Ukuituumika Kutwala ku Kusaalulwa

“Kwaiso kutuumika, e lyo no kusaalulwa kwaisa, lelo ku bafuuka kwaba amano.”—AMAPINDA 11:2, NW.

1, 2. Ukuituumika cinshi, kabili ni mu nshila nshi kwaletelela abantu?

UMWINA Lebi wa lunkumbwa atungulula abantu ku kupondokela bakangalila Yehova asonta. Umwana wa mfumu uufwaya ukulumbuka ateyanya ipange lya bucenjeshi ku kupoka ubufumu bwa kwa wishi. Imfumu ishatekanya yasuula amafunde yaumfwika aya kwa kasesema wa kwa Lesa. Aba bena Israele batatu nabapalana: ukuituumika.

² Ukuituumika kufuma mu mutima kabili kwaba cintu cabipa kuli bonse. (Amalumbo 19:13) Umuntu uuituumika alapama ukucita ifintu ashipeelwe nsambu. Ilingi, ici cilaletelela. Na kuba, amatutumuko yaliletelela ishamfumu no kuwisha amabufumu. (Yeremia 50:29, 31, 32; Daniele 5:20) Yalibeleleka na babomfi ba kwa Yehova bamo no kubatwala ku bonaushi.

3. Kuti twasambilila shani pa bubi bwaba mu kuituumika?

³ E mulandu wine Baibolo isosela ukuti: “Kwaiso kutuumika, e lyo no kusaalulwa kwaisa, lelo ku bafuuka kwaba amano.” (Amapinda 11:2) Baibolo itupeela ifya kumwenako ifishininkisha ukuti ili pinda lya cine. Ukubebeta fimo pali ifi fya kumwenako kwalatwafwa ukumona ububi bwaba mu kucita ifyo tushapeelwa  nsambu. E co, natumone ifyo ulunkumbwa, ukufwaya ukulumbuka, no kukaanatekanya fyalengele abaume batatu tulumbwile pa kutendeka ukuituumika, ico calengele no kuti basaalulwe.

Kora—Cipondoka wa Lunkumbwa

4. (a) Kora ali ni ani, kabili finshi fyacitike ifyaishibikwa sana ifyo alimo ukwabula no kutwishika? (b) Ku ntanshi, cintu nshi icaishibikwa sana ico Kora asongelekenye?

⁴ Kora ali mwina Lebi uwa mu bana ba kwa Kohati, kabili ali mufyala wa kwa Mose na Aarone. Cimoneke fyo ali uwa bucishinka kuli Yehova pa myaka iingi. Kora alikwete ishuko lya kuba pa balubwilwe mu cipesha mano pali Bemba Wakashika, kabili afwile ali pa bakonkele ubupingushi bwa kwa Yehova ku bena Israele bapepele umutepa wa ng’ombe pa Lupili lwa Sinai. (Ukufuma 32:26) Lelo, kuli pele pele, Kora aishileba cumyalutwe mu kwimina Mose na Aarone uko kwalimo aba mu mukowa wa kwa Rubene, Datani, Abiramu, na One, pamo na bakankaala ba lukuta aba mu Israele 250. * Basosele kuli Mose na Aarone ukuti: “Nacipwa kuli imwe! pantu ulukuta lonse lwa mushilo, bonse bene, na mu kati kabo muli Yehova: nga kanshi cinshi ico muisansabikila pa lukuta lwa kwa Yehova?”—Impendwa 16:1-3.

5, 6. (a) Mulandu nshi Kora apondokele Mose na Aarone? (b) Mulandu nshi cingasoselwa ukuti Kora afwile takatamike icifulo akwete mu mitantikile ya kwa Lesa?

⁵ Pa numa ya myaka ya busumino, mulandu nshi Kora apondokeele? Ukwabula no kutwishika Mose tali intungulushi ya Israele iya lucu, pantu ali “uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impendwa 12:3) Lelo, cimoneka kwati Kora alekumbwa Mose na Aarone kabili tatemenwe ifyo balumbwike, kabili ici camulengele ukusosa—mu kuluba—ukuti baibikile fye pa fifulo fya kwangalila ulukuta no kuti cimbi icabalengele ukucite co cali ni bukaitemwe.—Amalumbo 106:16.

