Ubumi Bwabo

Ukusambilisha Abana Besu Ukutemwa Yehova

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA WERNER MATZEN

Imyaka yapita umwana wandi umwaume ibeli, Hans Werner, ampeele Baibolo. Ku nkupo ya Baibolo alembeleko amashiwi yaleti: “Kuli batata, Shi Icebo ca kwa Yehova citwalilile ukutungulula ulupwa lwesu ku mweo. Ndetasha, nine beli lyenu.” Abafyashi nabomfwikisha ifyo ayo mashiwi yalengele umutima wandi ukutotela no kuba uwa nsansa. Pali ilya nshita nshaishibe ukuti ulupwa lwesu lwali no kukwata amafya.

NAFYELWE mu 1924 mu Halstenbek, amakilomita nalimo 20 ukufuma pa cabu ca Hamburg mu Germany, kabili bamayo na bashikulu e bankushishe. Apo nalibombeleko umulimo wa kupanga ifisolobelo, mu 1942 ibumba lya bashilika ilyaleitwa Wehrmacht lyanyingishe incito. Ifyancitikile mu Nkondo ya Calo iya Cibili ilyo twalelwisha abena Russia fyalibipile nga nshi kabili teti mfilande. Nalwele ubulwele bwa taifodi lelo pa numa ya kuundapwa bambweseshe ku nkondo. Mu January 1945, nali ku Lodz, mu Poland, uko bancenene icabipisha kabili bantwele mu cipatala ca bashilika. Nali kulya kwine mpaka ne nkondo yapwa. Ilyo nali mu cipatala na lintu banjikete no kumpoosa mu kamba ka ku Neuengamme, nalikwete inshita ya kutontonkanya pa fintu. Ifipusho fyalencusha fya kuti, bushe cine cine Lesa e ko aba? Nga e ko aba, mulandu nshi asuminishisha ubunkalwe bwafule fi?

Lintu fye bankakwile, mu September 1947, naupile Karla. Karla na ine twakuliile mwi  tauni limo line, lelo Karla wena alepepa ku Katolika, kuumfwa ine mu kukula kwandi nshalepepa nelyo kumo. Shimapepo uwa tufishe atwebele ukutila cila cungulo tulesalikila pamo Ipepo lya we Shifwe. Twalesalika nga filya fine atwebele, lelo tatwaishibe ico twalesalikila.

Ilyo papitile umwaka umo Hans Werner alifyelwe. Nalimo ni pali iyi ine nshita, Wilhelm Ahrens, uo nalebomba na o, anjishibishe ku Nte sha kwa Yehova. Anangile muli Baibolo ukuti kasuba kamo inkondo shikapwa. (Amalumbo 46:9) Mu mibundo ya 1950, naipeele kuli Yehova no kubatishiwa. Nalitemenwe nga nshi ukumona umukashi wandi na o abatishiwa pa numa ya mwaka umo!

Ukukushisha Abana mu Nshila sha kwa Yehova

Nabelengele muli Baibolo ukutila Yehova e katendeka wa cupo. (Ukutendeka 1:26-28; 2:22-24) Apo nalemonako uko abana besu balefyalwa—Hans Werner, Karl-Heinz, Michael, Gabriele, na Thomas, ici calinkoseleshe ukupoosa sana amano ku kuba umulume musuma na wishi musuma. Karla na ine twaletemwa nga umwana wesu afyalwa.

Ulupwa lwesu lwalitemenwe nga nshi pe bungano lya Nte sha kwa Yehova ilyabelele ku Nuremberg mu 1953. Pali Cisano akasuba, kalanda wa lyashi lyaleti “Ukukusha Abana mu Mikalile ya Calo Cipya,” alandile amashiwi ayo tushalaba, atile: “Ica bupyani cishaikulila ico twingapeela abana besu kubalenga balafwaisha ukuba ababomfi ba kwa Lesa.” Ifyo fine e fyo Karla na ine, twalefwaisha ukuti Yehova atwafwe ukucita. Lelo twali no kucita shani ifi?

