Bekelweni Ubulungami bwa kwa Yehova

“Uusupilo bulungami no luse, asango mweo no bukata.”—AMAPINDA 21:21.

1. Mibele nshi abantu bakwata lelo iyafumamo ifintu fyabipisha?

“KULI inshila iyawama ku cinso ca muntu, lelo ku mpela ya iko ni nshila sha mfwa.” (Amapinda 16:25) Kwena ili ipinda lya mu Baibolo lilalondolola bwino imibele ya bantu abengi lelo! Abantu abengi bayangwa fye ku kucita icawama mu menso yabo, ukusuula ne fintu fyacindama bambi bakabila. (Amapinda 21:2) Batunga ukuti balabaka amafunde ne fipope fya calo bekalamo lelo mu bucenjeshi balashukila inshita ya kucita ifyo ifunde lyalesha ica kuti camoneka kwati tabatobele ifunde. Ici calenga abantu ukwakanikana no kufulunganishiwa.—2 Timote 3:1-5.

2. Cinshi cilekabilwa nomba line icinganonsha abantunse?

² Pa kuti tumwenemo—kabili na bantunse bonse babe no mutende no mutelelwe—tulekabila amafunde nelyo ifipope fya bulungi kabili ifyalungama, ifyo abantunse bonse bengaitemenwa ukusumina no kumfwila. Kwena, takuli umuntu nangu umo uwingapanga ifunde nelyo icipope ca musango yo, nangu uyo muntu acenjele shani nelyo abe uwafumaluka shani. (Yeremia 10:23; Abena Roma 3:10, 23) Nga ca kuti icipope ca musango yo e ko caba, ni kwi cingasangwa kabili kuti caba ica musango nshi? Nalimo icipusho cacindamisha ni ci, Bushe ico cipope nga e ko caba, kuti mwabekelwamo no kunakilako?

Ukusanga Icipimo Calungama

3. Nani afikapo nga nshi ukupeela icipimo ico abantu bonse bengasumina no kumwenamo, kabili mulandu nshi?

³ Pa kusanga icipimo ico bonse bengasumina no kunonkelamo, tufwile ukuya ku muntu ushipaatulula umushobo, intambi, nelyo ubuteko kabili uushingacilikilwa ku kupelebela kwa bantunse no bunake. Ukwabula ukutwishika, umo fye mpo uwafikapo ni Kalenga wa  maka yonse, Yehova Lesa, uubilisha ati: “Ifyo imyulu yasansamo kucile calo, e fyo imibele yandi yapulamo ukucile mibele yenu, na mapange yandi ukucila amapange yenu.” (Esaya 55:9) Kabili, Baibolo ilondolola Yehova ukuti ni “Lesa wa cishinka kabili uwabulo bupondamishi, uwalungama kabili uwatambalala.” (Amalango 32:4) Muli Baibolo yonse, tusangamo amashiwi ya kuti “Yehova alilungama.” (Ukufuma 9:27; 2 Imilandu 12:6; Amalumbo 11:7; 129:4; Inyimbo sha Bulanda 1:18) Ca cine, kuti twashintilila pali Yehova ukutupeela icipimo capulamo pantu wa cishinka, wa bulungi, kabili alilungama.

4. Bushe ishiwi “ubulungami” lipilibula cinshi?

⁴ Abantu abengi tabatemwa kabili balasuula abantu abaimona abalungami nga nshi nelyo aba mushilo ukucila bambi. Lelo, ukulingana na Baibolo, ubulungami bupilibula ubulungi, ukutambalala, ubusuma, ukubulwa umulandu, ukukanabembuka; ukunakila amafunde ya kwa Lesa nelyo ifipimo fyasuminishiwa ifya mibele isuma; ukucita ifisuma nelyo ifya bulungi. Bushe teti mubekelwe mwi funde nelyo icipimo umwaba iyi mibele yawamisha?