⁶ Ubwafya bumo Kora akwete bufwile bwali bwa kuti takatamike amashuko yakwe mu mitantikile ya kwa Lesa. Ca cine ukuti abena Lebi ba mu bana ba kwa Kohati tabali bashimapepo, lelo bali bakasambilisha ba Malango ya kwa Lesa. E balesenda ne fipe fya mwi hema lintu  ifi fyalekabila ukukuushiwa. Uyo tawali mulimo ushacindama, pantu abaleikata ifipe fyashila bali bantu ba busaka mu mipepele na mu mibele. (Esaya 52:11) E co, lintu Mose alolenkene na Kora, cali kwati alemwipusha ukuti, Bushe umona umulimo obe ngo ushacindama ica kuti ulefwaya na bushimapepo? (Impendwa 16:9, 10) Kora alifililwe ukwiluka ukuti icacilapo kucindama kubombela Yehova mu busumino umwabela imitantikile yakwe—te kukwata icifulo icaibela.—Amalumbo 84:10.

7. (a) Mose abombele shani na Kora na baume bakwe? (b) Bucipondoka bwa kwa Kora bwamuletelele shani ico calengele ukuti bupwe no kupwa?

⁷ Mose aebele Kora na bantu bakwe ukulongana ubushiku bwakonkelepo ulucelo pe hema lya kulaishanya ninshi nabasenda ififutumwino ne fye fungo. Kora na bantu bakwe tabakwete insambu sha kuninika ifye fungo, apo tabali ni bashimapepo. Nga baisa ne fifutumwino ne fye fungo, ici cali no kulangilila bwino ukuti aba baume bacili balemona ukuti balikwete insambu sha kuba bashimapepo—nangu line babebetele uyu mulandu bushiku bonse. Lintu baile ulucelo lwakonkelepo, Yehova alilungike mu kulanga ubukali bwakwe. Ku bena Rubene, “icalo cayasamwine akanwa ka ciko no kubamina.” Abashele, pamo na Kora, bapiile ku mulilo wafumine kuli Lesa. (Amalango 11:6; Impendwa 16:16-35; 26:10) Ukuituumika kwa kwa Kora kwalengele asaalulwe umupwilapo—ukukanapokelelwa kuli Lesa!

Cincintileni “Akalumwa”

8. “Akalumwa” kuti kamonekela shani mu Bena Kristu?

⁸ Ilyashi lya kwa Kora lyaba cintu ca kutusoka. Apo “akalumwa” kaba mu bantunse bashapwililika, kuti kamonekela na mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Yakobo 4:5, NW) Ku ca kumwenako, kuti limbi twalipoosa sana amano ku fifulo abantu bakwata. Nga Kora, kuti twakumbwa ababomba imilimo tufwaya. Nelyo limbi kuti twaba ngo Mwina Kristu wa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo uwaleitwa Diotrefe. Alelengulula sana ubwangalishi bwa batumwa, cimoneke fyo ni pa mulandu wa kuti alefwaya ena e o aleangalila. Na kuba, Yohane alembele ukuti Diotrefe ‘atemwo kubo wa ntanshi.’—3 Yohane 9.

9. (a) Mimwene nshi ku milimo ya cilonganino tulingile ukutaluka? (b) Mimwene nshi iisuma tulingile ukukwata pa lwa cifulo cesu mu mitantikile ya kwa Lesa?

⁹ Kwena, tacabipa ngo mwaume wa Bwina Kristu aletinamina imilimo ya mu cilonganino. Paulo akoseleshe ne ca musango yu. (1 Timote 3:1) Lelo, tatulingile ukumona amashuko ya mulimo nge cilambu ca mibele twakwata, kwati pa kulabomba iyo milimo, ninshi twasumbulwa. Ibukisheni ukuti Yesu atile: “Uwa muli imwe uufwayo kubo mukalamba, abe kapyunga wenu, no wa muli imwe uufwayo kubo wa ntanshi abe umusha wenu.” (Mateo 20:26, 27) Nga fintu twamona, kuti caba icalubana ukukumbwa abakwata imilimo ikalamba, kwati nalimo Lesa atupimina pa “cifulo” twakwata mu kuteyanya kwakwe. Yesu atile: “Imwe muli ba bwananyina.” (Mateo 23:8) Cine cine, nampo nga umo ni kasabankanya nelyo painiya, e lyo abatishiwa nelyo muntu wa bumpomfu pa nshita iitali—bonse ababombela Yehova no mweo onse balikwata icifulo cacindama mu mitantikile yakwe. (Luka 10:27; 12:6, 7; Abena Galatia 3:28; AbaHebere 6:10) Lipaalo icine cine ukubombela pamo ne minshipendwa ya baletukuta ukubomfya ukufunda kwa Baibolo ukwa kuti: “Ikakeni mu musana aka kufwala ka bupete ku kupyungilana.”—1 Petro 5:5.

