Bamunyina Abali ne Mibele Yapusana

IFYO abafyashi basalapo ukucita filakuma sana abana. Filya fine cali kale mwi bala lya Edene e fyo caba na lelo. Bucipondoka bwa kwa Adamu na Efa bwalikuma sana abantunse bonse. (Ukutendeka 2:15, 16; 3:1-6; Abena Roma 5:12) Lelo, ifwe bonse umo umo kuti twaba ifibusa fya cine cine ifya kwa Kalenga wesu nga tulefwaya. Ici calangililwa mu lyashi lya kwa Kaini na Abele, bamunyina ba kubalilapo pano isonde.

Amalembo tayalanda ukuti Lesa alelanda na Adamu na Efa ilyo abatamfishe mwi bala lya Edene. Na lyo line, Yehova taifishile ku bana babo. Ukwabula no kutwishika, Adamu na Efa balyebele Kaini na Abele ifyacitike. Balemona “bakerubi, no lubingu lwa lupanga ulwaalukaaluka, ku kulinde nshila ya kuya ku muti wa mweo.” (Ukutendeka 3:24) Aba baume na kabili balebomba incito ye libe no kukalipwa nga fintu Lesa asosele.—Ukutendeka 3:16, 19.

Kaini na Abele bafwile balishibe amashiwi Yehova aebele insoka aya kuti: “Ndebika no bulwani pa kati ka iwe no mwanakashi, kabili pa kati ka bufyashi bobe no bufyashi bwakwe: bwene bwakulakulasa ku mutwe, nobe wakulabulasa ku citende.” (Ukutendeka 3:15) Ifyo Kaini na Abele baishibe pali Yehova fyali no kubafwa ukusenaminwa na wene.

Ukutontonkanya pa kusesema kwa kwa Yehova ne mibele yakwe nga kapeela uwaba no kutemwa kufwile kwalengele Kaini na Abele ukufwaya ukusenaminwa na Lesa. Lelo, bushe bali no kulundulula uko kutemwa ukufika pi? Bushe bali no kukonka ukufwaisha kwabo ukwa kupepa Lesa no kukula lwa ku mupashi ukufika ku kumutetekela?—Mateo 5:3.

Bamunyina Baleta Ifya Bupe

Mu kupita kwa nshita, Kaini na Abele batwele ifya bupe kuli Lesa. Kaini atwele ifisabo fya mu mushili, na Abele atweleko amabeli ya mukuni wakwe. (Ukutendeka 4:3, 4) Aba baume napamo bali ne myaka 100 pali ilya nshita, pantu Adamu ali ne myaka 130 ilyo afyele Sete.—Ukutendeka 4:25; 5:3.

Ifya bupe fyabo fyali bushininkisho bwa kuti Kaini na Abele balishibe ukuti bali babembu kabili balefwaya ukubishiwa na Lesa. Bafwile balitontonkenyepo pa bulayo bwa kwa Yehova ubwakumine insoka no Lubuto lwa mwanakashi. Baibolo tayalandapo pa fyo Kaini na Abele batukwite ne nshita bapoosele pa kulundulula bucibusa bwabo na Yehova. Lelo, ifyo Lesa acitile ilyo bapeele ifya bupe e fisokolola ifyo umo na umo aletontonkanya.

Abasoma bamo batila napamo Efa alemona kwati Kaini e wali “ulubuto” lwali no kushonaula insoka, pantu ilyo Kaini afyelwe, atile: “Nimpokelelo mwaume kuli Yehova.” (Ukutendeka 4:1) Nga ca kuti na Kaini e fyo aletontonkanya, alilubile icine cine. Lelo, Abele apeele ilambo mu citetekelo. E co, “ni ku citetekelo e ko Abele atuuliile kuli Lesa ilambo ilyacishe lya kwa Kaini.”—AbaHebere 11:4.

 Abele ali uwashilimuka lwa ku mupashi, Kaini ena tashilimwike. Lelo, ici te capusenye fye aba bamunyina. Balipusene na mu mibele. E co, “Yehova alolekeshe Abele ne ca bupe cakwe; lelo Kaini ne ca bupe cakwe talolekesheko.” Cimoneka kwati Kaini atuulile fye ico cine ukwabula ukutontonkanyapo sana pa ca bupe cakwe. Lelo Lesa tasumine ukumupepela fye ico cine. Kaini ali no mutima wabipa, kabili Yehova alishibe ifyalubana ifyo aletontonkanya. Ifyo Kaini acitile ilyo Lesa akeene ilambo lyakwe, fyalangile fye imibele yakwe iya cine cine. Ukucila ukuwamya imibele na mapange yakwe, ‘Kaini afulilwe cibi, ne mpumi yakwe yaliwile.’ (Ukutendeka 4:5) Imisango yakwe yasokolwele amapange yakwe ayabipa.

Ifyo Ayankwileko Ilyo Asokelwe

Apo Lesa alishibe imibele ya kwa Kaini, amufundile ati: “Cinshi ico wafulilwa? Cinshi ico iwilile ne mpumi yobe? Bushe auwamya, nga te kuti upokelelwe? Kabili nga tauwemye, pa mwinshi palaalililo lubembu: kabili ukufuluka kwakwe kuti kwalola kuli iwe, kabili iwe ukalamuteka.”—Ukutendeka 4:6, 7.

Kuti twasambililako cimo kuli ici. Cine cine, ulubembu lulatulalilila ukulolela inshita ya kutwikata. Lelo, Lesa alitupeela amaka ya kuisalila, kabili kuti twasala ukucita icalungama. Yehova aebele kaini ‘ukuwamya,’ lelo, tamupatikishe ukwaluka. Kaini aisalile ica kucita.

