Ukulangulukila—Kulaafwa Ukuba uwa Cikuuku Kabili uwa Cililishi

HELEN Keller alembele ati: “Nga wanashako ukukalipwa kwa muntu umbi, ubumi tabuba ubwa fye.” Keller afwile alyumfwikishe ifyo umutima ukalipwa. Ilyo ali fye ne myeshi 19, alilwele ica kuti alipofwile no kuba nkomamatwi. Lelo kafundisha uulangulukila asambilishe Helen ifya kulemba no kubelenga ifilembo fya mpofu kabili, pa numa, no kumusambilisha ukulanda.

Kafundisha wa kwa Keller, Ann Sullivan, alishibe bwino ifyo cikalipa nga ulecula no bulema. Na wena amenso yakwe tayali bwino sana. Lelo Ann panono panono apangile inshila ya kulandilamo na Helen pa kulemba ifilembo cimo cimo pa cisansa ca kwa Helen. Apo alicincishiwe ku fyo kasambilisha wakwe amulangulukileko, Helen apingwile ukuipeelesha ku kwaafwa impofu na bankomamatwi. Apo alicimfishe ubulema bwakwe pa mulandu wa kubombesha, alelangulukilako abali no bulema bumo bwine. Alefwaya ukubaafwa.

Nalimo mwalimona ukuti muli cino calo ca bukaitemwe, calyanguka ‘ukwisalila inkumbu’ no kusuula ifyo bambi balekabila. (1 Yohane 3:17) Lelo, Abena Kristu baebwa ukutemwa abantu banabo no kuba abacincila mu kutemwana. (Mateo 22:39; 1 Peter 4:8) Nalyo line, nalimo mwalimona ici cishinka: Nangu cingati tulafwaisha ukutemwana, ilingi tatushukila inshita isha kwilululako bambi ku kukalipwa. Ni co fye nalimo tatwishiba ifyo balekabila. Ukulangulukila e kwingatwafwa ukuba aba cikuuku kabili aba cililishi.

Bushe Ukulangulukila Cinshi?

Dikishonari umo atila ukulangulukila “kwishiba no kumfwikisha ifyo umo alepitamo, ifyo aleumfwa mu mutima, ne fyo afwaya ukucita.” Kabili kwalondololwa no kuti maka ya kwiluka ifilecitikila umuntu umbi kwati filecitika kuli iwe wine. E co pa kuba abalangulukila intanshi tufwile ukumfwikisha ifilecitikila umbi kabili no kuba ne myumfwile imo ine iyo ifilemucitikila filemulenga ukuba na yo. Ca cine, ukuba abalangulukila kwalola mu kutila tufwile ukumfwa mu mutima wesu ubukali ubo umuntu umbi aleumfwa.

Amalembo ilingi yalalanda pali iyi mibele tulelandapo. Umutumwa Petro afundile Abena Kristu ukuba “abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba mitima ya nkumbu.” (1 Petro 3:8) Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa “abalangulukilana” lipilibula “ukuculila pamo na umbi” nelyo “ukuba ne nkumbu.” Umutumwa Paulo akoseleshe ukuba ne mibele yapalako ilyo acincishe Abena Kristu banankwe ‘ukusekelela pamo na basekelela’ ukulila pamo na balila.’ Paulo kabili atile: “Mube abayangwana umutima umo.” (Abena  Roma 12:15, 16) Kabili bushe tamulesuminisha ukutila kuti cayafya sana ukutemwa abanensu ifyo twaitemwa nga tatuleesha ukumfwa ifyo bomfwa?

Abantu bonse fye balafyalwako ne mibele ya kulangulukila. Nani ashumfwa uluse ilyo amona ifikope fya bulanda ifya bana balecula ne nsala nelyo imbutushi shapelelwa? Ni nyina nshi uwaba no kutemwa uwingasuula ku mwana wakwe uulelila? Lelo te kucula konse twingeluka bwangu. Kuti cayafwa nga nshi ukumfwikisha ifyumfwa umuntu upopomenwe, uwakwata ubulema bushimoneka, nelyo fye uwaba no bwafya mu milile nga tatwabala atukwatapo ubo bwafya! Lelo, Amalembo yatila kuti twalangulukila abalepita mu mafya ayo tushilepitamo, kabili yalanda no kuti tufwile ukubalangulukila.

