Ukucindika Abaletungulula Mulandu Nshi Kwacindamina?

NANI ashitasha pa maka yakwata bakapokola aya kwikata bampulamafunde abatwibila nelyo abatiinya ulupwa lwesu? Kabili bushe tatutasha pa maka yakwata ifilye fya milandu aya kukanda bampulamafunde ku kuleka abekashi bacingililwe?

Nalimo kuti twaibukisha imilimo na imbi pamo nga imilimo yafwilisha icintubwingi, pamo nga ukuwamye misebo, ubusaka, na masomo—ilingi line ababomba iyi milimo balipilwa indalama shifuma mu misonko iyo ubuteko busonkesha. Abena Kristu ba cine baba e batanshi ukwishiba ukuti calicindama ukucindika abalashikwa ukutungulula. Lelo bushe uyo mucinshi ulingile ukupela pi? Kabili ni muli finshi umo tulingile ukucindika abaletungulula.

Intungulushi mu Bwikashi

Baibolo ifunda abantu bonse, abasumina na bashasumina, ukucindika bakateka, abacitila abekashi ifisuma. Umutumwa wa Bwina Kristu Paulo alembeele abasumina banankwe mu Roma pa lwa ici, kabili kuti catuwamina nga twabebeta ifyo alandile, nga fintu fyalembwa pa Abena Roma 13:1-7.

Paulo aleikala mu Roma, kabili Roma e yakwatishe amaka mu calo conse pali ilya nshita. Kalata wa kwa Paulo, uo alembele mupepi no mwaka wa 56 C.E., akoseleshe Abena Kristu ukuba abekashi ba kumwenako. Alembele ukutila: “Umuntu onse anakile bakateka abacilamo, pantu takuli bukateka ubushafuma kuli Lesa; lelo bakateka abalipo batekwapo kuli Lesa.”

Pano Paulo alondolola ukuti te kuti kube bukateka bwa buntunse nga ca kuti Lesa tabusuminishe. E co kanshi bakateka abacilamo bakwata icifulo calinga mu mifwaile ya kwa Lesa. E ico “uulekaanya bakateka, ninshi akaanya icatekwapo kuli Lesa.”

Nangu line abekashi bacite cisuma kuti batashiwa kuli bakateka abacilamo, aba bene bakateka balipeelwa na maka ya kukanda bancitatubi. E mulandu wine bancitatubi balingile ukutiinina bakateka bapeelwa insambu sha ‘kukalipila,’ pantu babomba iyo milimo nga “kapyunga wa kwa Lesa.”

 Paulo asondwelela ukupelulula kwakwe ati: “E ico muli no kunakila, te pa mulandu wa bukali bweka iyo, lelo na pa mulandu wa kampingu; pantu e co mulekela no mutuulo, pantu bena ni bakapyunga wa kwa Lesa abakoselela kuli ici cine.”

Bakateka bacilamo balikwata amaka ya kubomfya indalama sha misonko, te muntu uwalelipila imisonko iyo. Pamo ngo mwikashi wa bucishinka, Umwina Kristu alabakilila kampingu wakwe umusuma. Alishiba ukuti ukunakila bakateka abacilamo no kulipila misonko yalinga, kulawamyako imikalile ya bekashi mu ncende ekala kabili kulalenga aleikala umwabela amafunde ya bulesa.

Ulupwa no Butungulushi

Ni shani pa lwa butungulushi bwa mu lupwa? Ilyo kafyalwa, akanya nga kalefwaya fimo, ilingi line kalalila atemwa ukupyeta. Lelo umufyashi wa mano kuti aishiba ico akanya kalefwaya kabili te kuti aleke icifukushi cimupumfyanye. Abana bamo, ilyo baleya balekula, balatekeleshiwa kabili balabaleka balekonka ifyo abene balefwaya. Pa mulandu wa kukanabelesha, abacaice kuti baipoosa muli bumpulamafunde nelyo muli buncitatubi bumo, ifyonaula ulupwa no bwikashi bonse, nga fintu fye na bakateka bacikaya abengi baishiba.

