“Yafike Nshita!”
“Yafike Nshita!”
“Yaise nshita yakwe iya kuti afume pano isonde no kuya kuli Wishi.”—YOHANE 13:1.
1. Ilyo ica Kucilila ca mu 33 C.E. cilepalamina, cinshi abantu abengi mu Yerusalemu baleipushanyapo, kabili mulandu nshi?
ILYO abatishiwe mu 29 C.E., Yesu atendeke umulimo uwali no kumufisha ku “nshita” ya mfwa yakwe, ukubuuka, no kukatamikwa. Cili ni pa nshita ya shinde wa mu 33 C.E. Apo icilye cikalamba ica Sanhedrin ica baYuda capandanine amano umwa kwipaila Yesu, papita fye imilungu iinono. Pa kwishiba amapange yabo, napamo ukupitila muli Nikodemo, uwa mwi bumba lya Sanhedrin, uyo ali uwa bucibusa kuli wene, Yesu nafuma mu Yerusalemu ele ku mpanga bushilya bwa mumana wa Yordani. Ilyo Umutebeto wa ca Kucilila ulepalamina, abantu abengi bafuma mu mishi yabela ku nse no kuya ku Yerusalemu, kabili mu musumba mwiswile fye ukulanda pa lwa kwa Yesu. Abantu baleipushanya abati, “Muleti shani? Bushe muleti takese ku mutebeto?” Bashimapepo bakalamba na baFarise e balumya ifintu pantu nabasokanyo kuti onse uwamona Yesu alingile ukubeba uko ali.—Yohane 11:47-57.
2. Cinshi Maria acita icabalamuna ukuilishanya, kabili ifyo Yesu asosa mu kumupokololako calangilila ukuti cinshi aibukile pa lwa “nshita yakwe”?
2 Pa Nisani 8, ilyo kwashala inshiku 6 ukufika ku ca Kucilila, Yesu nafika mupepi na Yerusalemu. Aya ku Betani—umusumba umwikala ifibusa fyakwe ifyatemwikwa Marita, Maria, na Lasaro—uwabelele ku nse ya Yerusalemu ukutalukako bakilomita batatu. Cili ni pali Cisano icungulo bushiku, kabili Yesu apwisha Isabata lyonse kulya. Ubushiku bwakonkelepo icungulo bushiku ilyo Maria apyungila kuli wene pa kumusuba amafuta yaumo mutengo, abasambi bailishanya. Yesu ayasuka ati: “[Mulekeni, lekeni] acibakile ubushiku bwa kunshiika. Pantu ababusu muli na bo pe; lelo tamuli na ine pe.” (Yohane 12:1-8; Mateo 26:6-13) Yesu naishiba ukuti ‘naifike nshita yakwe iya kuti afume pano isonde no kuya kuli Wishi.’ (Yohane 13:1) Mu nshiku 5 ishisheleko ali no “kupeelo mweo wakwe icilubula ca pa bengi.” (Marko 10:45) E co, Yesu ali uwapamfiwa ilyo alecita icili conse no kusambilisha, ico naishiba ukuti inshita isheleko naicepa. We ca kumwenako ulawama kuli ifwe ilintu tulepembelela impela ya buno bwikashi! Bebeteni icacitikile Yesu ubushiku bwakonkelepo fye.
Yesu Aingila mu Yerusalemu no Lulumbi
3. (a) Ni mu musango nshi Yesu aingilila mu Yerusalemu pa Mulungu, pa Nisani 9, kabili abantu abengi abamushingulwike bacita shani? (b) Yesu ayasuka shani abaFarise abaleilishanya pe bumba?
3 Pa Mulungu, pa Nisani 9, Yesu aisa ku Yerusalemu mu lulumbi. Ilyo alepalamina ku musumba—ninshi natentema pa musepela wa mpunda ukuti icasobelwe muli Sekaria 9:9 cifishiwepo, abantu abengi abamushingulwike bayansa amalaya yabo mu nshila, na bambi bakontole misambo ku miti no kuyansa. Balabilikisha abati, “Yalipaalwa Imfumu iileishila mwi shina lwa kwa Shikulu.” AbaFarise bamo abali mwi bumba bafwaya ukuti Yesu akalipile abasambi bakwe. Lelo, Yesu abasuka ati: “Aba nga batalala, amabwe yalebilikisha.”—Luka 19:38-40; Mateo 21:6-9.
