Bushe Imibele Baibolo Isambilisha E Yawamisha?

“ABANTU balakabila amafunde ya mibele isuma ayengabalenga ukucingililwa kabili aya kubatungulula.” E fyalandile uwaishibisha bukalemba kabili kabelenga wa lyashi lya pa TV umwina German. Ukwabula no kutwishika, muli amano mu fyo alandile. Pa kutila ubwikashi bwa bantu bube ubwashikatala kabili ubwawama, abantu bafwile ukukwata icishinte cakosa ica fipimo fya kukonka ifilangilila icalungama ne cishalungama atemwa icisuma ne cibi. Nomba icipusho ni ci: Fipimo nshi fyawamisha, ku bwikashi na ku bekala mushi ba buko?

Nga ca kuti imibele Baibolo isambilisha e yakonkwa, kuti yaafwa abantu ukulaikala ubumi busuma kabili ubwa nsansa. Kuti yabalenga ukuba aba nsansa kabili abashikatala icine cine. Bushe ico kuti cacitika? Lekeni tubebete ico Baibolo isosa pa milandu ibili iyacindama: bucishinka mu cupo no bufumacumi muli fyonse.

Lambatileni ku Mwina Mwenu

Kabumba wesu alengele Adamu kabili alengele na Efa kukuba umukashi wakwe. Icupo ca aba babili cali e ca kubalilapo pa fyupo fyonse ifyabako kabili icupo cabo cali no kutwalilila kuli pe na pe.  Lesa atile: ‘Umwaume alaleka wishi na nyina, alambatila na ku mukashi wakwe.’ Pa numa ya myaka mupepi na 4,000, Yesu Kristu alandile pali ci cipimo ca cupo ku bakonshi bakwe bonse. Ukulundapo, atile ubucende bwalibipa.—Ukutendeka 1:27, 28; 2:24; Mateo 5:27-30; 19:5.

Ukulingana na Baibolo, ifintu fyacindama fibili ifilenga icupo ca nsansa kutemwa no mucinshi kuli bonse babili. Umulume, uuli e mutwe wa lupwa, alingile ukulanga ukuti alitemwa umukashi wakwe ukupitila mu kulamucitila ifintu ifingamuwamina. Afwile ukwikala na o “umwabelo kwishiba” kabili tafwile ukuba “ne cilulo” ku mukashi. Umukashi afwile ukuba na “katiina” ku mulume wakwe. Nga ca kuti abaupana bakonka ifi fishinte, amafya ya mu cupo ayengi kuti yasengaukwa nelyo ukucimfiwa. Umulume akalambatila ku mukashi wakwe no mukashi na o akalambatila ku mulume wakwe.—1 Petro 3:1-7; Abena Kolose 3:18, 19; Abena Efese 5:22-33.

Bushe icipimo ca mu Baibolo ica kulambatila muli bucishinka ku mwina mwenu kuti calenga mu cupo ukubamo insansa? Cisuma, moneni ifyafuminemo mu kufwailisha kumo ukwacitilwe mu Germany. Abantu baipushiwe ukulanda ifyacindama ifingalenga icupo cisuma. Cimo pa fyacindama icalumbwilwe cali ni bucishinka kuli bonse babili. Bushe tamulesumina ukuti abaupana balaba ne nsansa nga ca kuti nabeshiba ukuti abena myabo baliba na bucishinka?

Nga ca Kuti Kwaba Amafya?

Ni shani nga ca kuti umulume no mukashi bapusana icine cine? Inga ca kuti ukutemwa kwabo nakushibantukila? Bushe te kuti ciwame nga cili fyo ukupwisha icupo? Nelyo bushe icipimo ca mu Baibolo ica kulambatila ku mwina mwenu muli bucishinka e cingaba ica mano ukukonka?

Bakalemba ba Baibolo balishibe ukuti abaupana bonse bakalapita mu mafya pa mulandu wa kukanapwililika. (1 Abena Korinti 7:28) Nalyo line, abaupana abakonka imibele Baibolo isambilisha balelelana no kubombela pamo ukupwisha amafya yabo. Ca cine, kulabako imilandu imo—pamo ngo bucende nelyo ukulapumwa, iyo napamo ingalenga Umwina Kristu ukutontonkanya pa lwa kupatukana nelyo ukulekana. (Mateo 5:32; 19:9) Lelo ukwangufyanya ukupwisha icupo apabula no mulandu wine wine nelyo pa mulandu fye wa kufwaya ukuupa nelyo ukuupwa kuli umbi cilangilila fye ukuti umuntu wa musango yo ninshi alisuula sana bambi. Ico tacilenga umuntu ukuba ne nsansa nelyo ukushikatala. Lekeni tumone ica kumwenako.

