Isubilo lya Kubuuka lya Maka

‘Nalufishe fyonse . . . pa kufwayo kwishiba [Yesu Kristu] na maka ya kubuuka kwakwe.’—ABENA FILIPI 3:8-10.

1, 2. (a) Ku numa uku, shimapepo umo alondolwele shani ukubuuka? (b) Ukubuuka kukacitika shani?

MU KUTENDEKA kwa ba 1890, abasabankanya ilyashi bashimike pa lyashi lyaibela ilyalandilwe na shimapepo mu Brooklyn, New York, ku U.S.A. Atile ukubuuka kukasanshamo ukulonganya no kupeela umweo na kabili ku mafupa yonse ne minofu iyapangile uyo mubili, nampo wapiile ku mulilo nelyo waonawilwe ku busanso, nampo waalilwe ku ciswango nelyo wasangwike umufundo. Uyo kashimikila atile bushiku bumo, umwela ukafiita ku mulandu wa minwe, amaboko, amakasa, amafupa, imishipa, ne nkanda ya mabilioni ya bantu abafwa. Ifi filundwa fikalafwaya ifilundwa fimbi ifya mubili umo wine. Lyene imyeo ikafuma ku muulu na ku helo no kwingila mu mibili ikabuushiwa.

² Ukubuuka ukupitila mu kwikatanya cipya cipya tonse fye utwali ku mubili wa ulya wine wafwile cintu cishabamo mano, kabili abantunse tabakwata umweo uushifwa. (Lukala Milandu 9:5, 10; Esekiele 18:4, NW) Yehova, Lesa uubuusha, takabila ukutantika cipya cipya tonse fye uto kale twapangile umubili wa muntu. Kuti apangila ababuushiwe imibili ipya. Yehova apeela Umwana wakwe Yesu Kristu, amaka ya kubuusha abafwa, mu kuba ne subilo lya mweo wa muyayaya. (Yohane 5:26) E co Yesu atile: “Ni ne kubuuka kabili umweo: uuntetekela, nangu afwa, akaba no mweo.” (Yohane 11:25, 26) Mwandi bulayo busansamusha! Bulatukosha ukushipikisha mu mesho no kushangila lintu twalolenkana ne mfwa pa kuba Inte sha kwa Yehova isha busumino.

3. Mulandu nshi Paulo alekabila ukusoselako isubilo lya kubuuka?

³ Ukubuuka takumfwana ne cisambilisho ca kuti abantunse bakwata umweo uushifwa—icisambilisho Plato, umuGriki uwasambilile amano  ya buntunse asuminemo. E co, cinshi cacitike lintu umutumwa Paulo ilyo ashimikile abaGriki balumbuka pa Areopagi mu Atena, alandile pali Yesu, na lintu atile Lesa alimwimishe ku bafwa? Ili lyashi litila: “Awe pa kuumfwo kwima ku bafwa, bamo bena balawela.” (Imilimo 17:29-34) Abengi abamwene Yesu Kristu uwabuushiwe bali bacili no mweo, kabili te mulandu no kupumiwa, baikalileko ubunte ukuti alibuushiwe ku bafwa. Lelo bakasambilisha ba bufi abalebishanya ne cilonganino mu Korinti bakeene isubilo lya kubuuka. E co Paulo asoseeleko ici cisambilisho ca Bwina Kristu na maka muli 1 Abena Korinti icipandwa 15. Ukusambilila mu kusakamana sana ifyo alesoselako ici cisambilisho, kushininkisha ukwabula ukutwishika ukuti isubilo lya kubuuka lya cine cine kabili lya maka.