Ica kubalilapo, lyonse ulupwa lwesu lwalepepela capamo cila bushiku. Ici calengele abana ukwishiba ubucindami bwe pepo. Cila mwana asambilile ninshi acili umunono ukuti tufwile ukupepa pa kulya. Nangu ni lintu bali utunya, nga bamona fye amabotolo yabo aya mukaka, balekontamika utumitwe no kwikata utuminwe twabo. Bushiku bumo, batwitile ku bwinga bwa kwa lupwa wa mukashi wandi abashali ni baNte. Pa numa ya bwinga, abafyashi ba kwa nabwinga baitile abeni ku ng’anda ukuti bayelyako utwa kulya twayanguka. Bonse balefwaya ukutendeka ukulya ukwabula ukupepa. Lelo umwana wesu uwa myaka isano Karl-Heinz amwene ukuti ici tacali bwino. Atile: “Intanshi pepeni.” Abatandashi batalile bamulolesha, balolesha ifwe, e lyo balolesha na bashibweni. Pa kucincintila umuseebanya, natile nalapepa pa kuti tutashe pa ca kulya, bashibweni balisumiine.

 Ifi fyacitike fyanjibukishe amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Mu tunwa twa bacece no tonka e mo mwafikishapo ukutasha.” (Mateo 21:16) Twalishininkisha ukutila amapepo ya lyonse kabili aya pa mutima yalyafwile abana ukumona Yehova nga Shibo wa ku muulu uwakwata kutemwa.

Umulimo Yehova Atushingamika

Cimbi icifwaikwa pa kusambilisha abana ukutemwa Yehova kubelenga no kusambilila Icebo cakwe lyonse. Apo twaleibukisha ici cishinka, twalesambilila cila mulungu, maka maka pali Cimo icungulo. Apo ibeli lyakwete imyaka 9 ukucila uwacepeshepo pali bonse, ifyo abana balekabila fyali ifyapusana, e co te lyonse twalesambilila na bana bonse fimo fine.

Ku ca kumwenako, abana bashafikile pa mushinku wa kuya ku sukulu, twalebasambilisha ifyayanguka. Karla alesambilila na bo ilembo limo ilya mu Baibolo, nangu ukubatambisha ifikope fyaba mu mpapulo shilanda pali Baibolo. Ncili ndebukisha ilyo abana bandi abanono banshibwishe lucelocelo ninshi balekalafuka ukufwaya ukunina pa busanshi bwesu ukuti batulange ifikope batemenwe sana mu citabo ca The New World. *

Karla asangileko inshila imo iisuma iya kusambilishishamo abana mu mutimanteeka imilandu ifwe bonse tulingile ukutemenwa Yehova. Ukucite fyo kuti kwaumfwika ukwanguka, lelo, na kuba, lwa ku mubili na mu muntontonkanya wali kwati fye mulimo wa nshita yonse kuli Karla na ine. Nalyo line, tatwalekele. Twalefwaya ukufilemba pa mitima yabo ilyo bacili abanono kabili tabalati balufiwe ku bantu bambi abashaishibe Yehova. Uyu e mulandu twaleshininkishisha ukuti abana besu balesangwa pe sambililo lya lupwa cilya batendeka fye ukwikala.

Fwe bafyashi, Karla na ine twalishibe ukuti calicindama ukuba ifya kumwenako fisuma ku bana besu mu fya mapepo. Nampo tulelya, ukulima, nelyo ukoololako amolu, twaleesha ukukosha isenge lya mwana umo umo na Yehova. (Amalango 6:6, 7) Twashininkishe ukutila cila mwana nakwata Baibolo wakwe ilyo acili umunono sana. Kabili, nga twapokelela fye bamagazini, nalebalembelapo amashina. E co abana balisambilile ukwishiba impapulo shabo. Twatontonkenye ukupeela abana ifipande fimo ifya kubelenga muli Loleni! Pa numa ya ca kulya ca kasuba pa Mulungu, baletushimikilako ifyo baumfwile ilyo balebelenga.

Ukupeela Abana Ukwangwa Balekabila

Kwena te lyonse ifintu fyaleenda bwino. Ilyo abana bakulile, twasangile ukuti pa kubasambilisha ukutemwa, intanshi twalekabila ukwishiba ifyali mu mitima yabo. Icalefwaikwa ku kutika kuli bene. Abana besu limo limo baleyumfwa ukuti balikwete ifya kuilishanya, e co Karla na ine twaleikala pamo no kulanshanya na bo. Pa mpela ye sambililo lya lupwa twatendeke ukulalanshanya baminiti 30. Onse ali umuntungwa ukulanda fyonse ifyo alefwaya.

