“Inshita Yakwe Yali Tailaisa”

“Takwali uwabikile iminwe pali wene, ico inshita yakwe yali tailaisa.”—YOHANE 7:30.

1. Fintu nshi fibili ifyaletungulula imilimo yonse iyo Yesu acitile?

YESU KRISTU aebele abatumwa bakwe ukuti, “Umwana wa muntu taishile ku kupyungilwa, lelo ku kupyungila, no kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi.” (Mateo 20:28) Aebele kateka wa ciRoma Ponti Pilato ati: “Pali ici e co nafyalilwe, kabili pali ici e co naishiile pano isonde, pa kuti nkeseshimike cine ubunte.” (Yohane 18:37) Yesu alishibe bwino bwino umulandu ali no kufwila no mulimo alekabila ukubomba ilyo ashilafwa. Alishibe ne nshita yasheleko pa kuti abombe umulimo wakwe. Ubutumikishi bwakwe pe sonde ubwa buMesia bwali no kusenda fye imyaka itatu na hafu. Bwatendeke ilyo abatishiwe mu menshi ya mu mumana wa Yordani (mu 29 C.E.) ilyo bacinelubali amakumi cinelubali ba myaka [7 ukufushiwa imiku 70] batendeke kabili bwapwile ilyo afwile pa cimuti ca kucushiwilwapo mu kati ka ilya ine myaka 490 (mu 33 C.E.). (Daniele 9:24-27; Mateo 3:16, 17; 20:17-19) E ico, imilimo yonse iyo Yesu acitile pe sonde yaletungululwa fye maka maka ne fintu fibili: imifwaile ya kwisa kwakwe e lyo no kwangwa ku nshita yakwe iyasheleko.

2. Ni shani Yesu Kristu alondololwa mu Malandwe, kabili alangile shani ukuti ali uwaibukila pa lwa mulimo wakwe?

² Ifyalembwa mu Malandwe filondolola Yesu Kristu ukuti ali mwaume uwapikintika uwaendawike mu calo ca Palestine conse, alebilisha imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa no kucite fya maka ifingi. Mu ciputulwa ca nshita ica mu kubangilila ica butumikishi bwa kwa Yesu ubwapimpa, casoswa ulwa wene ukuti: “Inshita yakwe yali tailaisa.” Yesu umwine alandile amashiwi ya kuti: “Inshita yandi tailafika.” Ku kupwa kwa butumikishi bwakwe alandile amashiwi ya kuti  “yafike nshita.” (Yohane 7:8, 30; 12:23) Ukuba uwaibukila pa lwa iyi nshita, e kuti inshita yasheleko ukubombamo umulimo apeelwe, ukusanshako ne mfwa yakwe iya bulilambo, fifwile fyalemonekela na mu fyo alesosa no kucita. Ukwishiba ici kuti kwatulenga ukumfwikisha ubuntu bwakwe ne mitontonkanishishe yakwe, pa kuti ‘tukonke mu makasa yakwe’ bwino bwino.—1 Petro 2:21.

Apampamine pa Kucito Kufwaya kwa kwa Lesa

3, 4. (a) Cinshi cacitika pa mutebeto wa bwinga mu Kana? (b) Mulandu nshi Umwana wa kwa Lesa akaanina amashiwi ya kwa Maria aya kuti alingile ukucitapo fimo pa lwa kupwa kwa mwangashi, kabili cinshi twingasambilila kuli ici?

³ Ni mu mwaka wa 29 C.E., kabili papita fye inshiku shinono apo Yesu asaliile abasambi bakwe aba kubalilapo. Bonse beshile ku mushi wa mu Kana mu citungu ca Galili ku mutebeto wa bwinga. Maria, nyina kwa Yesu, na o epo ali. Umwangashi wapwa, e co, Maria pa kufwayo kuti Yesu acitepo fimo, aeba umwana wakwe ati: “Tabakwete mwangashi.” Lelo Yesu ayasuka ati: “Mukwai, mwilantungulula. Inshita yandi icili tailafika.”—Yohane 1:35-51; 2:1-4.

