Icalo Cipya—Bushe Mukabamo?

“Takuli cisuma kuli bene, kano ukusamwa no kucite cisuma mu nshita ya myeo yabo. Kabili ukuti umuntu onse alye, no kunwa, no kumone cisuma mu kucucutika kwakwe konse, e ca bupe ca kwa Lesa.”—LUKALA MILANDU 3:12, 13.

1. Mulandu nshi twingabela ne subilo pa lwa ku ntanshi?

ABANTU abengi batontonkanya ukuti Lesa Wa maka yonse aba uwaumina kumo, kabili mukalushi. Lelo, ilembo lili pa muulu e cishinka mwalasanga mu Cebo cakwe icapuutwamo. Ici cumfwana ne cishinka ca kuti wene ni “Lesa uwa nsansa,” (NW) no kuti abikile abafyashi besu aba kubalilapo mu paradise wa pe sonde. (1 Timote 1:11; Ukutendeka 2:7-9) Lintu tulefwaya ukwishiba ifyo Lesa alaya abantu bakwe pa lwa ku ntanshi, tatufwile ukupapa lintu twaishiba imibele ikatuletela insansa shibelelela.

2. Finshi fimo ifyo mufuluka?

² Mu cipande cafumineko, twabebetele amalembo yatatu pa malembo yane apo Baibolo isobela “imyulu ipya, ne calo cipya.” (Esaya 65:17) Ukusobela kumo pali uku kusobela kwashintililwapo kusangwa pa Ukusokolola 21:1. Ifikomo fyakonkapo filanda pa lwa nshita lintu Lesa Wa maka yonse akaalwila imibele ya pa calo ku busuma. Akafuuta ifilamba fya bulanda. Abantu tabakalefwa na kabili ku bukote, ukulwala, nelyo amasanso. Ukuloosha, ukukuuta no kukalipwa fikaba nafiya. Mwandi lisubilo lishaiwamina! Lelo bushe kuti twashininkisha ukuti  ilyo isubilo likafishiwapo, kabili ilyo isubilo kuti lyatukuma shani nomba?

Ifitulenga Ukucetekela

3. Mulandu nshi twingacetekela ukusesema kwa Baibolo pa lwa nshita ya ku ntanshi?

³ Moneni ifyo Ukusokolola 21:5 kutwalilila ukusosa. Kwambula Lesa, uwaikala pa cipuna cakwe ica bufumu ica mu muulu, alesosa ukuti: “Moneni, ifintu fyonse nafilenge fipya.” Ubo bulayo bwa bulesa bwacila ubuntungwa bwa calo, umutande uuli onse uwa nsambu sha bekashi ilelo, nelyo amapange ya buntunse ayali yonse aya nshita ya ku ntanshi. Kubilisha kwingashintililwapo umupwilapo ukwa Uyo Baibolo itila ‘tabepa.’ (Tito 1:2) Te kuti tupape nga ca kuti mwatontonkanya ukuti tulekele pano pene no kulaipakisha fye ili subilo lishaiwamina no kucetekela muli Lesa. Lelo tatulekabila ukulekela pano pene. Fingi tulekabila ukusambilila pa lwa nshita ya ku ntanshi.

4, 5. Kusesema nshi ukwa mu Baibolo uko tubebetele kale ukwingakosha ifyo twacetekela mu fili ku ntanshi?

⁴ Tontonkanyeniko pa lwa fyo icipande cafumineko cakomaile pa malayo ya myulu ipya ne calo cipya. Esaya asobele ukuti ubo bwikashi bupya bukabako, kabili ukusesema kwakwe kwalifikilishiwe lintu abaYuda babwelele ku calo cabo no kutendeka cipya cipya ukupepa kwa cine. (Esra 1:1-3; 2:1, 2; 3:12, 13) Lelo, bushe e bupilibulo fye bweka ubwa kusesema kwa kwa Esaya? Iyo! Ifintu asobele fyali no kufishiwapo mu nshila yakulilako ku ntanshi sana. Mulandu nshi twasondwelele fyo? Pa mulandu wa fintu tubelenga pali 2 Petro 3:13 na Ukusokolola 21:1-5. Ayo malembo yalanda pa lwa myulu ipya ne calo cipya ifili no kunonsha Abena Kristu mwi sonde lyonse.

⁵ Nga fintu tulandilepo kale, Baibolo ibomfya amashiwi ya kuti “imyulu ipya ne calo cipya” imiku ine. Natulandapo kale pa malembo yatatu apasangwa aya mashiwi kabili fintu tusondwelele nafitukoselesha. Baibolo ilandilapo fye ukuti Lesa ali no kufumyapo ububi ne fintu fimbi ifilenga ukuti tulecula no kuti akapaala abantunse mu bwikashi bupya ubo atulaya.

