Ukucita Ukufwaya kwa kwa Lesa Kulumbanya Yehova

‘Nkamulumbila ku lwa kutootela.’—AMALUMBO 69:30.

1. (a) Mulandu nshi Yehova awamina ukulumbanishiwa? (b) Tumulumbanya shani no kutootela?

YEHOVA ni Lesa Wa maka yonse, Mulopwe wa Kubumbwa konse, Kalenga. E co, ishina lyakwe no bufwayo fyawaminwa ukulumbanishiwa. Ukulumbanya Yehova cipilibula ukumucindikisha, ukumutasha no kumuletela ubukata ku mashiwi na ku micitile. Pa kucite co no “kutootela” cikabila ukuti lyonse tuletasha pa fyo aletucitila nomba na pa fyo akatucitila ku ntanshi. Imibele tufwile ukukwata ilangwa pa Ukusokolola 4:11, apo ifibumbwa fya ku mupashi ifya bucishinka mu muulu fisosa ukuti: “Mwaliwamina, mwe Shikulwifwe Lesa wesu, ukupokelelo bukata no mucinshi na maka; pantu ni mwe mwalengele ifintu fyonse: kabili mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kulengwa.” Bushe tulumbanya shani Yehova? Kusambilila pali wene no kucita ifyo afwaya kuli ifwe. Tufwile ukumfwa nga kemba wa malumbo uwatile: “Nsambilisheni ukucite co mutemenwe, pantu ni mwe Lesa wandi.”—Amalumbo 143:10.

2. Yehova abomba shani na bamulumbanya kabili abomba shani na bashimulumbanya?

² Yehova alakatamika abamulumbanya. E mulandu wine abela “kalambula wa bamufwayafwaya.” (AbaHebere 11:6) Icilambu caba ni cinshi? Ilyo alepepa kuli Wishi wa mu muulu Yesu atile: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Cine cine, ‘abalumbanya Yehova no kutootela’ bena “bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” (Amalumbo 37:29) Lubali lumbi, “takwakabe cilambu ku mubi.” (Amapinda 24:20) Kabili muli shino nshiku sha kulekelesha, ukulumbanya Yehova kuli ukwe pamfya pantu nomba line ali no konaula ababifi e lyo no kupususha abalungami. “Pano isonde paleya, no lunkumbwa lwa pako; lelo uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.”—1 Yohane 2:17; Amapinda 2:21, 22.

3. Mulandu nshi tulingile ukwangwa ibuuku lya kwa Malaki?

³ Ukufwaya kwa kwa Yehova kusangwa mu Baibolo, pantu “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa.” (2 Timote 3:16) Ico Cebo ca kwa Lesa cakwata amalyashi ayengi aya fyo Yehova apaala abamulumbanya ne ficitika ku bashimulumbanya. Ilyashi limo lya fyacitike mu Israele mu nshita ya kwa kasesema Malaki. Mupepi no mwaka wa 443 B.C.E., lintu Nehemia aleteka Yuda, Malaki alembele ibuuku lyakwata ishina lyakwe. Ili buuku lya maka kabili ilya kucincimusha lyakwata ifyebo  no kusesema “ifyalembelwe ukuti tusambilileko; fwe bo impela sha nshita shafikapo.” (1 Abena Korinti 10:11) Ukwangwa ifyebo fya kwa Malaki kuti kwatwafwa ukupekanishisha “ubushiku bwa kwa Yehova, ubukulu kabili ubwa kutiinya,” lintu Akonaula buno bwikashi bubifi.—Malaki 4:5.

4. Fishinka nshi 6 Malaki icipandwa 1 yalandapo?

⁴ Ibuuku lya kwa Malaki ilyalembelwe imyaka ukucila pali 2,400 iyapitapo litwaafwa shani fwe bali mu mwanda wa myaka uwalenga 21 ukupekanishisha ubushiku bwa kwa Yehova ubukulu kabili ubwa kutiinya? Icipandwa ca kubalilapo cilanda pa fishinka 6 ifyacindama mu kulumbanya Yehova no kutootela pa kuti atusenamine no kutupeela umweo wa muyayaya: (1) Yehova alitemwa abantu bakwe. (2) Tufwile ukukatamika ifyashila. (3) Yehova enekela ifwe ukumupeela apo twingapesha. (4) Ukupepa kwa cine kucincishiwa no kutemwa, te bufunushi. (5) Umulimo Lesa apokelela te cisendo. (6) Ifwe umo umo tukalubulula kuli Lesa. E co, muli ici cipande ca kubalilapo ica pali fitatu ifilelanda pe buuku lya kwa Malaki, natumone ifi fishinka ilyo tulebebeta Malaki icipandwa 1.

