“Imwe Muli ba Bwananyina”

“Imwe mwiitwa Rabi; pantu Kasambilisha wenu umo, na imwe muli ba bwananyina.”—MATEO 23:8.

1. Mulandu nshi uli uwacindama ukuti tulanshanyepo?

UMWANAKASHI umo ku calo ca ku Asia mu kufumaluka aipwishe mishonari uwafumine ku Australia ukuti, “Bushe pali mishonari no wa pa Bethel nani awamino mucinshi uwingi?” Alefwaya ukwishiba uufwile ukucindikwa sana pali mishonari uwafuma ku calo cimbi nelyo umutumikishi wa cikaya uubombela pe ofeshi lya Watch Tower Society. Ici cipusho icaipushiwe fye mu kufumaluka, kabili icalelangilila fye icikulilo ca bantu abacindikisha icifulo umuntu akwata mu bwikashi, calipapwishe uyu mishonari. Nangu cibe fyo, icilenga abantu ukwipusha pa lwa ufwile ukuba umukalamba mulandu wa kufwaisha ukwishiba ififulo no kulumbuka kwa bantu mu bwikashi.

2. Ni shani tulingile ukumona bakapepa banensu?

² Uku kufwaisha kwa kale na kale. Nangu fye basambi ba kwa Yesu libili libili balekansanina pa lwa wali umukalamba pali bene. (Mateo 20:20-24; Marko 9:33-37; Luka 22:24-27) Na bo bene icikulilo bakulilemo ica buYuda bwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo calicindikishe icifulo umuntu akwete mu bwikashi. Apo Yesu alishibe iyi nkulilo ya basambi bakwe abafundile ukuti: “Imwe mwiitwa Rabi; pantu Kasambilisha wenu umo, na imwe muli ba bwananyina.” (Mateo 23:8) Albert Barnes uwasoma ifya Baibolo, alembele ukuti ilumbo lya fya mipepele pamo nga “Rabi,” ilipilibula “Kasambilisha,” “liba kwati liluminisha icilumba ku betilwa kuli ili lumbo kabili libalenga ukuimona kwati balicila bambi, kumfwa ku bashiitwa ili lumbo cibalenga ukufinukila bambi no kuimona abacepako pali bambi. Kanshi uyu musango fye onse uwa kwitwa amalumbo walipusana nga nshi no ‘kuicefya kwaba muli Kristu.’” Cine cine, Abena Kristu balasengauka ukwita bakangalila babo pamo  nga “Eluda wa kuti na wa kuti,” tabafwaya kubomfya ishiwi lya kuti “eluda” nge lumbo lya kutatakwilako. (Yobo 32:21, 22) Lubali lumbi, baeluda abafwaya ukutesekesha umwalolele ukufunda kwa kwa Yesu balacindika bambi mu cilonganino, nga fintu fye Yehova acindika bakapepa ba bucishinka kabili nga fintu fye Yesu Kristu na o acindika abakonshi bakwe aba bucishinka.

Ica Kumwenako ca kwa Yehova na Yesu

3. Ni shani Yehova acindike ifibumbwa fyakwe ifya ku mupashi?

³ Nangu ca kuti Yehova e ‘Wapulamo,’ ukutula fye ku ntendekelo alicindike ifibumbwa fyakwe pa kufisansha mu milimo alebomba. (Amalumbo 83:18) Lintu abumbile umuntunse wa kubalilapo, Yehova alisanshishemo Umwana wakwe uwafyalwa eka mu mulimo alebomba ukuti abe “kabomba wafikapo.” (Amapinda 8:27-30, NW; Ukutendeka 1:26) Yehova alekele fye na bamalaika ukuilandila umusango bali no konawilamo Imfumu yabipa Ahabu lintu Yehova apangile ukuti ayonaule.—1 Ishamfumu 22:19-23.

4, 5. Bushe Yehova acindika shani ifibumbwa fyakwe ifya buntunse?