Ku ca kumwenako, Thomas na Gabriele, abacepeshe, batile fwe bafyashi twabishishe sana umukalamba wabo. Bushiku bumo pa numa ye sambililo, batwebele ifyo baletontonkanya, batile: “Imwe tata na bamayo mulaleka Hans Werner ukucita fyonse ifyo alefwaya.” Pa kubala, calimpeseshe amano. Lelo, pa numa ya kutontonkanya pali uyu mulandu bwino bwino, Karla na ine twasumine ukuti ico abana balelanda ca cine. E co twabombele pa kusunga abana bonse cimo cine.

Limo limo pa kukanda abana nshaletekanya kabili nalebafyenga. Nga cabe fyo fwe bafyashi twasambilile ukulomba ubwelelo. Pa numa ya kucite fyo, twalepepa kuli Yehova. Cali icacindama abana ukuimwena abene ukuti shibo tapatikishiwe ukulomba ubwelelo kuli Yehova na ku bana, e kutila abana besu. Ukucita ifyo, kwatulengele ukuba ifibusa fyabo ifine fine. Inshita ishingi baletweba ati, “Muli fibusa  fyesu ifyo twatemwisha.” Ayo mashiwi yaletusansamusha sana.

Ukubombela pamo mu lupwa kulalenga ukwikatana. E ico, onse alikwete imilimo ya kubomba pa ng’anda. Hans Werner apeelwe umulimo wa kuya ku matuuka umuku umo cila mulungu mu kushita ifya kulya ne fintu fimbi ifya kubomfya pa ng’anda, icalolele mu kuti ilingi line balemupeela indalama ne pepala lyalembelwepo ifya kushita. Umulungu umo, tatwamupeele ipepala lyalembelwepo ifya kushita nelyo indalama. Aipwishe banyina, kabili banyina bamwebele ukuti indalama tapali. Awe abana batendeke ukutepeleshanya, kabili bonse bailebula utubokoshi twabo umo balepoosa indalama no kwisafukumwina pe tebulo. E lyo bonse pamo batile: “Mayo, natuleya mu kushita!” Cine cine, abana basambilile ukwaafwa ilyo kwaima ubukangalume, kabili ico calengele ulupwa ukwikatana sana.

Ilyo baile balekula, abalumendo bayambile ukutemwa abakashana. Ku ca kumwenako, Thomas atemenwe sana umukashana Nte uwali ne myaka 16. Namulondolwelele ukuti nga atemwa sana umukashana, alingile ukuiteyanya ukumuupa, ukumusunga, e lyo ukusunga na bana. Thomas akutulwike ukuti talingile ukuupa, pantu akwete fye imyaka 18.

Ukulunduluka Capamo mu Lupwa

Ilyo bali abanono, abana balembeshe mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi umo bakonkanine. Twalekutikisha ilyo balelanda amalyashi, kabili twalikoseleshiwe pantu twamwene uko abana abene batemenwe Lesa ukufuma pa nshi ya mitima yabo. Bakangalila ba muputule na ba citungu abo twaleikala na bo mu nshita mu nshita baletushimikila ifyo bapitilemo nelyo ukutubelengela Baibolo. Aba baume na bena mwabo bayafwile ulupwa lwesu ukutemwisha umulimo wa nshita yonse.

Twalefuluka amabungano. Yaletwafwa sana mu mulimo wa kulimba mu mitima ya bana besu ukufwaisha ukuba ababomfi ba kwa Lesa. Yaleba ni nshita yaibela ku bana nga nabafwala amabaji yabo pa kuya kwi bungano. Twalisekelele sana lintu Hans Werner abatishiwe ne myaka 10. Abengi balemumona ukuti ali mwaice sana talingile ukuipeela kuli Yehova, lelo lintu afishishe imyaka 50, alinjebele ifyo atashishe pa kubombela Yehova imyaka 40.

Twasambilishe abana besu ukuti calicindama umuntu umwine ukutemwa Yehova, lelo tatwabapatikishe ukuipeela. Nalyo line twaletemwa lintu bambi na bo balundulwike abene no kubatishiwa pa nshita yabo.

Ukusambilila Ukupoose Cisendo Pali Yehova

Twalitemenwe icibi lintu mu 1971, Hans Werner apwishishe ikalasi lyalenga 51 ilya Watchtower Bible School of Gilead no kutumwa ukuyabomba umulimo wa bumishonari mu Spain. Abana besu bambi na bo, balibombeleko umulimo wa nshita yonse pa nshita imo, ici calengele fwe bafyashi ukuba ne nsansa nga nshi. Ni pali iyi  ine nshita, e po Hans Werner ampeele Baibolo ilya nacilandapo pa kwamba kwa lino lyashi. Ulupwa lwesu lwamoneke ukuba ne nsansa shine shine.