Yehova Alitemwa Abantu Bakwe

5, 6. (a) Mulandu nshi Yehova atemenwe Yakobo? (b) Nga twapashanya icitetekelo ca kwa Yakobo, finshi twingenekela?

⁵ Ukutemwa kwa kwa Yehova kwalilondololwa mu fikomo fya kubalilapo ifya kwa Malaki. Ili buuku litendeka na mashiwi ya kuti: “Icisendo ca cebo ca kwa Yehova kuli Israele.” Na kabili, Lesa atila: “Nalimutemwa.” Ku ca kumwenako, mu cikomo cimo cine, Yehova atila: “Natemenwe Yakobo.” Yakobo ali muntu uwatetekele Yehova. Mu kuya kwa nshita, Yehova apeele Yakobo ishina lya kuti Israele, kabili aishileba icikolwe ca luko lwa Israele. Yehova atemenwe Yakobo pantu ali muntu wa citetekelo. Abantu mu luko lwa Israele abakwete imibele Yakobo akwete kuli Yehova na bo bene Alibatemenwe.—Malaki 1:1, 2.

⁶ Nga twatemwa Yehova no kukakatila ku bantu bakwe muli bucishinka, kuti twasansamushiwa ku mashiwi ya pali 1 Samwele 12:22 aya kuti: “Yehova takaleke abantu bakwe, pa mulandu we shina lyakwe likulu.” Yehova alitemwa abantu bakwe kabili alabalambula, kabili kuli pele pele akabalambula umweo wa muyayaya. E co tubelenga ukuti: “Tetekela Yehova no kucite cisuma, ikala mu calo no kubishanya ne cishinka; ilemene kuli Yehova, na o akakupeele fifwayo mutima obe.” (Amalumbo 37:3, 4) Ukutemwa Yehova kusanshamo icishinka ca bubili icalandwapo muli Malaki icipandwa 1.

Mulekatamika Ifyashila

7. Mulandu nshi Yehova apatile Esau?

⁷ Nga fintu tubelenga pali Malaki 1:2, 3, pa numa Yehova atila, “natemenwe Yakobo,” asosa ukuti, “Esau nalimupatile.” Mulandu nshi pabela ubupusano? Yakobo alelumbanya Yehova, lelo mpundu munankwe, Esau tacitile fyo. Na kabili Esau aleitwa ati Edomu. Pali Malaki 1:4, icalo ca Edomu citwa ati umupaka wa bubifi, kabili abekashi ba ciko baba abo Yehova acitako icipyu. Ishina lya kuti Edomu (ilipilibula “icakashika”) lyapeelwe kuli Esau lintu akaushenye ububeli bwakwe ubwaumo mutengo kuli Yakobo ne caipikwa cakashika ice landa.  Ukutendeka 25:34 kutila: “Esau asuulile ububeli.” Umutumwa Paulo akonkomeshe abasumina banankwe ukucenjela “epali abako uwa bulalelale, napamo icinangwa nga Esau uwakaushenye mu cilyo cimo ububeli bwakwe.”—AbaHebere 12:14-16.