⁴ Yehova e uteka kabili e Wapulamo mu Kubumbwa konse. (Amalango 3:24) Takabila kupandwa mano ku bantunse. Lelo kuti twatila mulandu wa kuti alaicefya, nga atontonkanya na pa bantunse. Kemba wa malumbo aimbile ati: “Ni ani uwaba nga Yehova Lesa wesu, uwasansama ku kwikala mu myulu, alolesesha apatali pa myulu na pe sonde? Emyo mulanda mu lukungu.”—Amalumbo 113:5-8.

⁵ Ilyo ashilaonaula Sodomu na Gomora, Yehova alikutike ku fipusho Abrahamu amwipwishe kabili amucitiile ubulungi alefwaya. (Ukutendeka 18:23-33) Nangu ca kuti Yehova kale kale alishibe icali no kufuma mu kulomba kwa kwa Abrahamu, alikutike kuli Abrahamu mu kutekanya kabili alisuminishenye no kutontonkanya kwakwe.

6. Cinshi cafuminemo lintu Yehova acindike Habakuki ilyo amwipwishe icipusho?

⁶ Yehova akutike na kuli Habakuki, uwaipwishe ati: “Mwe Yehova, bushe ndekuuta ukufika ku nshita nshi, na imwe ukuumfwa iyo?” Bushe Yehova amwene ici cipusho ukuti calimo imisuula ku bulashi bwakwe? Iyo, amwene ifipusho Habakuki aleipusha ukuti fyalingene fye ne mifwaile yakwe, e co amusokolwelele imifwaile yakwe iya kwimya abena Kaldi ku kuleta ubupingushi. Alaile uyu kasesema ukuti ‘ubu bupingushi bwasobelwe ukwisa bukesa.’ (Habakuki 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Yehova alicindike kasesema Habakuki ukupitila mu kwangwa sana ku fyo alefwaya no kumwasuka. E co, uyu kasesema uwapelenganishiwe alisansamushiwe no kusekelela, kabili acetekele umupwilapo muli Lesa we pusukilo lyakwe. Uku kucetekela kwakwe kumonekela mwi buuku lyapuutwamo ilya kwa Habakuki ilikosha ukucetekela kwesu muli Yehova lelo.—Habakuki 3:18, 19.

7. Mulandu nshi umulimo Petro abombele pa Pentekoste mu 33 C.E. wacindamina?

⁷ Yesu Kristu nao ca kumwenako cishaiwamina ica fyo twingacindika bambi. Yesu aebele abasambi bakwe ukuti “onse uukankaana pa cinso ca bantu, na ine nkamukaana pa cinso ca kwa Tata wa mu muulu.” (Mateo 10:32, 33) Nangu cibe fyo, inshita ya bushiku ilyo alefutukwa, abasambi bakwe bonse balimubutwike, kabili umutumwa Petro alimukeene imiku itatu. (Mateo 26:34, 35, 69-75) Yesu talemona fye ku nse lelo alyumfwikishe ifyo Petro aleumfwa lwa nkati, no kulapila kwakwe ukwa cine cine. (Luka 22:61, 62) Ilyo papitile fye inshiku 51, Kristu acindamike umutumwa walapile pa kumusuminisha ukwimininako abasambi bakwe 120 pa bushiku bwa pa Pentekoste no kumuleka abomfya “imfungulo sha bufumu,” isha kubalilapo. (Mateo 16:19; Imilimo 2:14-40) Petro apeelwe ishuko lya ‘kupilibuka no kukoselesha bamunyina.’—Luka 22:31-33.

Ukucindika Aba mu Lupwa

8, 9. Bushe umulume kuti apashanya shani Yehova na Yesu mu kulanga umucinshi ku mukashi wakwe?

