Ukusambilila ni Cimo Icisansamusha Kabili Ico Mwingaipakisha
Ukusambilila ni Cimo Icisansamusha Kabili Ico Mwingaipakisha
“Nga wafisokota . . . , ukwishiba Lesa ukakusanga.”—AMAPINDA 2:4, 5.
1. Ukubelenga nge nshila ya kukokolokelamo kuti kwatuletela shani ubuseko?
ABANTU abengi babelengela fye umusamwe. Nga ca kuti ifyebo fisuma, ukubelenga kuti kwaba ni nshila ya kukokolokelamo iisuma. Pa mbali ya programu wabo uwa kubelenga Baibolo lyonse, Abena Kristu bamo balaipakisha sana ukubelenga ifipandwa fyalekanalekana mu Amalumbo, Amapinda, amalyashi ya mu Malandwe, nelyo amabuuku yambi aya mu Baibolo. Ubusuma bwa fyo yalembwa ne fyabamo filabaletela ubuseko ubukalamba. Bambi basalapo ukukokoloka ukupitila mu kubelenga icitabo ca Yearbook of Jehovah’s Witnesses, magazini wa Loleni!, amalyashi ya bumi bwa bantu ba kwa Lesa ayasabankanishiwa muli ulu lupapulo, nelyo ifyebo fimbi ifyapulintwa ifilanda pa lyashi lya kale, pe sonde ne fyabapo, na pa malyashi yambi ayalanda pa bubumbo bwa kwa Lesa.
2, 3. (a) Ni mu nshila nshi umo ifyebo fyashika ifya ku mupashi fingalinganishiwa ku filyo fyakosa? (b) Ukusambilila kubimbamo finshi?
2 Ilyo ukubelengela fye umusamwe kwaba ni nshila ya kukokolokelamo, ukusambilila kupinda ukubomfya umuntontonkanya. Francis Bacon, umuNgeleshi uwasambilila amano ya buntunse alembele ukuti: “Ifitabo fimo fya kubelenga fye panono, fimbi fya kubelenga conse, kabili ifinono fye e fya kwetetulapo.” Ukwabula no kutwishika Baibolo yaba pa fitabo fya kwetetulapo. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Tuli ne fintu ifingi fya kusosela uyo [Kristu, uwaimininweko na Shimapepo Imfumu Melkisedeke] kabili ifyayafyo kulondolola, apo mwaba abafine mitima pa kuumfwa. . . . ifilyo ifyakosa fya bakalamba, abo bakansho kulingulula kwabo pa kweshaesha ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi.” (AbaHebere 5:11, 14) Ifilyo fyakosa filingile ukushetwa ilyo fishilaminwa no kusungululwa. Ifyebo fyashika ifya ku mupashi fikabila ukutontonkanyapo pa kufyumfwikisha no kufisunga.
3 Dikishonari umo alondolola ishiwi lya “ukusambilila” ukuti “kubomfya umuntontonkanya pa kutila wishibe nelyo pa kuti ube no mucetekanya, ukupitila mu kubelenga, ukusapika, ne fyalundwapo.” Ca cine ukuti ukusambilila kwacila pa kubelengela fye ico cine, napamo ukushila amashiwi ilyo tulebelenga. Ukusambilila mulimo ukabila ukubomfya umuntontonkanya, e lyo no kulingulula. Lelo, apo ukusambilila kukabila ukubomfya umuntontonkanya, ici tacipilibula ukuti te kuti tuipakishe.
Ukulenga Ukusambilila Ukuwama
4. Ukulingana na kemba wa malumbo, ukusambilila Icebo ca kwa Lesa kuti kwaba shani ukwa kupembesula kabili ukusansamusha?
4 Ukubelenga no kusambilila Icebo ca kwa Lesa kuti fyaba fya kupembesula no kukosha. Kemba wa malumbo atile: “Amalango ya kwa Yehova yafikapo, yabweseshamo umweo; ukushimika kwa kwa Yehova kwa cishinka, kulengo wapelwa amano ukubo wa mano; ifya kulangulula fya kwa Yehova fyalitambalala, filengo mutima ukusamwa; ifunde lya kwa Yehova lyalisanguluka, libuutusha pa menso.” (Amalumbo 19:7, 8) Amalango ya kwa Yehova ne fishimiko fibukulula umweo wesu, ukuwamyako bumupashi bwesu, ukutuletela ubuseko, no kulenga pa menso ukubuuta ku kumona bwino imifwaile ishaiwamina iya kwa Yehova. We cintu ulawama!