5. Londololeni ifyo Baibolo ilondolola ubulungami.

⁵ Ukukuma ku fyo ubulungami bwaba, icitabo ca Encyclopaedia Judaica citila: “Ubulungami te cisambililo ca kulondolola fye, lelo kucita ubulungi no bulungami kuli bonse.” Ku ca kumwenako, ubulungami bwa kwa Lesa, te mibele fye ya lwa nkati nelyo iyo akwata, pamo nga bumushilo no busaka. Lelo, bwaba kulanga ifyo aba mu nshila shalungama kabili isha bulungi. Kuti twatila Yehova wa mushilo kabili alisanguluka, fyonse ifyo acita na fyonse ififuma kuli wene fyalilungama. Nga filya Baibolo itila, “Yehova alilungama mu mibele yakwe yonse, kabili wa luse mu micitile yakwe yonse.”—Amalumbo 145:17.

6. Cinshi Paulo asosele pa baYuda bamo abashatetekele mu nshiku shakwe, kabili mulandu nshi?

⁶ Umutumwa Paulo akomaile pali ici cishinka muli kalata wakwe ku Bena Kristu mu Roma. Alembele pa baYuda bamo abashatetekele ati: “Pantu pa kuba abashaishiba bulungami bwa kwa Lesa, na pa kufwayo kwimiko bulungami bwabo, tabanakiile ku bulungami bwa kwa Lesa.” (Abena Roma 10:3) Mulandu nshi Paulo alandile pali balya bantu ukuti bali “abashaishiba bulungami bwa kwa Lesa”? Bushe tabasambilishiwe fipimo fyalungama ifya kwa Lesa mu Malango? Kwena balisambilile. Lelo, abengi balemona ubulungami nge mibele fye isuma umuntu afwile ukukwata pa kuumfwila nga nshi amafunde ya mapepo, ukucila ukubumona nge cipimo ca kubatungulula mu fyo balecita kuli bambi. Tabaumfwikishe umwalolele ubulungi no bulungami bwa cine, filya bashimapepo mu nshiku sha kwa Yesu na bo bashaumfwikishe.—Mateo 23:23-28.

7. Bushe ubulungami bwa kwa Yehova bulangwa shani?

⁷ Ubulungami bwa kwa Yehova te fyo bwaba pantu bwene bulalangwa no kumoneka mu micitile yakwe yonse. Nangu ca kuti ubulungami bukabila ukuti esuulako fye ku membu sha babembuka ku mufulo, ici tacimulenga ukuba Lesa uushisakamana kabili uufwaya ifingi, uo tufwile ukutiina no kutalukako. Lelo, imicitile yakwe iya bulungami e shinte abantunse bengalandilamo nankwe no kulubulwa ku fintu ifibi ififuma mu lubembu. Kanshi calilinga nga nshi ukuti Yehova alondololwa ati ni “Lesa umulungami kabili Umupusushi.”—Esaya 45:21.

Ubulungami ne Pusukilo

8, 9. Bushe Amalango yalangile shani ubulungami bwa kwa Lesa?

⁸ Pa kumfwikisha ifyo ubulungami bwa kwa Lesa no mulimo wakwe uusuma uwa kupususha fyayampana, moneni Amalango apeele uluko lwa Israele muli Mose. Tatwingatwishika ukuti Amalango yali ayalungama. Mu mashiwi yakwe aya kulekelesha, Mose aibukishe abena Israele ati: “Luko nshi lukalamba ululi ne fipope ne fya bupingushi ifyalungama nga malango aya yonse, ayo ndebika ku cinso cenu lelo?” (Amalango 4:8) Ilyo papitile imyaka iingi, Imfumu Davidi iya mu Israele yatile: “Ifya  bupingushi fya kwa Yehova fya cine, fyalungama fyonse fine.”—Amalumbo 19:9.

⁹ Yehova aishibishe bwino ifipimo fyakwe ifya ca calungama ne calubana pa kubomfya Amalango. Amalango yalondolwele bwino ifyo abena Israele bali no kuisunga te mu fya mapepo fye mweka lelo na mu makwebo, icupo, imilile no busaka, kabili ne fyakumine ubupingushi. Mu Malango kabili mwali ubupingushi bwakosa ku bashaleumfwila amafunde, kabili limo balebepaya no kubepaya. * Lelo bushe amafunde yalungama aya kwa Lesa, ayali mu Malango, yali ya lucu kabili icisendo cafina ku bantu, ukubalenga ukukanaba no buntungwa ne nsansa, nge fyo abantu abengi batunga lelo?