⁴ Mulandu nshi Yesu akaanina amashiwi ya kwa Maria? Pantu nomba mukalamba uwa myaka 30. Papita fye imilungu inono apo abatishiwilwe, ukusubwa no mupashi wa mushilo, kabili Yohane Kabatisha amulondolwele ukuti “Mwana wa mpaanga wa kwa Lesa, uulesendo lubembu lwa ba pano isonde.” (Yohane 1:29-34; Luka 3:21-23) Kanshi pali ino nshita ubutungulushi bwakwe bulingile ukufuma ku Wapulamo uwamutumine. (1 Korinti 11:3) Tapali nangu umo, nangu fye ni lupwa wapalamisha, uwingasuminishiwa ukucilima umulimo Yesu aishile ku kucita pano isonde. We mupampamina wa kufwaya ukucito kufwaya kwa kwa Wishi untu Yesu alanga mu casuko ayaswike Maria! Shi na ifwe natupampamine pa kufishapo ‘umulimo wesu onse,’ (NW) kuli Lesa.—Lukala Milandu 12:13.

5. Cipesha amano nshi Yesu Kristu acita mu Kana, kabili calenga bambi ukumfwa shani?

⁵ Ilyo aumfwikisha umulolele amashiwi ya mwana wakwe, Maria ilyo line fye aumfwila kabili aeba abalepyunga ati: “Conse ico alemweba, mucite.” Yesu na o abombela pa cilekabilwa. Aeba bakapyunga ukwisusha amenshi mu mitondo, kabili asangula amenshi ukuba umwangashi uusuma nga nshi. Ici e cipesha amano ca ntanshi ica kwa Yesu icalanga amaka akwete aya kucite fipesha amano kabili caishibisho kuti ali no mupashi wa kwa Lesa. Ilyo aba basambi bapya bamona ici cipesha amano, icitetekelo cabo cakoshiwa.—Yohane 2:5-11.

Ukupimpile Ng’anda ya kwa Yehova

6. Mulandu nshi Yesu akalipila pa fyo amona filecitika mwi tempele mu Yerusalemu, kabili cinshi acitapo?

⁶ Bwangu bwangu shinde wa mu 30 C.E., afika, kabili Yesu na banankwe bali pa bulendo ukuya ku Yerusalemu ku kusefya ica Kucilila. Ilyo bali kulya, abasambi bakwe bamona Intungulushi yabo yacita ifintu mu nshila iyo nalimo bashabala abaimonapo ukucite fyo. AbaYuda bafunuka baleshitisha inama ne fyuni fya kupeela amalambo, mu kati na nkati ke tempele. Kabili balepingula bakapepa ba busumino abaYuda umutengo uukalamba icine cine. Pa mulandu wa kukalifiwa, Yesu acitapo cimo. Acite ca kufopwelako ca myando no kutamfya abaleshitisha. Ilyo aitila indalama sha bakakabula, apenuna amatebulo yabo. Akalipila abaleshitisha atila, “Sendeni utu, tufumyeni muno.” Lintu abasambi ba kwa Yesu bamona uko akalipa muli uyu musango, baibukisha ukusesema kwalanda pa Mwana wa kwa Lesa ukutila: “Ukupimpile ng’anda yenu kwandya.” (Yohane 2:13-17; Amalumbo 69:9) Ne fwe bene mu kupimpa tulingile ukucincintila imibele ya ku calo pa kuti taikoweseshe ukupepa kwesu.

7. (a) Cinshi calenga ukuti Nikodemo aye kuli Mesia? (b) Cinshi tusambilila ku kushimikila kwa kwa Yesu ku mwanakashi umwina Samaria?