5. Ni mu nshila nshi umo ukusambilila kwingatuletela ubuseko bukalamba?
5 Lintu twamona ifisuma filefuma mu mulimo wesu, tulaipakisha ukubomba uyo mulimo. E co, pa kuti tulesanga ubuseko mu kusambilila, tufwile ukulaangufyanya ukubomfya ukwishiba twanonka. Yakobo alembele ukuti: “Lelo uulolesha mu malango ayatuntulu aya buntungwa, no kwikalililamo, uushaba koomfwa wa cilafi lelo ni kacita wa mulimo, uyu akabo wapaalwa mu kucita kwakwe.” (Yakobo 1:25) Ukubomfya ilyo line ifishinka twasambilila kulaleta insansa shikalamba. Ukusapika pa kuti tukaasuke icipusho batwipwishe mu mulimo wa kushimikila nelyo lintu twalesambilisha na ko kukatuletela insansa shikalamba.
Ukulundulula Ukutemwa Icebo ca kwa Lesa
6. Finshi uwalembele Amalumbo 119 alandile pa fyo atemenwe icebo ca kwa Yehova?
6 Uwashikile Amalumbo 119, napamo umwana wa mfumu Hisekia ilyo ali umwaice, alandile ifyo atemenwe icebo ca kwa Yehova. Ukulanda nga bashika inshintu, atile: “Natemwa ifipope fyenu, nshakalabe icebo cenu. Kabili ifishimiko fyenu e fyo natemwa . . . natemwa amafunde yenu, lekeni shiise kuli ine inkumbu shenu, ukuti ndeba no mweo, pantu amalango yenu e yo natemwa. Nafuluko kupususha kwenu, mwe Yehova, kabili amalango yenu e yo natemwa.”—Amalumbo 119:16, 24, 47, 77, 174, NW.
7, 8. (a) Ukulingana no lupapulo lumo, ‘ukutemwa’ Icebo ca kwa Lesa kwalola mwi? (b) Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa Icebo ca kwa Yehova? (c) Esra aiteyenye shani ilyo ashilatendeka ukubelenga Amalango ya kwa Yehova?
7 Dikishonari imo iya Malembo ya ciHebere ilondolola ishiwi lyapilibulwa ‘ukutemwa’ mu Amalumbo 119, ukuti: “Ifyo lipilibula mu cikomo 16 cimo na [maverbu] ya kusekelela . . . na ya kwetetula . . . Yakonkana nge fi: ukusekelela, ukwetetula, ukubekelwa mu . . . Ukubomfya aya mashiwi pamo kulangilila ukuti ukutontonkanya sana pa cintu e nshila umuntu atendekelamo ukusekelela mu cebo ca kwa Yahweh. . . . Ubu bupilibulo busanshamo ne mibele ya nkuntu.” *
8 Ukutemwa Icebo ca kwa Yehova kufwile ukufuma mu mutima wesu, umwaikala inkuntu. Tufwile ukusekelela mu kukokola pa fikomo fimo ifyo twabelenga. Tufwile ukutontonkanya pa fyebo fya ku mupashi ifyashika, ukobelwa na fyene, no kwetetulapo. Ici cikabila ukwetetulapo mu mutalalila no kupepa. Ukupala Esra, tufwile ukuteyanya imitima yesu ku kubelenga no kusambilila Icebo ca kwa Lesa. Ulwa wene, calembwa ukuti: “Esra ateyenye umutima wakwe ku kwetetula amalango ya kwa Yehova, kabili ku kuyacita, kabili ku kusambilisha muli Israele ifipope ne fya bupingushi fya yako.” (Esra 7:10) Moneni imifwaile itatu iyo Esra ateyanishishe umutima wakwe: ku kusambilila, ku kubomfya ifyebo, no kusambilisha. Tufwile ukukonka ica kumwenako cakwe.
Ukusambilila Kupepa
9, 10. (a) Ni mu nshila nshi umo kemba wa malumbo alangilile ukuti aletetula pa Cebo ca kwa Yehova? (b) Verbu wa ciHebere uwapilibulwa ‘ukwetetula’ alola mwi? (c) Mulandu nshi cacindamina ukumona isambililo lya Baibolo ukuti “kupepa”?