⁸ Kuti cawama abalume na bafyashi ukupashanya Yehova na Yesu Kristu ilyo balebomfya ubulashi Lesa abapeela. Petro akonkomeshe ati: “Mwe balume, ikaleni ifyo fine na bakashi benu umwabelo kwishiba, nga ku cipe icishakosesha; mubapeele umucinshi.” (1 Petro 3:7) Elenganyeni ifyo ciba ilyo muleikata icipe ce bumba icishakosesha, ico twaishiba ukuti calinakisha ukucile ca kubasa. Bushe te kuti mucitentembe mu kutekanishisha? Umulume kuti acite fyo pa  kupashanya Yehova, ukukutika ku fyo umukashi wakwe aletontonkanya pa mulandu umo ilyo alepingula ifya mu lupwa. Mwilaba ukuti Yehova aliteekanishishe Abrahamu ilyo alepelulushanya nankwe. Apo umulume tapwililika, kuti afilwa ukumfwikisha bwino fyonse ifikumine umulandu. E co, bushe te kuti ciwame ukuti acindike umukashi wakwe ukupitila mu kukutika mu bufumacumi ku fyo aletontonkanya pa mulandu umo?

⁹ Mu fyalo umo abaume bapeelwa sana ubulashi, umulume alingile ukwibukisha ukuti pambi kuti cabe cayafya nga nshi ku mukashi wakwe ukuilumbulwila ifyaba ku mutima. Pashanyeni inshila Yesu Kristu aleumfwaninamo na basambi bakwe ilyo ali pe sonde, abo abali no kuba mwi bumba lya kwa nabwinga wakwe ku ntanshi. Alebateesa, pantu alyumfwikishe ukupelebela kwabo lwa ku mubili na lwa ku mupashi na lintu fye bashilalomba ifyo balekabila. (Marko 6:31; Yohane 16:12, 13; Abena Efese 5:28-30) Ukulundapo, patuleniko inshita ya kuti mumone ifyo abakashi benu bamupyungila imwe no lupwa lwenu, kabili batasheni mu mashiwi na mu ncitilo. Yehova na Yesu baletasha, no kupaala abawaminwe ukutashiwa. (1 Ishamfumu 3:10-14; Yobo 42:12-15; Marko 12:41-44; Yohane 12:3-8) Pa numa umulume wakwe asangwike Inte ya kwa Yehova, umwanakashi umo Umwina Kristu mu calo ca ku Asia asosele ukuti: “Kale abalume bandi tabalefwaya kwendela pamo na ine baletangilako no kundekela ukusenda ifipe neka. Nomba balangafwa ukusenda ifipe kabili balatasha pa milimo momba pa ng’anda!” Amashiwi ya kutasha ukufuma pa nshi ya mutima yalafwa sana umukashi ukwishiba ukuti alitemwikwa.—Amapinda 31:28.

10, 11. Cinshi abafyashi bengasambilila ku ca kumwenako cisuma ica fyo Yehova abombele no luko lwa bucipondoka ulwa kwa Israele?

¹⁰ Ilyo baleafwilisha abana babo, maka maka lintu cakabilwa ukubebaula, abafyashi balingile ukupashanya ica kumwenako ca kwa Lesa. “Yehova alesoka abena Israele na bena Yuda” ukuti bafume ku mibele yabo iibi, lelo “baletalamike mikoshi yabo.” (2 Ishamfumu 17:13-15) ‘Ku tunwa twabo,’ abena Israele baeseshe fye no ‘kumutashisha muli bubumbimunda, na ku ndimi shabo bamusoseshe ubufi.’ Abafyashi abengi kuti bamona ukuti limo limo e fyo na bana babo bacita. Abena Israele ‘baeseshe Lesa’ kabili balimushikitishe, no kumulungulusha. Lelo, Yehova “wa cikuku, afimbapo pa mampuulu, no kukanaonaula.”—Amalumbo 78:36-41.

