“Lindo Mutima Obe”

YEHOVA aebele kasesema Samwele ukuti: “Yehova tamona ifyo umuntunse amona; pantu umuntunse amona pa menso, lelo Yehova amona mu mutima.” (1 Samwele 16:7) Na kabili ukulosha ku mutima wa mampalanya, kemba wa malumbo Davidi atile: “Mwalengulo mutima wandi, mwaupempulo bushiku, mwandopola, tamusangile muli ine ipange libi.”—Amalumbo 17:3.

Ee, Yehova alolesha mu mutima pa kumona fintu twaba icine cine. (Amapinda 17:3) E mulandu wine kanshi, Imfumu Solomone iya Israele wa ku kale yasokele ukuti: “Ukucishamo ku kubaka konse, lindo mutima obe, pantu muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.” (Amapinda 4:23) Kuti twalinda shani umutima wesu uwa mampalanya? Ibuuku lya Amapinda icipandwa 4 liletwasukila ico cipusho.

Umfweni Ukusalapula kwa kwa Shinwe

Icipandwa calenga bune ica Amapinda citendeka aciti: “Mwe bana baume, umfweni ukusalapula kwa kwa shinwe, peepekeni ku kwishibo mucetekanya; mpeela kuli imwe isambilisho lisuma, amalango yandi mwiyaleka.”—Amapinda 4:1, 2.

Abacaice balefundwa ukuti bengomfwa ku makambisho ya bafyashi babo aba bukapepa, na kucilisha aya kwa shibo. Alikwata umulimo wa mu Malembo uwa kupayanishisha ulupwa, lwa ku mubili na lwa ku mupashi. (Amalango 6:6, 7; 1 Timote 5:8) Fintu cingabe cayafya ku wacaice ukufika pa kukosoka ukwabula aya mafunde! E co bushe te kuti umwana mu mucinshi omfwile ukusalapula kwa kwa wishi?

Nga pa lwa wacaice ushakwata wishi wa kumusambilisha? Ku ca kumwenako, Jason uwa myaka 11, abele imbula wishi ilyo ali ne myaka ine. * Ilyo eluda wa Bwina Kristu amwipwishe pa lwa calemucusha sana mu bumi, Jason mu kwangufyanya ayaswike ukuti: “Ndafuluka batata. Inshita shimo ndayumfwa uwapopomenwa nga nshi.” Nalyo line, kwalibako amashiwi ya kusansamusha ku bacaice abashakwata abafyashi aba kubatungulula. Jason na bambi abali mu mibele imo ine kuti balomba no kupokelelo kwafwa ukufuma kuli baeluda na bantu bambi abakosoka mu cilonganino ca Bwina Kristu.—Yakobo 1:27.

Lintu aleibukisha pa fyo asambilile, Solomone atwalililo kuti: “Nali umwana mwaume umuteku kuli tata, kabili uwatemwikwa ku cinso ca kwa mayo.” (Amapinda 4:3) Cilemoneka kwati Imfumu yaibukishe imibele intu yakuliilemo no buseko. Ukuba “umwana mwaume umuteku” uwaleumfwila ukufunda kwa kwa wishi, Solomone wacaice afwile alikwete bucibusa bwapalamisha nga nshi na wishi, Davidi. Ukulundapo, Solomone ali fye e “mwana eka,” (NW) nelyo uwatemwikwa nga nshi. Fintu cabe cacindama ku mwana ukukulila mu ng’anda umwabe cikabilila kabili umo abafyashi bayumfwa abakakuka ukulanda na bana babo!

Nonkeni Amano no Mucetekanya

Ilyo aleibukisha ukupanda amano kwa kutemwa ukwa kwa wishi, Solomone alondolwele ukuti: “Ansambilishe, no kutila kuli ine: Fumbate fyebo fyandi mu mutima obe, baka amafunde yandi no kuba no mweo, nonka amano, nonko mucetekanya, wilaba, wifuma ku fyebo fya mu kanwa kandi, wiyaleka, na  yo yakakubaka, uyatemwe, na yo yakakulinda. Ukutendeka kwa mano—nonka amano; kabili muli conse ico wanonka nonko mucetekanya.”—Amapinda 4:4-7.