⁷ Pa nshita ali mu Yerusalemu, Yesu acite fishibilo fya kupapa, kabili abantu abengi bamutetekela. Nangu fye ni Nikodemo, uwa mu Sanhedrin, nelyo icilye cikalamba ica baYuda, atemwa pa fyo Yesu acita kabili aisa kuli wene ubushiku ku kusambilila ifingi. Lyene, Yesu na basambi bakwe baikala mu “calo ca Yudea” nalimo imyeshi 8, baleshimikila no kupanga abasambi. Nangu cibe fyo, pa numa Yohane Kabatisha abikwa mu cifungo,  bafuma mu Yudea no kuya ku Galili. Ilyo balepita mu citungu ca Samaria, Yesu ashukila ino nshita ukushimikisha ku mwanakashi umwina Samaria. Ici cateyanya inshila ya kuti abena Samaria abengi batetekele. Lekeni ne fwe tulepempwila ukubomfya inshita yonse ukulanda pa lwa Bufumu.—Yohane 2:23; 3:1-22; 4:1-42; Marko 1:14.

Ukusambilisha mu Galili Monse

8. Mulimo nshi Yesu atendeka ukucita mu Galili?

⁸ Ilyo ishilafika “inshita” ya mfwa ya kwa Yesu, ali nakwata ifingi ifya kucita mu mulimo wa kwa Wishi wa ku muulu. Yesu atendeka umulimo ukalamba uwa kushimikila mu Galili ukucila ifyo ashimikile mu Yudea na Yerusalemu. Aya mu “Galili monse, alesambilisha mu masunagoge yabo, no kubile mbila nsuma ya bufumu, no kuposho bulwele bonse no kunakuka konse mu bantu.” (Mateo 4:23) Amashiwi abeba aya kuti bacitepo cimo, yakumana monse mu Galili, atila: “Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.” (Mateo 4:17) Mu myeshi inono, ilyo abasambi babili aba kwa Yohane Kabatisha baisa ukuti bayumfwile ilyashi pa lwa kwa Yesu, abeba ukuti: “Kabiyeni, kalondololeni kuli Yohane ifyo mwamona no kuumfwa: impofu shilelolesha, abalemana amolu baleenda, aba fibashi balesangululwa, bankomamatwi baleumfwa, abafwa balebuushiwa, ababusu balebililwe mbila nsuma. Kabili alishuka onse uushiipununa ku ca muli ine.”—Luka 7:22, 23.

9. Mulandu nshi amabumba yaishila kuli Kristu Yesu, kabili cinshi twingasambilila kuli ici?

⁹ ‘Ululumbi pa lwa kwa Yesu lwaya monse mu mpanga iyashinguluka,’ kabili amabumba yakalamba yaisa kuli wene—ukufuma ku Galili, Dekapoli, Yerusalemu, Yudea, na bushilya bwa mumana wa Yordani. (Luka 4:14, 15; Mateo 4:24, 25) Tabeshile kuli wene pa mulandu fye wa kuposha kwa mu cipesha amano lelo na pa mulandu wa kusambilisha kwakwe ukwa kupapusha. Ubukombe bwakwe buleumfwika bwino ku bantu kabili bulebakoselesha. (Mateo 5:1–7:27) Ifyebo fya kwa Yesu fili ifya kusenamina kabili ifya kupembesula. (Luka 4:22) Amabumba ‘yapapa  imisambilishishe yakwe,’ pantu alesambilisha na maka ukufuma mu Malembo. (Mateo 7:28, 29; Luka 4:32) Nani ushingatemwa ukuba no muntu wa musango yo? Shi na ifwe natulundulule ukulamuka kwa kusambilisha pa kuti abafumacumi bakakulilwe ku cine.

10. Mulandu nshi abantu mu musumba wa Nasarete bafwaila ukwipaya Yesu, kabili mulandu nshi bafililwa?

¹⁰ Lelo, te bonse abalekutika kuli Yesu abaleumfwa. Nangu ni lintu atendeke fye ubutumikishi bwakwe, ilyo alesambilisha mwi sunagoge lya mu mushi wa ku mwabo mu Nasarete, balefwaya ukumwipaya. Nangu ca kuti abantu ba muli ulya musumba bapapa pa “fyebo fya kusenamina” ifya kwa Yesu, balefwaya ukumona ifipesha amano. Lelo, Yesu asokolola fye bukaitemwe bwabo no kubulwa icitetekeko, ukucilo kucite fya maka ifingi muli uyu musumba. Pa kukalifiwa, abali mwi sunagoge baima, baikata Yesu, no kumutwala ku cipuma ca lupili ku kuyamufuntulako. Lelo afulumwike kuli bene no kukumbuluka ukwabulo kucenwa. “Inshita” ya mfwa yakwe yali tailaisa.—Luka 4:16-30.