10. Bushe abatemenwe Yehova baleumfwa shani pa mafunde yakwe?

¹⁰ Abatemenwe Yehova balebekelwa amafunde yakwe ayalungama ne fipope. Ku ca kumwenako, Imfumu Davidi, tayasumine fye ukuti ifya bupingushi fya kwa Yehova fyali fya cine kabili ifyalungama, nge fyo tumwene, lelo yalifitemenwe kabili yaletasha pali fyene mu mutima. Ukukuma ku malango ne fya bupingushi fya kwa Yehova, alembele ati: “Fyatemwikwo kucila golde, ukucila golde uwalopolwa uwingi, kabili fyalowa ukucilo buci, ukucilo luto lwa mpuma. Kabili umubomfi wenu e mo asokelwa; mu kufibaka e mukonke cilambu icikalamba.”—Amalumbo 19:7, 10, 11.

11. Bushe Amalango yali shani ‘kafundisha ukufika kuli Kristu’?

¹¹ Imyaka iingi pa numa, Paulo alondolwele ubucindami bukalamba ubwa Malango. Muli kalata wakwe ku bena Galatia, alembele ati: “Amalango yali kafundisha wesu ukufika na kuli Kristu, ukuti tulungamikilwe ku kutetekela.” (Abena Galatia 3:24) Mu nshiku sha kwa Paulo, kafundisha ali mubomfi nelyo umusha mu ng’anda mwali abantu abengi. Umulimo wakwe wali wa kucingilila abana no kubashindika ku sukulu. Amalango na yo yalecingilila abena Israele ku misango ne mipepele yabipa iya nko bapalamene na sho. (Amalango 18:9-13; Abena Galatia 3:23) Kabili, Amalango yalengele abena Israele ukwishiba ukuti babembu no kuti balekabila ukwelelwa no kupusushiwa. (Abena Galatia 3:19) Ukuninika amalambo kwalelanga ukukabila kwe lambo lya cilubula kabili kwasobele ifyo Mesia wa cine ali no kwishibikwa. (AbaHebere 10:1, 11, 12) E ico, nangu Yehova alangile ubulungami bwakwe mu Malango, acitile fyo pa mulandu wa kusakamana abantu no kufwaya ukuti bapusuke pe.

Abo Lesa Amona Abalungami

12. Cinshi abena Israele bali no kunonkelamo abomfwila Amalango?

¹² Apo Amalango Yehova apeele yali ayalungama mu nshila yonse, abena Israele abomfwila yene nga bali abalungami kuli Lesa. Mose aibulwile abena Israele ilyo bali mupepi no kwingila mu Calo Calaiwa ati: “Cikabo bulungami kuli ifwe, nga twayangwo kucite funde ili lyonse ku cinso ca kwa Yehova Lesa wesu ifyo atwebele.” (Amalango 6:25) Kabili,  Yehova alaile ati: “Mulebake fipope fyandi ne fya bupingushi fyandi, ifyo umuntu nga aficita aleba no mweo muli fyene. Nine Yehova.”—Ubwina Lebi 18:5; Abena Roma 10:5.

13. Bushe Lesa ali no lufyengo pa kweba abantu bakwe ukuumfwila Amalango yalungama? Londololeni.

¹³ Ku ca bulanda, uluko ulwa Israele lwafililwe ukucita “ili funde lyonse ku cinso ca kwa Yehova” kabili tabapokele amapaalo yalaiwe. Bafililwe ukuumfwila amafunde ya kwa Lesa yonse pantu Amalango ya kwa Lesa yali ayapwililika lelo bene tabapwililike. Bushe ici cilolele mu kuti Lesa taba na bulungi nelyo talungama? Iyo. Paulo alembele ati: “E ico tuletila shani? Bushe tutile kuli ukuulungana kuli Lesa? Nakalya!” (Abena Roma 9:14) Icishinka ca kuti ilyo Amalango yashilapeelwa na lintu yapeelwe, abantu bamo balemonwa nga balungami kuli Lesa nangu ca kuti bali abashapwililika kabili ababembu. Pa bantu ba musango yo abaletiina Lesa paba na Noa, Abrahamu, Yobo, Rahabu, na Daniele. (Ukutendeka 7:1; 15:6; Yobo 1:1; Esekiele 14:14; Yakobo 2:25) Kanshi icipusho tufwile ukwipusha, ni ici: Bushe cinshi calengele aba bantu ukumonwa abalungami kuli Lesa?