¹¹ Yehova apaapeete fye na bena Israele ati: “Shi endeni, tukalulushanye . . . Imembu shenu nelyo shaba nge fyakashika ce, kuti shabuuta nge mfula yabuuta.” (Esaya 1:18) Nangu ca kuti Yehova te walufyenye, alilalike lulya luko lwa bucipondoka ukuti lwingabwela no kukalulula imilandu. We mibele ulawama iyo abafyashi balingile ukupashanya ilyo baleafwilisha abana babo! Ukulingana na fintu imibele ili, cindikeni abana benu ilyo mwakutika ku fyo baletontonkanya pa mulandu umo, kabili pelulushanyeni na bo umulandu cicindamine ukuti baalule imibele yabo.

12. (a) Mulandu nshi tulingile ukusengaukila ukucindika abana besu ukucila Yehova? (b) Cinshi cikabilwa pa kuti twingacindika abana besu ilyo tulebalungika?

¹² Kwena, limo limo abana bakabila ukufunda kwaluma. Abafyashi tabengafwaya ukuba nga Eli, ‘uwacindike abana bakwe abaume ukucila Yehova.’ (1 Samwele 2:29) Nalyo line, abana balingile bamonamo ukutemwa mu kulungikwa balelungikwa. Balingile ukutesekesha ukuti abafyashi babo balibatemwa. Paulo akonkomesha bashibo ukuti: “Mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Nangu ca kuti ubu bulashi bulelandwapo kuti bwaba bwa bafyashi abaume, icishinka cipulilemo pano ca kutila wishi alekabila ukupeela abana umucinshi ukukanabalenga  ukufulwa pa mulandu wa kuba ne cilulo cakwe icacilamo. Ca cine, abafyashi bakabila inshita no kubombesha pa kuti bengalanga abana babo umucinshi, lelo ubusuma bufumamo bwawamina ukuipuswilapo fimo.

13. Cinshi Baibolo ilanda pa bakalamba mu lupwa?

¹³ Ukucindika ababa mu lupwa kwacila pa kulanga fye umucinshi ku mukashi na ku bana. Ipinda lya bena Japan litila, “ilyo wakota, umfwila abana bobe.” Umo ili pinda lyalola ni mu kutila abafyashi abakalamba tabalingile ukucilamo ukubomfya ubulashi bwabo kabili balingile ukukutika ku filelanda abana babo abo nomba abaakula. Nangu ca kuti ca mu Malembo abafyashi ukucindika abana babo pa kukutika ku fyo balelanda, abana tabalingile ukusuula abakalamba ababa mu lupwa. Amapinda 23:22 yatila, “wisuula noko uwakota.” Imfumu Solomone yalikonkele ifilanda ili pinda kabili yacindike banyina ilyo baishile kuli yena ukuti balombeko fimo. Solomone alekele icipuna ukutekelwa nyina ku kwa kulyo kwakwe kabili akutike ku fyo banyina abakalamba, ba Bati-sheba, bali no kumweba.—1 Ishamfumu 2:19, 20.

14. Kuti twacindika shani abakalamba ababa mu cilonganino?

¹⁴ Twalikwata ishuko lishaiwamina ilya ‘kutangishanya’ mu kucindika abakalamba ababa mu lupwa lukalamba ulwa ku mupashi ulwa mu cilonganino. (Abena Roma 12:10) Pambi te kuti babombe ifingi nga fintu balebomba mu nshiku sha ku kale, kabili ico kuti cabakalifya. (Lukala Milandu 12:1-7) Inshita imo Nte uwasubwa umukoloci uushaleima pa busanshi mu kacipatala alesungilwa alandile pa fyo ici cimukalipa atile: “Ndefulukisha ukufwa bwangu pa kuti nkaye ku muulu no kuyatendeka ukulabomba.” Kuti twaafwa abakalamba ba musango yu mu kukanabalabako na mu kubalanga umucinshi wabalinga. Abena Israele bakonkomeshiwe ukutila: “Ku cinso ca wa mfwi uleima, ulecindika ne cinso ca mukote.” (Ubwina Lebi 19:32) Cindikeni abakalamba pa kubalenga ukumfwa ukuti balakabilwa kabili balitemwikwa. ‘Ukwima’ kuti kwaba kwikalako no kulakutika kuli bene ilyo baleshimika ifyo bapwishishishe mu myaka ya ku numa. Ici cikalanga umucinshi ku bakalamba kabili cikalundako bumupashi bwesu.