6. Ukusesema kwalenga bune ukulumbula “imyulu ipya ne calo cipya” kusobela cinshi?

⁶ Nomba natubebete ilembo lyashalako apasangwa amashiwi ya kuti “imyulu ipya ne calo cipya,” pali Esaya 66:22-24 apatila: “Pantu ifyo imyulu ipya ne calo cipya ifyo nkacita fikekalilila ku cinso candi, cisemo ca kwa Yehova, e fyo fikekalilila ubufyashi bwenu ne shina lyenu. Nomba pa kubo mweshi wamoneka no mweshi wamoneka, na pa kube sabata ne sabata, abantunse bonse bakesa ku kushinshimuna ku cinso candi, e fyo Yehova asosa; e lyo bakafuma no kumone fitumbi fya bantu abansangukila, pantu ing’onyo shabo tashifwa, no mulilo uuleboca taushima, kabili bakaba amakankamike ku bantunse bonse.”

7. Mulandu nshi tulingile ukusondwelela ukuti Esaya 66:22-24 akafishiwapo ku ntanshi?

⁷ Uku kusesema kwafishiwepo ku baYuda babweshiwe mu calo cabo, lelo kwali no kuba ukufishiwapo na kumbi ukukalamba. Ico cali no kuba ku ntanshi sana pa numa ya kulembwa kwa kalata wa cibili uwa kwa Petro ne buuku lya Ukusokolola, pantu fyalelanda pa lwa ‘muulu upya ne calo cipya’ ifya ku ntanshi. Kuti twalolela uko kufishiwapo kukalamba kabili ukwa kumanina mu bwikashi bupya. Natubebete ifintu fimo ifyo twingenekela ukwisaipakisha.

8, 9. (a) Ni mu nshila nshi abantu ba kwa Lesa ‘bakekalilila’? (b) Ukusesema kutila ababomfi ba kwa Yehova bakapepa “pa kubo mweshi wamoneka no mweshi wamoneka, na pa kube sabata ne sabata” kwalola mwi?

⁸Ukusokolola 21:4 kwalangilile ukuti imfwa tayakabeko kabili iyo. Ilembo muli Esaya icipandwa 66 lileumfwana ne co. Kuti twamona mu cikomo 22 ukuti Yehova alishiba ifyo imyulu ipya ne calo cipya tafyakabe fya mu lupita, tafyakabe fya pa kashita akanono fye. Na kabili abantu bakwe bakabelelela; ‘bakekalilila’ ku cinso cakwe. Ifyo Lesa acitila kale kale abantu bakwe abasalwa fitulenga ukucetekela. Abena Kristu ba cine balipita mu kupakaswa kwabipisha, kukubombesha kwa bantu baumina kumo abafwaya ukubalofya. (Yohane 16:2; Imilimo 8:1) Nalyo line, nangu fye balwani ba maka nga  nshi aba bantu ba kwa Lesa, pamo nga Nero Kateka wa Roma na Adolf Hitler, balifilililwa fye ukufumyapo aba cishinka ba kwa Lesa, abasenda ishina lyakwe. Yehova alibakilila icilonganino ca bantu bakwe, kabili te kuti tutwishike no kutwishika ukuti ali no kutwalilila ukucibakilila ku ciyayaya.

⁹ Mu nshila imo ine, aba busumino kuli Lesa abakaba mu calo cipya, e kuti ubwikashi bwa bakapepa ba cine mu calo cipya, bakekalilila, ngo muntu umo umo pantu bakalapepa mu cine Kalenga wa fintu fyonse. Uko kupepa takwakabe kwa limo limo fye nelyo ukwa cipepepepe. Ifunde Lesa apeele abena Israele ukupitila muli Mose, lyalefwaya imipepele ya kucilaukila mu mweshi umo na umo, na pa mweshi wamoneka, na cila mulungu, na pa bushiku bwe Sabata. (Ubwina Lebi 24:5-9; Impendwa 10:10; 28:9, 10; 2 Imilandu 2:4) E co ilembo lya kwa Esaya 66:23 lilanda pa kupepa Lesa lyonse, umulungu no mulungu kabili umweshi no mweshi. Bumukanalesa no bumbimunda bwa mipepele tafyakabeko iyo nshita. “Abantunse bonse bakesa ku kushinshimuna ku cinso” ca kwa Yehova.

