Amalango ya kwa Lesa ya Kutunonsha

“Ifyo natemwa amalango yenu!”—AMALUMBO 119:97.

1. Abantu bamona shani ukumfwila amalango ya kwa Lesa?

LELO abantu abengi tabafwaya ukukonka amalango ya kwa Lesa. Abengi bamona kwati ukunakila uwakwata amaka ukutucila uushimoneka cintu ca fye. Tuleikala mu nkulo umwaba amafunde yalukaaluka ukulingana na bantu ifyo balefwaya, inkulo umo abantu bashilekanya bwino icalungama ne calubana, na mu nshita umo caba icayafya ukumona icalungama ne calubana. (Amapinda 17:15; Esaya 5:20) Abalefwailisha nomba line balangile ifyo abantu abengi ababa mu fyalo ifyalunduluka batontonkanya ilyo batile “abena Amerika abengi bafwaya ukuisalila icili icalungama, icisuma ne cili bwino.” Bafwaya Lesa “uushishimisha. Tabafwaya amafunde ayakosa. Tabafwaya abalashi aba maka, abashininwa pa lwa mibele isuma nelyo pali fimbi.” Uubebeta ifya mu bwikashi atile pali lelo “abantu baisalila umo calola ukuba ne mikalile yalungama kabili iisuma.” Asosa no kuti: “Ubulashi ubuli bonse bulingile ukwalula amafunde yabo ku kumfwana ne fyo abantu abene balefwaya.”

2. Ukulumbulwa kwa ntanshi ukwa malango mu Baibolo kwayampana shani na mapaalo ya kwa Lesa no kupokelelwa kuli wene?

² Apo abengi batwishika ubucindami bwa malango ya kwa Yehova, tulingile ukukosha ukushininwa kwesu ukuti ifipope fya kwa Lesa filatunonsha. Kuti cawama ukumona ilyashi umo amalango yalumbulwa umuku wa kubalilapo mu Baibolo. Pa Ukutendeka 26:5, tubelenga amashiwi ya kwa Lesa aya kuti: ‘Abrahamu abakile icebo candi, amafunde yandi, ifipope fyandi, na malango yandi.’ Ayo mashiwi yalandilwe ninshi kucili imyaka iingi ukuti Yehova akapeele ubufyashi bwa kwa Abrahamu Amalango ya kwa Mose. Lesa alambwile shani Abrahamu pa cumfwila akwete, pamo no kukonka amalango Yakwe? Yehova Lesa amulaile ukuti: “Mu bufyashi bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse isha pano isonde.” (Ukutendeka 22:18) E co ukukonka amalango ya kwa Lesa kwalyampana sana na mapaalo ya kwa Lesa no kupokelelwa kuli wene.

3. (a) Kemba wa malumbo umo alangile ukuti aleyumfwa shani pa lwa malango ya kwa Yehova? (b) Fipusho nshi tulingile ukwangwako?

³ Kemba wa malumbo umo—uufwile ali ni cilolo wa Yuda kabili uwali no kuba imfumu—alandile pa cintu ico tushampanya sana na malango. Atile kuli Lesa: “Ifyo natemwa amalango yenu!” (Amalumbo 119:97) Ici tacali kukuntukilwa fye. Alelanga ifyo atemenwe ukufwaya kwa kwa Lesa nga fintu kwaba mu malango yakwe. Yesu Kristu, Umwana wapwililika uwa kwa Lesa na o ayumfwile cimo cine. Ukusesema kwalondolwele Yesu ukuti: “Nabekelwo kucite co mutemenwe, mwe Lesa wandi; kabili amalango yenu yali mu mutima wandi.” (Amalumbo 40:8; AbaHebere 10:9) Ni shani pa lwa ifwe? Bushe tulabekelwa mu kucita ukufwaya kwa kwa Lesa? Bushe twalishininwa ulwa busuma no bunonshi bwaba mu malango ya kwa Yehova? Ukunakila amalango  ya kwa Lesa kwacindama shani mu kupepa kwesu, mu mikalile yesu iya cila bushiku, mu misalile yesu, na mu fyo tucita kuli bambi? Pa kutemwa amalango ya kwa Lesa, tufwile ukumfwikisha umulandu Lesa akwatila insambu sha kupangila amafunde no kulenga abantu ukukonka.