8. Cinshi calengele Paulo ukupashanya Esau ku mulalelale?

⁸ Mulandu nshi Paulo apashanishishe imicitile ya kwa Esau ku bulalelale? Pantu ukuba ne mibele ya kwa Esau kuti kwalenga umuntu ukufilwa ukukatamika ifyashila. Kabili ici kuti calenga umuntu ukucita imembu shikalamba, pamo ngo bulalelale. E co, umo umo uwa ifwe kuti aipusha ukuti: ‘Bushe inshita shimo ndatunkwa ukukaushanya ubupyani bwandi ubwa Bwina Kristu, umweo wa muyayaya—ku cintu ica pa kashita fye nge caipikwa ice landa? Napamo ukwabula no kwishiba, bushe ndasuula ifyashila?’ Esau alefwaisha ukwikusha insala yakwe ica kuti tatekenye. Aebele Yakobo ukuti: “[Angufyanya, NW] shi leka ndyepo ica kulye cakashika ico.” (Ukutendeka 25:30) Ku ca bulanda, ababomfi ba kwa Yehova bamo, ciba kwati balesosa ukuti: “Ndeangufyanya! Mulandu nshi uwa kulolela mpaka naupa bwino bwino?” Ukufwaya ukwikusha insuuna yabo te mulandu ne fingacitika kwaba e cilyo ce landa ica bamo.

9. Kuti twatwalilila shani ukuba na katiina kuli Yehova?

⁹ Shi twilasuula ifyashila ukupitila mu kukanacindika umusangwela, bumpomfu, no bupyani bwesu ubwa ku mupashi. Ukucila ukuba nga Esau, natube nga Yakobo uwakwete bucishinka kabili natutwalilile ukuba na katiina kuli Lesa ukupitila mu kukatamika ifyashila. Kuti twacita shani ici? Ni pa kupoosako amano ukucita ifyo Yehova afwaya. Ici citutwala ku cishinka ca butatu icaba muli Malaki icipandwa 1. Cishinka nshi?

Ukupeela Yehova Apo Twingapesha

10. Ni mu nshila nshi bashimapepo balesuulila itebulo lya kwa Yehova?

¹⁰ Bashimapepo ba mu Yuda abalebombela pe tempele mu Yerusalemu mu nshiku sha kwa Malaki tabalepeela Yehova amalambo yawamisha. Malaki 1:6-8 isosa ukuti: “Umwana mwaume acindika wishi, no musha atiina shikulu wakwe. Nomba ine nga ndi shinwe, ukuncindika nga kuli kwi? Kabili nga ine ndi shikulwinwe, ukutiina nga kuli kwi? E fyo Yehova wa milalo asosa kuli imwe, mwe bashimapepo abasuule shina lyandi.” Bashimapepo baipusha abati: “Ni mu nshi twasuulile shina lyenu?” Yehova ayasuka ati: “Mupalamika pa ciipailo candi icilyo icatoolela.” Bashimapepo baipusha abati: “Ni mu nshi twacilengelo kutoolela?” E co Yehova abeba ati: “Ni co mutila, Itebulo lya kwa Yehova cintu casuulwa.” Balya bashimapepo balangile ukuti basuulile itebulo lya kwa Yehova lyonse ilyo bapeela ilambo lishili bwino, ukusosa ukuti “tapali bubi.”

11. (a) Finshi Yehova asosele pa lwa malambo ashalesuminisha? (b) Ni mu nshila nshi abantu bali aba mulandu?

¹¹ Yehova lyene atile pa lwa aya malambo yashalepokelelwa ukuti: “Shi uipalamike ku mulashi obe, wene bushe kuti atemwa? bushe kuti akusuminisha?” Nakalya, umulashi wabo te  kuti asuminishe ica bupe ca musango yu. Bushe Mulopwe wa Kubumbwa konse wene e wingasuminisha amalambo ya nama shalemana! Kabili te bashimapepo beka abalubile. Ca cine balelanga ifyo basuulile Yehova pa kupeela yalya malambo. Lelo bushe abantu bena tabakwete mulandu? Iyo! E balesala shilya nama impofu, ishisunkuta, ne shalwala no kushitwala kuli bashimapepo ukuti bayepeela ilambo. We lubembu!

12. Twayafwiwa shani ukupeela Yehova apo twingapesha?

¹² Ukupeela Yehova apo twingapesha ni nshila ya kulangilamo ifyo twamutemwa icine cine. (Mateo 22:37, 38) Ukupusana na bashimapepo bashalekonka amafunde aba mu nshiku sha kwa Malaki, ukuteyanya kwa kwa Yehova lelo kulapeela ukufunda kusuma ukwa mu Malembo ukutwafwa ukulumbanya Yehova no kutootela pa kucita ifyo Lesa afwaya. Icayampana ne ci cishinka cacindama icalenga bune cisangwa muli Malaki icipandwa 1.