10. Mulandu nshi mwingacetekela ukuti icalo cipya tacakonaulwe ku ciyayaya ku babifi?

¹⁰Esaya 66:24 itulaya ukuti umutende no bulungami ifya mu calo cipya tafyakatale afyonaulwa. Ababifi tabakafyonaule. Ibukisheni ukuti 2 Petro 3:7 itila ku ntanshi kuli no kuba “ubushiku bwa bupingushi kabili bwa boni bwa bantu abashipepa.” Abakonaulwa bantu bashipepa. Takwakabe icibi icikaponena aba kaele, tacakabe kwati ni mu nkondo sha bantu umo ilingi abekala calo bafwa abengi ukucila na bashilika. Kapingula Mukalamba atulaya ukuti ubushiku bwakwe bukaba bushiku bwa boni bwa bantu abashipepa.

11. Cinshi Esaya alangilila icikacitika ku uli onse uukapondokela Lesa no kupepa kwakwe?

¹¹ Abalungami abakapusuka bakamona ukuti icebo ca kusesema ica kwa Lesa ca cine. Icikomo 24 cisobela ukuti ‘ifitumbi fya bantu abasangukila’ Yehova e fikaba bushinino bwa kuti bwali bupingushi bwakwe. Imilandile ya kulungatika iyo Esaya abomfeshe kuti yamoneka iya kutulumusha. Lelo, alelanda fye pa fyacitikepo na kale. Ku nse ya fibumba fya Yerusalemu wa ku kale, kwali ifishala, kabili inshita shimo, kwalepooswa ne fitumbi fya ntalamisoka isho shalepingulwa ukuti tashalingile kushikwa bwino. * Kulya mu kwangufyanya imititi yalelya ifyo fitumbi kabili umulilo ushaleshima waleoca ifisoso ne fitumbi ukufikila fyaba imito. Ni pali ci epo Esaya afwile ashimpile icilangililo  cakwe ku kulangilila fintu ubupingushi bwa kwa Yehova ubwa kupelekeshako bukaba ku bamusangukila.

Ifyo Alaya

12. Finshi fimbi Esaya alangilila pa lwa bumi mu calo cipya?

¹²Ukusokolola 21:4 kutweba pa lwa fintu fimo ifishakabemo mu bwikashi buleisa. Lelo, finshi fikabamo? Bushe imikalile ikaba shani? Bushe kuti twasangako fimo fimo ifyo twingashintililapo ifingatwafwa ukwishiba? Ee. Esaya icipandwa 65 cilondolola mu kusesema imibele tukaipakisha nga ca kuti Yehova akatusenamina ukuti tukabeko lintu wene icine cine akalenga imyulu ipya ne calo cipya. Abo bakapeelwa icifulo cibelelela mu calo cipya tabakakote nangu ukufwa. Esaya 65:20 itulaya ukuti: “Ukufuma lilya takwakabe kabili akanya ka nshiku shinono, nangu umukote uushafisha nshiku shakwe; pantu umwaice akafwa uwa myaka umwanda, no wapelebela pa myaka umwanda ninshi untu atiipwa.”

13. Esaya 65:20 atulaya shani ukuti abantu ba kwa Lesa bakaba abacingililwa?

¹³ Ilyo aya mashiwi yafikilishiwe umuku wa kubalilapo ku bantu ba kwa Esaya, calolele mu kuti abana mu calo bali abacingililwa. Takwali abalwani bali no kubengilila nge fyacitile abena Babele, ku kusenda abaleonka nelyo ukwipaya abaume ilyo bali mu bulumendo. (2 Imilandu 36:17, 20) Mu calo cipya icileisa, abantu bakaba abacingililwa, bakaipakisha ubumi. Nga ca kuti umuntu asalapo ukupondokela Lesa, takasuminishiwe ukutwalilila uwa mweo. Lesa akamufumyamo. Ni shani nga ca kuti umubembu uwapondoka ali ne myaka 100? Akafwa ‘umwaice’ nga kulinganya ku kukwata umweo wa muyayaya.—1 Timote 1:19, 20; 2 Timote 2:16-19.

14, 15. Ukushimpwa pali Esaya 65:21, 22, milimo nshi iilambula iyo mwingenekela ukubombako?

¹⁴ Mu cifulo ca kutonta pa fyo uwabembukila umumbo akafumishiwamo, Esaya alondolola imikalile ikaba mu calo cipya. Elenganyeni ukuti muli mu calo cipya. Ifyo mwingabalilapo ukwelenganya fintu ifyo mwatemwisha ukucita. Ifi e fintu Esaya alandapo mu fikomo 21 na 22. Atila: “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako; pantu inshiku sha bantu bandi shikaba nge nshiku sha muti, ne milimo ya minwe yabo abasalwa bandi bakasekelamo pa myaka iingi.”

