Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ukumwenamo mu Luse lwa kwa Yehova

Ukumwenamo mu Luse lwa kwa Yehova

Ukumwenamo mu Luse lwa kwa Yehova

“Uuli wa mano omfwe . . . no kutontonkanye fya luse fya kwa Yehova.”—AMALUMBO 107:43.

1. Ni lilali ishiwi lyapilibulwa “uluse” lyalumbwilwe intanshi muli Baibolo, kabili mepusho nshi twalabebeta ukukuma kuli iyi mibele?

IMYAKA nalimo 4,000 iyapita, Lote, mwana munyina Abrahamu, alandile pali Yehova ati: “Wakusho luse.” * (Ukutendeka 19:19) Uyu e muku wa kubalilapo ishiwi lyapilibulwa “uluse” muli ici cikomo limoneka mu Baibolo. Yakobo, Naomi, Davidi, na babomfi ba kwa Lesa bambi na bo balandile pali iyi mibele ya kwa Yehova. (Ukutendeka 32:10; Ruti 1:8; 2 Samwele 2:6) Na kuba, ishiwi lyapilibulwa “uluse” limoneka imiku nalimo 250 mu Amalembo ya ciHebere. Lelo bushe uluse lwa kwa Yehova cinshi? Ni bani babelelwe uluse ku kale? Kabili tumwenamo shani lelo muli lwena?

2. Mulandu nshi ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “uluse” lyayafisha ukulondolola, lelo kuti lyapilibulwa shani?

2 Mu Malembo, ishiwi “uluse” bupilibulo bwe shiwi lya ciHebere ililondolola ifingi ica kuti mu ndimi ishingi tamwaba ishiwi limo fye ililondolola umo ili shiwi lyalola. E ico, amashiwi pamo nga “ukutemwa,” “inkumbu,” na “bucishinka” tayalondolola bwino umo ili shiwi lyalola. Lelo, Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures yapilibula bwino ili shiwi ukuti “ukutemwa kwa cishinka,” ishiwi lyafikapo kabili ilondolola bwino umwalola ishiwi lya ciHebere.—Ukufuma 15:13; Amalumbo 5:7.

Talwaba Ngo Kutemwa na Bucishinka

3. Bushe uluse lwapusana shani no kutemwa?

3 Uluse lwalyampana sana no kutemwa na bucishinka. Lelo, lwalipusana nga nshi ne iyi mibele. Moneni ifyo uluse no kutemwa fyapusana. Umuntu kuti atemwa ifintu na masambililo. Baibolo ilanda pa ‘kutemwa umwangashi na mafuta’ no ‘kutemwa amano.’ (Amapinda 21:17; 29:3) Lelo uluse lulangwa ku bantu, te ku masambililo nelyo ku fintu. Ku ca kumwenako, bantu balandwapo pa Ukufuma 20:6 apatila Yehova e “uubelelo luse aba makana.”

4. Bushe uluse lwapusana shani na bucishinka?

4 Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “uluse” kabili lipilibula ifingi ukucila ishiwi “bucishinka.” Mu ndimi shimo, “bucishinka” ilingi line bulosha ku mibele umuntu aba na yo ku bamucilile amaka. Lelo, nge fyo uufwailisha umo alandile, ukulingana na Baibolo, uluse “lwena te fyo lwaba: pantu ukukuma ku luse, uwa maka e uba na bucishinka ku wanaka nelyo umulanda.” E co Imfumu Davidi yalombele kuli Yehova ati: “Buutushisheni icinso cenu pa mubomfi wenu; mpusushisheni ku luse lwenu.” (Amalumbo 31:16) Yehova, uwa maka, alelombwa ukubelela umulanda, Davidi, uluse. Apo abalanda tabengatungulula aba maka, ukubelelo luse muli iyi nshila kucitwa mu kuitemenwa, te mu kupatikishiwa iyo.

5. (a) Ni mbali nshi isha luse lwa kwa Lesa ishalandwapo mu Baibolo? (b) Finshi twalabebeta pa luse lwa kwa Yehova?