11. (a) Mulandu nshi bashimapepo bamo beshila ku kukutika kuli Yesu? (b) Mulandu nshi Yesu bamupeelela umulandu wa kutoba Isabata?

¹¹ Bashimapepo—e kuti bakalemba, abaFarise, abaSaduke na bambi—na bo ilingi line balesangwa uko Yesu aleshimikila. Ico abengi pali aba basangilwako te mu kuti bafwaya ukumfwa no kusambilila, lelo ni pa kuti bengasange cilubo muli wene no kuleka bamwikate. (Mateo 12:38; 16:1; Luka 5:17; 6:1, 2) Ku ca kumwenako, ilyo aile ku Yerusalemu ku ca Kucilila ca mu 31 C.E., Yesu aposha umwaume uwalwele pa myaka 38. Bashimapepo ba ciYuda bapeela Yesu umulandu wa kutobe Sabata. Abasuka ati: “Tata acili alebomba, na ine ndebomba.” E co abaYuda nomba bamupeela umulandu wa kuti aleponta pantu aleitunga ukuba Umwana wa kwa Lesa pa kwita wene ati Tata. Bafwaya ukwipaya Yesu, lelo wene na basambi bakwe bafuma mu Yerusalemu baya ku Galili. Kuti cawama nga ca kuti na ifwe, twataluka ku kuisansalika ku batulwisha ilyo tulebomfya amaka yesu yonse mu mulimo wa kushimikila pa lwa Bufumu no kupanga abasambi.—Yohane 5:1-18; 6:1.

12. Kwakulile shani ukushimikila kwa kwa Yesu mu citungu ca Galili?

¹² Pa mwaka umo na hafu uwakonkapo nelyo ukucilapo, Yesu ashimikila maka maka mu Galili, ku Yerusalemu alayako fye ku kuyasangwa ku mitebeto itatu iya pa mwaka iya baYuda. Lelo shonse pamo, acite nyendo shitatu isha kuya ku kushimikila mu Galili: ulwendo lwa kubalilapo aile na basambi bakwe bane abapya, ulwa cibili na batumwa 12, no lwendo lwa butatu ulwa kushimikila kukalamba nomba atuma na batumwa abo akansha. Mwandi bwali bunte ubukalamba ubwa kushimikile cine ubwacitilwe mu Galili!—Mateo 4:18-25; Luka 8:1-3; 9:1-6.

Ukushimikila mu Kushipa mu Yudea na mu Perea

13, 14. (a) Ni pa nshita nshi abaYuda balefwaya ukwikata Yesu? (b) Mulandu nshi abasole bafililwa ukwikata Yesu?

¹³ Ni pa nshita ya mibundo ya 32 C.E., kabili “inshita” ya kwa Yesu icili ku ntanshi. Umutebeto wa Nsakwe wapalama. Abaice ba kwa Yesu bamucincisha abati: “Fuma pano, kabiye ku Yudea.” Balefwaya Yesu ayelanga amaka yakwe aya kucite fipesha amano kuli bonse abalongene kuli uyu mutebeto mu Yerusalemu. Lelo, Yesu naishiba ubwafya bulipo. E co atila kuli bamunyina: “Ine nshilenina nomba ku mutebeto uyu, ico inshita yandi tailafika.”—Yohane 7:1-8.

¹⁴ Cilya ashingashingako cinono mu Galili, Yesu aya ku Yerusalemu te “pabuuta iyo, lelo kwati ni mu bumfisolo.” Cine cine abaYuda balemufwaya pali uyu mutebeto, balesosa abati: “Ali kwi?” Cilya umutebeto wafika pa kati, Yesu aingila mwi tempele kabili mu kushipa atendeka ukusambilisha. Bafwaya ukumwikata, nalimo pa kuti bamubike mu cifungo atemwa bamwipaye. Lelo, bafilwa ico ‘inshita yakwe tailafika.’ Nomba abengi batetekela Yesu. Nangu fye basole abatuminwe na baFarise ku kwikata Yesu babwela minwe mikutwa, abati: “Takwatala akuba untu alandile ngo yu muntu.”—Yohane 7:9-14, 30-46.