“Ku Mucinshi Mube Abatangishanya”

15. Cinshi baeluda bengacita ku kucindika ababa mu cilonganino?

¹⁵ Mu cilonganino mulaba umutende nga ca kuti baeluda baimika ica kumwenako cisuma ku babamo. (1 Petro 5:2, 3) Nangu ca kuti baba ne fingi ifya kucita baeluda abasakamana balaitendekelako ukulanshanya na baice, imitwe ya ndupwa, abafyashi banakashi ababa beka, banamayanda, na bakalamba, te mulandu aba musango uyo nabakwata amafya nelyo iyo. Baeluda balakutika ku fyo aba mu cilonganino balefwaya ukubeba kabili balabatasha pa fyo babomba ukulingana na maka yabo. Eluda uwangwa sana kuli bambi kabili uutasha pa milimo munyina nelyo nkashi abomba ninshi alepashanya Yehova, uutasha ifibumbwa fyakwe ifya pe sonde.

16. Mulandu nshi tulingile ukumwena baeluda ukuti baliwamina umucinshi nga bonse aba ba mu cilonganino?

¹⁶ Ilyo balepashanya Yehova, baeluda balemika ica kumwenako cisuma mu kumfwila ukukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Ku kutemwa aba bwananyina mube aba kutemwanisha; ku mucinshi mube abatangishanya.” (Abena Roma 12:10) Ici kuti pambi cakosela baeluda abekala mu fyalo umo abantu bakwata umwata wa kucindikisha icifulo umuntu akwata mu bwikashi. Ku ca kumwenako, mu calo cimo ica ku Asia, bakwata amashiwi yabili ayo babomfya kwi shiwi lya kuti “munyina,” limo lya kwitilako bashimucindikwa ne libiye lyakwitilako abantu untu fye. Mu filonganino kuli cilya calo, ni nomba line balekele ukwita baeluda ukubomfya ishiwi baleitilako  bashimucindikwa lintu abashala bambi mu cilonganino balebetila kwi shiwi babomfya ku bantu untu fye. Nangu cibe fyo, balikoseleshiwe ukuti lyonse balebomfya ishiwi betilako abantu untu fye pantu, ukulingana ne fyo Yesu aebele abakonshi bakwe atile “imwe muli ba bwananyina.” (Mateo 23:8) Nangu ca kuti mu fyalo fimo uku kulekana takumoneka sana, bonse tukabila ukuba abaibukila ukuti umuntunse alilemenena ku kucito muncishanya.—Yakobo 2:4.

17. (a) Mulandu nshi baeluda balingile ukubela abengapalamwa na bantu bambi? (b) Ni mu nshila nshi baeluda bengapashanishisha Yehova ilyo balebomba na ba mu cilonganino?

¹⁷ Ca cine, Paulo atukoselesha ukumona baeluda bamo nga abawamino “mucinshi ubuli,” lelo bacili ba bwananyina. (1 Timote 5:17) Nga ca kuti ‘tulapalamina no kupama ku cipuna ca bufumu ica kusenamina’ ica kwa Mulopwe wa Kubumbwa konse, bushe tatulingile ukupalamina kuli baeluda, abo na bo abafwile ukupashanya Yehova? (AbaHebere 4:16; Abena Efese 5:1) Icingafwa bakangalila ukwishiba nampo nga abantu balabapalama kumona imiku bambi besa kuli bene ukuti bapandweko amano nelyo imiku bambi besa kuli bene ku kubapeela imitubululo. Sambilileniko cimo ku fyo Yehova asansha bambi mu milimo alebomba. Alacindika bambi mu kubapeelako imilimo ya kubomba. Nangu ca kuti imitubululo imo iyo Nte umbi engalanda kuti yamoneka nge ishingabomba, baeluda balingile ukucindika ukwangwako uyo muntu alangile. Ibukisheni ifyo Yehova ayankwile ku fipusho fya kufwailisha ifya kwa Abrahamu na ku kalanda Habakuki alilile.