4. Mulandu nshi Yerusalemu onse atenkanina ilyo Yesu aingila muli uyu musumba?
4 Papita fye imilungu iinono, apo abengi abali muli ili bumba bamwene Yesu abuusha Lasaro. Kabili tabaleka ukushimika kuli bambi pa lwa cilya cipesha amano. E ico ilyo Yesu aingila mu Yerusalemu, umusumba onse watenkana. Abantu balaipusha abati, “Nani uyu?” Na mabumba yatile, “Uyu ni kasesema Yesu wa ku Nasarete wa mu Galili.” Pa kumone fi, abaFarise bailishanya abati: “Aba pano isonde bonse balemukonka.”—Mateo 21:10, 11; Yohane 12:17-19.
5. Cinshi cacitika ilyo Yesu aya kwi tempele?
5 Ngo mwabelele umwata wakwe ilyo aleya ku Yerusalemu, Yesu, Kasambilisha Mukalamba, aya kwi tempele ku kusambilisha. Kulya impofu na balemana baisa kuli wene, kabili abaposha. Bashimapepo bakalamba na bakalemba bafulwa pa kumone fi no kumfwa abaice baleaula mwi tempele baleti, “Hosana kuli Mwana Davidi.” Batila, “Bushe uleumfwe co aba balesosa?” Yesu atila, “Ee; bushe tamwatala amubelenga, ukuti, Mu tunwa twa bacece no tonka e mo mwafikishapo ukutasha?” Ilyo Yesu atwalilila ukusambilisha, alolekesha fyonse ifilecitika mwi tempele.—Mateo 21:15, 16; Marko 11:11.
6. Bushe imibombele ya kwa Yesu yalwike shani ukucile fyo yali ku numa, kabili mulandu nshi?
6 Mwandi pali ino nshita imibombele ya kwa Yesu yayaluka ukucile fyo yali imyeshi 6 iyapitapo! Ilya nshita taishile mu Yerusalemu ku Mutebeto wa Nsakwe “apabuuta iyo, lelo kwati ni mu bumfisolo.” (Yohane 7:10) Kabili lyonse aalefwayako inshila sha kufulumukilamo ubumi bwakwe nga bwaba mu busanso. Nomba aingila mu musumba apabuuta umo abantu baebelwe ukuti bamwikate! Kabili tawali mwata wa kwa Yesu ukuibilisha ku bantu ukuti ni Mesia. (Esaya 42:2; Marko 1:40-44) Talefwaya abantu ukuya balemubilisha apabuuta nelyo ukumushimike fya bufi. Amabumba nomba yalemubilisha apabuuta ukuti ni Mfumu kabili Mupusushi—Mesia—kabili akalipila bashimapepo abalefwaya ukuti abaleshe! Mulandu nshi ifintu fyayalukila? Pantu, nga fintu Yesu abeba ubushiku fye bwakonkelepo, ‘inshita naifika iya kuti acindamikwemo Umwana wa muntu.’—Yohane 12:23.
Pa Numa ya Kukalipa—Yesu Asambilisha Amasambilisho ya Kupususha Abantu
7, 8. Ifyo Yesu acita pa Nisani 10, mu 33 C.E., fyapalana shani ne fyo acitile mwi tempele pa nshita ya ca Kucilila ca mu 30 C.E.?
7 Ilyo afika pe tempele pali Cimo, pa Nisani 10, Yesu abombela pa fyo amwene icungulo cafumineko. Atendeka ‘ukutamfya abaleshisha na baleshita mwi tempele; na matebulo ya bakakaabula ba ndalama ne fipuna fya baleshishe nkunda afipenuna, kabili talekele muntu apite ne cipe mwi tempele.’ Ashimaula ishi ncitatubi atila: “Bushe tacalembwa, aciti, ing’anda yandi iketwe ng’anda ya kupepelamo ku nko shonse? Na imwe mwaisangule ninga ya fipondo.”—Marko 11:15-17.
