Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Amafya ya Bantu Yakabala Ayapwa?

Bushe Amafya ya Bantu Yakabala Ayapwa?

Bushe Amafya ya Bantu Yakabala Ayapwa?

ILYASHI lyafumine ku Ireland pa fyo ifintu fili mu calo, lyatile: “abantu amabilioni 1.6 bapiina, amabilioni 1.3 baliila mu ndalama ishishifika kuli dola umo (K4,090.00) ubushiku bumo, bilioni umo tabaishiba kulemba no kubelenga, amabilioni 1.3 tabakwata amenshi yasuma aya kunwa kabili bilioni umo balala fye insala cila bushiku.”

Mwandi ca bulanda ukuti umuntu alifilwa ukusanga inshila sha kupwishishamo amafya mu calo! Aya mafya yaleumfwika ukubipisha lintu mwamona ukuti impendwa iikulu iya bantu balumbwilwe mu lyashi banakashi na bana abashakwata wa kubacingilila. Bushe taciletiinya ukuti na pali ndakai line, mu mwanda wa myaka uwalenga 21, insambu sha “mintampendwa ya bantu shilenyanyantilwa cila bushiku”?—The State of the World’s Children 2000.

“Icalo Cipya mu Nkulo fye imo”

Akabungwe ka United Nations Children’s Fund kalesubila ukuti “aya macushi yali . . . pa bantu mu calo conse kuti yafumishiwapo.” Aka kabungwe katile aya mafya ayaleshipikisha aba bantu amabilioni abo ifintu fishiwamiine pali ndakai “kuti yafumishiwapo atemwa ukwalulwa.” Na kuba, akabungwe kaebele “abantu bonse ukupanga icalo cipya mu nkulo fye imo.” Akabungwe kakwete isubilo lya kuti, muli ici calo abantu bonse “bakalubulwa ku bupiina no musobolola, ku lukakaala na malwele.”

Abalanda ayo mashiwi bakoseleshiwa ne cishinka ca kuti nangu ni nomba line abantu bayangwako balabombesha ukufumyapo ifibi ififuma mu “kukansana no tuyofi ifimoneka nge fishingapwa.” Ku ca kumwenako, imyaka 15 iyapita, akabungwe ka Chernobyl Children’s Project “kalyafwa ukucefyanyako ukucula kwa mintapendwa ya bana abalwala ubulwele bwa kansa ubwaponene pa numa ya kupuuka kwa mabomba ya nyukiliya.” (The Irish Examiner, April 4, 2000) Utubungwe twafwilisha abantu utunono no tukalamba cine cine tulafwa nga nshi abantu abengi abacula ku mulandu wa nkondo no tuyofi.

Na lyo line, ababombako imilimo yakwafwa bambi balishiba icishinka pa lwa aya mafya. Balishiba ukuti amafya abantu balekwata “nayafika mu ncende ishingi kabili nayeshibikwa nga nshi ukucila ifyo yaishibikwe imyaka 10 iyapitapo.” David Begg, umukalamba wa kabungwe ka Irish charity Concern, atile “ababomfi, abafwilisha na bapeelako ifintu balyankwileko bwino sana” ilyo ilyeshi lyapamine icalo ca Mozambique. Na kabili atila, “lelo, fweka teti tukumemo ukwafwa abantu ilyo kuli tuyofi twafule fi.” Ilyo alelanda pa lwa kwafwa abantu mu Afrika, asosele icishinka ukuti: “Isubilo tukwete lili fye kwati ni bakandulo baleshibantukila.” Abengi kuti bayumfwa ukuti amashiwi yakwe nayasupula bwino bwino imibele ili mu calo conse.

Ukulanda fye icishinka, bushe kuti twaenekela ukumona “icalo cipya ico abantu benekela mu nkulo fye imo”? Kwena cisuma sana ukubombesha ukwafwa abantu, lelo cili bwino ukutontonkanyako na pe subilo limbi ilya kukwata icalo cipya ica bulungami kabili ica mutende. Baibolo isosa pali ili isubilo, nga fintu icipande cikonkelepo cilelandapo.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 2]

Ibula 3, abana: UN/DPI Icikope ca ba James Bu