Mulandu nshi amano yabela ni ‘ntendekelo’ fye? Amano cipilibulo kubomfya ukwishiba no mucetekanya mu nshila iiletako ifya kufumamo ifisuma. Ukwishiba e kutila ukubeleshanya ne fishinka ifisangwa ukupitila mu kumona pa kupita muli fyo fintu nelyo ukupitila mu kubelenga no kusoma e ntendekelo fye iya mano. Lelo ukwishiba kwesu te kuti kupilibule akali konse nga tatwakwata maka ya kukubomfya. Tatulingile fye ukubelenga Baibolo ne mpapulo shashimpwa pali Baibolo ishipayanishiwa no “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” lelo tulingile no kubombela pa fintu tusambilila.—Mateo 24:45.

Ukunonka umucetekanya na ko kwalicindama. Ukwabula wene, bushe cine cine kuti twamone fyo ifishinka fyayampana ku fishinka fimbi no kufika pa kumfwikishe milandu ilesambililwa? Nga twabulwa umucetekanya, kuti twaishiba shani umulandu ifintu fimo fyabela mu nshila fyabelamo no kunonko kushilimuka no kwiluka? Ukwabulo kutwishika, pa kuti twingaba na maka ya kupelulula pa fishinka no kufika ku nsondwelelo yalinga, tulekabila umucetekanya.

Solomone atwalilila ukulondolola amashiwi ya kwa wishi, ukuti: “Uyatuntumike, na yo yakakusansabika, yakakucindamika nga wayafukatila, yakabika ku mutima obe impeneno ya ciyembo, yakakufwike cilongwe icayemba.” (Amapinda 4:8, 9) Amano ya buLesa yalacingilila uwayafukatila. Ukulundapo, yamuletelo mucinshi no kumuyemfya. E co, kanshi, natweshe na maka yesu yonse ukunonka amano.

“Ikatisho Kusalapula”

Ukubwekeshapo amafunde ya kwa wishi, imfumu ya Israele mu kukonkapo yatila: “We mwana wandi, umfwa, poke fyebo fyandi, no kuleke myaka ya mweo obe ifule; mu nshila ya mano e mo nakulangila, nakwensha mwi kuba lya kutambalala; mu kuya kobe, tashakafyantikwe inyantilo shobe, kabili nga wabutuka tawakaipunune. Ikatisho kusalapula kwandi, witompokako, ukulinde, pantu kwene mweo obe.”—Amapinda 4:10-13.

Apo aali umwana mwaume wine wine kuli wishi, Solomone afwile alitesekeshe ubucindami bwa kusalapula kwabamo kutemwa ukwa kusambilisha no kulungika. Ukwabulo kusalapula kwalinga, bushe kuti twaenekela  shani ukulunduluka ukufika ku kukosoka lwa ku mupashi nelyo kuwamyako imibele ya bumi bwesu? Nga twafilwo kusambilila ku filubo fyesu nelyo kufilwo kulungike mfundo shalubana, ukulunduluka kwesu lwa ku mupashi ukwabulo kutwishika kukabo kwacepesha nga nshi. Ukusalapula kwalinga kutungulula ku mibele ya bukapepa na muli fyo kulatwafwilisho ‘kwendela mwi kuba lya kutambalala.’

Umusango na umbi wa kusalapula na kabili ulenge ‘myaka ya myeo yesu ukufula.’ Mu nshila nshi? Yesu Kristu atile: “Uwa cishinka ku cacepesha e wa cishinka na ku fingi, no ushalungama ku cacepesha, e ushalungama na ku fingi.” (Luka 16:10) Bushe nga twaisalapula fwe bene mu tuntu utunono te kuti citwangukileko ukucita cimo cine na ku fintu ifikalamba, apo ubumi bwesu bwine bwingashintilila? Ku ca kumwenako, ukukanshe linso ‘ukukanalolesho mwanakashi no kumufwaya’ kuti kwacilengo kwafya kuli ifwe ukunakila kuli bucisenene. (Mateo 5:28) Nga fintu fye caba, ici cilabomba kuli bonse abaume na banakashi. Nga twasalapule mintontonkanya yesu ‘ukutwala amapange yonse muli bunkole,’ te sana twingatena mu milandile nelyo mu ncitilo.—2 Abena Korinti 10:5.

