Ubumi Bwabo

Ukuleka Ukupanga Ifyanso No Kutendeka Ukupususha Ubumi

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA ISIDOROS ISMAILIDIS

Nalifukeme panshi uku ninshi ifilamba filekonkoloka. Napepele ukuti: “Mwe Lesa wandi, kampingu wandi talensuminisha ukutwalilila ukupanga ifyanso, nalyesha sana ukufwaya incito kumbi, lelo nalifilwa. Ndi no kuleka incito mailo. Shi mwe Yehova, mwikaleka abana besu bane ukufwa ku nsala.” Cinshi calengele ukuti mpepe ifyo?

UBUMI bwali ubwa mutende kabili ubwayanguka mulya mu Drama, ku kapinda ka ku kuso aka Greece, uko nafyalilwe mu 1932. Batata balelanda na ine pa lwa fyo balefwaya nkacite. Bankoseleshe ukutila nkaye ku United States mu kusambilila. Pa numa icalo ca Greece cibe naconaulwa mu Nkondo ya Calo iya Cibili, abaGriki bakwete insoselo yaseekele iitila: “Kuti mwaiba ifikwatwa fyesu, lelo te kuti mwibe ifyaba mu mintontonkanya yesu.” Napampamine pa kukwata amasomo ya pa muulu no kukwata icintu ico umuntu umbi ashingeba.

Ukutula ilyo nali umwaice, naisanshishe mu mabumba ya bacaice ayalekanalekana ayaletungililwa ne Calici lya Greek Orthodox. Ilyo twali kulya, twasambilishiwe ukuti tulingile ukusengauka ifyakaniko fya busanso. Ncili ndebukishako ibumba limo—ilya Nte sha kwa Yehova—ukulumbulwa, pantu calemoneka kwati baleimininako bamukaanya Kristu.

Pa numa ya kupwa isukulu mu Athens mu 1953, naile ku Germany ku kufwaya incito kabili pa nshita imo ine no kusambilila. Lelo nafililwe ukucita ico, e co naile ku fyalo fimbi. Pa numa ya milungu inono ilyo nali ku cabu mu Belgium, nasangile ukuti indalama shonse shalipwile. Ndebukisha ilyo naingile mu calici, no kwikalako, kabili nalilile icine cine ica kutila ifilamba fyaleikonkolokela fye. Napepele ukuti nga Lesa angafwa nafika ku United States, nshakakonkelele ifikwatwa  lelo nkasambilila no kubombesha ukuba Umwina Kristu musuma kabili umwikashi musuma. Na cine, mu 1957 nalifikile kulya.

Ubumi Ubupya mu United States

Imikalile mu United States yalyafishe nga nshi apo nali umulebeshi uushaishibe icilimi kabili uwabula indalama. Nalebomba incito shibili ubushiku kabili naletulukusha ukuya ku sukulu mu kasuba. Nasambilile pa makoleji ayalekanalekana no kupoka digiri wa ku koleji. Lyene naile pa yuniversiti ya California ku Los Angeles kabili uku nako napokeleko digiri wa bachelor of science mu cisambilisho ca physics. Amashiwi yalandile batata pa lwa kusambilila e yalenkosha muli ilya myaka yaafya.

Pali iyi ine nshita, nakumenye umukashana umuGriki umusuma nga nshi, uwitwa Ekaterini, kabili twalyupene mu 1964. Umwana wesu uwa kubalilapo umwaume afyelwe imyaka itatu ukufuma apo twaupanine, kabili twakwete abana abaume na bambi babili no mwanakashi umo mu myaka fye itatu ne mpusho. Tacali icayanguka nangu panono ukusakamana ulupwa kabili pa nshita imo ine ukusambilila pa yuniversiti.