Ifya Kumwenako fya mu Malembo Ifya Kulangulukila

Yehova e ca kumwenako cesu icapulamo ku kulangulukila. Nangu aba uwapwililika, tenekela ifwe ukuba abapwililika, “pantu wene aliishibe mibumbilwe yesu aibukisho kuti tuli lukungu.” (Amalumbo 103:14; Abena Roma 5:12) Kabili, apo alishiba ukupelebela kwesu, ‘tatuleka ukweshiwa ukucila muli ico twinganasha.’ (1 Abena Korinti 10:13) Abomfya ababomfi bakwe no mupashi wakwe ukutwafwa ukusanga inshila ya kupwishishamo ubwafya.—Yeremia 25:4, 5; Imilimo 5:32.

Yehova alomfwa ukukalipwa kwa bantu bakwe abacula. Aebele abaYuda babwelele ukufuma ku Babele ati: “Uwakumya pali imwe, akumya pa mboni ya linso [lyandi].” (Sekaria 2:8) Kalemba wa Baibolo, Davidi, alishibe nga nshi ukulangulukila kwa kwa Lesa ica kuti alembele ati: “Bikeni ifilamba fyandi mu nyambi yenu—bushe tafyalembwa mwi buuku lyenu?” (Amalumbo 56:8) Ala ca kusansamusha ukwishiba ukuti Yehova alebukisha ifilamba ababomfi bakwe balukusha ilyo balelwisha ukusunga bumpomfu! Ebukisha fye kwati fyalembwa mu citabo.

Yesu Kristu aba nga Wishi wa ku muulu, pantu na o alalangulukilako bambi. Ilyo aundepe cibulu, amutwele pa mbali, nalimo pa kutila ukundapwa kwakwe ukwa kusungusha kwimulenga insoni nelyo ukumupelenganya. (Marko 7:32-35) Inshita imbi, Yesu amwene mukamfwilwa uwaleya ku kushiika umwana wakwe umwaume eka fye. Apo pene fye aumfwile ukukalipwa uko umwanakashi aleumfwa, apaleme ku basendele icitumbi; no kubuusha umulumendo.—Luka 7:11-16.

Pa numa ya kubuushiwa, ilyo Yesu amoneke kuli Sauli uwali pa nshila ya ku Damaseke, aebele Sauli ifyo ukupakasa abasambi bakwe kwamulengele ukuumfwa. Amwebele ati: “Nine Yesu untu iwe ulelamata.” (Imilimo 9:3-5) Yesu umwine aleumfwa ukucula kwa basambi bakwe, nga filya nyina omfwa ukukalipwa kwa mwana wakwe umulwele. Yesu na o, uwaba Shimapepo wesu Umukalamba uwa ku muulu, ‘alatusakamana ku kunaka kwesu.’—AbaHebere 4:15.

 Umutumwa Paulo asambilile ifya kulangulukila bambi pa fyo balecula ne fyo baleumfwa mu mutima. Aipwishe ati: “Nani anaka, na ine nshili uwanaka? Nani apuntulwa, na ine nshilengwo kufulwa.” (2 Abena Korinti 11:29) Ilyo malaika mu cipesha amano alubwile Paulo na Sila ku makusu mu cifungo ca mu Filipi, ica ntanshi Paulo acitile kweba kalinda wa cifungo ukuti tapali uwabutwike. Alimulangulukileko icine cine pantu ailwike ukuti ulya mulinshi napamo kuti aipaya. Paulo alishibe ukuti umwata wa bena Roma, wali kukanda kalinda wa cifungo icibi nga umufungwa afulumuka—sana sana nga alyebelwe ukulindisha umufungwa. (Imil. 16:24-28) Iyi micitile ya kwa Paulo, iya cikuuku iyapuswishe ubumi, yatemwine kalinda wa cifungo, kabili wene na ba mu ng’anda yakwe babombeshe ukuba Abena Kristu.—Imil. 16:30-34.