Ubushinino bwa Maka Ubwa Kubuuka kwa kwa Yesu

4. Bushinino nshi ubwa bansangwapo ba kubuuka kwa kwa Yesu ubo Paulo apeele?

⁴ Moneni ifyo Paulo atendeke uku kusoselako ici cisambilisho. (1 Abena Korinti 15:1-11) Abena Korinti bakekatisha imbila nsuma ye pusukilo, kano nga batetekele icitetekeletetekele. Kristu afwilile imembu shesu, alishiikilwe, kabili alibuushiwe. Na kuba, Yesu wabuushiwe amoneke kuli Kefa (Petro), “e lyo ku be kumi na babili [12].” (Yohane 20:19-23) Abantu nalimo 500 balimumwene, napamo lintu akonkomeshe ukuti: ‘Kabiyeni, kalengeni abasambi.’ (Mateo 28:19, 20) Yakobo alimumwene, pamo fye nga fintu abatumwa bonse aba busumino bamumwene. (Imilimo 1:6-11) Mupepi na Damaseke, Yesu amoneke kuli Sauli “kwati untu afyalwa akapoopo”—kwati ali nabuushiwa kale ku bumi bwa ku mupashi. (Imilimo 9:1-9) Abena Korinti balisumine pa mulandu wa kuti Paulo alibashimikile, kabili balipokelele imbila nsuma.

5. Paulo apelulwile shani nga fintu calembwa pali 1 Abena Korinti 15:12-19?

⁵ Moneni ifyo Paulo apelulwile. (1 Abena Korinti 15:12-19) Apo bansangwapo bashimika ukuti Kristu alibuushiwe, casoswa shani ukuti takwaba kubuuka? Nga ca kuti Yesu taimine ku bafwa, ukushimikila kwesu ne citetekelo fya fye, kabili ninshi tuli ba bufi abashimika Lesa ubufi pa kusosa ukuti abuushishe Kristu. Abafwa nga tababuushiwa, ‘tucili mu membu shesu,’ ninshi nabafwa muli Kristu baliloba. E lyo, “nga mu bwikashi buno fwe bali muli Kristu twakwate cilolelo fye, awe tuli ba nkumbabulili ukucila abantu bonse.”

6. (a) Cinshi Paulo asosele mu kwikasha ukubuuka kwa kwa Yesu? (b) “Umulwani wa kupelelekesha” nani, kabili akafubalishiwa shani?

⁶ Paulo aikasha ukubuuka kwa kwa Yesu. (1 Abena Korinti 15:20-28) Nga fintu fye Kristu aba “cisabo ca ntanshi” ku balaala mu mfwa, bambi na bo bakabuushiwa. Kwati fintu imfwa yafumine ku kukanaumfwila kwa muntu Adamu, ukubuuka kubako ukupitila mu muntu—Yesu. Abakwe bali no kubuushiwa mu kubapo kwakwe. Kristu ‘afubalisha bumulopwe bonse no lupaka lonse na maka’ ifilwisha bumulopwe bwa kwa Lesa kabili ateka mu Bufumu ukufikila Yehova abika abalwani bonse pa nshi ya makasa yakwe. No “mulwani wa kupelelekesha”—imfwa iyo twapyana kuli Adamu—akafubalishiwa ukupitila mwi lambo lya kwa Yesu. Lyene Kristu akalubwilo Bufumu kuli Lesa wakwe kabili Wishi, akailamfishe ku “walamfiishe fyonse kuli wene, ukuti Lesa akabe fyonse muli fyonse.”

Ukubatishiwa pa Mulandu wa Bafwa?

7. Ni bani “babatishiwa pa mulandu wa bafwa,” kabili ici cipilibula nshi kuli bene?

⁷ Abakaana ukusumina mu kubuuka bepushiwa ukuti: “Ninshi bakacita shani ababatishiwa pa mulandu wa bafwa?” (1 Abena Korinti 15:29) Paulo taloseshe mu kuti aba mweo balingile ukubatishiwilwa abafwa, pantu abasambi ba kwa Yesu bafwile pa lwabo ukusambilila, ukusumina, no kubatishiwa. (Mateo 28:19, 20; Imilimo 2:41) Abena Kristu basubwa “babatishiwa pa mulandu wa bafwa” ukupitila mu kupita mu bumi butwala ku mfwa no kubuushiwa. Ulubatisho lwa musango yu lutendeka lintu umupashi wa kwa Lesa ubimbula isubilo lya ku muulu muli bene kabili lupwa lintu baima ku bafwa ku kuba no mweo uushifwa uwa ku mupashi mu muulu.—Abena Roma 6:3-5; 8:16, 17; 1 Abena Korinti 6:14.