5 Kemba wa malumbo atila: “Uuli wa mano omfwe . . . no kutontonkanye fya luse fya kwa Yehova.” (Amalumbo 107:43) Uluse lwa kwa Yehova kuti lwamulenga ukupususha no kubaka. (Amalumbo 6:4; 119:88, 159) Lulacingilila kabili mibele yacindama iilenga ukwilululwa ku mafya. (Amalumbo 31:16, 21; 40:11; 143:12) Pa mulandu wa iyi mibele, kuti kwaba ukupuupuutuka ku lubembu. (Amalumbo 25:7) Pa kupituluka mu malyashi ya mu Malembo yamo no kumona amalembo yambi aya mu Baibolo, twalamona ukuti uluse lwa kwa Yehova (1) lulangwa pa kucitako ifintu fimo kabili (2) ababomfi bakwe aba cishinka balamwenamo muli lwena.

Ukulubula Kulanga Uluse

6, 7. (a) Bushe Yehova akushishe shani uluse lwakwe kuli Lote? (b) Ni lilali Lote alandile pa luse lwa kwa Yehova?

6 Nalimo inshila yawamisha iya kwishibilamo umwalola uluse lwa kwa Yehova kubebeta amalyashi ya mu Malembo umwaba iyi mibele. Pa Ukutendeka 14:1-16, tubelenga ukuti Lote, mwana munyina Abrahamu, alisendelwe ku balwani. Lelo Abrahamu alubwile Lote. Lote kabili ali mu busanso ilyo Yehova apingwilepo ukonaula umusumba wa Sodomu umwali ububifi, umo Lote na ba mu ng’anda yakwe baleikala.—Ukutendeka 18:20-22; 19:12, 13.

7 Ilyo Sodomu ashilaonaulwa, bamalaika ba kwa Yehova bashindike Lote na ba mu ng’anda yakwe ukufuma mu musumba. Pali ilya nshita, Lote atile: “Umubomfi obe nasango bubile mu menso yobe, kabili wakusho luse ulo wancitila mu kumbaka no mweo.” (Ukutendeka 19:16, 19) Pa kulanda aya mashiwi, Lote asumine ukuti Yehova amubelele uluse lwaibela pa kumupususha. Pali iyi nshita, uluse lwa kwa Lesa lwalangilwe mu kumupokolola na mu kumubaka.—2 Petro 2:7.

Uluse lwa kwa Yehova no Butungulushi Bwakwe

8, 9. (a) Mulimo nshi umubomfi wa kwa Abrahamu apeelwe? (b) Mulandu nshi umubomfi apepele uluse lwa kwa Yehova, kabili cinshi cacitike ilyo alepepa?

8 Mu Ukutendeka icipandwa 24, tubelenga pa nshita na imbi uluse lwa kwa Lesa lwalangilwe. Mwaba ilyashi lya kuti Abrahamu atumine umubomfi wakwe ukuya ku calo ca lupwa lwa kwa Abrahamu ku kufwaila umwana wakwe Isaki umukashi. (Ifikomo 2-4) Uyu wali mulimo wayafya, lelo umubomfi aebelwe ukuti malaika wa kwa Yehova ali no kumutungulula. (Icikomo 7) Umubomfi asukile afika pa cishima cali ku nse ya “mushi wa kwa Nahore” (nalimo mu Harani nelyo icifulo cali mupepi) inshita ilyo abanakashi baleisa ku kutapa amenshi. (Ifikomo 10, 11) Ilyo amwene abanakashi balapalama, alishibe ukuti inshita yafika iya kubomba umulimo aendele. Lelo bushe ali no kusala shani umwanakashi walinga?