Ifya Kulundulula Ukulangulukila

Amalembo libili libili yatukoselesha ukupashanya Shifwe wa mu muulu no Mwana wakwe, Yesu Kristu, e co tufwile ukulundulula ukulangulukila. Kuti twalundulula shani ukulangulukila? Kwaba inshila shitatu ishikalamba isho twingawamishamo ifyo ukuulangulukilako bambi ukukuma ku fyo bakabila ne fyo bomfwa: e kuti ukukutika, ukumona, no kwelenganya.

Kutikeni. Nga tulekutikisha, kuti twaishiba amafya bambi balepitamo. Kabili nga tulekutika bwino, abantu kuti bapongolola ifili mu mitima no kulanda ifyo baleumfwa. Mirriam alondolola ati: “Kuti nalanda na eluda nga nincetekela ukuti akakutika kuli ine. Mfwaya ukwishiba ukuti aleumfwikisha ubwafya bwandi. Ndamucetekela nga nshi nga alenjipusha amepusho ayalelanga ukuti nakutikisha ifyo nacimweba.”

Moneni. Te bonse bengatweba ifyo baleumfwa nelyo ifyo balepitamo. Lelo, umuntu umona akeshiba ilyo Umwina Kristu munankwe alemoneka uwabombomana, ilyo umupungwe aleka ukulanda, nelyo ilyo umutumikishi wapimpa aleka ukucincila. Ukuba na maka ya kwishiba ubwafya ilyo buletendeka fye kwalicindama ku bafyashi. Marie atila: “Bamayo baleshiba ifyo ndeumfwa ilyo nshilalanda na bo, e co cilanyangukila ukulanda na bo pa mafya nkwete.”

Muleelenganya. Inshila yacindamisha iya kuba abalangulukila kuipusha ukuti: ‘Bushe ici nga calincitikile kuti naumfwa shani? Bushe kuti nacita shani? Finshi ningakabila?’ Abanankwe babufi batatu abaleesha ukusansamusha Yobo balifililwe ukumfwa ifyo aleumfwa. E co, bamwebawile pa membu sha kwelenganya fye isho balemutunganya fye ukuti esho acitile.

Ilingi line cilanguka ku bantunse abashapwililika ukulengulula bambi pa filubo bacita ukucila ukumfwikisha ifyo bomfwa. Lelo, nga twaesha nga nshi ukwelenganya ubulanda bwa ulecula, cikatwafwa ukulangulukila ukucila ukulengulula. Juan, eluda wabelesha, atile: “Ndapeela ukufunda ukusuma sana nga nabala nakutikisha no kwesha ukumfwikisha fyonse ilyo nshilatendeka ukwaafwa.”

Impapulo shisabankanishiwa ne Nte sha kwa Yehova shalyaafwa abengi ukwishiba ifya kuba abalangulukila. Bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! balanda pa mafya yayafya pamo ngo kupopomenwa no  kucusha abana. Ifi fyebo fisa pa nshita isuma filaafwa bakabelenga ukulangulukilako sana abalecula kuli ifi. Kabili, icitabo ca Ifipusho Abacaice Bepusha—Ifyasuko Fibomba calyaafwa abafyashi abengi ukumfwikisha amafya ya bana babo.

Ukulangulukila Kulaafwa mu Milimo ya Bwina Kristu

Banono pali ifwe abengasuula ku kucula kwa mwana munono nga natukwata ifya kulya fya kumupeela. Nga tulalangulukila, tukeluka ne fyo bumupashi bwa muntu buli. Baibolo ishimika pali Yesu ati: “Pa kumona amabumba, abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” (Mateo 9:36) Abengi nga nshi lelo e fyo baba lwa ku mupashi, kabili balekabila ukwaafwa.