8 Ifyo Yesu acita fyapalana ne fyo acitile imyaka itatu ku numa ilyo aile kwi tempele pa nshita ya ca Kucilila ca mu 30 C.E. Lelo uno muku wena, acilapo kubashimaula. Uno muku aita abaleshitisha mwi tempele ukuti “fipondo.” (Luka 19:45, 46; Yohane 2:13-16) Umulandu baitilwe fyo, pantu balelipilisha umutengo uukalamba ku balefwaya ukushite nama sha kupeela amalambo. Bashimapepo bakalamba, bakalemba ne ntungulushi sha bantu baumfwa ifyo Yesu alecita e co na kabili bafwaye nshila sha kumwipailamo. Lelo, tabeshibe ifyo bengepaya Yesu, pantu abantu bonse bapape sambilisho lyakwe, e co balepalama kuli wene balemukutika.—Marko 11:18; Luka 19:47, 48.
9. Lisambilisho nshi Yesu asambilisha, kabili cinshi alaalikako abalemukutika pe tempele?
9 Ilyo Yesu atwalilila ukusambilisha mwi tempele, abilisha ukuti: “Yafike nshita iya kuti acindamikilwemo Umwana wa muntu.” Cine cine, naishiba ukuti kwashala fye inshiku shinono isha bumi bwakwe ubwa buntunse. Pa numa ya kushimika ifyo uluseke lwa ngano lufwile ukufwa pa kuti lwingatwala ifisabo—icilingene no kufwa kwakwe pa kuti abe e nshila ya kupeelelamo bambi ubumi bwa muyayaya—Yesu alaalika abalemukutika, atila: “Ngo muntu afwayo kumpyungila, ankonke: no ko naba ine, e ko na kapyunga wandi akaba: ngo muntu ampyungila, Tata akamucindika.”—Yohane 12:23-26.
10. Yesu aumfwa shani pa lwa mfwa ya kulengo kushikitika iimusungamine?
10 Ilyo atontonkanya pa mfwa yakwe iya kulengo kushikitika iyalaaswa ise mu nshiku fye shine, Yesu atwalilila ukusoso kuti: “Nomba umutima wandi wasakamikwa. Nga ndesosa shani? Bushe nsose, nati, Tata, ntuuleni ku nshita ino?” Lelo ifyalaaswa ficitikile Yesu teti fitalukwe. Atila, “Lelo ni pali ici e co naishila ku nshita ino.” Cine cine, Yesu nasuminishanya ne mitantikile yonse iya kwa Lesa. Napampamina pa kuleka ukufwaya kwa kwa Lesa kutungulule fyonse ifyo alecita ukufika na ku mfwa yakwe iya bulilambo. (Yohane 12:27) We ca kumwenako kuwama atwimikile—ica kumwenako ca kuinashisha ku kufwaya kwa kwa Lesa umupwilapo!
11. Masambilisho nshi Yesu asambilisha ibumba ilyumfwile ishiwi ukufuma mu muulu?
11 Ico nasakamikwa nga nshi pa fyo imfwa yakwe yalakuma ishina lya kwa Wishi, Yesu apepa ati: “Ndetila, Mwe Tata, cindikeni ishina lyenu.” Casungusha abantu abalongene pe tempele pa kumfwa ishiwi lyafuma mu muulu, aliti: “Nindicindamika, na kabili nkalicindamika.” Kasambilisha Mukalamba ashukila ici cacitika ku kweba ibumba umulandu baumfwila ili shiwi, icikafuma mu mfwa yakwe, no mulandu balekabila ukukwatila icitetekelo. (Yohane 12:28-36) Cine cine, muli ishi nshiku shibili isha kulekeleshako, Yesu acitamo ifintu ifingi. Lelo ubushiku bwakakala bucili ku ntanshi.