Yehova E Waba ne Nsambu sha Kupeela Amalango

4. Mulandu nshi cabela ukuti Yehova eka e wakwatisha insambu sha kutupeela Amalango?

⁴ Apo ni Kalenga, Yehova fye e wakwatisha insambu sha kupeela Amalango mu bubumbo bonse. (Ukusokolola 4:11) Kasesema Esaya atile: “Yehova e wa kutupeele fipope.” (Esaya 33:22) Alibikako amafunde ayatungulula ifya mweo ne fishili fya mweo ifya mu bubumbo bwakwe. (Yobo 38:4-38; 39:1-12; Amalumbo 104:5-19) Apo twabumbwa kuli Lesa, amafunde ya kwa Yehova yalakuma fwe bantunse. Kabili nangu ca kuti abantunse balikwata insambu sha kuisalila, ukuitontonkanishisha, baba fye ne nsansa lintu banakila amalango ya kwa Lesa aya pa mibele isuma na ya fya ku mupashi.—Abena Roma 12:1; 1 Abena Korinti 2:14-16.

5. Icishinte ca pa Abena Galatia 6:7 cifishiwapo shani ukukuma ku malango ya kwa Lesa?

⁵ Nga fintu twaishiba, amafunde ya kwa Yehova aya mu bubumbo te kuti yatobwe. (Yeremia 33:20, 21) Nga ca kuti umuntu abomba ukupusana na mafunde ya mu bubumbo yamo yamo, pamo nge funde lya gravity (amaka yatintila pa nshi), alalobolola. Na malango yene aya kwa Lesa aya pa mibele te kuti yaalulwe kabili te kuti yaleukwe nelyo ukutobwa ukwabula ukulobolola. Na yo yalikwata amaka nga fintu caba ku mafunde ya mu bubumbo, nangu ca kuti ifya kufumamo te kuti ficitike ilyo line. “Lesa tasentekwa; pantu ico umuntu abyala, e co akalobolola.”—Abena Galatia 6:7; 1 Timote 5:24.

Ifyo Amalango ya kwa Yehova Yasanshamo

6. Amalango ya kwa Lesa yasanshamo finshi?

⁶ Cimo icalangile bwino amalango ya kwa Lesa cali Malango ya kwa Mose. (Abena Roma 7:12) Mu kuya kwa nshita, Yehova Lesa apyanike pa Amalango ya kwa Mose “imbela ya kwa Kristu.” * (Abena Galatia 6:2; 1 Abena Korinti 9:21) Pamo nga Bena Kristu ababa mu “malango ayatuntulu aya buntungwa,” tulomfwikisha ukuti amafunde ya kwa Lesa tayapelela fye mu mbali shimo shimo isha bumi, pamo nga ifisumino fya fisambilisho nelyo impupo sha kusefya. Ifipimo fyakwe fyakuma imbali shonse isha bumi, ukusanshako mu lupwa, mu bukwebo, mu fya kubomba na bashili baume banenu nelyo abanakashi banenu, ifya kubomba na Bena Kristu banenu, ne fya kupepa kwa cine.—Yakobo 1:25, 27.

7. Landeni ifya kumwenako fya mafunde ayacindama aya kwa Lesa.

⁷ Ku ca kumwenako, Baibolo itila: “Nangu ba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu bacende, nangu ababembuka na baume banabo, nangu bapupu, nangu ba lwinso, nangu abakolwo bwalwa, nangu ba nsele, nangu fipondo, tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 6:9, 10) Ubucende no bulalelale te “cintemwa fye.” Abaume ukubembuka na baume banabo te “mikalile fye iyapusanako.” Ifi fintu fyaba kutoba amalango ya kwa Yehova. Kabili cimo ne fintu pamo nga ubupuupu, ubufi, no bukwakwa. (Amalumbo 101:5; Abena Kolose 3:9; 1 Petro 4:15) Yakobo asenwike ukuitutumuna, ilyo Paulo atwebele ukutaluka ilyashi lya buwelewele ne lya kwalikana. (Abena Efese 5:4; Yakobo 4:16) Ku Bena Kristu, aya mafunde yonse pa lwa mibele yaba lubali lwa malango yapwililika aya kwa Lesa.—Amalumbo 19:7.

8. (a) Amalango ya kwa Yehova yaba shani? (b) Ishiwi lya ciHebere ilya kuti “amalango” lipilibula nshi?