Abishalomu—Uwalefwaya Ukulumbuka Ukupitila mu Kuliila Bambi pa Mutwe

10. Abishalomu ali ni ani, kabili aeseshe shani ukongola abaleisa ku bupingushi ku mfumu?

¹⁰ Imikalile ya mwana mwaume uwa citatu uwa Mfumu Davidi, Abishalomu, ca kumwenako mu kufwaya ukulumbuka. Uyu muntu wa mapange uwaleliila abantu pa mutwe aeseshe ukongola abaleisa ku bupingushi ku mfumu. Intanshi atile Davidi talepoosa amano ku fyo balekabila. Lyene alekele ukupita mu mbali kabili alandiilepo fye ico alefwaya. Abishalomu atile: “Iye, nga nacitwo mupingushi mu calo, na pali ine e po apalaiso muntu onse uuli no mulandu, no kuleka mulungamikile ubupingushi!” Amapange ya  bucenjeshi aya kwa Abishalomu tayakwete mwa kupelela. Baibolo itila: “Lyonse ilyo aiso mwaume ku kutoota kuli wene, e lyo aletambiko kuboko kwakwe, alemwikata, no kumufyompa. Awe Abishalomu acitile ngo musango uyu ku mwina Israele onse uwaishile ku bupingushi ku mfumu.” Cinshi caishilecitika? “Abishalomu aibile imitima ya bena Israele.”—2 Samwele 15:1-6.

11. Abishalomu aeseshe shani ukupoka ubufumu bwa kwa Davidi?

¹¹ Abishalomu apampamine pa kupoka ubufumu bwa kwa wishi. Imyaka isano ku numa, atumine aba kwipaya ibeli lya kwa Davidi, Amnone, icalemoneka kwati cali cilandushi pa kwikata kama Tamari, nkashi kwa Abishalomu. (2 Samwele 13:28, 29) Lelo, nangu ni lilya Abishalomu pambi alefwaya ubufumu, kabili amwene ukwipaiwa kwa kwa Amnone nge nshila isuma iya kufumishapo untu balecimfyanya nankwe. * Nangu cibe fyo, lintu inshita yafikile, Abishalomu alibombelepo. Alengele ubufumu bwakwe ukubilwa mu calo conse.—2 Samwele 15:10.

12. Londololeni ifyo ukuituumika kwa kwa Abishalomu kwalengele ukuti asaalulwe.

¹² Pa kashita kanono, Abishalomu alitungulwike, pantu “ukuumana akapi kwali ukwakosa, na bantu baleya balafula kuli Abishalomu.” Mu kuya kwa nshita, Imfumu Davidi yalibutwike. (2 Samwele 15:12-17) Lelo, mu kwangufyanya, umulimo wa kwa Abishalomu wapelele pa nshila lintu aipaiwe kuli Yoabu, ukupooswa mu cilindi, no kutuulikwapo amabwe. Citontonkanyeni—uyu mwaume walefwaya ukulumbuka kabili uwalefwaya ukube mfumu tashiikilwe na mu mucinshi! * Cine cine, ukuituumika kwatwele Abishalomu ku kusaalulwa.—2 Samwele 18:9-17.