Peter aishileiluka ati icupo cakwe taciweme nge fyo cali pa kubala. * E calengele ukuti apondokele na kuli Monika, uyo na o apondokele umulume wakwe. Bushe ifintu fyaleenda shani kuli aba babili? Mu myeshi fye iinono, Peter aishilesosa ukuti ukwikala na Monika “takwali ukwayanguka nge fyo naleelenganya.” Mulandu nshi? Ifilubo fyalepanga umukashi wakwe tafyapusene ne fyalepanga uo apondokeleko. Icacilanapo ukubipisha, ukususwa kwakwe no kupingulapo kwakwe ukwa bukaitemwe kwa mwingishe mu bwafya bwa fya ndalama. Ukulundapo, abana ba kwa Monika babele abakungumana pa mulandu wa kwaluka kwali mu lupwa lwabo.

Nga fintu ici icacitike cilelangilila, lintu mu cupo mwaba amafya, ukubutukamo takupwisha ayo mafya. Lubali lumbi, ukwikalilila ku mibele ya mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, ilyo kwaima amafya kuti kwalenga icupo ukukosa kabili ukuba ica mutende. Ifi e fyo cali kuli Thomas na Doris.

Thomas na Doris baupene ukucila pa myaka 30 lintu Thomas atendeke ukunwesha ubwalwa. Doris alipopomenwe icibi, kabili aba babili balanshenye pa lwa kulekana. Doris ashimikileko Inte ya kwa Yehova imo. Inte alangile Doris ico Baibolo isosa pa lwa cupo, ukumukoselesha ukukanasondwelela bwangu ukuti balekane lelo ukuti batale babombele pamo no mulume wakwe pa fyo bengapwisha ubo bwafya. E fyo Doris acitile. Mu myeshi fye ya kupenda, balilekele ukulandapo pa fya kufwaya ukulekana. Thomas na Doris balebombela pamo pa mafya bakwete. Ukukonka  ukufunda kwa mu Baibolo kwakoseshe icupo cabo kabili kwabapeele ne nshita ya kupwisha amafya yabo.

Ubufumacumi Muli Fyonse

Ukulambatila ku mwina mwenu muli bucishinka kano muli no mukosela wa kucita icalungama no kukakatila ku fishinte. Imibele imo ine ilakabilwa na pa kutwalilila umufumacumi mu calo cabulamo ubufumacumi. Fingi Baibolo ilandapo pa lwa bufumacumi. Umutumwa Paulo alembele Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ku Yudea ati: ‘Tulefwayo [kuba abafumacumi] muli fyonse.’ (AbaHebere 13:18, NW) Cinshi ico cipilibula?

Umufumacumi muntu wa cishinka te ncenjeshi iyo. Taaba na kapaatulula ka bantu—asosa icine, uwacindikwa, talufya abantu. Ukulundapo, umufumacumi muntu wa mpomfu uushibepa munankwe. Abafumacumi balacetekelwa nga nshi, icilenga na bambi ukukwata imibele isuma no kukosha bucibusa.

Bushe aba bufumacumi balaba ne nsansa? Kwena, bafwile ukuba nasho. Te mulandu ne fyo amafisakanwa no kubepa fifulile—nelyo napamo pa mulandu wa ifi fine—abantu abengi balakumbwa abafumacumi. Ukulingana no kufwailisha kumo pa lwa bacaice, ubufumacumi e mibele iyo abengi batile yalicindama. Ukulundapo, te mulandu no mushinku wesu, bucishinka e cikalamba cifwaikwa muli abo tumona ukuti fibusa.

Christine asambilishiwe ubupuupu ukufuma pa nshita ali ne myaka 12. Mu kupita kwa nshita aishileba kalapashi mu kwiba. Alondolola ati: “Kwaleba inshita shimo ilyo naleya ku ng’anda ninshi ni mpanga amadola 2,200.” Nangu cibe fyo Christine balemwikata imiku iingi, kabili imikalile yakwe yali fye ya kuti inshita iili yonse kuti apooswa mu cifungo. Lintu Inte sha kwa Yehova shamulondolwelele ifyo Baibolo isosa pa lwa bufumacumi, Christine alitemenwe ifyo Baibolo isambilisha pa lwa mibele. Asambilile ukumfwila ukusoka kwa kuti: “Uwibile eiba kabili.”—Abena Efese 4:28.