⁸ Ifipope fya musango yu ifya kutendekelako ifya mu Cebo ca kwa Yehova filanga ukuti amalango yakwe te fipope fye ifya kukonka. Yaba citendekelo ca bumi busuma, icilenga ne myendele ukuwaminako. Amalango ya kwa Lesa yalakosha, yakwata ifishinte fya mibele isuma, kabili yalasambilisha. (Amalumbo 119:72) Ishiwi lya kuti “amalango” nga fintu lyabomfiwa  kuli kemba wa malumbo lyapilibulwa kwi shiwi lya ciHebere ilya kuti toh·rahʹ. Uwasoma Baibolo umo asosa ukuti: “Ili shiwi lyafuma kwi shiwi ilipilibula ukutungulula, ukutonta, ukulasa ku ntanshi. Kanshi . . . kuti lyapilibula ifunde lya myendele.” Kuli kemba wa malumbo amalango yali ca bupe ukufuma kuli Lesa. Bushe na ifwe tatufwile ukukatamika aya malango, ukuleka yaalula imikalile yesu?

9, 10. (a) Mulandu nshi tukabila ubutungulushi bwashintililwapo? (b) Ni lilali lintu twingakwata insansa no kutunguluka?

⁹ Ifibumbwa fyonse fikabila ubutungulushi bwashintililwapo kabili ubwacetekelwa. Na Yesu wine na bamalaika bambi, abacila abantunse nabo balikwata ubutungulushi. (Amalumbo 8:5; Yohane 5:30; 6:38; AbaHebere 2:7; Ukusokolola 22:8, 9) Nga ca kuti ifi fibumbwa fyapwililika kuti fyasanga ubusuma mu butungulushi bwa kwa Lesa, ni shani ulwa ifwe fwe bantunse bashapwililika! Ilyashi lya kale ne fyatucitikila fishininkisha ukuti amashiwi ya kwa kasesema Yeremia ya cine aya kuti: “Mwe Yehova, ninjishibo kuti te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.”—Yeremia 10:23.

¹⁰ Nga tulefwaya ukuba ne nsansa no kutunguluka, tufwile ukukonka ubutungulushi bwa kwa Lesa. Imfumu Solomone yalimwene ububi bwaba mu kuimikila ifipimo fya kukonka, ukukanakonka ubutungulushi bwa kwa Lesa ilyo yatile: “Kuli inshila iyawama ku cinso ca muntu, lelo ku mpela ya iko ni nshila sha mfwa.”—Amapinda 14:12.

Imilandu ya Kuteesela Amalango ya kwa Yehova

11. Mulandu nshi tulingile ukufwaila ukumfwikisha amalango ya kwa Lesa?

¹¹ Kuti cawama ukulundulula ukufwaya kwa kumfwikisha amalango ya kwa Yehova. Kemba wa malumbo alandile pa kufwaisha kwa musango yu ilyo atile: “Nshibuleni amenso, no kuleka ndoleshe ifipesha amano fya mu malango yenu.” (Amalumbo 119:18) Nga twalundako ukwishiba Lesa ne nshila shakwe, tukacilapo ukumfwikisha bucine bwa mashiwi ya kwa Esaya aya kuti: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo. Iye, nga wapeepeka ku mafunde yandi!” (Esaya 48:17, 18) Yehova afwaya ukuti abantu bakwe bataluka ku kayofi no kuipakisha ubumi ukupitila mu kupeepeka ku mafunde yakwe. Natubebete imilandu imo iikalamba iyo tulingile ukukatamikila amalango ya kwa Lesa.

12. Ifyo Yehova atwishiba filenga shani aba Kapeela wa malango uwawamisha?

¹²Amalango ya kwa Lesa yafuma ku Watwishiba bwino. Apo Yehova ni Kalenga wesu,  cilimo amano ukutontonkanya ukuti alishiba abantunse bwino sana. (Amalumbo 139:1, 2; Imilimo 17:24-28) Ifibusa fyesu sana, balupwa, na bafyashi te kuti batwishibe bwino nga Yehova. Lesa alitwishiba bwino ukucila ne fyo twaishiba! Kalenga wesu alishiba bwino ifyo tukabila lwa ku mupashi, lwa mu nkuntu, lwa mu muntontonkanya, na lwa ku mubili ukucila umuntu umbi. Ilyo aleyangwa ifwe, alanga ukuti alishiba bwino bwino ifyo twapangwa, ifyo tufwaya, ne fyo tufuluka. Yehova alishiba umo twapelebela, kabili alishiba no mo twingacita bwino. Kemba wa malumbo asosa ukuti: “Wene aliishibe mibumbilwe yesu, aibukisho kuti tuli lukungu.” (Amalumbo 103:14) E ico, kuti twaumfwa abacingililwa lwa ku mupashi ilyo tuleenda mu malango yakwe, ukuinashisha ku butungulushi bwakwe.—Amapinda 3:19-26.

13. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Yehova cine cine alyangwa ku fingatuwamina?

¹³Amalango ya kwa Lesa yafuma ku Watutemwa. Lesa alyangwa ku busuma bwesu. Bushe taipuswile icine cine pa kupeela Umwana wakwe “icilubula ca pa bengi”? (Mateo 20:28) Bushe Yehova talaya ukuti ‘takatuleke ukweshiwa ukucila muli ico twinganasha’? (1 Abena Korinti 10:13) Bushe Baibolo taitulaya ukuti ‘asakamana ifwe’? (1 Petro 5:7) Takwaba umuntu uwasekelela mu kupeela ubutungulushi busuma ku bantunse ukucila Yehova. Alishiba ifingatuwamina na palekanina insansa no bulanda. Nangu tatwapwililika kabili tulalufyanya, nga twakonkelela ubulungami, alanga ukutemwa kuli ifwe mu nshila ishikaleta ubumi na mapaalo.—Esekiele 33:11.

14. Ni mu nshila nshi iyacindama umo amalango ya kwa Lesa yapusanina na mano ya bantunse?

¹⁴Amalango ya kwa Lesa tayaluka. Muli shino nshita sha mafya isho tulimo, Yehova aba uwashikatala nge cilibwe, abako ukufuma iciyayaya no kuya iciyayaya. (Amalumbo 90:2) Alanda pa lwa mwine ukuti: “Ine Yehova nshiteluka.” (Malaki 3:6) Ifipimo fya kwa Lesa nga fintu fyalembwa mu Baibolo, fyalicetekelwa—ukupusana na mano ya bantu ayashaaluka lyonse. (Yakobo 1:17) Ku ca kumwenako, pa myaka iingi abasambilila ifya muntontonkanya baleti ilyo abafyashi balekusha umwana bafwile bamuleka alecita ico alefwaya, lelo nomba bamo baliteluka no kusumina ukuti ifyo balelanda fyali ifyalubana. Muli ulu lubali ifipimo fya ku calo no butungulushi fyaba kwati fiya ukwalola umwela. Lelo, Icebo ca kwa Yehova tacipungaila. Pa myaka iingi Baibolo yapeela ukufunda pa fya kukusha abana no kutemwa. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Fintu caba ica kukoselesha ukwishiba ifyo kuti twacetekela ifipimo fya kwa Yehova; tafyakaaluke!

Amapaalo ku Bakonka Amalango ya kwa Lesa

15, 16. (a) Finshi fikacitika nga tulekonka ifipimo fya kwa Yehova? (b) Amalango ya kwa Lesa kuti yaba shani butungulushi busuma mu cupo?

¹⁵ Muli kasesema wakwe Esaya, Lesa atile: ‘Icebo candi icifuma mu kanwa kandi cikashuka.’ (Esaya 55:11) Nga fintu fye caba icashininkishiwa, lintu twakonka ifipimo fya mu Cebo ca kwa Lesa no mukoosha, tukatunguluka, tukacita ifisuma, no kusanga insansa.

¹⁶ Moneni ifyo amalango ya kwa Lesa yaba ubutungulushi busuma pa lwa kutunguluka mu cupo. Paulo alembele ukuti: “Ukuupana kube kwa mucinshi kuli bonse, no busanshi bwa cupo bube ubushakowela; pantu aba bulalelale na bacende Lesa akabakanda.” (AbaHebere 13:4) Abaupana bafwile ukupeelana umucinshi no kutemwana: “Na imwe umo umo, onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwo mwine,  no mukashi abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Ukutemwa kufwaikwa kwalondololwa pali 1 Abena Korinti 13:4-8 ukuti: “Ukutemwa kulatekanya, kucite congwe. Ukutemwa takwikatwa kalumwa, takucita mataki, takutuumikwa, takucita cishiyene, takuifwaila ifya kuko, takufiishiwa ku mutima, takulinga cabipa; ukutemwa takusekelela pa cishilungeme, lelo kusekelela pamo ne cine; kushipikisha fyonse, kutetekela fyonse, kucetekela fyonse, kushishimisha fyonse. Ukutemwa takupwa.” Icupo umwaba ukutemwa kwa musango yu tacakapwe.

