekabila ukwishiba no kusambilila. Kuti caba ca mano ukusambilila ukucetekela bambi pa kuti tulebakanyako imilimo. Cisuma ukuipusha mu bufumacumi ukuti, ‘Bushe nalikwata umutima wa kwa Kristu muli ulu lubali? Bushe ndaitemenwa ukupeela bambi imilimo imo imo, ukubacetekela ukuti bakabomba ukulingana napapelele amaka yabo?’
Asumine mu Basambi Bakwe
16, 17. Pa bushiku bwa kulekelesha ubwa bumi bwakwe pe sonde, cinshi Yesu alaile abatumwa bakwe, nangu cingati alishibe ukuti bali no kumulekelesha?
16 Yesu alilangilile ukuti alicetekele abasambi bakwe mu nshila na imbi iyacindama. Alibeshibishe ukuti alibacetekele. Ici calimoneke mu fyo alaile abatumwa bakwe icungulo bushiku ica kulekelesha mu bumi bwakwe pe sonde. Moneni ifyacitike.
17 Bwali bushiku bwa milimo kuli Yesu. Asambilishe abatumwa bakwe icilangililo ca kuicefya ukupitila mu kubasamba amakasa. Pa numa ya ico, aimike umulalilo uwali no kuba cibukisho ca mfwa yakwe. Lyene, abatumwa na kabili batendeke ukukansana pa walemoneka umukalamba pali bene. Uwatekanya nga lyonse, Yesu tabebawile lelo alipelulwile na bo. Abebele ifyali no kucitika. Atile: “Imwe bonse mulelengwo kuipununa pali ine buno bushiku; pantu calembwa, aciti, Nkomo mucemi, ne mpaanga shikasalanganiwa.” (Mateo 26:31; Sekaria 13:7) Alishibe ukuti ifibusa fyakwe ifyapalamisha fyali no kumulekelesha mu nshita ali mu kukabila. Nalyo line, tabasenwike. Lelo, abebele ukuti: “Lelo ilyo nkabuushiwa, nkamutangilila ku Galili.” (Mateo 26:32) Abalaile ukuti nangu cingati bali no kumulekelesha, wene tali no kubalekelesha. Lintu ici cintu catapata capita, aali no kwisa kuli bene na kabili.
18. Mu Galili, mulimo nshi uukalamba uo Yesu aseekeshe ku basambi bakwe, kabili abatumwa baubombele shani?
18 Yesu afikilishe ubulayo bwakwe. Pa numa ya ico, mu Galili, Yesu uwabuushiwe amonekele ku batumwa bakwe 11 aba busumino, abo bafwile babungene na bambi abengi. (Mateo 28:16, 17; 1 Abena Korinti 15:6) Kuli cilya cifulo, Yesu abapeele umulimo ukalamba: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20) Ibuuku lya Imilimo litupeela ubushininkisho bwaumfwika ubwa kuti abatumwa balibombele ulya mulimo. Mu busumino batangilile umulimo wa kushimikila imbila nsuma mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo.—Imilimo 2:41, 42; 4:33; 5:27-32.
19. Incitilo sha kwa Yesu pa numa ya kubushiwa shitusambilishako cinshi pa lwa mutima wa kwa Kristu?
19 Bushe ili lyashi lishilimuna litusambilisha cinshi pa lwa mutima wa kwa Kristu? Yesu alimwene na kuntu abatumwa bakwe balelufyanya icabipisha, lelo “abatemenwe na ku mpela.” (Yohane 13:1) Te mulandu ne filubo fyabo, alibeshibishe ukuti alisumine muli bene. Moneni ukuti Yesu talubile pa kubacetekela. Isubilo ne citetekelo akwete muli bene ukwabula no kutwishika fyalibakoseshe ukupingulapo mu mitima yabo ukubomba umulimo abakambishe.
20, 21. Ni shani pambi twingalangilila ukuti twalicetekela abasumina banensu?
20 Kuti twalangilila shani ukuti twalikwata umutima wa kwa Kristu muli ulu lubali? Mwilatila abasumina banenu te kuti babombe bwino imilimo. Nga ca kuti e fyo mutontonkanya, imilandile yenu ne ncitilo fikalangilile co. (Luka 6:45) Lelo, Baibolo itweba ukuti ukutemwa “kutetekela fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Ukutemwa kulenga umo ukutontonkanya pa fisuma te fintu fyabipa. Kulakosha bambi kabili takubabombomanika. Abantu balankulako bwangu ku kutemwa no kukoselesha ukucila ku kubatiinya. Kuti twakosha bambi ukupitila mu kulangilila ukuti twalibacetekela. (1 Abena Tesalonika 5:11) Nga ca kuti ukupala Kristu tulecetekela bamunyinefwe, tukabomba na bo mu nshila ikabakosha no kubalenga ukubomba umulimo ukulingana na po bengapesha.
21 Ukulundulula no kulangilila ukuti twalikwata umutima wa kwa Kristu kwacila pa kupashanya fye fimo fimo ifyo Yesu acitile. Nga fintu tulandilepo mu cipandwa cifumineko, nga tuli no kulacita ifyo Yesu acitileko icine cine, intanshi tulingile ukumona ifintu nge fyo alefimona. Amalandwe yatulenga ukumona ulubali na lumbi ulwa buntu bwakwe, ifyo aletontonkanya no kumona umulimo wakwe, nga fintu icipande cikonkelepo cili no kulondolola.
[Amafutunoti]
^ para. 1 Muli ulu lupapulo, uyu muntu wa bufi alondolola ifyo Yesu alemoneka, ukusanshako ifyo umushishi wakwe, umwefu, na menso fyalemoneka. Edgar J. Goodspeed, kapilibula wa Baibolo alondolola ukuti ifi fyebo fya bufi “fyalembelwe ku kutungilila ifyo bakalenga balenga fintu Yesu alemoneka.”
^ para. 4 Cimoneke fyo aba bana bali ba mishinku yalekanalekana. Ishiwi ilyapilibulwa apa ukuti “abaice” e lyapilibulwa na ku mukashana mu lyashi lya mwana wa kwa Yairo uwa myaka 12. (Marko 5:39, 42; 10:13) Lelo mu lyashi limo line, Luka abomfya ishiwi lya kuti utunya.—Luka 1:41; 2:12; 18:15.
^ para. 11 Moneni icipande “Bushe Mulabacindamika?” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa April 1, 1998.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Cinshi Yesu acitile lintu abasambi bakwe balekaanya abana ukwisa kuli wene?
• Ni mu nshila nshi Yesu alangulukileko bambi?
• Kuti twapashanya shani Yesu mu fyo aitemenwe ukucetekela abasambi bakwe?
• Kuti twapashanya shani Yesu mu fyo atetekele abatumwa bakwe?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 16]
Abana tabaletiina ukuba na Yesu
[Icikope pe bula 17]
Yesu ali ne nkumbu kuli bambi
[Icikope pe bula 18]
Baeluda bashaifinya lipaalo