9 Apo umubomfi wa kwa Abrahamu alishibe ukuti alekabila ubwafwilisho bwa kwa Lesa, apepele ati: “Mwe Yehova, Lesa wa kwa shikulu Abrahamu, shi lengeni ukuti nshuke buno bushiku, mubelele uluse na kuli shikulu Abrahamu.” (Icikomo 12) Bushe Yehova ali no kulanga shani uluse lwakwe? Umubomfi alombele icishibilo cimo ico ali no kwishibilako umukashana uo Lesa asalile. (Ifikomo 13, 14) Umwanakashi umo acitile filya fine fye uyu mubomfi alombele Yehova. Ala cali fye kwati alyumfwile ipepo lya mubomfi! (Ifikomo15-20) Apo alipapushiwe, umubomfi “alemulolekesha.” Nalyo line, kwali ifishinka fyacindama ifyo alekabila ukwishiba. Bushe uyu mukashana wayemba ali lupwa wa kwa Abrahamu? Bushe taupilwe? E ico umubomfi ali “tondolo, ku kwishiba nga Yehova nalengo lwendo lwakwe ukushuka, napamo iyo.”—Ifikomo 16, 21.

10. Mulandu nshi umubomfi wa kwa Abrahamu asosele ati Yehova abelele shikulu wakwe uluse?

10 Ilyo papitile inshita inono, umwanakashi ailondolwele ukuba “umwana wa kwa Betuele mwana mwaume wa kwa Milka, uo afyele kuli Nahore [munyina Abrahamu].” (Ukutendeka 11:26; 24:24) Pali ilya nshita umubomfi ailwike kuti Yehova alyaswike ipepo lyakwe. Apo alitemenwe, alikonteme no kutila: “Abe uwacindikwa Yehova, Lesa wa kwa shikulu Abrahamu, uushaleko luse lwakwe ne cishinka cakwe kuli shikulu. Na ine, Yehova nantungulula mu nshila iya ku ng’anda ya bamunyina ba kwa shikulu.” (Icikomo 27) Pa kutungulula uyu mubomfi, Lesa alangile uluse kuli shikulu wakwe, Abrahamu.

Uluse lwa Kwa Lesa Luleta Ukwilulukwa no Kucingililwa

11, 12. (a) Mesho ya musango nshi Yosefe akwete ilyo abelelwe uluse kuli Yehova? (b) Bushe uluse lwa kwa Lesa lwalangilwe shani kuli Yosefe?

11 Nomba, natumone Ukutendeka icipandwa 39. Ici cipandwa cilanda pali Yosefe, icishikulula ca kwa Abrahamu, uo bashitishe mu busha mu Egupti. Lelo “Yehova ali na Yosefe.” (Ifikomo 1, 2) Na kuba, nangu fye ni Potifari, umwina Egupti uwali shikulu wa kwa Yosefe, alimwene ukuti Yehova ali na Yosefe. (Icikomo 3) Lelo, Yosefe alyeshiwe apakalamba. Bamubepeshe ukuti apatikishe muka Potifari ukusendama nankwe kabili bamupoosele mu cifungo. (Ifikomo 7-20) Cali ni “mu cilindi” e mo ‘bacushishe amakasa yakwe mu makusu.’—Ukutendeka 40:15; Amalumbo 105:18.

12 Cinshi cacitike pali ilya nshita ya bwesho? “Yehova ali na Yosefe, amubelele uluse.” (Icikomo 21a) Ukubelela uluse kwatendeke ifintu ifyo pa numa fyatungulwile ku kulubuka ku mafya ayo Yosefe akwete. Yehova apeele Yosefe “ububile mu menso ya kwa mushika wa nga’nda ya mushiki.” (Icikomo 21b) Umuya inshiku, mushika alashike Yosefe umulimo wa bukangalila. (Icikomo 22) Lyene, Yosefe asukile akumanya umwaume uwamuletele ku cinso ca kwa Farao, kateka wa Egupti. (Ukutendeka 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Imfumu na yo yapeele Yosefe icifulo cikalamba ica kuba kateka wa cibili mu Egupti, ukumulenga ukubomba umulimo wa kupususha mu calo ca Egupti icaponenwe ne cipowe. (Ukutendeka 41:37-55) Ukucula kwa kwa Yosefe kwatendeke ilyo ali ne myaka 17 kabili kwasendele imyaka ukucila 12! (Ukutendeka 37:2, 4; 41:46) Lelo muli ilya myaka yonse iya macushi, Yehova Lesa abelele Yosefe uluse pa kumucingilila ku kayofi no kumubaka uwa mweo ku kubomba umulimo wacindama ku kufishapo ubufwayo bwa kwa Lesa.