8. Cinshi Abena Kristu bengashininkisha nangu Satana na babomfi bakwe babepaya?

 ⁸ Nga fintu amashiwi ya kwa Paulo yalangilila, isubilo lya kubuuka lilenga Abena Kristu ukuba mu busanso pe na lintu bafwaya ukubepaya pa kubomba umulimo wa kushimikila pa Bufumu. (1 Abena Korinti 15:30, 31) Balishiba ifyo Yehova kuti ababuusha nga asuminisha Satana na babomfi bakwe ukubepaya. Ni Lesa fye e wingonaula umweo wabo, nelyo ubumi, mu Gehena, ico cimininako ubonaushi bwa ciyayaya.—Luka 12:5.

Umulandu wa Kubela Abalola

9. Nga ca kuti isubilo lya kubuuka lili no kutukosha mu bumi, cinshi tufwile ukusengauka?

⁹ Isubilo lya kubuuka lyakoseshe Paulo. Ilyo ali mu Efese, abalwani bakwe napamo bamupoosele mu cibansa ukuti alwe ne fiswango. (1 Abena Korinti 15:32) Nga ca kuti ico calicitike, alipusushiwe, nga fintu fye Daniele apusushiwe ku nkalamo. (Daniele 6:16-22; AbaHebere 11:32, 33) Apo asubile mu kubuuka, Paulo talemona ifintu abaYuda abasangu aba mu nshiku sha kwa Esaya balefimona. Aba basangu baleti: “Natulye no kunwa, pantu mailo tukafwa.” (Esaya 22:13) Nga ca kuti isubilo lya kubuuka lili no kutukosha mu bumi nga fintu lyakoseshe Paulo, tufwile ukutaluka ku bakwata umusango yu uwabipa. Paulo asokele ukuti: “Mwilufiwa: ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Kwena, ici cishinte cibomba ku fyalekanalekana mu bumi.

10. Cinshi cingalenga isubilo lyesu mu kubuuka litwalilile?

¹⁰ Ku baletwishika ukubuuka, Paulo atile: “Shilimukeni no kulungama, mwibembuka; pantu bamo pali imwe tabaishiba Lesa: ndesose ci ku kumulenge nsoni.” (1 Abena Korinti 15:34) Muli iyi “nshita ya ku mpela,” tulekabila ukubomba ukumfwana no kwishiba kwalungika ukwa kwa Lesa na Kristu. (Daniele 12:4; Yohane 17:3) Ici cikalenga isubilo lyesu ilya mu kubuuka litwalilile.

Kubuushiwa na Mubili Nshi?

11. Paulo alangilile shani ukubuuka kwa Bena Kristu basubwa?

¹¹ Paulo nomba ayaswike ifipusho fimo. (1 Abena Korinti 15:35-41) Napamo pa kufwaya bamo ukutwishika isubilo lya kubuuka, umo kuti aipusha ukuti: “Bushe abafwa babuushiwa shani? Beshila mu mubili wa musango nshi?” Nga fintu Paulo alangilile, ulubuto lwatandwa mu mushili lulafwa ilyo luletendeka ukumena. Mu nshila imo ine, umuntu uufyalwa ku mupashi afwile ukufwa. Nga fintu fye icintu cimena ku lubuto ngo mubili upya, e fyo no mubili ubuushiwa uwa Mwina Kristu wasubwa upusana no mubili wa buntunse. Nangu ca kuti akwata umusango wa bumi umo wine untu akwete ilyo ashilafwa, abuushiwa icibumbwa cipya no mubili wa ku mupashi uwingekala ku muulu. Te ca kutwishika ukuti abakabuushiwa pe sonde bakabuushiwa mu mibili ya buntunse.