Lyene twasangile ukuti twalekabila ukukonena sana kuli Yehova. Mulandu nshi? Pantu twalimwene uko abana besu bamo abakulu balekwata amafya yabipisha ayaeseshe icitetekelo cabo. Ku ca kumwenako, umwana wesu umwanakashi Gabriele na o aliponenwe na macushi. Mu 1976 aupilwe kuli Lothar. Tapakokwele, pa numa fye ya bwinga umulume alilwele. Gabriele atenseshe umulume wakwe mpaka anaka no kufwa afwa. Ukumona uko uwa mu lupwa umutuntulu fye atendeka ukulwala mpaka afwa kwatucinkwileko ukuti tulakabila nga nshi ukwaafwa kwa kutemwa ukwa kwa Yehova.—Esaya 33:2.

Amashuko ya Mulimo mu Kuteyanya kwa kwa Yehova

Ilyo nasontelwe ukuba umubomfi wa cilonganino (pali ndakai uwitwa kangalila wa kutangilila) mu 1955, nayumfwile uwapelebela ukubomba uyu mulimo. Imilimo ya kubomba yalifulile, kabili pa kubomba iyi milimo kano inshiku shimo washibuka 4 koloko wa lucelo. Umwina mwandi na bana balengafwa sana, tabalempumfyanya mu nshita ya cungulo nga ninkwata ifya kucita na fimbi.

Nangu cibe fyo, ulupwa lonse twalesanga inshita ya kuba pamo. Limo limo abanyingishe incito balendeka nabomfyako motoka wabo pa kuti ningatwala ulupwa lwandi ku ncende imo. Abana baleipakisha iyi nshita lintu tulesambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda mu mitengo. Kabili twaleya tuleendauka capamo, limo limo twaleimba inyimbo ninshi ndelisha na harmonica (ako balisha ku kanwa) ilyo tuleenda mu miti.

Mu 1978, nasontelwe kangalila wa muputule uwa kwikatilila (umubomfi wenda). Nayumfwile ukupelebela, napepele ati: “Mwe Yehova, nshileyumfwa ukuti nshikwete amaka ya kubomba uyu mulimo. Lelo nga mulefwaya ukuti njeshe, lyena nalaesha apapelele amaka yandi.” Pa numa ya myaka ibili, ninshi ndi ne myaka 54, napeele Thomas kasuli wandi umwaume, amakwebo yandi ayanono.

Abana besu bonse bali na bakula, kabili ici calengele Karla na ine ukuba ne shuko lya kubombela sana Yehova. Ulya wine mwaka, nasontelwe kangalila wa muputule kabili bantumine ku cifulo ca Hamburg ne ncende yonse iya Schleswig-Holstein. Apo twalisungileko ulupwa, twaleumfwikisha abafyashi na bana babo.

Pa numa ya kubomba na ine imyaka 10 mu muputule, Karla alibombeelwe ku cipatala. Kabili umwaka umo wine, badokota bansangile ne cintu cafimbile kuli bongobongo. E ico, nalekele umulimo wandi uwa bukangalila wa muputule no kuyabombelwa kuli bongobongo. Papitile imyaka itatu pa kuti ningabomba na kabili umulimo wa bukangalila wa muputule ubwa kwikatilila. Karla na ine nomba tuli ne myaka ukucila pali 70 kabili twalileka umulimo wa kwenda. Yehova alitwafwile ukumona ukuti tapali umulandu wa kukanalekela umulimo uo tushali na maka ya kubomba.

Nga twaibukisha ifya kale, Karla na ine tulatasha Yehova pa kutwaafwa ukusambilisha abana besu ukutemwa icine. (Amapinda 22:6) Imyaka yonse, Yehova alitutungulula no kutukansha, alitwaafwa ukubomba imilimo yesu. Nangu line tuli bakote kabili tuli balwele, tucili twalitemwa sana Yehova nga filya fine twamutemwa na kale.—Abena Roma 12:10, 11.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 26]

Ulupwa lwesu, luleenda mu lulamba lwa mumana wa Elbe, mu Hamburg, 1965

[Icikope pe bula 28]

Bamo aba mu lupwa lwesu pe bungano lya pa kati ka fyalo mu Berlin mu 1998

[Icikope pe bula 29]

Ndi no mukashi wandi, Karla