Ca cine, ukusalapule lingi line kwalishupo kupokelela kabili kuti kwamoneka kwati baletukaanyapo fimo ifisuma. (AbaHebere 12:11) Lelo imfumu ya mano yatukoselesho kuti nga twaikatisho kusalapula, imibele yesu ikatutungulula ku kulunduluka. Nga fintu fye ukukansha kwalinga kulenga uulebutuka ukubutukisha apo engapela ukwabulo kupona nelyo kuicena, ukwikatisho kusalapula kutulengo kutwalilila mu nshile itungulula ku mweo mu kushikatala kabili ukwabulo kuipununa. Nangu cibe fyo, tulingile ukuba abacenjela pa kusale nshila ya kwendamo.

“Wilaingila Umwenda Ababifi”

Ukulange fyo cili ce pamfya, Solomone asoka ukuti: “Wilaingila umwenda ababifi, kabili wilola umuya ababi; lekako, wipitamo, alukako, fumapo no kupita. Pantu nga tabalacito bubi, tabalaala tulo, no tulo twabo twafufiwa nga tabalapunwisha muntu; pantu balye cilyo ca bubifi, no kunwo mwangashi wa lufyengo.”—Amapinda 4:14-17.

Ababifi, abo Solomone alefwaya tutalukeko, balaisunga abene ukupitila mu micitile yabo iyalubana. Bena bamona ukucite calubana pamo nge ca kulya ne ca kunwa. Tabalaala tulo kano fye bacitapo lukaakala. Ubuntu bwabo bwine bwalibipa! Bushe cine cine kuti twalinde mitima yesu nga tuleendela pamo na bo? Mwandi kuti cabe cabulamo amano ‘ukwingila umwendela ababifi’ pa kuisansalika fwe bene ku lukaakala ulusangwa sana mu fya kusekesha fya mwi sonde ilelo! Ukutulukusho kuba aba congwe te kuti kubombe nga tuletambe fyabipa pa televishoni nelyo mu mafilimu ifingatulenga ukukunkuma.

Endeni mu Lubuuto

Ukubomfye nshila nge ca kulinganyako, Solomone atwalilila ukuti: “Inshila ya balungami yaba ngo lubuuto ulwabalika, ululeya no kubuuta  kasuka akasuba kasaama.” (Amapinda 4:18) Ukusambilila Baibolo no kwesho kubombela pa fintu ilanda kuti kwalinganishiwa ku kutendeko bulendo ku maca. Cilye mfifi ya bushiku ileanduluka cilabe cashupa ukumone cili conse. Lelo cilya kwaya kulebuuta, tulatendeko kumone fintu panono panono. Kuli pele pele, akasuba kalasanika, kabili tulamone fintu fyonse bwino bwino. Ca cine, panono panono tulesa mu kumfwikishe cine nga twatwalililo kusambilila Amalembo mu kutekanya kabili mu mukoosha. Ukuliisha umutima ica kulya ca ku mupashi icanona kwalibo kwakatama nga tuli no kuucingilila ku kupelulula kwalubana.

Ubupilibulo bwa fyebo fya kusesema ifya mu Baibolo na bo buya bulelondololwa panono panono. Ifyebo fya kusesema filomfwika kuli ifwe ilyo umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova wasanikila pali fyene kabili ilyo fifikilishiwa ku filecitika mu calo nangu mu fyo abantu ba kwa Lesa bapitamo. Ukucila ukwalukila ku kutunganya fye mu kukanatekanya ilyo fili no kufikilishiwa, tulekabila ukulolela ‘ulubuuto ukubuutilako.’

Nga pa lwa balya bantu abashikonka ubutungulushi bwa kwa Lesa pa kukanaendela mu lubuuto? Solomone alando kuti: “Umwenda ababifi mwaba nge mfifi iyatoola, tabeshiba ico baipununako.” (Amapinda 4:19) Ababifi baba ngo muntu uipununa mu mfifi ukwabula ukwishiba cintu aipununamo. Nelyo fye abashili bakapepa bamoneko kutunguluka pa mulandu wa bubifi bwabo, ukutunguluka kwabo takutwalilila. Ukulosha ku ba musango yo, kemba wa malumbo aimbile ukuti: “Cine cine umwatelela e mo mwababika; [mwe Yehova] mwabawishisha ku kupumpuntika.”—Amalumbo 73:18.