Uluse lwa kwa Lesa Talupwa

13. (a) Finshi fimo ifilanga uluse lwa kwa Yehova ifisangwa mu Amalumbo icipandwa 136? (b) Bushe uluse cinshi?

13 Yehova libili libili abelele abena Israele uluse. Amalumbo icipandwa 136 yashimika ukuti pa mulandu wa luse lwakwe, alibapuswishe (Ifikomo 10-15), alibatungulwile (Icikomo 16), kabili alibacingilile. (Ifikomo 17-20) Lesa na kabili alibelela abantu bamo uluse. Umuntu uubelela abantu bambi uluse acite fyo pa kuitemenwa ukucita ifintu ifingabaafwa apakalamba. Ukukuma ku luse, ulupapulo lumo ululanda pali Baibolo lutila: “Mibele ilenga ubumi ukuwama. Lwalola mu kwaafwa umuntu uulecula nelyo uli no bulanda.” Uwasoma sana umo alulondolwele nga “ukutemwa kulangwa ku micitile.”

14, 15. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Lote ali mubomfi wa kwa Lesa uo alebekelwamo?

14 Amalyashi twalandapo ayasangwa mu Ukutendeka yatulanga ukuti Yehova tafilwa ukubelela abamutemwa uluse. Lote, Abrahamu, na Yosefe baikele imikalile yalekanalekana kabili baponenwe na mesho yalekenalekana. Bali bantunse abashapwililika, lelo bali babomfi ba kwa Yehova abo alebekelwamo, kabili balekabila ukwaafwa kwa kwa Lesa. Kuti twasansamushiwa ukwishiba ukuti Shifwe wa mu muulu uwa kutemwa alabelela abantu ba musango yo uluse.

15 Kwali fimo Lote ashasalile bwino ifyaletele amafya. (Ukutendeka 13:12, 13; 14:11, 12) Lelo, ali ne mibele isuma. Ilyo bamalaika ba kwa Lesa babili bafikile mu Sodomu, Lote alibasekelele. (Ukutendeka 19:1-3) Apo ali ne citetekelo, asokele bashifyala pa konaulwa kwa Sodomu ukwapaleme. (Ukutendeka 19:14) Ifyo Lesa alemona Lote fisangwa pali 2 Petro 2:7-9, apo tubelenga ati: “Lote umulungami, uwaleba no bulanda ku mibele ya bucilende iya bapulumushi, [Yehova] alimupokolwele (pantu umulungami ulya pa kwikala muli bene, alalungulusho mutima wakwe ulungami ubushiku no bushiku pa kumona no kuumfwa imicitile yabo iyabindwa): ni fyo fine Shikulu aishibo kupokolola bakapepa ku ca kwesha.” Cine cine Lote ali muntu umulungami, kabili amashiwi yali mwi lembo yalelanga ukuti ali muntu wa bukapepa. Nga wene, na ifwe tulamwenamo mu luse lwa kwa Lesa ilyo tuleenda mu “mibele ya mushilo kabili iya bukapepa.”—2 Petro 3:11, 12.

16. Bushe Baibolo ilanda shani bwino pali Abrahamu na Yosefe?

16 Ilyashi lyaba mu Ukutendeka icipandwa 24 lilalondolola bwino bucibusa busuma ubwa kwa Abrahamu na Yehova. Icikomo ca kubalilapo citila “Yehova apaalile Abrahamu muli fyonse.” Umubomfi wa kwa Abrahamu aitile Yehova ati “Lesa wa kwa shikulu Abrahamu.” (Ifikomo 12, 27) Kabili umusambi Yakobo atile Abrahamu ‘alilungamikwe’ kabili “aitilwe Cibusa wa kwa Lesa.” (Yakobo 2:21-23) E fyo cali na kuli Yosefe. Bucibusa busuma pali Yehova na Yosefe bulakomailwapo mu Ukutendeka icipandwa 39 conse. (Ifikomo 2, 3, 21, 23) Kabili, ilyo umusambi Stefani alelanda pali Yosefe, atile: “Lesa ali nankwe.”—Imilimo 7:10.