15. Mulandu nshi abaYuda batoolela amabwe ukuti bapoole Yesu, kabili ni lulu wa kushimikila nshi atendeka pa numa?

¹⁵ Ukushenkana kuli pa kati ka kwa Yesu na  baYuda abalemulwisha kwatwalilila ilintu alesambilisha pa lwa kwa Wishi pe tempele ilyo umutebeto ulecitwa. Pa bushiku bwa kulekelesha ubwa uyu mutebeto, abaYuda pa kukalifiwa pa mashiwi ya kwa Yesu aya kuti aaliko kale ilyo aishilaisabo muntunse, batoola amabwe ukuti bamupoole. Lelo abelama kabili afulumuka ukwabula ukucenwa. (Yohane 8:12-59) Ilyo aileikala ku nse ya Yerusalemu, atendeka lulu mukalamba uwa kushimikila mu Yudea. Asala abasambi bakwe 70, kabili ilyo apwa ukubeba ifya kucita, abatuma babili babili ukuyabombela muli yi ncende. Batangilila Yesu ukuya mu ncende shonse ne misumba umo wene na batumwa bakwe balepanga ukuya.—Luka 10:1-24.

16. Bwafya nshi Yesu afulumukako ilyo Umutebeto wa Kusangulula ulecitika, kabili ni mu mulimo nshi apamfiwe na kabili?

¹⁶ Mu nshita ya mpepo mu 32 C.E., “inshita” ya kwa Yesu yalepalamina. Aya ku Yerusalemu ku Mutebeto wa Kusangulula. AbaYuda bacili balefwaya ukumwipaya. Ilyo Yesu aleenda mu lukungu lwe tempele, bamushinguluka. Na kabili bamupeela umulandu wa kuponta, kabili batoola amabwe ukuti bamwipaye. Lelo nga fintu alecita ku numa, Yesu na kabili afulumuka. Na kabili aya alesambilisha, uno muku mu mishi ikalamba ne inono mu citungu ca Perea bushilya bwa Yordani ukufuma ku Yudea, na bengi bamutetekela. Lelo apokelela ubukombe ukukuma kuli cibusa wakwe Lasaro ubwalenga ukuti abwelele ku Yudea.—Luka 13:33; Yohane 10:20-42.

17. Bukombe nshi ubwa mu kampampa Yesu apokelela ilyo aleshimikila mu Perea? (b) Cinshi calanga ukuti Yesu naibukila pa lwa mifwaile ya co alaswa acite na pa lwa nshita isheleko?

¹⁷ Ubu bukombe bwa mu kampampa bufumine kuli Marita na Maria, inkashi sha kwa Lasaro, abekala mu Betani wa ku Yudea. Inkombe yashimika aiti, “Mwe Shikulu, moneni, untu mwatemwa nalwala.” Yesu ayasuka ati, “ubu bulwele te bwa kutwala ku mfwa, lelo bwabelapo ubukata bwa kwa Lesa, ukuti Umwana wa kwa Lesa acindikilwemo.” Pa kuti ico cicitike, Yesu asalapo fye ukwikala inshiku shibili kuntu ali. Lyene aeba abasambi bakwe ati: “Tuleyeni ku Yudea kabili.” Bayasuka mu kupapushiwa abati: “Rabi, ni nomba abaYuda bafwaile ukumupoola amabwe; na kabili muleyako, mwa?” Lelo Yesu naishiba ukuti inshita yashalako iya ‘baora ba mu kasuba,’ nelyo inshita Lesa amupeele ukubombamo ubutumikishi bwakwe ubwa pe sonde, naicepa. Naishiba bwino bwino ico alingile ukucita no mulandu wa kucicitila.—Yohane 11:1-10.