Ubushiku bwa Kushimaula
12. Pali Cibili, pa Nisani 11, ni shani bashimapepo baesha ukwikata Yesu, kabili cinshi catumbukamo?
12 Pali Cibili, pa Nisani 11, Yesu na kabili aya mwi tempele ku kusambilisha. Asangako ibumba lya bantu abakaluka. Bashimapepo bakalamba ne ntungulushi sha bantu baipusha Yesu ukukuma ku fyo acitile ubushiku bwafumako abati: “Ni ku maka nshi ucitile fi fintu? Kabili nani uwakupeela amaka aya?” Uyu Kasambilisha Walamuka abapelenganya ku casuko cakwe, kabili abashimikila imilumbe itatu iyaumfwika—ibili pa lwe bala lya myangashi na umo pa lwa mutebeto wa bwinga—iyi milumbe yasansalika nga nshi ububifi bwa balemulwisha. Ico bakalifiwa ku fyo baumfwa, bashimapepo bafwaya ukumwikata. Lelo batiina ibumba, pantu ibumba litunga Yesu ukuti ni kasesema. E co bafwaya inshila ya kumubembelamo pa kuti asose cimo ico bengamupeelelapo umulandu no kumwikata. Ifyasuko Yesu abasuka fyabatalalika.—Mateo 21:23–22:46.
13. Mano nshi Yesu apanda abalemukutika ukulosha kuli bakalemba na baFarise?
13 Apo bakalemba na baFarise baitunga ukusambilisha Amalango ya kwa Lesa, Yesu nomba acincisha abalemukutika atila: “Fyonse ifyo bamweba, citeni no kubaka; lelo mwicita umwabele milimo yabo. Pantu balasosa, lelo tabacita.” (Mateo 23:1-3) Mwandi uku kushimaula kwaluma ukwa pa cintubwingi! Lelo Yesu acili talapwisha kubashimaula. Ubu e bushiku alelekeleshako ukuba pe tempele, kabili abashimaula ne fyebo fyakonkana ifya kubasansalika—ifilefuma kwati kubulukuta kwa mfula.
14, 15. Kushimaula nshi ukwaluma Yesu ashimaula bakalemba na baFarise?
14 Pa miku 6 Yesu abilisha ukuti, “Kalanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, ba bumbimunda!” Ico abetile fyo, mulandu wa kuti, nga fintu alondolola, besalilo Bufumu bwa mu muulu ku cinso ca bantu, ukuleka abaleingila beingilamo. Aba ba bumbimunda bakumana bemba no mulundu ku kucite nsangu imo, kabili ilyo asanguka bamulenga kubo mwana wa boni bwa muyayaya. Bangwa sana ku kuleka ica pe kumi, lelo balekeleshe “fyafinako ifya Malango, ubupingushi no luse ne cishinka.” Na kuba, basamba “ku nse ya lukombo no lunweno, lelo mu kati mwaisulamo umupusulo no kuulungana” pantu ukubola kwabo ukwa mu kati balakufisa pa kuilanga nga bakapepa ku nse. Ukulundapo, balaipeelesha ukukuula inshishi sha bakasesema no kushipuulamika pa kuti batashiwe pa milimo yabo iya kwafwa bambi, nangu ca kuti “bana ba baipeye bakasesema.”—Mateo 23:13-15, 23-31.
15 Pa kwebaula abalwani bakwe pa kubulwa imibele ya ku mupashi, Yesu atila: “Kalanda kuli imwe, mwe ntungulushi impofu.” Ni mpofu mu mibele pantu bangwa sana kuli golde wa kwi tempele ukucila ku bucindami bwa ku mupashi ubwa cilya cifulo ca kupepelamo. Yesu atwalilila ukulanda, abeba amashiwi yaluma nga nshi aya kubashimaula. Atila, “Mwe nsoka! mwe bufyashi bwa mafwafwa, mukapusuka shani ku kupingulwo kuya ku Gehena?” Ico Yesu alebeba ca kuti pa mulandu wa kutwalilila mu bubifi bwabo, bali no konaulwa umuyayaya. (Mateo 23:16-22, 33) Shi na ifwe natushipe mu kubilisha ubukombe bwa Bufumu, nangu fye lintu bwasanshamo ukusansalika imipepele ya bufi.