14. Bushe Baibolo ilosha mwi ilyo yalanda pa muntu ukuti “mulungami”?

¹⁴ Ilyo Baibolo yalanda ukuti umuntu “mulungami,” tailosha mu kuti taba no lubembu nelyo alipwililika iyo. Ukucila, ilosha mu kuti uyo muntu alacita ifyo afwile ukucita kuli Lesa na ku bantu. Ku ca kumwenako, Noa aitilwe “umuntu mulungami” kabili “uwa mpomfu mu nkulo yakwe” pantu “alicitile, umwabelele conse ico Lesa amwebele, e fyo acitile.” (Ukutendeka 6:9, 22; Malaki 3:18) Sekaria na Elisabete, abafyashi ba kwa Yohane Kabatisha, “bali abalungama bonse babili ku menso ya kwa Lesa, baleenda aba kaele mu mafunde yonse ne fipope fyonse fya kwa Lesa.” (Luka 1:6) Kabili umuntu uushali umwina Israele, mushika umwina Italy uwe shina lya Korneli, alondolwelwe ngo “muntu umulungami, kabili uutiina Lesa.”—Imilimo 10:22.

15. Bushe ubulungami bwayampana sana na nshi?

¹⁵ Kabili, ubulungami mu bantunse bwalyampana sana ne fyaba mu mutima wa muntu, e kuti icitetekelo cakwe no kutasha e lyo no kutemwa Yehova na malayo yakwe, te kucita fye ifyo Lesa afwaya tulecita iyo. Amalembo yatila Abrahamu “atetekele Yehova; na o amulingile icitetekelo cakwe ukuti bulungami.” (Ukutendeka 15:6) Abrahamu atetekele ukuti Lesa e ko aba no kutetekela ubulayo bwakwe ukukuma ku “bufyashi.” (Ukutendeka 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Pa mulandu wa citetekelo ne milimo  yakwe umwabela icitetekelo, Yehova ali na bucibusa na Abrahamu no kumupaala pamo na bantunse bambi aba cishinka nangu ca kuti bali abashapwililika.—Amalumbo 36:10; Abena Roma 4:20-22.

16. Bushe cinshi cafuma mu kutetekela ilambo lya cilubula?

¹⁶ Ica kulekelesha, ubulungami mu bantunse bwashintilila pa citetekelo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. Paulo alembele pa Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ati: “Balungamikilwa ku kusenamina [kwa kwa Lesa] fye ku cilubula ca muli Yesu Kristu.” (Abena Roma 3:24) Paulo alelanda pali balya abasalilwe ukuba impyani shinankwe isha kwa Kristu mu Bufumu bwa mu muulu. Lelo ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu lyalengele bambi iminshipendwa ukuba abalungama pa ntanshi ya kwa Lesa. Umutumwa Yohane amwene mu cimonwa “ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo, . . . nabeminina ku menso ya cipuna ca bufumu, na ku menso ya Mwana wa mpaanga, nabafwala amalaya yabuuta.” Amalaya yabuuta cishibilo ca kuti baba abasanguluka kabili abalungami kuli Lesa pantu “basambile amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.”—Ukusokolola 7:9, 14.