Icipesha Amano Ico Nangu Umo Ashingakaanako

18. Ilyo Yesu afika mu Betani, mibele nshi asangako, kabili finshi fyacitika ilyo afika?

¹⁸ Mu Betani, Marita e wa ntanshi ukukumanya Kristu, no kumwebo kuti: “Mwe Shikulu, amuba kuno, indume yandi nga tayafwile.” Maria na baishile ku ng’anda yabo bakonka, bonse baleloosha. Yesu abepusha ati, “Mwamubika kwi?” Bayasuka abati: “Mwe Shikulu, iseni mumone.” Ilyo bafika pa nshishi—iyali ni ninga iyaiselwepo ne libwe, Yesu atila: “Fumyenipo ilibwe.” Pa kukanaishiba ico Yesu alefwaya ukucita, Marita apaasha ati: “Mwe Shikulu, nomba alenunka; pantu lelo e bwalenga shine.” Lelo Yesu aipusha ati: “Bushe nshisosele kuli iwe, nati, Nga watetekela ulemono bukata bwa kwa Lesa?”—Yohane 11:17-40.

19. Mulandu nshi Yesu apepela pa lwalaala ilyo ashilabuusha Lasaro?

¹⁹ Ilyo bafumyapo ilibwe ilyaiselwe pa bwingililo bwa nshishi ya kwa Lasaro, Yesu apepa mwi shiwi ilikalamba pa kuti abantu bengeshiba ukuti ico alaswa acite cilecitilwa mu maka ya kwa Lesa. Lyene abilikisha ishiwi likalamba ati: “We Lasaro, fumina kuno nse.” Lasaro afuma nakakwa amakasa  na maboko mu nsalu bapomba abafwa na ku menso nakupombwa icitambala. Yesu atila, “Mukakuleni, mulekeni aye.”—Yohane 11:41-44.

20. Bushe abamona uko Yesu abuusha Lasaro bacitapo shani?

²⁰ Pa kumone ci cipesha amano, abengi aba mu baYuda abaishile ku kusansamusha Marita na Maria batetekela Yesu. Bambi baya ku kweba abaFarise icacitika. Cinshi abaFarise bacitapo? Ilyo line fye, abaFarise na bashimapepo bakalamba bateka icilye ca mu kampampa ica Sanhedrin. Pa kusakamikwa, bailishanya abati: “Tulecita shani? pantu uyu muntu acite fiishibilo ifingi. Nga twamuleka ifyo, bonse bakamutetekela, na bena Roma bakesa no kupoke cifulo cesu no luko lwesu.” Lelo Shimapepo Mukalamba Kayafa abeba ati: “Imwe tamwaishiba kantu, nangu kutontonkanyo kuti [kuti camuwamina, NW] umuntu umo ukufwila Abantu, ukuti uluko lonse lwikonaika.” E co, ukufuma pali bulya bushiku balepandana amano umwa kuti bengepaila Yesu.—Yohane 11:45-53.

21. Bushe ici cipesha amano ca kubuusha Lasaro cali e ntendekelo ya cinshi?

²¹ Kanshi uku kushingashinga ukufika mu Betani, ni mu kuti Yesu acite icipesha amano ico nangu umo ashingakaanako. Pa kupeelwa amaka na Lesa, Yesu abuusha umuntu uwafwile pa nshiku shine. Nangu fye icilye ca Sanhedrin ica pa muulu capatikishiwa ukusumina, capingula no kuti uyu Kacita wa Fipesha amano epaiwe! Kanshi ici cipesha amano e ntendekelo ya kwaluka kwacindama mu butumikishi bwa kwa Yesu—ukupwa kwa nshiku lintu “inshita yakwe yali tailafika” no kutendeka kwa nshiku lintu ‘yafikile nshita.’

Kuti Mwayasuka Shani?

• Yesu alangile shani ukuti alishibe umulimo untu Lesa amupeele?

• Mulandu nshi Yesu akaanina ukutungululwa ku fyo nyina amweba pa lwa mwangashi?

• Cinshi twingasambilila ku fyo ilingi line Yesu alecita ilyo balemulwisha?

• Mulandu nshi Yesu ashingashingila pa kuya uko Lasaro alwele?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 12]

Yesu abomfeshe amaka yakwe yonse mu mulimo untu Lesa amupeele