Icalembwa caputwamo citila: “Awe Kaini atile kuli Abele munyina, Natuleya mu mpanga. Nomba bene pa kuba mu mpanga, Kaini aimina Abele munyina, no kumwipaya.” (Ukutendeka 4:8) E co, kaini abele cintomfwa kabili inkomi yakaluka. Taumfwile nangu bulanda ilyo Yehova amwipwishe ati: “Ali kwi Abele munonko?” Kaini ayaswike bubi bubi ati: “Katwishi: bushe uwa kulinda munyinane nine?” (Ukutendeka 4:9) Ubo bufi bwafita fititi no kukaana umulandu kwalangile ukuti Kaini ali umunkalwe.

Yehova atiipile Kaini no kumutamfya mu ncende yali mupepi na Edene. Icitiipu cabikilwe kale kale pa mushili napamo cali no kubipilako kuli Kaini, na kabili icalo tacali na kumesha ifilimwa nga alima. Ali no kulalulumba fye no kuba nge mbutushi pa calo. Ukuilishanya kwa kwa kaini pa fyo ubupingushi  bwalumine kwalangile ukutila alisakamene ukuti ali no kukandwa pa kwipaya munyina, lelo talapile icine cine. Yehova abikile “icishibilo” ca kwa Kaini—napamo icipope caishibikwe no kukonkwa kuli bambi icabeleleko ukubacilikila ukumwipaya pa kulandula.—Ukutendeka 4:10-15.

Lyene “Kaini afuminepo pa cinso ca kwa Yehova, ayaikala na mu calo ca Node ku kabanga ka Edene.” (Ukutendeka 4:16) Ilyo abulile umukashi pali bankashi yakwe, nelyo pa bepwa, akuulile umusumba uo ainike ati Enoke, ishina lye beli lyakwe ilyaume. Intuntuko ya kwa Kaini, Lameki ali umunkalwe nge cikolwe cakwe icishalepepa. Lelo, ulupwa lwa kwa Kaini lwaonawilwe pe Lyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa.—Ukutendeka 4:17-24.

Ifyo Twingasambililako

Kuti twasambililako ku lyashi lya kwa Kaini na Abele. Umutumwa Yohane akoseleshe Abena Kristu ukutemwana, ‘te kuba nga Kaini, uwali wa Mubifi, kabili aipeye munyina.’ ‘Imilimo ya kwa Kaini yali ya bubifi, ne ya kwa munyina iyalungama.’ Yohane asosa no kuti: “Onse uwapata munyina ni ntalamisoka; kabili mwaishibo kuti intalamisoka taikwete mweo wa muyayaya ukwikala muli yene.” Ca cine, ifyo tucita ku Bena Kristu banensu filakuma bucibusa bwesu na Lesa ne filayo atulaya ku nshita ya ku ntanshi. Lesa te kuti atubishe nga ca kuti twapata abasumina banensu.—1 Yohane 3:11-15; 4:20.

Kaini na Abele bafwile bakushiwe mu nshila imo ine, lelo, Kaini takwete icitetekelo muli Lesa. Na kuba alangile umupashi wa kwa kaseebanya, ‘Inkomi ya bantu kabili wishi wa bufi,’ ukufuma pa kutendeka. (Yohane 8:44) Ifyo Kaini acitile filanga ukuti bonse twalikwata amaka ya kuisalila, ukuti ababembuka baitalusha kuli Lesa, no kuti Yehova akakanda abashilapila.

Lelo, Abele, alicetekele Yehova. Cine cine, “ni ku citetekelo e ko Abele atuuliile kuli Lesa ilambo ilyacishe lya kwa Kaini; muli ilyo ashininkishiwe ukubo walungama, kabili Lesa ashimikeko ubunte pa kupokelele ca bupe cakwe.” Nangu line mu Malembo tamwaba icebo ico Abele asosele, “acili alelandila” ku citetekelo cakwe ico tulingile ukupashanya.”—AbaHebere 11:4.

Abele e wabalilepo ukuba uwa bucishinka. Yehova talaba imilopa yakwe, ‘iyalekuutila mu mushili,’ kuli wene. (Ukutendeka 4:10; Luka 11:48-51) Nga twaba ne citetekelo nge ca kwa Abele, na ifwe kuti twaba bacibusa wa kwa Yehova ku ciyayaya.

[Akabokoshi pe bula 22]

SHIBULIMI NA KACEMA

Ukulima umushili no kusakamana inama e milimo ya kubalilapo iyo Lesa apeele Adamu. (Ukutendeka 1:28; 2:15; 3:23) Umwana wakwe umwaume, Kaini ali shibulimi, na Abele ali ni kacema. (Ukutendeka 4:2) Apo abantu pali ilya nshita balelya fye ifisabo ne misalu mpaka pa numa ye Lyeshi, mulandu nshi baletekela impaanga?—Ukutendeka 1:29; 9:3, 4.

Abantu balingile ukusakamana impaanga pa kuti shikule bwino. Umulimo wa kwa Abele walangile ukuti umuntu aleteka ifi fitekwa ukutula fye na pa kutendeka. Amalembo tayalanda nga ca kuti umukaka wali pa fyo abantu bakubalilapo balelya, lelo na balya fye umusalu kuti babulako amasako ya mpaanga. Kabili nga ca kuti impaanga yafwa, impapa ya iko yalebomfiwa sana. Ku ca kumwenako, pa kufwika Adamu na Efa, Yehova abapeele “imiingila ya mpapa,”—Ukutendeka 3:21.

Te mulandu ne fi fyonse, cimoneka kwati pa kutendeka Kaini na Abele baleumfwana. Balecita fimo ifyalebafwa ukufwika no kuliisha bambi mu lupwa.

[Icikope pe bula 23]

‘Imilimo ya kwa Kaini yali ya bubifi, ne ya kwa munyina iyalungama’