Filya cali mu nshiku sha kwa Yesu, na ifwe kuti twakabila ukucimfya impatila nelyo intambi pa kufika pa mitima ya bantu. Umutumikishi uulangulukilako alesha ukusanga ico bonse balesuminishanya nelyo ukulanda pa fintu ifyo abantu baletontonkanya pa kuti ubukombe bwakwe bwingawama. (Imilimo 17:22, 23; 1 Abena Korinti 9:20-23) Ukuba ne nkumbu pa mulandu wa kulangulukila na ko kuti kwalenga abalekutika ukwankulako sana ku bukombe bwa Bufumu, nge fyo cali kuli kalinda wa cifungo umwina Filipi.

Ukulangulukila kwalicindama ku kutwaafwa ukusuula ku kulufyanya kwa bambi mu cilonganino. Nga tuleesha ukumfwikisha ifyo munyinefwe utulufyenye aleumfwa, cine cine cikatwangukila ukumweleela. Nalimo na ifwe nga e fyo twacitile nga ifya musango yo fyalitucitikile. Ukulangulukilako kwa kwa Yehova kumulenga ‘ukwibukisha ukuti tuli lukungu,’ bushe na ifwe ukulangulukilako kwesu takulingile ukutulenga ukutontonkanya pa kukanapwililika kwa bambi no ‘kubabelela uluse’?—Amalumbo 103:14; Abena Kolose 3:13.

Nga tulefunda, napamo pa kuti tucite co mu cikuuku tulingile ukumfwikisha ifyo uulufyenye aleumfwa. Eluda Umwina Kristu uulangulukila alaicinkulako ukuti: ‘Na ine kuti nacita ici cilubo. Ifi fine kuti fyancitikila.’ E co Paulo atile: “Mupuupuutuleni uwabe ifi ne mitima iyanakilila; uleilolekesha we mwine, epali nobe waeshiwa.”—Abena Galatia 6:1.

Ukulangulukila kuti kwatulenga ukwafwa nga natukwata amaka ya kucite fyo, nangu Umwina Kristu munensu nalimo aleshimunuka ukulomba. Umutumwa Yohane alemba ati: “Untu akwete amaliila ya pano isonde, kabili amona munyina alekabila, no kumwisalile nkumbu shakwe, ukutemwa kwa kwa Lesa kwaikala shani muli wene? . . . Twitemwa ku cebo nangu ku lulimi, lelo ku milimo na ku cine.”—1 Yohane 3:17, 18.

Pa kutemwa “ku milimo na ku cine,” intanshi tufwile ukumona ifyo munyinefwe alekabila. Bushe tulabebeta bwino ifyo bambi balekabila pa kufwaya ukubaafwa? E mwalola ukulangulukila.

Beni Abalangulukilana

Nalimo mu cifyalilwa cesu tatwaba abalangulukila sana, lelo kuti twaba. Nga ilingi line tulekutikisha, ukulolekesha, no kwelenganya kwati ifilecitikila bambi ni fwe filecitikila, ukulangulukila kwesu kulakula. Ici cikatulenga ukuba no kutemwa, aba cikuuku, kabili abalangulukila abana besu, Abena Kristu bambi, na ku bantu banensu.

Te kwesha ukuleka ukuitemwa ukonaula ukulangulukilako kwenu. Paulo alembele ati: “Mwiba abalolekesha ifya imwe bene, lelo abalolekesha ne fya banenu.” (Abena Filipi 2:4) Inshita ya muyayaya ku ntanshi yashintilila pa kulangulukilako kwa kwa Yehova na Shimapepo wakwe Umukalamba, Yesu Kristu. Kanshi, na ifwe tufwile ukuba ne iyi mibele. Ukulangulukilako kwesu kukatulenga ukuba abatumikishi basuma na bafyashi basuma. Kabili icacindamisha, ukulangulukilako kukatwaafwa ukwishiba ukuti “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.”—Imilimo 20:35.

[Icikope pe bula 25]

Ukuba abalangulukila kwalola mu kuti ukuba abamona bwino ifyo bambi balekabila pa kufwaya ukubaafwa

[Icikope pe bula 26]

Bushe tukasambilila ukuba abalangulukilako nga filya nyina uwaba no kutemwa alangulukila umwana wakwe