9 Kemba wa malumbo atila aleetetula amalango ya kwa Yehova, amafunde, ne fishimiko. Aimbile ukuti: “Ifya kulangulula fyenu ndafyetetula, no kuloleshe nshila shenu. . . . ndesumbwila amaboko yandi ku mafunde yenu, ndeetetula ne fipope fyenu. Ifyo natemwa amalango yenu! Akasuba konse yene e kwetetula kwandi. Nailuko kucila bakasambilisha bandi bonse, pantu ifishimiko fyenu e kwetetula kwandi.” (Amalumbo 119:15, 48, 97, 99) Bushe cipilibula nshi ‘ukwetetula’ pa Cebo ca kwa Yehova?
10 Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa ati “ukwetetula” na kabili lipilibula “ukutontonkanyapo,” “ukupituluka pa cintu mu muntontonkanya” “Lipilibula ukutontonkanya pa milimo ya kwa Lesa . . . ne Cebo ca kwa Lesa.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Ishiwi lya kuti “ukwetetula” lilosha ku fyo kemba wa malumbo “atemenwe ukusambilila” amalango ya kwa Lesa, na muli fyo kwali “kupepa.” Ukumona ukusambilila Icebo ca kwa Lesa ukuti lubali lwa kupepa kwesu kulalenga kwacindaminako. E co tufwile ukupoosako amano ilyo tulesambilila no kutendeka ne pepo pa kuti tusangemo ubusuma. Ukusambilila kwaba lubali lwa kupepa kwesu kabili tusambililila ukuti tuwamyeko imipepele yesu.
Ukusapika Ifyashika mu Cebo ca kwa Lesa
11. Yehova asokolola shani ifyebo fya ku mupashi ifyashika ku bantu bakwe?
11 Pa kupapushiwa, mu katiina kemba wa malumbo atile: “Ifyo yakule milimo yenu, mwe Yehova! Ifyo yashikisha amapange yenu!” (Amalumbo 92:5) No mutumwa Paulo alandile pa lwa “fyashika fya kwa Lesa,” ifishinka fyashika ifyo Yehova asokolwela abantu bakwe “mu mupashi [wakwe]” uubomba pe bumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka. (1 Abena Korinti 2:10; Mateo 24:45) Ibumba lya musha lyaliba ilyacincila mu kupayanishisha bonse ifilyo fya ku mupashi—“ishiba” ku bapya ne “filyo fyakosa” ku “bakalamba.”—AbaHebere 5:11-14.
12. Peeleni ica kumwenako ca “fyashika fya kwa Lesa” ifyo ibumba lya musha lyalondolola.
12 Pa kuti tumfwikishe “ifyashika fya kwa Lesa,” cilakabilwa ukutendeka ukusambilila ne pepo no kutontonkanya pa Cebo cakwe. Ku ca kumwenako, ifyebo ifisuma fyalisabankanishiwa ifilangilila ifyo Yehova engaba uwa bulungi pa nshita imo ine uwa nkumbu. Ukuba ne nkumbu takupilibula ukuti ninshi anashako ubulungi bwakwe; lelo, inkumbu sha bulesa shilangilila ubulungi bwa kwa Lesa no kutemwa kwakwe. Ilyo alepingula umubembu, Yehova alabala amona nga kuti alanga inkumbu ukushintilila pe lambo lya cilubula ca Mwana wakwe. Nga ca kuti ulya mubembu talefwaya ukulapila nelyo ni cipondoka, Lesa alamukanda ukwabula ukumwikatile nkumbu. Nga ca kuti aikatila umuntu inkumbu nelyo nga amukanda, fishinte fyakwe ifyasumbuka akonka. * (Abena Roma 3:21-26) ‘Iye kushika ukwa mano ya kwa Lesa!’—Abena Roma 11:33.
13. Tufwile ukulangilila shani ukuti tulatasha pa ‘mpendwa ubwingi’ iya cine ca ku mupashi icasokololwa ukufika lelo?
13 Nga kemba wa malumbo, tulacincimuka pa cishinka ca kuti Yehova alatwebako ifyebo fyakwe. Davidi alembele ukuti: “Ifyo yafinisha kuli ine amatontonkanyo yenu, mwe Lesa! Impendwa sha yako ubwingi! Nga naesho kuyapenda, yafulo kucilo musensenga.” (Amalumbo 139:17, 18) Nangu cingati ukwishiba twakwata ilelo kunono ukulinganya ku fyebo ifingi nga nshi ifyo Yehova akalatusokolwela ku ciyayaya, tulatasha nga nshi pa ‘mpendwa ubwingi’ iya cine ca ku mupashi icishaiwamina icasokololwa no kucilapo ukusapika mu fyaba, mu Cebo ca kwa Lesa.—Amalumbo 119:160, utulembo twa pe samba.