Bekelweni Ubulungami bwa kwa Yehova

17. Finshi tufwile ukucita ilyo tulekonkelela ubulungami?

¹⁷ Nangu ca kuti Yehova mu kutemwa apeele Umwana wakwe, Yesu Kristu, nge nshila abantu bengabelamo abalungami kuli wene, ukuba umulungami takuishila fye. Umuntu afwile ukutetekela icilubula, ukwikala umwabela ukufwaya kwa kwa Lesa, ukuipeela kuli Yehova, no kulanga ukuipeela pa kubatishiwa. Lyene, afwile ukutwalilila ukukonkelela ubulungami, ne mibele imbi iya bumupashi. Timote, Umwina Kristu wabatishiwa uwakwete isubilo lya ku muulu, acincishiwe na Paulo ati: “[Konkelela] ubulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukutwalilila, ukufuuka.” (1 Timote 6:11; 2 Timote 2:22) Yesu na o akomaile pa kukabila kwa kutwalilila ukubombesha ilyo atile: “Mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe.” Nalimo tulabombesha ukufwaya amapaalo ya Bufumu bwa kwa Lesa, lelo bushe tulabombesha mu nshila imo ine ukukonkelela inshila shalungama isha kwa Yehova?—Mateo 6:33.

18. (a) Mulandu nshi cishayangukila ukukonkelela ubulungami? (b) Cinshi twingasambilila ku co Lote acitile?

¹⁸ Kwena, tacayanguka ukukonkelela ubulungami. Ni pa mulandu wa kuti bonse tatwapwililika kabili tufyalwa fye no kufwaisha ukucita icishalungama. (Esaya 64:6) Kabili, twikala na bantu abashisakamana sana pa nshila shalungama isha kwa Yehova. Ifintu fili fye nga filya fyali kuli Lote, uwaikele mu musumba ubifi uwa Sodomu, uwalumbwike ububi nga nshi. Umutumwa Petro alondolwele umulandu Yehova amwenene ukuti calilingile ukulubula Lote ku bonaushi bwaleisa. Petro atile: “Umulungami ulya pa kwikala muli bene, alalungulusho mutima wakwe ulungami ubushiku no bushiku pa kumona no kuumfwa imicitile yabo iyabindwa.” (2 Petro 2:7, 8) E ico, umo umo pali ifwe afwile ukuipusha ati: ‘Bushe ndasuminisha mu mutima imicitile ibi iyo tumona? Bushe mona ifya kusekesha nelyo amangalo yaseeka lelo aya lukaakala nga yabipa fye? Nelyo bushe ndalungulushiwa ku micitile ya bupondamishi iya musango yo filya Lote alungulushiwe?’

19. Mapaalo nshi tukakwata nga twabekelwa ubulungami bwa kwa Lesa?

¹⁹ Muli shino nshiku shayafya kabili  ishalukaaluka, ukubekelwa ubulungami bwa kwa Yehova kulaleta umutelelwe no kucingililwa. Ku cipusho ca kuti: “Mwe Yehova, nani engalebela mwi hema lyenu? Nani engekala mu lupili lwenu lwa mushilo?” Imfumu Davidi yaaswike ati: “Uwendo wa mpomfu, uucito bulungami.” (Amalumbo 15:1, 2) Pa kukonkelela no kubekelwa ubulungami bwa kwa Lesa, kuti twaba na bucibusa busuma na o no kutwalilila ukuipakisha ububile bwakwe na mapaalo. Ici cilenga ubumi bwesu ukuba ubwa nsansa, ukuicindika, no kuba no mutende wa muntontonkanya. Icebo ca kwa Lesa citila: “Uusupilo bulungami no luse, asango mweo no bukata.” (Amapinda 21:21) Kabili, ukwesha apo twingapesha ukucita ubulungi no bulungami muli fyonse tulecita kukatulenga ukuba ne fibusa fisuma ne mikalile isuma, mu mibele na ku mupashi. Kemba wa malumbo abilishe ati: “Balishuka ababako bupingushi, no ucito bulungami inshita shonse!”—Amalumbo 106:3.

[Futunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Bushe ubulungami cinshi?

• Bushe ipusukilo lyaampana shani no bulungami bwa kwa Lesa?

• Cinshi cilenga Lesa ukumona abantu nga balungami?

• Kuti twabekelwa shani ubulungami bwa kwa Yehova?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 15]

Imfumu Davidi yalandile ifyo yatemenwe amalango ya kwa Lesa mu mutima

[Ifikope pe bula 16]

Noa, Abrahamu, Sekaria na Elisabete, na Korneli bamwenwe abalungami kuli Lesa. Bushe mwalishiba icalengele?