12. Amashiwi ya kuti “imibili ya mu muulu” ne “mibili ya pano nse” yalola mwi?

¹² Nga fintu Paulo asosele, umubili wa buntunse walipusana no wa finama. Nangu fye mubili wa nama ulapusana ku musango umo na umo. (Ukutendeka 1:20-25) “Imibili ya mu muulu” iya fibumbwa fya ku mupashi yalipusana mu bukata ku “mibili ya pano nse” iya munofu. Mwaliba no bupusano mu bukata bwa kasuba, umweshi, ne ntanda. Lelo abasubwa ababuushiwa bakwata ubukata bwacilapo nga nshi.

13. Ukulingana na 1 Abena Korinti 15:42-44 cinshi cibyalwa kabili cinshi cima?

¹³ Pa numa ya kulanda pa bupusano, Paulo alundilepo ukuti: “Ifyo fine no kwima kwa bafwa.” (1 Abena Korinti 15:42-44) Atile: “Cibyalwa mu kubola, cibuushiwa mu kukanabola.” Pano Paulo pambi kuti alelosha ku basubwa nge bumba. Pa mfwa, ili bumba libyalwa mu kubola, libuushiwa mu kukanabola, ukwabula ulubembu. Nangu lyalisuulwa ku calo, libuushiwa ku bumi bwa ku muulu no kumonekela pamo na Kristu mu bukata. (Imilimo 5:41; Abena Kolose 3:4) Pa mfwa libyalwa “umubili wa cifyalilwa” no kubuushiwa “umubili wa bumupashi.” Apo ici cilacitika ku Bena Kristu bafyalwa ku mupashi, kuti twashininkisha ukuti bambi kuti babuushiwa ku bumi pe sonde.

14. Paulo acilenye shani Kristu na Adamu?

¹⁴ Paulo nomba acilanya Kristu na Adamu. (1 Abena Korinti 15:45-49) Adamu, umuntu wa kubalilapo, “aishilebo mutima wa mweo.” (Ukutendeka  2:7) “Adamu wa kupelelekesha”—Yesu—“aishilebo Mupashi uupeelo mweo.” Apeele umweo wakwe ilambo lya cilubula, intanshi apeelele abakonshi bakwe abasubwa. (Marko 10:45) Mu buntunse, ‘bakwata icipasho ca wa mushili,’ lelo ilyo babuushiwa baba nga Adamu wa kupelelekesha. Kwena, ilambo lya kwa Yesu likanonsha abantunse bonse abacumfwila, ukusanshako abakabuushiwa pe sonde.—1 Yohane 2:1, 2.

15. Mulandu nshi Abena Kristu basubwa bashibuushiwilwa mu munofu, kabili babuushiwa shani mu kubapo kwa kwa Yesu?

¹⁵ Lintu Abena Kristu basubwa bafwa, tababuushiwa mu mubili wa munofu. (1 Abena Korinti 15:50-53) Umubili ubola uwa munofu no mulopa te kuti fipyane ukukanabola no Bufumu bwa ku muulu. Abasubwa bamo tabali na kulaala inshita iitali mu mfwa. Pa kupwisha umulimo wabo uwa pe sonde mu busumino mu nshita ya kubapo kwa kwa Yesu, baali no ‘kwaluka, mu kashita akanininini, mu kukapakapa kwa linso.’ Bali no kubuushiwa ilyo line ukuya ku bumi bwa ku mupashi mu kukanabola no bukata. Kuli pele pele, “nabwinga” wa kwa Kristu uwa ku muulu akafika pa mpendwa ya 144,000.—Ukusokolola 14:1; 19:7-9; 21:9; 1 Abena Tesalonika 4:15-17.

Ukucimfya Imfwa!