18. Ni shani baeluda bengapashanya Yehova mu kulungika abalekabila ukulungikwa?

¹⁸ Abena Kristu banensu bamo bakabila ukulungikwa. (Abena Galatia 6:1) Nalyo line, balicindama mu menso ya kwa Yehova, kabili bawamina ukucindikwa. Nte umo atile, “Nga ca kuti uulemfunda alincindika, cilanyangukila ukuya kuli wene.” Abantu abengi balankulako bwino ku kufundwa ilyo bacindikwa. Kuti pambi casendako inshita, lelo ukukutika kuli abo abasangilishiwa mu bubi kuti kwabalenga ukwangukilwa ukupokelela ukufunda ukuli konse ukwingakabilwa. Muleibukisha ifyo Yehova apelulushenye na bena Israele libili libili pa mulandu wa kubekatilwe nkumbu. (2 Imilandu 36:15; Tito 3:2) Nga ca kuti ukufunda kwapeelelwa mu cililishi na mu kulangulukilako kukafika pa mitima ya balekabila ukwafwiwa.—Amapinda 17:17; Abena Filipi 2:2, 3; 1 Petro 3:8.

19. Ni shani tulingile ukumona abantu abashasumina ifyo Abena Kristu basumina?

¹⁹ Umucinshi tulanga kuli bambi ufwile ukulangwa na kuli abo abali mu mutande wa kusanguka bamunyina ba ku mupashi ku ntanshi. Abantu ba musango yo pambi kuti bashiimunuka mu kupokelela ubukombe pali ino nshita, nalyo line tukabila ukubatekanishisha no kwishiba ukuti bakabila ukucindikwa apo na bo bantu. Yehova ‘tafwayo muntu ukonaika, lelo onse ukulola ku kulapila.’ (2 Petro 3:9) Bushe tatulingile ukupashanya ifyo Yehova amona abantu? Ukutontonkanya pa bantu bonse mu cinkumbawile kuti kwatwiswila inshila ya kubashimikilako nga ca kuti lyonse tuleesha ukuba abasuma kuli bene. Kwena, tusengauka ukubishanya kulya ukwingatuletelela lwa ku mupashi. (1 Abena Korinti 15:33) Nalyo line, tulalanga “inkumbu sha cifyalilwa,” ukukanasuula abantu abashasumina ifyo twasuminamo.—Imilimo 27:3.

20. Bushe ica kumwenako ca kwa Yehova na Yesu Kristu kuti catulenga ukucita nshi?

²⁰ Cine cine, Yehova na Yesu Kristu bamona umo umo uwa ifwe ukuti aliwamina ukucindikwa. Shi ifwe lyonse natuleibukisha ifyo balanga umucinshi no kuleka tubapashanye ukuba ifya kumwenako mu kucindikana. Kabili shi lyonse natuleibukisha amashiwi ya kwa Shikulu Yesu Kristu aya kuti: “Imwe muli ba bwananyina.”—Mateo 23:8.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Ni shani mulingile ukumona bakapepa banenu?

• Ni shani ica kumwenako ca kwa Yehova na Yesu cimulenga ukucindika bambi?

• Ni shani abalume na bafyashi bengacindika bambi?

• Ukumona Abena Kristu banabo ukuti ba bwananyina kulenga baeluda ukucita finshi?

[Amepusho]

 [Icikope pe bula 18]

Cindikeni abakashi benu ukubomfya amashiwi ya kutasha

[Icikope pe bula 18]

Cindikeni abana benu ukupitila mu kubakutika

[Icikope pe bula 18]

Cindikeni ababa mu cilonganino