Ilyo Christine alebatishiwa ukuba Inte ya kwa Yehova, ninshi alileka ukwiba. Aletukuta ukuba umufumacumi muli fyonse, pantu Inte sha kwa Yehova balalandapo sana pa bufumacumi na pa mibele imbi iya Bwina Kristu. Inyunshipepala ya Lausitzer Rundschau yatile: “Amashiwi ya mibele iisuma pamo nga ubufumacumi, ukuilama, no kutemwa umubiyo e yo Inte shacindikisha mu cisumino cabo.” Bushe Christine atila shani pa lwa uku kwaluka mu bumi bwakwe? “Nomba nalicilapo ukuba uwa nsansa pa kuti nalileka ukwiba. Njumfwa ukuti na ine ndi mwikashi uwacindama.”

Ubwikashi Bonse Bulamwenamo

Abantu ababa na bucishinka ku bena myabo kabili ababa no bufumacumi tababa fye ne nsansa lelo balenga na bantu bambi ukumwenamo. Abengisha incito balatemwapo ababomfi abashibepa. Bonse tulatemwa ukukwata abena mupalamano bacetekelwa, kabili tufwaya ukushita mu mashitolo ya baba no bufumacumi. Bushe tatucindika bapolitishani, bakapokola, na bakapingula abashifwaya amafisakanwa? Abekala mushi balamwenamo nga nshi lintu abena musumba bali abafumacumi muli fyonse, nangu ni palya ifintu fishibawamine.

Ukulundapo, bucishinka pa baupana e pa shintilila indupwa sha shakosa. Kabili abengi kuti basuminishanya na politishani wa ku Bulaya uwatile: “Ulupwa [umwaba wishi, nyina na bana] lucili e cubo cacindamisha umo abantu bengasanga umutelelwe no bupilibulo.” Ulupwa lwa mutende ni ulo mwaba abakalamba na bana abayumfwa abacingililwa lwa mu nkuntu. E co ababa na bucishinka mu cupo baleafwilishako ukulenga ubwikashi ukuba ubusuma.

Tontonkanyeni pa fyo bonse bengamwenamo nga ca kuti takwali ukupondokela abena myabo, ifyupo ukupwa, nelyo imilandu iikumine uwa kusunga abana. Kabili ni shani nga ca kuti takwali abapikita abantu, abeba ifipe mu matuuka, abafinsha, abakalamba ba ncito abatemwa amafisakanwa, nelyo basayantisti incenjeshi? Bushe ico cileumfwika nge ciloto fye? Kuti caumfwika ifyo ku bashatemwa Baibolo ne co isosa pa lwa nshita ya ku ntanshi. Icebo ca kwa Lesa cilaya ukuti nomba  line Ubufumu bwa buMesia ubwa kwa Yehova buli no kufumyapo imitekele ya bantunse pano isonde kabili bwena e bukalateka. Muli ubo Bufumu abatekwa ba buko bonse bakasambilishiwa ukwikala umwabela imibele Baibolo isambilisha. Pali iyo nshita, “abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Amalumbo 37:29.

Imibele Baibolo Isambilisha E Yawamisha

Abantu abengi nga nshi ababebeta Amalembo ya Mushilo balitesekesha nomba ukuti ukufunda kwa mu Baibolo kwashimpwa pa mano ya bulesa, ayacila nga nshi amano ya bantu. Abantu ba musango yo bamona Baibolo ukuti yalishintililwapo kabili ilabomba ku bumi bwa mu calo ca nomba. Balishiba ukuti bakamwenamo nga baleumfwila ukufunda kwa Cebo ca kwa Lesa.

E co, aba musango yo bomfwila ukufunda kwa mu Baibolo ukutila: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” (Amapinda 3:5, 6) Ilyo balecite fyo, balawamya sana imikalile yabo, kabili balenga nabo bapalamina nabo ukumwenamo. Kabili balundulula ne cicetekelo cakosa mu “bwikashi . . . bukesa,” ilyo imibele Baibolo isambilisha ikakonkwa na bantu bonse.—1 Timote 4:8.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 5]

Mu nshita sha mafya ya mu cupo, ukwikalilila ku fishinte fya mu Baibolo kuti kwalenga icupo ukukosa kabili ukuba ica mutende

[Amashiwi pe bula 6]

Te mulandu ne fyo amafisakanwa yafulile—nelyo napamo pa mulandu wa yene—abengi balakumbwa abantu ba bufumacumi