Nalebomba ku kampani ka U.S. Air Force akapanga ifyanso ne ndeke mu Sunnyvale, mu California. Nalepanga indeke ishalekanalekana, ukulundako fye no kupekanya amaprogramu ya ndeke ishiya ku mweshi isha Agena na Apollo. Nalipokele fye ne mendulo pa mulandu wa fyo naafwilishe pa kutila indeke shibili Apollo 8 na Apollo 11 shibombe bwino. Pa numa ya ico, natwalilile ukusambilila kabili naishileibimba nga nshi mu milimo yalekanalekana iya kubombela pa fyanso ne ndeke sha nkondo. Pali iyi inshita, natontonkenye ukuti nakwete fyonse fintu nkabila—umukashi umusuma, abana bawama bane, incito iyacindama, kabili ne ng’anda iisuma nga nshi.

Umunandi wa Mupampamina

Ku kutendeka kwa 1967, nakumenye Jim pa ncito, ali muntu uwaicefya nga nshi kabili uwa cikuuku. Jim aali uwa nsansa lyonse, kabili lyonse ilyo nalemwita ku kunwa kofi pa nshita ya kutuusha taalekaana iyo. Alebomfya iyi ine inshita ukulanshanya na ine pa lwa fyebo fya mu Baibolo. Lyene Jim anjebele ukuti alesambilila ne Nte sha kwa Yehova.

Nalipeshiwe amano pa kumfwa ukuti Jim aliyobeke muli ilya mipepele. Natontonkenye ukuti bushe cinshi calengele umuntu umusuma ifi ukuyobeka muli ici cakaniko ca ba mukaanya Kristu? Nangu cibe ifyo, nalifililwe ukumusengauka pa mulandu wa kuti alintemenwe kabili wa cikuuku. Calemoneka kwati cila bushiku alenkwatila ifya kubelenga ifipya. Ku ca kumwenako, bushiku bumo aishile kwi ofeshi lyandi no kutila: “Isidoros, ici cipande mu Ulupungu lwa kwa Kalinda cilanda pa lwa kukosha ubumi bwa lupwa. Senda uyu magazini ku ng’anda uye belenga no mukashi obe.” Namwebele ukuti nali no kubelenga uyu magazini, lelo pa numa naile ku cimbuusu kabili nalepwile ulya magazini mu tupimfya utunono no kutupoosa mu ca kupoosamo ifisooso.

Nalyonawile ifitabo na ba magazini bampeele Jim pa myaka itatu. Pa mulandu wa kuti nalipatile Inte sha kwa Yehova, kabili pa nshita imo ine nalefwaya Jim ukutwalilila ukuba umunandi, natontonkenye ukuti, kuti cawama ndeumfwako fye ku fyo alelanda lyene pa numa ukufilabako apo pene.

Lelo ilyo twaletwalilila ukulanshanya, nasangile ukuti ifintu  ifingi ifyo nasuminemo ne fyo nalecita tafyabamo mu Baibolo. Naishileiluka ukuti ifisambilisho fya kuti kwaba Balesa Batatu, e lyo no mulilo wa helo, no kuti umweo taufwa te fya mu Malembo. (Lukala Milandu 9:10; Esekiele 18:4; Yohane 20:17) Lelo apo nalecankilwa ukuba mwi calici lya Greek Orthodox, nshalefwaya ukulanda apabuuta ukuti Jim alilungike. Lelo pa mulandu wa kuti alebomfya Baibolo lyonse kabili talelanda fye ifya mu mutwe wakwe, naishileiluka ukuti uyu muntu alinkwatile ubukombe ubwacindama ukufuma mu Baibolo.

Umukashi wandi alimwene ukuti paali icalecitika, eco aipwishe nga ca kuti nalelandapo no munandi uwalebishanya ne Nte. Ilyo nayaswike nati ee, alandile ukuti: “Tukatendeke ukupepa ku calici ilili lyonse limbi ukucila ukupepa ne Nte sha kwa Yehova.” Nangu cibe ifyo, tapapitile inshita sana apo ine no mukashi wandi e lyo na bana besu twatendekele ukusangwa mu kulongana kwa Nte sha kwa Yehova lyonse.

Ukupingulapo Ukwakosa

Ilyo nalesambilila Baibolo, nasangile amashiwi ya kwa kasesema Esaya ayatila: “Bakasuke abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.” (Esaya 2:4) Lyene naipwishe ukuti, ‘Bushe umuntu uubomba ku kampani akapanga ifyanso fya bonaushi engaba shani umubomfi wa kwa Lesa wa mutende?’ (Amalumbo 46:9) Tacansendele na nshita ya kusondolwela ukuti nalekabila ukuleka ukupanga ifyanso no kubombako incito imbi.