17. Cinshi twingasambilila kuli Lote, Abrahamu, na Yosefe?

17 Abantu abo Lesa abelele uluse abo twalandapo bali bantu abakwete bucibusa busuma na Yehova Lesa no kubomba ubufwayo bwakwe mu nshila shalekanalekana. Bali na mafya ayo bashali na maka ya kupwisha abene beka. Lote nga balimwipeye, ubufyashi bwa kwa Abrahamu nga tabwatwalilile, kabili Yosefe nga tacitile ulya umulimo abombele. Yehova epela e wakwete amaka ya kucitila aba baume ba bukapepa ifyo balekabila, kabili acitile ifyo pa kubabelelo luse no kubaafwa. Nga tuli no kumwenamo mu luse lwa kwa Yehova Lesa umuyayaya, na ifwe tufwile ukuba na bucibusa busuma na wene, kabili tufwile ukucita ukufwaya kwakwe.—Esra 7:28; Amalumbo18:50.

Ababomfi ba kwa Lesa Balishuka

18. Cinshi amalembo ya mu Baibolo ayengi yalanda pa luse lwa kwa Yehova?

18 Uluse lwa kwa Yehova ‘lwaisula pano isonde,’ kabili tulatasha pali iyi mibele ya kwa Lesa! (Amalumbo 119:64) Tulankula no mutima onse ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Lekeni batootele Yehova pa luse lwakwe, ne fipesha amano ifyo acita ku bana ba bantu.” (Amalumbo 107:8, 15, 21, 31) Tulasekelela ukuti Yehova alabelela ababomfi bakwe abo abekelwa uluse—nampo nga muntu umu umo nelyo ibumba. Ilyo kasesema Daniele alepepa, aitile Yehova ati “Lesa mukulu kabili uwa kutiinya, mwe babake cipingo no luse ku bamutemwa na kubabaka amafunde yenu.” (Daniele 9:4) Imfumu Davidi yapepele ati: “Twalilileni uluse lwenu ku bamwishiba.” (Amalumbo 36:10) Kwena tulatasha ukuti Yehova alabelela ababomfi bakwe uluse!—1 Ishamfumu 8:23; 1 Imilandu 17:13.

19. Mepusho nshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?

19 Cine cine twalishuka ukuba abantu ba kwa Yehova! Ukulunda pa kumwenamo mu kutemwa Lesa atemwa abantunse bonse, tulaipakisha amapaalo yaibele ayafuma ku luse lwa kwa Shifwe wa mu muulu. (Yohane 3:16) Tulamwenamo muli iyi mibele yacindama iya kwa Yehova, sana sana ilyo tuli na mafya. (Amalumbo 36:7) Lelo kuti twapashanya shani uluse lwa kwa Yehova Lesa? Bushe ifwe tulelanga iyi mibele isuma? Aya mepusho pamo na yambi yakalandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]

^ para. 1 Muli Baibolo wa Cibemba uwa mu 1956, “ukutemwa kwa cishinka” kwapilibulwa ati “uluse,” e co ponse apo mwamona uluse muli cino cipande ne cikonkelepo ninshi tulelanda pa “kutemwa kwa cishinka.”

Bushe Muleibukisha?

• Cinshi tusambilile pe shiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “uluse”?

• Bushe uluse lwapusana shani no kutemwa na bucishinka?

• Bushe Yehova abelele shani uluse Lote, Abrahamu, na Yosefe?

• Filya Yehova abelele abantu uluse ku kale kuti fyatulenga ukucetekela cinshi?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 13]

Bushe mwalishiba ifyo Lesa abelele Lote uluse?

[Ifikope pe bula 15]

Pa mulandu wa luse lwakwe, Yehova atungulwile umubomfi wa kwa Abrahamu

[Ifikope pe bula 16]

Yehova alangile uluse pa kucingilila Yosefe