16. Ukulingana na Paulo na bakasesema ba mu kubangilila, cinshi cikacitika ku mfwa yapyanwa ukufuma kuli Adamu umubembu?

¹⁶ Paulo abilikishe mu kucimfya ati imfwa ikaminwa ukuminwa kwa pe. (1 Abena Korinti 15:54-57) Lintu icibola kabili icifwa cafwala ukukanabola na bumunshifwa, aya mashiwi yakafishiwapo aya kuti: “Imfwa naiminwa ku kucimfya.” “We Mfwa we, kuli kwi ukucimfya kobe? We Mfwa we, luli kwi ulubola lobe?” (Esaya 25:8; Hosea 13:14) Ulubola lwa mfwa lubembu, na maka ya lubembu yali Malango, ayalepingwila ababembu ukufwa. Lelo pa mulandu we lambo lya kwa Yesu no kubuushiwa, imfwa twapyana kuli Adamu umubembu tayakatwalilile ukucimfya.—Abena Roma 5:12; 6:23.

17. Amashiwi ya pali 1 Abena Korinti 15:58 yabomba shani lelo?

¹⁷ Paulo atile: “E ico, mwe bamunyinane abatemwikwa, beni abashangila, abashitelententa; ukupikintika pe mu mulimo wa kwa Shikulu, pa kwishibo kuti ukucucutika kwenu te kwa fye muli Shikulu.” (1 Abena Korinti 15:58) Ayo mashiwi yakuma abashalapo abasubwa aba lelo ne “mpaanga shimbi” isha kwa Yesu nangu bafwa muli shino nshiku sha kulekelesha. (Yohane 10:16) Ukucucutika kwabo pa kuba bakabilisha ba Bufumu te kwa fye, pantu ukubuuka kulabalolela. Lyene, pamo nga ababomfi ba kwa Yehova, natube abapamfiwa mu mulimo wa kwa Shikulu ilyo tulelolela ubushiku lintu mu kusekelela tukabilikisha atuti: “We Mfwa we, kuli kwi ukucimfya kobe?”

Isubilo lya Kubuuka Lyafishiwapo!

18. Lyakosele shani isubilo lya kwa Paulo mu kubuuka ?

¹⁸ Amashiwi ya kwa Paulo ayalembwa muli 1 Abena Korinti icipandwa 15 yashininkisha ukuti isubilo lya kubuuka lyali na maka mu bumi bwakwe. Alishininkishe umupwilapo ukuti Yesu alibuushiwe ku bafwa no kuti bambi na bo bali no kulubulwa ukufuma ku nshishi. Bushe mwalishininwa apakalamba muli uyo musango? Paulo alemona bukaitemwe ngo “busali” no ‘kulufya fyonse’ pa kuti ‘eshibe Kristu na maka ya kubuuka.’ Umutumwa Paulo aliitemenwe ukufwa imfwa yapala iya kwa Kristu mu kusubila ukupokelela “ukubuuka kwa ku bafwa [ukwa mu kubangilila, NW].” Uku kubuuka ukwitwa na  kabili “ukubuuka kwa ntanshi,” eko abakonshi basubwa aba kwa Yesu ba 144,000 babuushiwako. Babuushiwa ku bumi bwa ku mupashi mu muulu, ilyo “abafwa abashelepo” bakabuushiwilwa pe sonde.—Abena Filipi 3:8-11; Ukusokolola 7:4; 20:5, 6.

19, 20. (a) Bantu nshi abalembwa mu Baibolo abakabuushiwilwa pe sonde? (b) Ni bani mufwaisha ukwisamona mu kubuuka?

¹⁹ Isubilo lya kubuuka lyaba cintu ca bukata icicitikila abasubwa ababa aba busumino ukufikila imfwa. (Abena Roma 8:18; 1 Abena Tesalonika 4:15-18; Ukusokolola 2:10) Abakapusuka “ubucushi bukalamba” bakamona isubilo lya kubuuka lyafishiwapo pe sonde ilyo ‘bemba akalekamo abafwa abalimo, ne mfwa na ku mbo fikalekamo abafwa abali muli fyene.’ (Ukusokolola 7:9, 13, 14; 20:13) Pa bakabuushiwa ku bumi pe sonde pakaba Yobo, uwafwililwe abana baume 7 na bana banakashi batatu. Elenganyeni ifyo akasekelela ilyo akalabapokelela—kabili fintu bakaba ne nsansa ukwishiba ukuti nabakwata indume na shimbi 7 ne nkashi ishayemba na shimbi shitatu!—Yobo 1:1, 2, 18, 19; 42:12-15.