Rosalind Miles, uwalembele icitabo ca Children We Deserve, atila: “Abafyashi tabatendeka bwangu ukusalapula abana. Inshita yalinga ukutendeka ni lilya line umwana afyalwa.” Nga ca kutila pa kwamba abafyashi balelanda mwi shiwi lya cikuuku, ilya butungulushi bwa kutemwa kabili bali no mute mu mibombele yabo, ukwabula ukupoose nshita abana bakasambilila ukumfwila ubo butungulushi no kusalapula kwabo ukwa kutemwa.

Baibolo yakwata ifyebo ifingi ifilanda pa butungulushi bwa mu lupwa. Mwi buuku lya Amapinda, umwaume wa mano Solomone akomaile sana pa kwikatana kwa bafyashi abatiina Lesa ilyo bali pamo na bana babo, atile: “We mwana wandi umwaume, umfwo kusalapula kwa kwa wiso, kabili wileka malango ya kwa noko.” (Amapinda 1:8) Abana nga bamona ifyo abafyashi batwalilila ukubombela pamo, baleshiba ifyo abafyashi babo balefwaya kuli bene. Abana kuti baesha ukulenga abafyashi ukupusana pa kuti balecita ifyo balefwaya, lelo ubutungulushi bwa bafyashi abalebombela pamo bulacingilila abacaice.

Baibolo ilondolola ukuti umulume alikwata umulimo wakatama uwa kusakamana abana bakwe no mukashi lwa ku mupashi. Uyu mulimo walondololwa nga bumutwe. Bushe ubu bumutwe bulingile ukubomfiwa shani? Paulo atile filya fine Kristu aba Mutwe wa cilonganino e fintu no mwaume aba mutwe wa mukashi wakwe. Paulo lyene alundilepo ukutila: “Mwe balume, temweni abakashi benu, ifyo na Kristu atemenwe ulukuta [nabwinga wakwe uwa ku mupashi] no kuipeela pa mulandu wa luko.” (Abena Efese 5:25) Umwaume nga apashanya ica kumwenako ca kwa Yesu no kubomfya bumutwe mu nshila ya kutemwa, umukashi wakwe akaba na “katiina” kuli wene. (Abena Efese 5:33) Abana ba muli iyo ng’anda bali no kumona ukucindama kwa butungulushi bwapeelwa na Lesa kabili bakakoseleshiwa ukumfwila bwene.—Abena Efese 6:1-3.

Ni shani fintu abafyashi abashimbe, na ba mukamfwilwa, bengalaumfwila abaletungulula? Abafyashi baume nelyo abanakashi, kuti balomba ubutungulushi kuli Yehova Lesa na Yesu Kristu mu kulungatika. Lyonse Yesu alelanda na maka—aya kwa Wishi na ya mu Malembo yapuutwamo.—Mateo 4:1-10; 7:29; Yohane 5:19, 30; 8:28.

 Baibolo ipayanya ifishinte fyakatama ifishaifulila ifilanda pa mafya ya bana. Ukusapika ifi fishinte no kufibela, umufyashi akapayanya ukufunda kwabamo kutemwa kabili ukwakwafwilisha bana. (Ukutendeka 6:22; Amapinda 13:20; Mateo 6:33; 1 Abena Korinti 15:33; Abena Filipi 4:8, 9) Kabili abafyashi kuti babomfya ifyebo fyashimpwa pali Baibolo ifyalembelwa maka maka ku kubafwa mu kukansha abana babo ukuti bengamona ubusuma bwa kumfwila ubutungulushi bwa Malembo. *

Icilonganino ca Bwina Kristu no Butungulushi

“Uyu e Mwana wandi, uwatemwikwa, uo mbekelwamo; muumfweni.” (Mateo 17:5) Aya mashiwi, ayo Yehova Lesa umwine alandile, yasuminisha Yesu ukuba uulanda no butungulushi bwa bulesa. Ifyo alandile fyalembwa mu Malandwe yane ayo twingabelenga ukwabulo bwafya.