Ifisolobelo Fisuma no Kubombesha Filakabilwa
14. Amapinda 2:1-6 yakomaila shani pa cishinka ca kuti tukabila ukubombesha ilyo tulesambilila Icebo ca kwa Lesa?
14 Isambililo lya Baibolo ilyashika likabila ukubombesha. Ici cishinka cilomfwika sana nga twapoosako amano ilyo tulebelenga Amapinda 2:1-6. Moneni amaverbu ayo Imfumu ya mano Solomone yabomfeshe ku kukomaila pa kubombesha kukabilwa ku kunonka ukwishiba kwa bulesa, amano, no mucetekanya. Alembele ukuti: “We mwana wandi, nga wapokelele fyebo fyandi, na mafunde yandi wabika, ku kupeepeko kutwi kobe ku mano, no kwalwilo mutima obe ku mucetekanya; nga walilila ku kwiluka, wasanswile shiwi lyobe ku mucetekanya, nga wafisokota nga silfere, no kufifwimfwinta nge fyuma ifyashikama; e lyo uleiluka akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga pantu Yehova e upeela amano, mu kanwa kakwe e mufumo kwishiba no mucetekanya.” Cine cine, ukusambilila ukusansamusha kukabila ukusokota, ukwiimba, kwati muntu alefwayafwaya ifyuma fyashikama.
15. Cilangililo nshi ica mu Baibolo icilangilila ubucindami bwa nshila sha kusambililamo ishisuma?
15 Isambililo ililundulula bumupashi na lyo likabila inshila sha kusambilililamo ishisuma. Solomone alembele ukuti: “Icela nga califuupa, no mwine tanonene akanwa, ali no kubikako amaka.” (Lukala Milandu 10:10) Nga ca kuti umubomfi aleputwila ku cela icafuupa nelyo nga tacibomfya bwino, akonaula amaka yakwe yonse no mulimo wakwe tawakawame. E co, ubusuma twingasanga mu nshita twabomfya ku kusambilila kuti bwapusana apakalamba, ukulingana ne nshila twabomfya pa kusambilila. Imitubululo yawamisha iibomba ku kuwamyako inshila tubomfya pa kusambilila kuti yasangwa mwi Sambililo 7 ilya Icitabo ca Kutungulula Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi. *
16. Mitubululo nshi iibomba iyapeelwa ku kutwafwa ukusambilila ifyashika?
16 Lintu intukushi yatendeka ukubomba umulimo, ilalonganya ifisolobelo yalakabila. Mu nshila imo ine, lintu tuletendeka ukusambilila, tufwile ukusala muli laibrare wesu ifisolobelo twalakabila ukubomfya pa kusambilila. Ilyo tuleibukisha ukuti ukusambilila mulimo kabili kukabila ukubomfya umuntontonkanya, caliwama ukwikala bwino. Nga ca kuti tulefwaya ukuba abaibukila, ukubelengela pa tebulo kuti kwatwafwa sana ukucila ukulabelengela pa busanshi nelyo mu cipuna canakilila bwino. Ilyo mwabelengako ukwabula ukupusaulwa, kuti cawama ukololokako nelyo ukuyapupwako umwela pa nse.
17, 18. Peeleni ifya kumwenako pa lwa fya kubomfya ifisolobelo fisuma ifye sambililo.
17 Twalikwata ifisolobelo ifingi ifishaiwamina ifya kubomfya pa kusambilila. Ica ntanshi pali ifi ni Baibolo wa New World Translation, uyo nomba uwaba onse nelyo uwapilibulwako lubali mu ndimi 37. Baibolo wa New World Translation uubomfiwa lyonse alikwata ifisontelelo na “Table of the Books of the Bible” (e kuti Umutande wa Mabuuku ya mu Baibolo) uulangilila ishina lya walembele ibuuku limo na limo, icifulo alembeeleko, ne nshita yapitilepo pa kuti apwe ukulemba. Alikwata na index wa mashiwi ya mu Baibolo, appendix, na bamapu. Mu ndimi shimo, uyu Baibolo apulintwa umukalamba, uwitwa ati Reference Bible. Akwata imbali shonse isho tulumbwile na shimbipo ishingi, pamo no tulembo twa pe samba utwingi, uto nato utwaba muli index. Bushe mulabomfya ifyabako mu lulimi lwenu pa kuti fimwafwe ukucilapo ukusapika mu Cebo ca kwa Lesa?