¹⁵ Nga ca kuti tamwaishiba ukukuula nelyo nga tamwalimapo ibala, ukusesema kwa kwa Esaya kulelangilila ukuti kukaba ukusambilila ukucite fyo. Lelo bushe kuti mwatemwa ukusambilishiwa kuli bakasambilisha abafikapo, nalimo ku bena mupalamano abengatemwa ukumwafwako? Esaya talandile nampo nge ng’anda yenu ikakwata amawindo ayakalamba na maketani, pa kuti mukaleipakisha akamwela kasuma, nelyo nga ca kuti ikakwata amakalashi pa kuti mukaletamba ukwalukaaluka kwa miceele. Bushe mukapanga ing’anda ya mutenge  wasuluka pa kuti imfula ya menshi ne mfula yabuuta fikalekunkulukapo fye? Nelyo bushe ukulingana na kuntu mukekalila cikakabila umutenge wabatama—kwati ni ilya yaba ku Middle East—umutenge untu mwingekalapo no lupwa lwenu ku kuipakisha ifya kulya no kwisha?—Amalango 22:8; Nehemia 8:16.

16. Mulandu nshi mwingenekelela ukuti mu calo cipya abantu bakasekelamo ku ciyayaya?

¹⁶ Icacindamisha ukucila pa kwishiba pa lwa ifyo fishinka caba ca kuti mukaikwatila ing’anda. Ikaba yenu—tayakabe nga mayanda ya lelo ayo mwingapibilapo ilibe pa kukuula lyene umbi umbi e waisaikalamo. Esaya 65:21 isosa no kuti mukalima no kulya ifisabo. Nga fintu caumfwika, ico casupawila imikalile ya cinkumbawile. Mukasekelamo nga nshi mu kubombesha kwenu, mu fisabo fya milimo yenu. Kabili mukamwenamo pa myaka iingi—“nge nshiku sha muti.” Cine cine ico calinga ubulondoloshi bwa kuti—‘ifintu fyonse ifipya’!—Amalumbo 92:12-14.

17. Bulayo nshi bukoselesha abafyashi maka maka?

¹⁷ Nga mwalikwata abana, amashiwi aya yalamufika pa mutima. Yatila: “Tabakacucutikile ibusha, nangu kufyalila abana itentula, pantu bene bufyashi bwa bapaalwa ba kwa Yehova, na bafuma mu nda shabo bakaba pamo na bo. Nomba, ilyo bashilalilila kuli ine, ine naasuka; ilyo bacili balesosa, ine naumfwa.” (Esaya 65:23, 24) Bushe mwalishiba ifyo cikalipa ‘ukufyalila abana itentula’? Tatulekabila no kulapendawila amafya abana bengakwata ayakalifya abafyashi na bambi. Icakuma kuli co ca kuti ifwe bonse twalimonapo abafyashi abaobelwa sana ne ncito shabo, nelyo ukwangala ica kuti tabakwata inshita ikalamba iya kuba na bana babo. Mu kupusanako, Yehova atulaya ukuti akomfwa ku fintu tulekabila no kucitapo cimo, na lintu fye tushilamulomba no kulomba.

18. Mulandu nshi mwingenekelela ukuipakisha ukutamba inama mu calo cipya?

¹⁸ Ilyo muletontonkanya pa fyo mwingaipakisha mu calo cipya, elenganyeni icintu cimo ico icebo ca kusesema ica kwa Lesa calandapo ukuti: “Umumbulu no mwana wa mpaanga fikamemena pamo, ne nkalamo ikalye mpimbili nge ng’ombe, ne nsoka, ulukungu lukaba e cilyo ca iko; tafyakacite bubi kabili tafyakonaule monse mu lupili lwandi lwa mushilo, e fyo asosa Yehova.” (Esaya 65:25) Abantunse abalenga ifya kulengalenga balyesha ukulenga ici cikope, lelo ici te ca kulenga fye kuli kalenga uwingalenga fye umo alefwaila umwine. Ici cikacitika icine cine. Kukaba umutende pa kati ka bantunse, kabili ukalingana no mutende ukakwata inama. Abasambilila pa fya nama abengi na batemwa inama bapoosa imyaka iingi ukusambilila pa nama fye shimo shimo, napamo umutundu fye umo uwa nama. Lelo, tontonkanyeni  pa fintu mukasambilila lintu inama taishakaletiina bantunse. Lyene mukalapalama na ku fyuni na ku tubumbwa tunono utwikala mu mpanga nelyo mu mitengo—ukutulolekesha, ukusambililako fimo no kuipakisha ukututamba. (Yobo 12:7-9) Kabili mukacite fyo ukwabula ukutiinishiwa ku bantunse abali bonse nelyo inama. Yehova atila: “Tafyakacite bubi kabili tafyakonaule monse mu lupili lwandi lwa mushilo.” We kwaluka ubusuma ukupusana na fintu tumona no kupitamo ilelo!