Ilyo ashilanina ku muulu, Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Kuli ine kwapeelwa amaka yonse mu muulu na pano isonde.” (Mateo 28:18) Apo Yesu e Mutwe wa cilonganino, ilyo ali pe sonde alyangilwe sana ku myendele ya basambi bakwe abasubwa, kabili ukutula palya umupashi wa mushilo wapongolwelwe pa Pentekoste mu 33 C.E., abomfya aba bene ukusambilisha icine, baba e “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47; Imilimo 2:1-36) Acita shani pa kuti engapwishishisha ifi fyonse no kukosha icilonganino ca Bwina Kristu? “Alininine aile mu muulu . . . , apeele ne fya bupe ku bantu.” (Abena Efese 4:8) Ifi “fya bupe ku bantu” ni baeluda ba Bwina Kristu, abasontwa no mupashi wa mushilo kabili abapeelwa ubutungulushi bwa kusakamana ukukabila kwa ku mupashi ukwa basumina banabo.—Imilimo 20:28.

E co Paulo afundile ukuti: “Ibukisheni intungulushi shenu, ishalandile kuli imwe icebo ca kwa Lesa; tontonkanyeni umwaile imibele yabo, no kupashanye citetekelo cabo.” Apo aba baume ba busumino bakonka sana intampulo sha kwa Yesu, ca mano nga nshi ukupashanya icitetekelo cabo. Lyene Paulo alundilepo ati: “Beni aba cumfwila ku balemutungulula, no kubanakila; [“ukulacindika lyonse ubutungulushi bakwata pali imwe,” The Amplified Bible] pantu bene balinde myeo yenu, nga abantu abakaba no kulubulula. Lekeni bacite ico no kusekelela, te mu bulanda iyo; pantu nga cabe fi, ninshi te ca kumwafwa cintu.”—AbaHebere 13:7, 17.

Cinshi cicitika nga ca kuti ifunde lya musango yo lyasuulwa? Bamo mu cilonganino ca kubalilapo ica Bwina Kristu e fintu bacitile kabili basangwike abasangu. Humenai na Filete bashimikwa ukuba abaume bawishishe citetekelo ca bamo kabili ukubwabwata kwabo ukwabipa ‘kwatwele abantu mu kukanapepa.’ Pa fya kubwabwata fyabo pali na mashiwi yaleti ukubuuka kwa bafwa kwapita kale, nampo nga kwa ku mupashi nelyo kwa mu mampalanya, e co takwali no kuba ukubuushiwa na kumbi ku ntanshi mu Bufumu bwa kwa Lesa.—2 Timote 2:16-18.

Ubutungulushi bwasontelwe bwalipuswishe abantu. Baeluda ba Bwina Kristu bali na maka ya kukaanya ifya kubwabwata fya musango yo pantu bali beminishi ba kwa Yesu Kristu, babomfeshe  ubutungulushi bwa mu Malembo. (2 Timote 3:16, 17) E fyo caba na lelo line mu cilonganino ca Bwina Kristu, icaba “ulupanda kabili ishintililo ifya Cine.” (1 Timote 3:15) Te kwesho kusuminisha ifisambilisho fya bufi ukonaula “cipasho ca fyebo fituntulu,” ifyasungilwa ifwe nge cisuma caseekeshiwe mu Baibolo.—2 Timote 1:13, 14.

Nelyo ca kutila ukucindika abaletungulula kulepwa lubilo lubilo pano calo, nga Abena Kristu twalishiba ukuti ubutungulushi busuma mu bwikashi, mu lupwa, na mu cilonganino ca Bwina Kristu bwabelako ku kutuletela ubusuma. Ukucindika abaletungulula kwalicindama pa kuti twingaba abatuntulu lwa ku mubili, mu nkuntu, na lwa ku mupashi. Ukunakila no kucindika ubutungulushi Lesa apeela, kukatulenga ukuba abacingililwa ku butungulushi bwapulamo—e kutila Yehova Lesa na Yesu Kristu—icikatuletela ubusuma bubelelela.—Amalumbo 119:165; AbaHebere 12:9.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 5]

Baibolo yakwata ifyebo ifingi ifilanda pa butungulushi bwa mu lupwa

[Icikope pe bula 6]

Abafyashi abashimbe kuti balomba ubutungulushi bwa kwa Yehova Lesa na Yesu Kristu mu kulungatika

[Ifikope pe bula 7]

Abena Kristu balishiba ukuti ubutungulushi busuma mu lupwa, mu cilonganino ca Bwina Kristu, na mu bwikashi bwabelako ku kubaletela ubusuma

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 4]

Ukukopwa na Josh Mathes, Collection of the Supreme Court of the United States