18 Icisolobelo cishaiwamina na cimbi ica kubomfya pa kusambilila caba ni encyclopedia wa Baibolo uwa mavolyumu yabili Insight on the Scriptures. Nga ca kuti mwalikwata ulu lupapulo mu lulimi mwaishiba, mufwile ukulalubomfya lyonse ilyo mulesambilila. Lukamupayanishisha ifyebo pa lwa fyo cali ilyo ifingi ifya mu Baibolo fyalecitika. Icisolobelo capalako icafwa caba citabo ca Amalembo Yonse Yantu Yapuutwamo Kuli Lesa, Kabili ya Kunonsha.” Lintu twatendeka ukubelenga ibuuku lipya ilya mu Baibolo, cisuma ukubebeta ifyebo fya pali ilyo ibuuku mu citabo ca “Amalembo Yonse” pa kuti twishibe uko lyalembelwe ne lyashi lya kale pali lyene, no kusupawila kwa fyaba muli ili buuku lya mu Baibolo ne fyo litwafwa. Icalundilweko nomba line ku fisolobelo ifingi ifya kubomfya pa kusambilila ifipulintwa caba ni Watchtower Library uwa pa kompyuta, uyo nomba uwaba mu ndimi 9.
19. (a) Mulandu nshi Yehova atupayanishisha ifisolobelo fisuma ifya kubomfya pa kusambilila? (b) Finshi fikabilwa mu kubelenga Baibolo ukusuma no kusambilila?
19 Yehova alipayanya ifisolobelo fyonse fi ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” pa kuti ababomfi bakwe pe sonde ‘balesokota no kusanga ukwishiba Lesa.’ (Amapinda 2:4, 5) Inshila sha kusambililamo ishisuma shitulenga ukwishiba Yehova bwino no kuba cibusa wakwe uwapalamisha. (Amalumbo 63:1-8) Cine cine, ukusambilila mulimo, lelo mulimo twingaipakisha kabili uutusansamusha. Lelo, kulasenda inshita. Napamo muletontonkanya no kuti, ‘Ni kwi ningasanga inshita ya kuti napoosako sana amano ilyo ndebelenga Baibolo na lintu ndesambilila?’ Tukabebete ci mu cipande ca kwisalila ica ifi fipande fikonkene.
[Amafutunoti]
^ para. 7 New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Volyumu 4, amabula 205-7.
^ para. 12 Moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulwa August 1, 1998, ibula 13, paragrafu 7. Ngo mulimo mwi sambililo lya Baibolo, kuti mwapituluka mu fipande fyonse fibili ifya kusambililamo ifya muli uyo magazini pamo ne fipande fya “Justice,” “Mercy,” na “Righteousness” muli encyclopedia wa Insight on the Scriptures, uwasabankanishiwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
^ para. 15 Casabankanishiwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Nga ca kuti tamwakwata ulu lupapulo mu lulimi lwenu, ukufunda kusuma pa lwa nshila sha kubomfya pa kusambilila kuti kwasangwa muli bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda abakonkapo: August 15, 1993, amabula 13-17; May 15, 1986, amabula 19-20.
Ifipusho fya Kupitulukamo
• Kuti twalenga shani isambililo lyesu ukuba ilya kupembesula kabili ilya kusansamusha?
• Ukupala kemba wa malumbo, kuti twalanga shani ukuti ‘twalitemwa’ Icebo ca kwa Yehova no kuti e co ‘twetetulapo’?
• Amapinda 2:1-6 yalangilila shani ukuti ukubombesha kulakabilwa mu kusambilila Icebo ca kwa Lesa?
• Fisolobelo nshi ifisuma Yehova apayanya ifya kubomfya pa kusambilila?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 14]
Ukutontonkanyapo no kupepelapo filenga twatemenwako Icebo ca kwa Lesa
[Ifikope pe bula 17]
Bushe mulabomfya ifisolobelo fya kusambililamo ku kusapika mu Cebo ca kwa Lesa?