19, 20. Mulandu nshi abantu ba kwa Lesa bapusaninako ku bantu abengi ilelo?

¹⁹ Nga fintu tulandilepo kale, abantunse teti balande ifikacitika ku ntanshi mu kulungika, te mulandu na fintu abengi basakamikwe pa lwa myaka ya ba 2000 iitendeke. Ico cilengele abengi ukupelenganishiwa, ukukanaishiba ifya kucita, nelyo ukubulwe subilo. Peter Emberley, umukalamba wa pa yuniversiti ya ku Canada, alembele ukuti: “[Abakalamba] abengi nabasuka batendeka ukulolenkana ne fipusho fya kutendekelako pamo nge fi. Nine ani? Bushe cine cine cinshi ndelwisha ukucita? Finshi nkashiila inkulo ikakonkapo? Baleshashala ilyo bali pa mishinku ya pa kati ka myaka ya ba 40 na 60 ukuti balundeko umutende no kusanga imifwaile ya mu bumi bwabo.”

²⁰ Kuti mwaumfwikisha icilelenga abengi ukushashale fyo. Pambi kuti bafwaya ukuipakisha ubumi ukupitila mu fya kuleseshamo icitendwe, no kukokoloka kucincimusha. Lelo tabaishiba ifya ku ntanshi, e co ubumi kuli bene kuti bwabula ubucindami, umutende ne mifwaile ine ine. Nomba linganyeni ifyo ku fyo mumona ubumi, ukulingana ne fyo tubebetele. Mwalishiba ukuti mu myulu ipya ne calo cipya ifyo Yehova alaya, tuli no kucencenta konse konse no kusosa mu kuba no kutasha atuti, ‘Cine cine Lesa nalenge fintu fyonse ifipya!’ Fintu tukaipakishe fyo!

21. Cinshi cintu tusanga pali Esaya 65:25 na Esaya 11:9?

²¹ Ukwelenganya ukuti tuli mu calo cipya ica kwa Lesa te kuituntumba iyo. Alatulaalika, no kutukonkomesha fye, ukumupepela mu cine nomba no kufikapo ukwisakwata ubumi lintu ‘fishakacite bubi nelyo ukonaula monse mu lupili lwakwe ulwa mushilo.’ (Esaya 65:25) Lelo bushe mwalishiba ukuti na mu kubangilila, Esaya alondolwele ifyapalako no kuti alandile na pa cintu icacindama pa kuti cine cine tukabemo mu calo cipya? Esaya 11: 9 isosa ukuti: “Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.”

22. Ukubebeta ukusesema kune ukwa mu Baibolo kulingile ukukosha umupampamina wesu uwa kucita cinshi?

²² “Ukwishiba Yehova.” Lintu Lesa akalenge fintu fyonse ifipya, abekashi ba mu calo bakaba nabeshiba mu kulungika pa lwa wene no kufwaya kwakwe. Ico cikacila pa fyo twingasambilila ku nama. Icebo cakwe icapuutwamo nacibimbwamo. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa bwingi bwa fyo twamona ukupitila mu kubebeta ukusesema fye kune ukulumbula “imyulu ipya ne calo cipya.” (Esaya 65:17; 66:22; 2 Petro 3:13; Ukusokolola 21:1) Mwalikwata umulandu usuma uwa kubelengela Baibolo cila bushiku. Bushe ici caba e cibelesho cenu? Nga te fyo, kuteuluka nshi mwalacita pa kuti cila bushiku mulebelengako fimo ifyo Lesa alesosa? Mukamona ukuti ukulunda pa kwenekela ukwisaipakisha mu calo cipya, na lelo line kuti mwaipakisha, nga fintu fye cali na kuli kemba wa malumbo.—Amalumbo 1:1, 2.

[Futunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Mulandu nshi twingasondwelela ukuti Esaya 66:22-24 isobela ifikacitika ku ntanshi?

• Finshi mwenekela sana pa fintu fyalumbulwa mu kusesema kwa pali Esaya 66:22-24 na Esaya 65:20-25?

• Milandu nshi mwakwata iya kucetekela pa lwa nshita yenu ku ntanshi?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 15]

Esaya, Petro, na Yohane basobele pa lwa mbali shimo isha “myulu ipya ne calo cipya”