Ukutemwa Kutucincisha Ukukonka Ukupepa kwa Cine, Te Bufunushi

13. Finshi bashimapepo balecita ifyalelanga ukuti bali bafunushi?

¹³ Bashimapepo ba mu nshiku sha kwa Malaki bali abafunushi, tabakwete ukutemwa, kabili batemenwe indalama. Twaishiba shani ifyo? Malaki 1:10 isosa ukuti: “Iye, nga kuli uwa muli imwe uwingesalako ifiibi, ukuti mwikosha apa fye umulilo pa ciipailo candi? Nshibekelwa muli imwe, e fyo Yehova wa milalo asosa, ne ca bupe ca mu minwe yenu nshapokelele.” Balya bashimapepo abafunushi balefwaya ukulipilwa na pa milimo yacepesha iya pe tempele, ukufwaya ukulipilwa pa kwisala ifibi na pa kukosha umulilo wa pa ciipailo! E mulandu wine kanshi Yehova ashapokelele ifya bupe fya minwe yabo!

14. Mulandu nshi twingasosela ukuti Inte sha kwa Yehova bacincishiwa no kutemwa?

¹⁴ Ubufunushi na bukaitemwe bwa aba bashimapepo ababembu muli Yerusalemu wa pa kale kuti fyatucinkulako ukuti, ukulingana ne Cebo ca kwa Lesa, abafunushi tabakengile mu Bufumu bwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 6:9, 10) Ukutontonkanya pa lwa bukaitemwe bwa aba bashimapepo kulenga twacilapo ukukatamika umulimo wa mwi sonde lyonse uwa kushimikila uulecitwa ne Nte sha kwa Yehova. Mulimo wa kuitemenwa; tatulipilisha pa mulimo onse uo tubomba mu butumikishi. ‘Tatuli abenshe cebo ca kwa Lesa ku kumwenamo.’ (2 Abena Korinti 2:17) Nga Paulo, umo umo uwa ifwe kuti atila: “Nalandile [ne nsansa, NW] kuli imwe imbila nsuma ku bupe.” (2 Abena Korinti 11:7) Moneni ukuti Paulo ‘alandile imbila nsuma ne nsansa.’ Ici cituleta ku cishinka ca busano ico Malaki icipandwa 1 alandapo.

Ukubombela Lesa Te Cisendo

15, 16. (a) Mibele nshi bashimapepo bakwete pa kupeela amalambo? (b) Inte sha kwa Yehova bapeela shani amalambo yabo?

¹⁵ Bashimapepo bashakwete bucishinka aba mu Yerusalemu wa pa kale balemona ukupeela amalambo nge cintu ca kutendusha. Kuli bena  cali cisendo. Nga fintu calembwa pali Malaki 1:13, Lesa abebele ati: “Mutila, Moneni, te pa kutendusha! kabili mung’winta ine.” Aba bashimapepo basuulile ifyashila fya kwa Lesa. Shi tulepepa ukuti twiba nga bene. Lelo, lyonse natuleba ne mibele yaba mu mashiwi yaba pali 1 Yohane 5:3 ayatila: “Pantu uku e kutemwa Lesa, ukuti tunakile amafunde yakwe. Kabili amafunde yakwe tayayafisha.”

¹⁶ Natubekelwe mu kupeela Lesa amalambo ya ku mupashi, ukukanamone ci nge cisendo. Natumfwile ukusesema kwa kuti: “Mutile kuli [Yehova]: Lekeleleni amampuulu yesu yonse, buuleni ne cisuma; muleke tufishe kuli imwe no tuombe twa milomo yesu.” (Hosea 14:2) Amashiwi ya kuti “utuombe twa milomo yesu” yapilibula amalambo ya ku mupashi, ifyebo tulanda ilyo tulelumbanya Yehova no bufwayo bwakwe. AbaHebere 13:15 batila: “E ico muli [Yesu Kristu] e mo tutuulile ilambo lya malumbo kuli Lesa, e kutila, icisabo ca milomo iitootele shina lyakwe.” Fintu twaba aba nsansa ukuti amalambo yesu aya ku mupashi tatuyapeela ukwabula ukubikako umutima, lelo yalanga ukuti twatemwa Lesa no mutima onse! Ici cituleta ku cishinka calenga 6 ico twingasambilila muli Malaki icipandwa 1.

