Icisansamushi Cilekabilwa Nga Nshi!
Icisansamushi Cilekabilwa Nga Nshi!
“Moneni, ifilamba fya bacitwo lumanimani, abashaba na kasansamusha—ku kuboko kwa ba lumanimani kufuma amaka, lelo kuli aba takwaba kasansamusha!”—LUKALA MILANDU 4:1.
BUSHE mulafwaya icisansamushi? Bushe mulafwaisha ukusansamushiwa nangu fye panono pa mulandu wa kubulwe subilo ukumulenga ukupelelwa? Bushe mulafwaisha ukwiluluka ukwingalenga imikalile yenu iya bucushi nga nshi kabili iyabamo amafya aya kalamba ukuti ibe eyefilyako?
Bonse tulakabila ukusansamushiwa no kukoseleshiwa inshita shimo pa mulandu wa kuti kwaliba ifintu ifingi ifitulenga ukuba no bulanda mu mikalile. Bonse tukabila ukucingililwa, ukutemwikwa, no kuteeswa. Ifwe bamo natukota kabili twaliba no bulanda pa mulandu wa ici. Bambi balilengwe nsoni apakalamba pa mulandu wa kuti imikalile yabo tayaba nga fintu abene balesubila ukuti e fyo ikaba. Bambi nabo balisakamikwa pa mulandu wa bulwele babekete nabo ku cipatala nomba line.
Ukulundapo, abengi kuti basuminisha ukuti ifilecitika mu nshita tufikilepo nafilenga abantu ukuti bakabile icisansamushi nga nshi ne subilo. Abantu ukucila pa mamilioni 100 balifwa mu nkondo mu myaka fye 100 iyapitapo. * Napamo bonse fye balisha indupwa shilelosha. Balisha banyinabo na bashibo, inkashi shabo na bamunyinabo, bamukamfwilwa ne nshiwa abakabila ukwiluluka apakalamba. Abantu ukucila pali bilioni umo bekala mu bupiina bwa kapela makufi pali ndakai. Hafu wa bantu mwi sonde lyonse te kuti bakumanishe no kuya lyonse ku fipatala nangu kukwata fye umuti balekabila. Mu misebo yakoweshiwa iya mu misumba ikalamba mululumba abana balekeleshiwa, kabili abengi pali aba balabomfya imiti ikola no kucita bucilende. Imintapendwa ya mbutushi shilubanta fye mu nkambi shabipisha.
Nangu impendwa ya bantu ikule shani, te kuti ilangilile fintu abantu umo umo balekalipwa kabili no kucula mu mikalile yabo. Ku ca kumwenako, umfweni ifyacitikile, Svetlana, umukashana wa ku calo ca ku Balkans uwafyalilwe mu lupwa ulupiina nga nshi. * Ashimika ukuti: “Pa kusanga indalama, abafyashi bandi balentuma mu kulombaisha nelyo kwiba. Imikalile ya lupwa yalibipile sana ica kuti natendeke ukucendwa. Naingile incito ya buweteleshi. Kabili bamayo abo naletwalila indalama nalefola banjebele ati nga naleka incito bakaipaya. Fyonse ifi fyanengele ukuti mbe cilende. Nali fye ne myaka 13. Nalisukile nakwatilamo ne fumo no kuponya. Ilyo nali ne myaka 15, nalemoneka ngo wa myaka 30.”
Laimonis, umulumendo wa ku Latvia, ashimika pa lwa fintu alekabila icisansamushi na fintu aculile icabipisha ica kuti ali no bulanda. Ilyo ali ne myaka 29, ali mu busanso bwa pa musebo ubwalengele ukuti fyonse ukufuma mu musana ukufika na ku molu fileke ukubomba. Aumfwile ukuti takwete isubilo nangu limo e co atendeke ukunwa ubwalwa. Lintu papitile imyaka isano ali ca kupoosa fye, cakolwa icilema uushaishibe ifyo cali no kuba ku ntanshi. Ni kwi ali no kusanga icisansamushi?
Nelyo umfweni pa lwa kwa Angie. Umulume wakwe atwelwe ku opareshoni ya kuli bongobongo imiku itatu kabili iyamulengele ukuba no bulebe panono umuku wa kubalilapo. Lyene , ilyo papitile imyaka isano pa numa ya opareshoni wa kulekelesha, asangilwe mu busanso bwa pa musebo ubwabipisha, ubwapene bumwipaishe. Lintu umukashi wakwe aingile umo bateka abalwalishe no kumona umulume wakwe nafwa icipupu pa mulandu wa kucenwa sana ku mutwe, Angie alishibe ukuti ali no kuba mu bucushi mu kwangufyanya. Alishibe ukuti ali no kucula no lupwa lwakwe. Ni shani ali no kusanga icisansamushi no ku koseleshiwa?
Ifintu fyalemoneka kwati fyaleenda fye bwino kuli Pat bushiku bumo mu nshita ya mupepo. Nangu cibe fyo, tebukisha nangu fimo ifyacitike inshiku shitatu ishakonkelepo. Ilyo papitile nshita, umulume wakwe amulondolwelele ukuti ilyo mu cifuba mwakalipe icabipisha, umutima wakwe walilekele ukutunta. Umutima wakwe walitendeke ukutunta sana no ku kulunkunta, lyene walilekelele fye no kutunta. Alilekele ukupeema. Pat atila: “Umutima na bapwapwa fyalilekele ukubomba.” Lelo alipuswike. Pa lwa nshita iitali aikele mu cipatala atila: “Ifyo balempima ifingi fyalentiinya, maka maka lintu baeseshe ukutinta no kubwesha imishipa ya ku mutima wandi e lyo no kuwimika, nga fintu uwine waleicitila akale.” Finshi fyali no kumwilululako no kumutontololako ilyo alecula?
Umwana mwaume wa myaka 19 uwa kwa Joe na Rebecca afwilile mu busanso bwa pa musebo. Bashimika ukuti: “Tatwatalile atupelelwapo nga filya. Nangu ca kuti ku numa uku twalilosesha capamo na bambi abafwililwe, tatwaleumfwa icikonko sana cintu tumfwa pali nomba.” Cinshi cinganashako “icikonko” cikalambe fyo—ubulanda bukalamba ubwa mfwa ya muntu mwatemwa sana?
Pali cimo icawamisha ico aba bonse e lyo na bambi imintapendwa basanga icabasansamwishe no kubelulula. Na imwe bene nga mulefwaya ukwishiba ifyo mwingasansamushiwa kuli cene, shitwalilileni ukubelenga ifyakonkapo.
[Amafutunoti]
^ para. 5 Impendwa ya cine cine iya bashilika na bekala calo abafwa tayaishibikwa bwino. Ku ca kumwenako, icitabo ca mu 1998 ica Facts About the American Wars calilanda pa lwa Nkondo ya Calo iya Cibili ukuti: “Abengi batila impendwa ya bantu abafwile mu Nkondo ya Calo iya Cibili (abashilika na bekala calo) yali amamilioni 50. Lelo abengi abaafwailisha pa lwa iyi mpendwa ya bafwile batila impendwa ya cine cine yalicilapo, kabili kuti yaba amamilioni 100.”
^ para. 6 Ishina nalyalulwa.
[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 3]
UNITED NATIONS, UWAKOPELE ICIKOPE NI J. K. ISAAC
ICIKOPE CA BA UN 146150 ICAKOPELWE KULI O. MONSEN