17. Busuma nshi bwaba mu kukonka ifipimo fya kwa Yehova pa lwa minwene ya mwangashi?

¹⁷ Ubushinino na bumbi ubwa kuti ifipimo fya kwa Yehova filatunonsha bwa kuti Lesa tafwaya ukukolwakolwa. Tafwaya na bantu ‘ukutepukila mu mwangashi uwingi.’ (1 Timote 3:3, 8; Abena Roma 13:13) Abengi abashikonka ifipimo fya kwa Lesa muli fi balakwata amalwele yalengwa no kukolwakolwa nelyo ayakoselako nga ca kuti umuntu alekolwakolwa. Pa kusuula ukufunda kwa muli Baibolo ukwa kunwa mu kulinga, bamo bakwata icimusango ca kunwensha umwangashi pa kuti “babe bwino.” Amafya yafuma mu kunwensha umwangashi yengi, ukusanshamo umucinshi ukupwa, amafya mu lupwa nelyo ukupaatukana kwa ndupwa, ubonaushi bwa ndalama, no kupwa incito. (Amapinda 23:19-21, 29-35) Bushe ifipimo fya kwa Yehova pa lwa minwene ya mwangashi tafyaba bucingo?

18. Bushe amalango ya kwa Lesa yalaafwa mu fya ndalama? Londololeni.

¹⁸ Ifipimo fya kwa Lesa filafwa na mu fya ndalama. Baibolo ikonkomesha Abena Kristu  ukuba abafumacumi kabili abapikintika. (Luka 16:10; Abena Efese 4:28; Abena Kolose 3:23) Pa mulandu wa kuti balakonka uku kufunda, Abena Kristu abengi balasumbulwa pa ncito nelyo ukutwalilila pa ncito lintu bambi shapwa. Na kabili cilaafwa mu fya ndalama lintu umuntu ataluka ku fibelelo fishili fya mu malembo no kukunkuma ku fyangalo fya cela mushuke, ukupeepa, no kubomfya bubi bubi imiti ikola. Ukwabula no kutwishika kuti mwatontonkanya pa fya kumwenako na fimbi ifya fyo ifipimo fya kwa Lesa fyafwa mu fya ndalama.

19, 20. Mulandu nshi cabela ica mano ukumfwila no kukakatila ku malango ya kwa Lesa?

¹⁹ Calyanguka ku bantunse abashapwililika ukupaasuka ku malango ya kwa Lesa ne fipimo. Tontonkanyeni pa lwa bena Israele pa Lupili lwa Sinai. Lesa atile: “Ukuumfwa nga mwakulaumfwe shiwi lyandi, no kubake cipope candi, ninshi mwakulaba kuli ine icikwatwa icaibela mu bantu na bantu bonse.” Bonse bayaswike ukuti: “Conse ico Yehova asosele, twakulacita.” Lelo inshila basalile yalipuseneko icine cine! (Ukufuma 19:5, 8; Amalumbo 106:12-43) Ukucila ukucite fyo, natumfwile no kukakatila ku fipimo fya kwa Lesa.

²⁰ Ca mano kabili cilaleta insansa nga twakakatila ku malango ya kwa Lesa ayashingalinganishiwako ayo Yehova atupeela ukututungulula mu bumi. (Amalumbo 19:7-11) Pa kuti tucite ci bwino, tufwile ukumfwikisha no kukatamika ubucindami bwa fishinte fya bukapepa. Ili lyashi lili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi twingacetekela ukuti amalango ya kwa Lesa yalatunonsha?

• Milandu nshi tulingile ukukatamikila amalango ya kwa Yehova?

• Ni mu nshila nshi amalango ya kwa Lesa yabela aya kunonsha?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 13]

Abrahamu alipaalilwe icine cine pa kunakila amalango ya kwa Yehova

[Ifikope pe bula 15]

Amasakamika ya mikalile ya nomba iya kupamfiwapamfiwa yalapumfyanya abengi ukukanakonka amalango ya kwa Lesa

[Icikope pe bula 17]

Ukupala ulupungu lwa malaiti pa cilibwe, amalango ya kwa Lesa yalishikatala kabili tayateluka