Umusumba Uwabikwa pa Lupili

YESU aebele abasambi bakwe mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili ilyalumbuka ati: “Imwe muli lubuuto lwa pano isonde. Umusumba uwabikwa pa muulu wa lupili tawingafiswa.”—Mateo 5:14.

Imisumba iingi iya mu Yudea na mu Galili yalebikwa pa mpili, misumba fye inono yali mu mupokapoka. Icikalamba balekuulila imisumba pa mpili kufwaya ukuicingilila. Kwaleba ifita fyaleya mu kusansa, kabili kwaleba ne mpuka ishingi ishaleya ku konaula ubwikashi bwa bena Israele. (2 Ishamfumu 5:2; 24:2) Calyangukile abekashi bakosa ukucingilila amayanda yali pamo pa muulu wa lupili ukucila umusumba wali mwi samba, pantu wena walekabila icibumba icikulu ica kucingilila.

Apo ifibumba fya mayanda ya baYuda ilingi line fyaleshingulwako impemba, amayanda yonse ayashingulwako impemba ayali ayatitikana pa muulu wa lupili yalemoneka bwangu nangu ni ku muntu uuli ukutali sana. (Imilimo 23:3) Cilya akasuba kalotoka mu Palestine, iyi misumba iya pa mpili yalebeka nge cenge cili pa lupungu ulutali, filya fine fye imisumba ya mu Mediterranean imoneka na lelo.

Yesu alandile pali iyi mimonekele ya misumba ya mu Galili ne ya mu Yudea ku kusambilisha abakonshi bakwe ifyo Umwina Kristu wa cine alingile ukuba. Abebele ati: “E fyo ulubuuto lwenu lengeni lubalikile ku cinso ca bantu, ukuti bamone imilimo yenu iisuma, no kucindika Shinwe wa mu muulu.” (Mateo 5:16) Nangu ca kuti Abena Kristu tababombe milimo isuma ukuti bacindikwe ku bantu, imibele yabo iisuma ilamonwa ku bantu.—Mateo 6:1.

Imibele isuma iya musango yo imoneka maka maka pa kulongana kwa citungu ukwa Nte sha kwa Yehova. Inyunshipepala imo iya ku Spain, yalandile pe bungano lyaliko nomba line ati: “Nangu ca kuti abantu abengi mu macalici tabaleangwa ukukutika ku mapepo, te fyo cili ku Nte sha kwa Yehova. Apo bafwaya ukuti Baibolo ilebomba mu mikalile yabo, balacita ico Icebo ca kwa Lesa cisosa.”

Thomas, uusunga icibansa cabela pa kati ka kapinda ka ku kuso na masamba ya Spain ico baNte ilingi balelonganinamo, aleumfwa bwino ukuba pa bantu abalecita ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa. Atantalishe ubushiku ali no kulekelapo imilimo imilungu iingi ku ntanshi pa kuti fye akasangweko kwi bungano lya citungu ilya Nte sha kwa Yehova. Ilyo abengi abali pali ili bungano, ukusanshako na baice, baile apo ali ilyo ibungano lyapwile ku kumutasha pa fyo abomba nabo bwino pa myaka iingi no kumweba ukuti akekale bwino ifi alaleka imilimo, ifilamba fyatendeke fye ukukonkoloka. Atile: “Pa fintu ifisuma ifya ncitikila, ukwishibana na imwe mwe bantu e cacila fyonse.”

Umusumba uuli pa lupili ulamoneka konse ica kuti no uli ukutali kuti aumona pantu eupulamo pali fyonse kabili amayanda yonse ayabuuta ayalimo yalabelebesha ulubuuto lwa kasuba. E fyaba na Bena Kristu, balapusanako na bantu bonse pantu balatukuta ukukonka ifipimo fyaba mu Malembo pamo nga ubufumacumi, umusangwela, ne nkumbu.

Na kabili, Abena Kristu balalanga ulubuuto lwa cine ukupitila mu mulimo wabo uwa kushimikila. Umutumwa Paulo aebele Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ati: “Pa kuba na bukapyunga ubu umwalolo luse ulwacitilwe ifwe, tatunenuka . . . lelo mu kulenge cine ukwishibikwa, tuli abaishininkisha kuli kampingu wa muntu onse ku menso  ya kwa Lesa.” (2 Abena Korinti 4:1, 2) Nangu ca kuti konse uko baleshimikila balebakaanya, Yehova alipaalile ubutumikishi bwabo ica kuti ilyo calefika nalimo mu mwaka wa 60 C.E., Paulo alembele ukuti imbila nsuma yalibililwe “ku cibumbwa conse ca mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23.

Pali lelo, Inte sha kwa Yehova nabo bene balikatamika umulimo wabo uwa ‘kuleka ulubuuto lwabo ukubalikila abantu,’ nga fintu Yesu alandile. Inte sha kwa Yehova balananya imbila nsuma ya Bufumu mu fyalo 235 ilyo baleshimikila no kupitila mu mpapulo bapulinta. Pa kuti ulubuuto lwa cine ca mu Baibolo lufike ku bantu abengi nga nshi, balipilibula impapulo shilanda pali Baibolo mu ndimi nalimo 370.—Mateo 24:14; Ukusokolola 14:6, 7.

Mu fyalo ifingi, baNte balisuka basambilila ukulanda indimi sha bantu abafuma ku fyalo uko umulimo wa kushimikila wabindwa, nangu ca kuti ukusambilila ishi ndimi takwayanguka. Ku ca kumwenako, kwaba abantu abengi nga nshi abafuma ku China na Russia abakuukila ku misumba imo iikulu iya ku North America. BaNte kulya balatukuta ukusambilila iciChinese, iciRussian, ne ndimi shimbi pa kuti bashimikile imbila nsuma kuli aba bamwisa. Na kuba, kuli bakosi bakusambilisha umusambi ukulunduluka bwangu ukwishiba ishi ndimi pa kutila imbila nsuma ingashimikilwa ku bengi ilyo ibala licili ‘nalibuutila ukuseepa.’—Yohane 4:35.

Kasesema Esaya asobele ati: “Mu nshiku ishikakonkapo, e mo lukalimbo lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova pa muulu wa mpili, no kusumbulwo kucilo tupili. Shikakonkomokelako inko shonse.” Ukupitila mu mibele yabo iisuma na mu butumikishi bwabo, Inte sha kwa Yehova baleyafwa abantu mwi sonde lyonse ukwisa ku “lupili lwa ng’anda ya kwa Yehova” ku kusambilila inshila sha kwa Lesa no kusambilila ifya kwenda mu nshila ya kwa Lesa. (Esaya 2:2, 3) Icisuma iciletumbukamo ni cilya Yesu alandilepo ica kuti bonse pamo ‘bacindika Shibo wa mu muulu,’ Yehova Lesa.—Mateo 5:16; 1 Petro 2:12.