Talukeni ku Kufwaya Ukulumbuka

13. Ukufwaya ukulumbuka kuti kwalimba shani imishila mu mutima wa Mwina Kristu?

¹³ Ukufwaya ukulumbuka kwa kwa Abishalomu no kwisashala umuntu untu fye fyaba lisambililo kuli ifwe. Muli cino calo cishikonka amafunde, caliseeka abantu ukutasha muli bubumbimunda ababacilile amaka, ukwesha ukuti babasenamine pa mulandu fye wa kufwaya ukupange shina nelyo ukuti bakwate umulimo umo atemwa icifulo ca pa muulu. Pa nshita imo ine, kuti baleitakisha ku bo bacilile amaka, ukusubila ukubongola no kuti bakulabatungilila. Nga tatucenjele, ukufwaya ukulumbuka kuti kwalimba imishila mu mutima. Cimoneke fyo ici e cacitikile bamo mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, icalengele ukuti abatumwa basoke mu maka ukutaluka ku ba musango yu.—Abena Galatia 4:17; 3 Yohane 9, 10.

14. Mulandu nshi tulingile ukutalukila ku mutima wa kufwaya ukulumbuka no kuibililika?

¹⁴ Yehova tasunga mu kuteyanya kwakwe abantu abaitutumuna kabili abafwaya ‘ukutashiwa.’ (Amapinda 25:27) Cine cine, Baibolo isoka ukuti: “Yehova aputule utunwa tonse ututasha bubumbimunda, no lulimi ulusose fikulu.” (Amalumbo 12:3) Abishalomu aletasha bubumbimunda. Alesosa ifya bubumbimunda ku bo alefwaya ukongola—ukucita fyonse fi pa kuti akwate icifulo ca bufumu ico alekumbwa. Mu kupusanako, twalipaalwa nga nshi ukuba pali bumunyina ubukonka ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwicita cintu mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama mutunge abanenu ukuba abacila imwe bene.”—Abena Filipi 2:3.

Shauli—Imfumu Ishatekanya

15. Shauli alangile shani pa nshita imo ukuti alifuuka?

¹⁵ Inshita imo Shauli, uwaishileba imfumu ya Israele ali uwafuuka. Ku ca kumwenako, moneni icacitike ilyo ali umwaice. Lintu kasesema wa kwa Lesa Samwele alandile ifisuma pali wene, Shauli mu kuicefya ayaswike ukuti: “Bushe nshili mwina Benyamini ine, uwa mu mukowa uwacepesha wa mu mikowa ya kwa Israele? No lupwa lwandi, bushe te luntu lwacepesha mu ndupwa shonse sha mukowa wa kwa Benyamini? Nga cinshi mulesosela kuli ine ngo musango uyu?”—1 Samwele 9:21.

16. Ni mu nshila nshi Shauli alangile ukuti tali uwatekanya?

 ¹⁶ Lelo, mu kuya kwa nshita ubufuuke bwa kwa Shauli bwalishilepwa. Ilyo alelwa na baPelishiti, abutukile ku Gilgali, uko ali no kulolela Samwele ukwisapaapaata kuli Lesa na malambo. Lintu Samwele akokwele ukwisa, Shauli mu kuituumika aninike ifya kuninika umwine. Ashipwisha fye, na o Samwele afika. Samwele aipwishe ukuti: “Cinshi ico ucitile?” Shauli ayaswike ukuti: “Pantu imwene abantu balensalangana, na imwe tamwishile pa nshiku ishalingilwe, . . . E ico naipatikisha nasuka naninike ca kuninika.”—1 Samwele 13:8-12.

17. (a) Ilyo umuntu abelenga fye ulubilo, mulandu nshi pambi ifyo Shauli acitile fingamonekela nge fyali fye bwino? (b) Mulandu nshi Yehova aebawilile Shauli pa kucita icintu mu kukanatekanya?

¹⁷ Umuntu nga abelenga fye ulubilo, ico Shauli acitile kuti camoneka nge cishalubene. Na kuba abantu ba kwa Lesa bali mu “kumanama,” “balicikilishiwe,” kabili baletutuma pa kusakamikwa nga nshi. (1 Samwele 13:6, 7) Ukwabula no kutwishika, tacabipa ukuitendekelako ukucita icintu lintu imibele yasuminishe co. * Lelo, ibukisheni ukuti Yehova alamona ifili mu mitima no kwishiba ifili lwa nkati ifiletucincisha ukucite co. (1 Samwele 16:7) E co, afwile alimwenemo fimo muli Shauli ifishalandwapo mu kulungatika muli ili lyashi lya mu Baibolo. Ku ca kumwenako, Yehova pambi alimwene ukuti icalengele Shauli ukukanatekanya filumba. Napamo Shauli alikalifiwe nga nshi ukuti wene—imfumu ya mu Israele monse—alekabila ukulolela umuntu alemona nga kasesema umukote kabili uushikonka inshita! Nangu cibe fyo, Shauli amwene ukuti ukushingashinga kwa kwa Samwele kwamupeele insambu sha kuicitila ifintu no kusuula amafunde yaumfwika ayo apeelwe. Cinshi caishilecitika? Samwele tatashishe Shauli pa kuitendekelako. Lelo, aebawile Shauli, ukusosa ukuti: “Ubufumu bobe tabwakabelelele . . . pantu taubakile ico Yehova akwebele.” (1 Samwele 13:13, 14) Na kabili ukuituumika kwamufishishe ku kusaalulwa.