Ici calinkoseele icine cine. Nalebomba incito iyacindama. Nalibombeshe pa myaka iingi, ukusambilila e lyo no kuipusula ku fingi pa kutila fye mfike apo naali. Pa numa ya kupeelwa ici cifulo ca pa muulu e lyo nomba kwaimine ubu bwafya bwa kuti mpingulepo ukuleka incito. Lelo kwi pele pele, ico nasalilepo kutemwisha Yehova e lyo no kufwaisha ukucita ukufwaya kwakwe.—Mateo 7:21.

Nasalilepo ukutendeka ukubomba ku kampani kabela mu Seattle, mu Washington. Ku ca bulanda, nasangile ukuti e lyo naibimbile ukucishamo mu ncito iishaleumfwana ne lembo lya kwa Esaya 2:4. Ukwesha naleesha ukubombela fye pa fintu fimbi takwabombele, eco kampingu wandi atendeke ukuncusha na kabili. Nalishibe bwino bwino ukuti te kuti ntwalilile ukubomba iyi ncito kabili pa nshita imo ine no kukwata kampingu wasanguluka.—1 Petro 3:21.

Twasangile ukuti twalekabila ukwaluka icine cine kabili ici cali icacindama nga nshi. Tacafikile na ku myeshi 6, twalyalwile imikalile yesu kabili twatendeke ukubomfya hafu wa cipendo ca ndalama twalebomfya pa ng’anda. Lyene twashitishe ing’anda yesu iya lulumbi no kushita imbi inono mu musumba wa Denver mu Colorado. Pali iyi inshita, nali uwaipekanya ukucita icintu cimo ica kulekelesha, icali kuleka incito. Nalembele kalata ya kuleka incito, ukulondolola ukuti kampingu wandi talensuminisha ukutwalilila ukubomba. Bulya bushiku pa numa abana babe na basendama, ine no mukashi wandi twalifukeme pa nshi no kupepa kuli Yehova, nga fintu nondolwele pa ntendekelo ya ici cipande.

Ilyo no mweshi taulapwa, twakuukile ku Denver, kabili pa numa ya milungu ibili, mu July 1975, ine no mukashi wandi twalibatishiwe. Nalyeseshe  ukufwaya incito mu myeshi 6 lelo nalifililwe, kabili indalama shintu twasungile shaile shilepwa panono panono. Mu mweshi walenga 7 indalama twasungile shalicepele ukucila isho twalelipila ku ng’anda cila mweshi. Lyene natendeke ukufwaya incito iili yonse iya pa nshi, lelo bwangu bwangu fye nasangile incito ya bu injiniya. Nangu ca kuti amalipilo yalicepeleko pa yo nalepoka ilyo nalebomba kumbi, yalikulile ukucila ifyo nalombele kuli Yehova. Ifyo nali uwa nsansa icine cine pa kutangisha ifya bufumu pa ntanshi!—Mateo 6:33.

Ukukusha Abana Besu Ukuba Abatemwa Yehova

Pali iyi nshita ine na Ekaterini twali no mulimo wakakala uwa kukusha abana ukulingana ne fishinte fya bulesa. Lelo icawamako ca kutila Yehova alitwafwa ukubakusha ukuba Abena Kristu bafikapo, abaipeelesha abene ku kubomba umulimo uwacindama uwa kushimikila Ubufumu. Abana besu abaume batatu, Christos, Lakes, na Gregory bonse balipwisha Isukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi kabili balebomba imilimo yalekanalekana nomba, balatandalila ifilonganino no kufikosha. Umwana wesu umwanakashi Toula, abomba umulimo wa kuitemenwa pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu New York. Twalitemenwe nga nshi ukumona ifyo bonse bakeene incito sha ku mubili ishisuma na malipilo ya pa muulu pa kutila fye babombele Yehova.