Bonse Tukalubulula

17, 18. (a) Mulandu nshi Yehova ‘atiipile uulyambika’? (b) Cinshi abalyambika bashaleibukisha?

¹⁷ Abantu abaleikala mu nshiku sha kwa Malaki bali no kulubulula pa micitile yabo, kabili e fyo cikaba na kuli ifwe. (Abena Roma 14:12; Abena Galatia 6:5) E co, Malaki 1:14 itila: “Abe uwatiipwa uulyambika, uo mu mukuni wakwe mwaba iilume [iituntulu], iyo alapo kupeela, kabili aipaila Shikulu icalemana.” Umuntu uwakwete umukuni takwete fye inama imo—tutile impaanga fye imo—ica kuti tengasalapo. Pa kusala inama alepeela ilambo, talekabila ukusala impofu, iisunkuta, nelyo iyalwala. Nga ca kuti asala inama yalemana, kuti calanga ukuti asuulile ukutantika kwa kwa Yehova ukwa kupeela amalambo, pantu umuntu uukwete umukuni kwena kuti asangapo inama iituntulu iishikwete ubulema!

¹⁸ E co, Yehova atiipile uulyambika, uukwete inama iituntulu lelo uwatwala—napamo ukukululula—inama impofu, iisunkuta, nelyo iyalwala ku kupeela shimapepo ukuti apeele ilambo. Lelo, tamwaba ne cili conse icilanga ukuti aba bashimapepo bayambwile amalango ya kwa Lesa ukuti inama shalemana tashalesuminishiwa. (Ubwina Lebi 22:17-20) Abantu abalepeelulula balishibe ukuti kuti cababipila nga ca kuti bafwaya ukupeela umulashi wabo ica bupe ca musango yu. Lelo uo balepeela amalambo ya musango yu ali ni Mulopwe wa Kubumbwa konse, Yehova, uwacila nga nshi abantunse abalashi. Malaki 1:14 yena itila: “Ni ne Mfumu nkulu, e fyo Yehova wa milalo asosa, ne shina lyandi libelwa akatiina mu nko.”

19. Cinshi tufuluka, kabili cinshi tufwile ukulacita?

¹⁹ Pamo nga babomfi aba bucishinka aba kwa Lesa, tulafuluka ubushiku lintu Imfumu Nkulu, Yehova, akabeelwa akatiina ku bantu bonse. Pali ilya nshita, “icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Esaya 11:9) Lelo, natutukute ukucita ifyo Yehova afwaya pa kupashanya kemba wa malumbo uwatile: ‘Nkamulumbila ku lwa kutootela.’ (Amalumbo 69:30) Pa kucite co, Malaki nakwata ukufunda na kumbi ukwingatwafwa sana. Mu fipande fibili ifikonkelepo, natupooseko amano ilyo tulebebeta ifyebo fimbi ifya mwi buuku lya kwa Malaki.

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi tulingile ukulumbanishisha Yehova?

• Mulandu nshi Yehova ashalepokelela amalambo bashimapepo ba mu nshiku sha kwa Malaki balepeela?

• Tupeela shani Yehova ilambo lya kutootela?

• Cinshi cifwile ukutucincisha ukukonka ukupepa kwa cine?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 9]

Ukusesema kwa kwa Malaki kwalelosha ku nshiku shesu

[Icikope pe bula 10]

Esau takatamike ifyashila

[Icikope pe bula 11]

Bashimapepo na bantu balepeela amalambo yashalepokelelwa

[Icikope pe bula 12]

Mwi sonde lyonse, Inte sha kwa Yehova balapeela amalambo ya kutootela ukwabula ukulipilisha