Cenjeleni ku Kukanatekanya

18, 19. (a) Londololeni ifyo ukukanatekanya kwingalenga umubomfi wa kwa Lesa uwa mu nshiku shesu ukuituumika. (b) Cinshi tulingile ukwibukisha pa fyo icilonganino ca Bwina Kristu cibomba?

¹⁸ Ilyashi lya co Shauli acitile pa mulandu wa kuituumika lyalembwa mu Cebo ca kwa Lesa pa kuti tusambilileko. (1 Abena Korinti 10:11) Calyanguka nga nshi ukukalifiwa pa filubo fya bamunyinefwe. Nga Shauli, kuti twafilwa ukutekanya, ukutontonkanya ukuti ifintu nga fili no kubombelwapo bwino, tufwile ukubombelapo ni fwe. Ku ca kumwenako, tutile munyinefwe alacita bwino mu milimo imo iya kuteyanya ifintu. Alakonka inshita, tashalila mu kwishiba inshila icilonganino cifwile ukucitilamo ifintu, kabili alikwata ica bupe mu kulanda no kusambilisha. Pa nshita imo ine, amona ukuti bambi tabalefika pa fipimo fyakwe ifyakosa, kabili tababomba bwino nge fyo abomba. Bushe ici cilingile ukumupeela insambu sha kukanatekanya? Bushe alingile ukulengulula bamunyina, napamo ukulenga camoneka kwati aletila nga te kubombesha kwakwe tapali ifingacitwa ne cilonganino kuti cawa? Uku kuti kwaba kuituumika!

¹⁹ Cine cine, cinshi cikatanya icilonganino ca Bena Kristu? Bushe kulamuka mu fya bwangalishi? ukubomba bwino? ukwishibisha ifintu? Ca cine ukuti ifi fintu fisuma pa kuti ifintu mu cilonganino fileenda bwino. (1 Abena Korinti 14:40;  Abena Filipi 3:16; 2 Petro 3:18) Lelo, Yesu atile icikalamba icali no kwishibisha abakonshi bakwe cali kutemwa. (Yohane 13:35) E mulandu wine baeluda basakamana, ilyo balekonka umuyano, beshiba ukuti icilonganino te kampani akakabila ubwangalishi bwaumina kumo, lelo capangwa no mukuni ukabila ukusungwa bwino. (Esaya 32:1, 2; 40:11) Ukusaalula ifishinte fya musango yu pa mulandu wa kuituumika ilingi kuleta ifikansa. Lelo, umuyano wa bukapepa uleta umutende.—1 Abena Korinti 14:33; Abena Galatia 6:16.

20. Cinshi cili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Amalyashi ya mu Baibolo pali Kora, Abishalomu, na Shauli yalangilila bwino ukuti ukuituumika kutwala ku kusaalulwa, nga fintu calondololwa pa Amapinda 11:2. Lelo, ico cikomo cimo cine ica mu Baibolo cilundapo ukuti: “Ku bafuuka, kwaba amano.” Ubufuuke cinshi? Fya kumwenako nshi mu Baibolo fingatwafwa ukumfwikisha iyi mibele, kabili kuti twalanga shani ubufuuke lelo? Ifi fipusho fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Ukuituumika cinshi?

• Ulunkumbwa lwalengele shani Kora ukuituumika?

• Finshi tusambililako ku lyashi lya kwa Abishalomu uwalefwaya ukulumbuka?

• Kuti twataluka shani ku kukanatekanya kwalangile Shauli?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 10]

Shauli aishilebulisha ukutekanya kabili aliituumike