Abengi balatwipusha icalenga ukuti tukushe abana muli iyi nshila ishaiwamina. Kwena, takwaba inshila iyapampamikwa iya kukushishamo abana, lelo twalibombeshe ukwesha ukubasambilisha pa kuti ukutemwa Yehova na bena mupalamano kube mu mitima yabo. (Amalango 6:6, 7; Mateo 22:37-39) Abana bailwike ukuti te kuti twebe Yehova ukutila twalimutemwa lelo imilimo yesu e ilangisha ico.

Twalefumina mu butumikishi pamo ngo lupwa ubushiku bumo cila mulungu, ilingi line twalecita ico pa Cibelushi. Pali Cimo lyonse twalekwata isambililo lya lupwa pa numa ya kulya ica kulya ca cungulo, kabili twalesambilila Baibolo na cila mwana. Ilyo abana baali abaice, twalesambilila na cila mwana pa tushita utunono lelo imiku iingi mu mulungu umo, kabili cilya baleya balekula, twatendeke ukusambilila pa nshita iitali lelo umuku umo mu mulungu. Ilyo twalesambilila nabo abana besu tabaletiina ukulanda na ifwe pa lwa mafya yabo yonse.

Twaleipakisha fye ne nshita iya kukokoloka capamo ngo lupwa. Twalitemenwe ukulisha ifilimba, kabili cila mwana aleimba inyimbo isho atemenwe. Inshita shimo, twaleita fye ne ndupwa shimbi ukuti tukangalile pamo pa mpela ya mulungu. Twaleya fye na pa nyendo capamo ngo lupwa. Pali lumo ulwa ishi inyendo, twalilengwile impili sha mu Colorado mu milungu ibili kabili twaleya mu butumikishi ne cilonganino cabela kuli ilya ncende. Abana besu balatemwa  nga baibukisha ifyo balebomba pa mabungano ya citungu mu madipatimenti ayalekanalekana no kwafwilisha ukukuula Amayanda ya Bufumu mu ncende ishapusanapusana. Ilyo twatwele abana ku Greece ku kuyamona balupwa babo, bakwete fye ne ishuko lya kukumanya Inte ishingi isha busumino ishabikilwe mu fifungo pa mulandu wa citetekelo cabo. Ici cabalengele ukusalapo ukutwalilila ukuba abashangila kabili abakosa mu cine.

Ca cine, inshita shimo abana tabaleumfwa kabili limo balesala fye ne fibusa fyabipa. Kabili inshita shimo nakalimo twalebashupa pa mulandu wa mafunde yamo yamo ayacililemo ayo twabapeele. Lelo ukwalukila ku ‘kukonkomesha kwa kwa Yehova,’ nga fintu calembwa mu Baibolo, kwaafwile ifwe bonse ukulungikwa.—Abena Efese 6:4; 2 Timote 3:16, 17.

Inshita Nasansamukiishe mu Bumi Bwandi

Pa numa abana besu babe nabatendeka umulimo wa nshita yonse, ine na Ekaterini twatendeke ukutontonkanya pa fyo twali no kucita pa kuti twingakusha imibombele yesu muli uyu mulimo wa kupususha ubumi. Eco mu 1994, pa numa ya kuleka bwangu incito, ifwe babili twatendeke ukubomba bupainiya bwa nshita yonse. Ubutumikishi bwesu busanshako ukutandalila abasambi baba mu makoleji na mu mayuniversiti yabela ku ncende twikala, no kutungulula amasambililo kuli bamo aba bene. Pa mulandu wa kuti nalishiba amafya yantu bapitamo—ico na ine nasambilile pe sukulu lya musango uyo imyaka inono ku numa—nalibomba bwino nga nshi mu kubafwako ukusambilila pa lwa kwa Yehova. Mwandi ca buseko ukusambilisha abasambi abafuma ku fyalo fyalekanalekana pamo nga ku Bolivia, Brazil, Chile, China, Egypt, Ethiopia, Mexico, Thailand, na Turkey! Kabili ndaipakisha fye no kushimikila pa lamya, maka maka ku bantu abalanda ululimi lwandi.