16. Ilyo ekele pa Lupili lwa Miolife, kusesema nshi ukwacindama Yesu aeba abasambi bakwe?
16 Yesu nomba afuma pe tempele. Cilya akasuba kafuukako mu nshita ya cungulo, anina Ulupili lwa Miolife na batumwa bakwe. Ilyo bekele palya, Yesu abeba ukusesema kwa pa konaulwa kwe tempele ne ciishibilo ca kubapo kwakwe ne ca kupwa kwa pano isonde. Ubupilibulo bwa uku kusesema bwalitukuma na fwe ba muli shino nshiku. Cilya cungulo bushiku, Yesu na kabili aeba abasambi bakwe ukuti: “Mwaishibo kuti apo papite nshiku shibili pakabe ca kucilila, e lyo Umwana wa muntu akafutukilwa ku [kupoopelwa, NW].”—Mateo 24:1-4; 26:1, 2.
Yesu ‘Atemwa Abakwe Ukufika na ku Mpela’
17. (a) Pa nshita ya ca Kucilila pa Nisani 14, lisambilisho nshi Yesu asambilisha abatumwa bakwe 12? (b) Kwibukisha nshi Yesu atendeka ilyo atamfyamo Yuda Iskariote?
17 Pa nshiku shibili ishakonkapo—Nisani 12 na 13—Yesu tailangile apabuuta pe tempele. Bashimapepo balefwaya ukumwipaya, kabili talefwaya nangu cimo ukumupumfyanya ukusefya ica Kucilila na batumwa bakwe. Nisani 14 yatendeka pali Cine ilyo akasuba kawa—e bushiku bwa kulekeleshako ubwa bumi bwa kwa Yesu ngo muntunse pe sonde. Cilya cine cungulo bushiku, Yesu ali pamo na batumwa mu ng’anda imo mu Yerusalemu umo babapekanishishe ukusefesha ica Kucilila. Ilyo baleipakisha ici ca Kucilila capamo, asambilisha abatumwa bakwe 12 isambililo lisuma pa lwa kuicefya pa kusamba amakasa yabo. Ilyo atamfyamo Yuda Iskariote, uupangile icipangano ca kufutuka Shikulu wakwe pa sha silfere 30—uwali mutengo baleshitilapo umusha ukulingana na Malango ya kwa Mose—Yesu aimika intendekelo ya Cibukisho ca mfwa yakwe.—Ukufuma 21:32; Mateo 26:14, 15, 26-29; Yohane 13:2-30.
18. Masambilisho nshi na yambi ayo Yesu mu kutemwa asambilisha abatumwa bakwe 11 aba cishinka, kabili abapekanya shani pa lwa kuya kwakwe ukusungamine?
18 Pa numa ya kwimika iyi ntendekelo ya Cibukisho ca mfwa yakwe, abatumwa batendeka ukukansanina pa lwa ufwile ukuba umukalamba pali bene. Yesu tabebawile mu bukali, lelo abasambilisha mu kutekanya pa lwa busuma bwa kupyungila bambi. Pa kutesekesho kuti e batwalilila na wene mu fya kweshiwa kwakwe, apingana na bo icipingo ca bufumu. (Luka 22:24-30) Yesu kabili abeba ukutemwana nge fyo abatemenwe. (Yohane 13:34) Ilyo aleshingashingako muli ulya muputule, Yesu mu kutemwa abapekanishisha libela pa lwa kuya kwakwe ukusungamine. Abeba pa lwa bucibusa bwakwe na bo, abakoselesha ukuba ne citetekelo, kabili abalaya ukubatumina umupashi wa mushilo uwa kubafwa. (Yohane 14:1-17; 15:15) Ilyo ashilafuma mu ng’anda, Yesu alomba Wishi ukuti: “Inshita naifika; cindamikeni Umwana wenu ukuti Umwana wenu amucindamike.” Cine cine, Yesu napekanishisha libela abatumwa bakwe pa lwa kuya kwakwe, kabili cine cine ‘abatemwa ukufika na ku mpela.’—Yohane 13:1; 17:1.