²⁰ Fintu cikawama ilyo Abrahamu na Sara, Isaki na Rebeka—na bambi abengi, ukusanshako na “bakasesema bonse” bakabuushiwa ukuba abomi pe sonde! (Luka 13:28) Umo pali abo bakasesema ali ni Daniele, uwalailwe ukubuushiwa ilyo Mesia akulateka. Pa myaka nalimo 2,500, Daniele alatusha mu nshishi, lelo ku maka ya kubuuka, nomba line ali “no kwima ku kuya ku cakupendwilwa” pamo nga umo uwa muli “[bacilolo, NW] mu calo conse.” (Daniele 12:13; Amalumbo 45:16) Fintu cikaba ica kucincimusha ukupokelela aba busumino aba ku kale pamo na bashinwe, banyinenwe, umwana wenu umwaume, umwana wenu umwanakashi, nelyo abatemwikwa benu bambi abasendelwe ku mulwani imfwa!

21. Mulandu nshi tushilingile ukushingashingila mu kubombela bambi ifisuma?

²¹ Ifibusa fyesu fimo na batemwikwa pambi balibombela Lesa pa myaka iingi kabili nabakula. Ubukalamba kuti bwalenga cabakosela ukupita mu mafya ya mu bumi. Fintu caba kutemwa ukubafwilisha muli conse lino line! Lyene tatwakalile ubulanda pa kukanabomba ku batemwikwa besu ifyo tufwile ukubomba nga ca kuti imfwa yabasenda. (Lukala Milandu 9:11; 12:1-7; 1 Timote 5:3, 8) Kuti twashininkisha ukuti Yehova takalabe ifisuma tucitila bambi, te mulandu ne myaka yabo ne mibele balimo. Paulo alembele ukuti: “Lyonse ilyo twaba ne nshita, tubombe icisuma kuli bonse, no kucishamo ku ba bwananyina bwa mu citetekelo.”—Abena Galatia 6:10; AbaHebere 6:10.

22. Cinshi tulingile ukupampamina ukucita mpaka ukufishiwapo kwe subilo lya kubuuka?

²² Yehova ni “Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse.” (2 Abena Korinti 1:3, 4) Icebo cakwe cilatusansamusha no kutwafwa ukusansamusha bambi ku maka ye subilo lya kubuuka. Ukufikila twamonako ukufishiwapo kwa ilyo isubilo ukupitila mu kubuuka kwa bafwa pe sonde, natube nga Paulo, uwatetekele mu kubuuka. Na kucilisha, natupashanye Yesu, uyo isubilo akwete mu maka ya kwa Lesa aya kumubuusha lyafishiwepo. Ababa mu nshishi nomba line bali no kumfwa ishiwi lya kwa Kristu no kufumamo. Shi ici nacituletele icisansamushi no buseko. Na pali fyonse, natuletasha Yehova, uwalenga ukuti imfwa icimfiwe ukupitila muli Shikulwifwe Yesu Kristu!

Kuti Mwayasuka Shani?

• Bushinino nshi ubwa kwa nsangwapo uwa kubuuka kwa kwa Yesu buntu Paulo apeele?

• “Umulwani wa kupelelekesha” na kabili akafubalishiwa shani?

• Pa lwa Bena Kristu basubwa, cinshi cibyalwa kabili cinshi cima?

• Bantu nshi abalembwa mu Baibolo mwingatemwa ukumona lintu babuushiwa pe sonde?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 16]

Umutumwa Paulo asoseleko isubilo lya kubuuka na maka

[Ifikope pe bula 20]

Ukubuuka kwa kwa Yobo, ulupwa lwakwe, na bambi abengi kukaleta ubuseko ubukalamba!