Nangu ca kuti nshilanda bwino sana pa mulandu wa kubelesha iciGriki kabili pa mulandu wa kukota, ndesha sana lyonse ukuipeelesha ku kubomba no kupashanya Esaya, uwalandile ukuti: “Moneni, ine; ntumeni.” (Esaya 6:8) Twaliba aba nsansa pa kwafwilisha abantu abengi nga nshi ukuipeela abene kuli Yehova. Cine cine iyi yaba e nshita iyawamisha twakwatapo mu bumi bwesu.

Inshita imo, naibimbile mu kupanga ifyanso fyabipisha ifya kwipailako abantu banandi. Lelo pa mulandu wa kutemwa uko Yehova akwata, ayafwile ine no lupwa lwandi ukuba ababomfi bakwe abaipeelesha ku kulanda ku bantu pa lwa mbila nsuma ya mweo wa muyayaya mu paradise pe sonde. Nga natontonkanya pa fyo cankoseele ukusalapo ico nali no kucita, ndebukisha amashiwi yasangwa pali Malaki 3:10 ayatila: “shi mundabwile kuli ico, e fyo Yehova wa milalo asosa; mumone nga nshakamwiswile ifipunda fya mu muulu, no kumupongolwele paalo, kukasuke kukabule incende ya kubapo.” Ukwabula ukutwishika, ifi e fyo atucitila—ica kuti imitima yesu yaliikushiwa!

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 27]

Lakes: Batata balisuulile ubumbimunda. Balyeseshe sana ukukanaba ababumbimunda, maka maka mu kwimikila ulupwa lwabo ica kumwenako cisuma. Ilingi line baletweba ukuti: “ukuipeela kuli Yehova te cintu ica musamwe. Mulingile ukuipuswilapo fimo pali Yehova mu kuitemenwa fye. Ici e co ukuba Umwina Kristu kupilibula.” Ncili ndebukisha yalya mashiwi kabili natwalilila ukukonka ica kumwenako ca batata ica kuipuswilapo fimo pali Yehova.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 27]

Christos: Ndatasha abafyashi bandi apakalamba pali bucishinka bwabo kuli Yehova ubwa mweo onse na pa kuipeelesha ku kubomba umulimo wabo nga abafyashi. Twalecita ifintu fyonse pamo ngo lupwa, ukutendekela fye ku mulimo wa mwi bala ukufika ku kukokoloka. Nangu ca kuti baali na maka ya kucitako ifintu fimbi, abafyashi bandi baikele ubumi ubwayanguka kabili babikile amano ku butumikishi. Nalishiba ukuti ndaba uwa nsansa icine cine nga naibimba mu kubombela Yehova.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 28]

Gregory: Abafyashi bandi tabalekeele fye pa mashiwi ya kunkoselesha ukubombesha mu butumikishi, lelo ica kumwenako cabo icisuma ne nsansa bakwete pa kubombela Yehova, fyanengele ukubebeta imibele yandi no kulabako kuli fyonse ifyalensakamika pa lwa kutendeka ukubombako umulimo wa nshita yonse, no kubombesha nga nshi mu mulimo wa kwa Yehova. Ndatasha abafyashi bandi pa kungafwa ukusanga insansa ishifuma mu kupilikita kwandi.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 28]

Toula: Abafyashi bandi lyonse balekomaila pa cishinka ca kuti bucibusa bwesu na Yehova e cintu icacindamisha ico twingakwata kabili baleti inshila fye iyo twingakwatilamo insansa sha cine cine kubombela Yehova ukufika apo twingapesha. Batulengele ukwishiba ukuti Yehova wa cine cine. Batata ilingi line baletweba ukutila kulaba ubusuma bumo ubushingalondololwa ilyo waya mu kusendama na kampingu wasanguluka, ukwishiba ukuti naubomba apo wingapesha ukusansamusha Yehova.

[Icikope pe bula 25]

Ilyo nali umushilika mu Greece, mu 1951

[Icikope pe bula 25]

Ine na Ekaterini mu 1966

[Icikope pe bula 26]

Ulupwa lwandi mu 1996: (ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo, ku numa) Gregory, Christos, Toula; (ku ntanshi) Lakes, Ekaterini, na ine