19. Mulandu nshi Yesu alungulukila mwi bala lya Getsemane?
19 Ino nshita nalimo ciletwala ku maca ilyo Yesu na batumwa bakwe 11 aba cishinka bafika mwi bala lya Getsemane. Yesu na batumwa bakwe baleyako ilingi line. (Yohane 18:1, 2) Kwashala fye amaawala yanono, Yesu alafwa imfwa ya museebanya kwati kapondo. Yesu alungulushiwa icine cine pa mfwa imusungamine na pa museebanya yalaleta pali Wishi ica kuti ilyo alepepa, amabe yakwe yaba nga matoni yakalamba ya mulopa ayaleponena pa nshi. (Luka 22:41-44) Yesu asosa ku batumwa bakwe ati, “Inshita naifika . . . moneni uulemfutuka napalama.” Ilyo acili alelanda, Yuda Iskariote afika, aisa ne bumba ilikalamba nalisenda ne fyenge ne nyali ne fyanso. Baisa ku kwikata Yesu, kabili tabakenye. Abalondolwela ukuti, “Nga kanshi yengafishiwa shani amalembo ayatila cili no kube fi?”—Marko 14:41-43; Mateo 26:48-54.
Umwana wa Muntu Acindamikwa!
20. (a) Tuyofi nshi twaponena Yesu pa numa ya kwikatwa? (b) Ilyo kwashala fye panono ukuti aleke umweo, mulandu nshi Yesu abilikishisha ukuti:“Nacipwa”?
20 Ilyo bamwikata, inte sha bufi shashinina Yesu mulandu, bakapingula ba bupondamishi bamusanga no mulandu, Ponti Pilato amupingwila ukwipaiwa, bashimapepo ne bumba lya bantu bamupumya, ne fita fyamupumya no kumulungulusha. (Marko 14:53-65; 15:1, 15; Yohane 19:1-3) Ilyo cilefika pali Cisano icungulo kasuba, Yesu napoopelwa pa cimuti ca kucushiwilwapo kabili alelungulushiwa ku bukali bwatapatisha ico ukufina kwa mubili wakwe kulelepula mu filonda umupitile nsunga bapoopele mu maboko yakwe na makasa. (Yohane 19:17, 18) Muli ba 15:00 hrs, Yesu abilikisha ishiwi atila: “Nacipwa.” Cine cine, napwisha fyonse ifyo aishile ku kucita pe sonde. Pa numa ya kutuulo mupashi wakwe kuli Lesa, ainiko mutwe wakwe no kuleko mweo. (Yohane 19:28, 30; Mateo 27:45, 46; Luka 23:46) Lyene pa bushiku bwalenga shitatu ukufuma apa, Yehova abuusha Umwana wakwe. (Marko 16:1-6) Ilyo papite nshiku 40 pa numa ya kubuushiwa kwakwe, Yesu anina aya ku muulu kabili acindamikwa.—Yohane 17:5; Imilimo 1:3, 9-12; Abena Filipi 2:8-11.
21. Kuti twapashanya shani Yesu?
21 Kuti ‘twakonka shani mu nkasa sha kwa Yesu’ bwino bwino? (1 Petro 2:21) Ukupala Yesu, natulepilikita mu kushimikila pa lwa Bufumu na mu mulimo wa kupanga abasambi, kabili tuleshipa no kukosa mu kulande cebo ca kwa Lesa. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Imilimo 4:29-31; Abena Filipi 1:14) Shi twikatala atufilwa ukwishiba inshita tufikilepo nelyo ukufilwa ukucincimushanya ku kutemwa na ku kubombe milimo isuma. (Marko 13:28-33; AbaHebere 10:24, 25) Shi ukufwaya kwa kwa Yehova Lesa no kwishiba ukuti tuleikala mu “nshita ya ku mpela,” nafiletungulula fyonse ifyo tucita.—Daniele 12:4.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Ukwishiba ukuti imfwa yakwe naipalama kwalengele Yesu ukubomba shani ubutumikishi bwakwe ubwa kulekelesha pe tempele mu Yerusalemu?
• Cinshi cilangilila ukuti Yesu ‘atemenwe abakwe ukufika na ku mpela’?
• Bushe ifyacitike mu maawala yanono ayasheleko aya bumi bwa kwa Yesu filangilila nshi pa lwa wene?
• Kuti twapashanya shani Kristu Yesu mu butumikishi bwesu?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 18]
Yesu ‘abatemenwe ukufika na ku mpela’