Twalilileni Ukuba Abalola

Imfumu ya Israele yatwalililo kuti: “We mwana wandi, peepeka ku fyebo fyandi, teyamiko kutwi kobe ku fya kusosa fyandi; wileka fifumepo pa menso yobe, ufibake mu kati ka mutima obe; pantu fyene mweo ku bafisanga, kabili kupola ku mibili yabo yonse. Ukucishamo ku kubaka konse, lindo mutima obe, pantu muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.”—Amapinda 4:20-23.

Ica kumwenako ca kwa Solomone umwine cilangilila ubucindami bwa kufunda pa lwa kulindo mutima. Ca cine, aali “umwana mwaume umuteku” kuli wishi mu  bulumendo bwakwe kabili atwalilile ukuba uwa bucishinka kuli Yehova na lintu akulile. Lelo Baibolo ilondolola ukuti: “E lyo ku nshita Solomone ali mukote, ninshi abakashi bakwe [abena fyalo] bayalwilile umutima wakwe ku kukonke milungu imbi; no mutima wakwe tawali wa cishinka kuli Yehova Lesa wakwe, ngo mutima wa kwa Davidi wishi.” (1 Ishamfumu 11:4) Nga baleka ukuba abalola, na bakwate mitima iisuma nga nshi kuti babelelekwa ku kucite cabipa. (Yeremia 17:9) Tulekabilo kusunga ifya kucinkulako ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa ‘mu kati ka mutima wesu.’ Ici cisanshako fye na makambisho ayasangwa mu cipandwa calenga bune ice buuku lya Amapinda.

Bebeteni Umutima Wenu

Bushe tulelinde mitima yesu mu kutunguluka? Kuti twaishiba shani imibele ya buntu bwa mu kati? Yesu Kristu atile: “Ku bwingi bwa fya mu mutima e fyo akanwa kasosa.” (Mateo 12:34) Alondolwele no kuti: “Mu mutima e mufuma amatontonkayo ya bubifi, imisoka, ubucende, ubulalelale, ukwiba, ubunte bwa bufi, imiponto.” (Mateo 15:19, 20) Ca cine, amashiwi e lyo ne ncitilo shesu filasokolola nga nshi ifyo twaba mu mutima.

Solomone mu kulinga atukoselesho kuti: “Kuli iwe fumyako ukupondama kwa kanwa, no kupotama kwa milomo talushako kuli iwe; leka amenso yobe yaloleshe ku ntanshi, ne nkopyo shobe shitambalale ku mulola obe; uleangwe kuba lya makasa yobe, leka ne mibele yobe yonse ipampamikwe; wialukila ku kwa kulyo nangu ku kwa kuso, fumya amakasa yobe ku bubi.”—Amapinda 4:24-27.

Ukulingana no kusoka kwa kwa Solomone, tulekabila ukubebeta amashiwi yesu ne ncitilo. Nga tulefwayo kulindo mutima no kusekesha Lesa, tulingile ukusengauka ukupondama no kupotama kwa kanwa kesu. (Amapinda 3:32) E co kanshi, tufwile ukupepa no kwetetula pa fintu incitilo shesu ne milandile fisokolola pa lwa ifwe. Lyene natulombe ukwafwa kwa kwa Yehova pa kuti twingalungika ubunake ubuli bonse ubo twasanga.—Amalumbo 139:23, 24.

Pali fyonse, lekeni ‘amenso yesu yaloleshe ku ntanshi.’ Lekeni tuyapampamike pa kubombela Shifwe wa mu muulu no mutima wesu onse. (Abena Kolose 3:23) Ilyo pa lwenu mwakonke yi nshila iyatambalala, shi Yehova namulenge ukutunguluka mu ‘mibele yenu yonse,’ kabili shi namupaale nga nshi pa kumfwila ukufunda kwapuutwamo pa lwa ‘kulindo mutima wenu.’

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 22]

Bushe mulataluka ku fya kusekesha ifilangisho lukaakala?

[Icikope pe bula 21]

Nonkelenimo mu kufunda kwa bakokole

[Icikope pe bula 23]

Ukusalapula takumulenga ukukanalunduluka bwangu

[Icikope pe bula 24]

Beni aba mukoosha mwi sambililo lyenu ilya Baibolo