Bushe Helo Wine Cinshi?

TE MULANDU ne fyo mutontonkanyapo pe shiwi “helo,” abengi baishiba ati cifulo ca kukandilako abacite membu. Pa lwa lubembu ne fyo lwaleta, Baibolo itila: “Ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano isonde, ne mfwa yaingilile mu lubembu; e fyo ne mfwa yayambukile ku bantu bonse, pantu bonse balibembwike.” (Abena Roma 5:12) Amalembo na kabili yatila: “Icilambu ca lubembu ni mfwa.” (Abena Roma 6:23) Apo icilambu ca lubembu ni mfwa, icipusho cacindama twingepusha pa kuti twishibe ifyo helo aba ca kuti: Cinshi cicitika kuli ifwe nga twafwa?

Bushe ubumi bulatwalilila ukubako mu musango umbi? Helo cinshi, kabili bantu ba musango nshi bayako? Bushe kwaliba isubilo ilili lyonse ku baba mu helo? Baibolo itupeela ifyasuko fya cine kabili ifisuma.

Bushe Kulaba Ubumi pa Numa ya Mfwa?

Bushe cimo muli ifwe, tutile umweo nelyo umupashi cilapusuka ilyo mubili wafwa? Moneni ifyo umuntu wa kubalilapo Adamu aishileba umumi. Baibolo itila: “Yehova Lesa abumbile umuntu ku lukungu lwa mushili, na mu myona yakwe apuutilemo umupu wa mweo.” (Ukutendeka 2:7) Nangu ca kuti ukupeema e kwalelenga ukuti abe umumi, ukupuuta “umupu wa mweo” mu myona yakwe kwasanshishemo ifingi ukucila pa kupuuta fye umwela muli bapwapwa bakwe. Calolele mu kuti Lesa abikile ica kubalamuna umweo—“umupu wa mweo” mu mubili wa kwa Adamu uushali na mweo, ne ci cilasangwa mu fibumbwa fya pano isonde fyonse. (Ukutendeka 6:17; 7:22) Baibolo ita aya maka ya mweo ukuti “mupashi.” (Yakobo 2:26) Uyu mupashi kuti walinganishiwa ku malaiti ayalenga mashini nelyo icipe ukutendeka ukubomba. Nga filya fine amalaiti yashipala cipe ico yalenga ukubomba, amaka ya mweo na yo tayamoneka nge cibumbwa yapeela amaka. Tayakwata mibele ya buntu kabili tayatontonkanya.

Cinshi cicitika ku mupashi umuntu nga afwa? Amalumbo 146:4 yatila: “Wafumo mupu [umupashi, NW] wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” Umuntu nga afwa umupashi wakwe uushaba mu buntu tautwalilila ukubako mu cifulo cimbi nge cibumbwa ca mupashi. ‘Ubwelela kuli Lesa uwaupeele.’ (Lukala Milandu 12:7) Ici calola mu kuti isubilo ilili lyonse ilya ulya muntu ilya bumi ku ntanshi lyashintilila pali Lesa.

Socrates na Plato abaGriki ba ku kale abasomene amano ya pano nse basumine ati umweo waba mu muntu ulapusuka pa mfwa kabili  taufwa. Cinshi Baibolo isambilisha pa mweo? Pa Ukutendeka 2:7 patila Adamu ‘aishileba icibumbwa ca mweo.’ Tapokelele umweo; umwine wine ali e mweo. Amalembo yalanda pa mweo ati ulabutuka ubusanso, no kufwa umutombo na fimbipo. (Ukutendeka 19:17; Yona 2:7) Ca cine umuntu wine e mweo. Umuntu nga afwa, uyo mweo ninshi wafwa.—Esekiele 18:4.

Lelo, bushe abafwa baba shani? Ilyo Yehova apingwile Adamu atile: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” (Ukutendeka 3:19) Bushe Adamu ali kwi ilyo Lesa ashilamubumba ukufuma ku lukungu lwa mu mushili no kumupeelo bumi? Taliko iyo! Ilyo Afwile, Adamu tali na kubako. Ifyo abafwa baba fyalilondololwa bwino pali Lukala Milandu 9:5, 10 apo tubelenga ati: “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo, . . . takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo uko uleya.” Ukulingana na Malembo, imfwa kukanabako. Abafwa tabeshiba kantu, tabomfwa, tabatontonkanya.

Bushe Cifulo ca Kulungulushiwa kwa Pe Nelyo ni Nshishi?

Apo abafwa tabeshiba kantu, helo te kuti abe cifulo ca mulilo uko ababifi balungulushiwa nga bafwa. Ninshi helo cinshi? Ukubebeta ifyacitike kuli Yesu ilyo afwile kulafwa ukwasuka ico cipusho. Kalemba wa Baibolo Luka atila: “[Yesu] talekelwe ku Mbo [helo, King James Version], no mubili wakwe tawamwene ukubola iyo.” * (Imilimo 2:31) Bushe helo untu na Yesu aileko ali kwi? Umutumwa Paulo alembele ati: “Nashiilile imwe . . . ica kuti Kristu afwilile imembu shesu umwabela amalembo; kabili ukuti alishiikilwe; kabili ukuti abuushiwe pa bushiku ubwalenga shitatu umwalola amalembo.” (1 Abena Korinti 15:3, 4) E co, Yesu ali mu helo, mu nshishi, lelo talekelelwe mulya, pantu balimwimishe nelyo ukumubuusha.

Tontonkanyeni na pali Yobo umulungami, uwaculile sana. Pa kufwaya ukufuma mu bucushi, alombele ati: “Nani wingampa ici, ukuti mwingancingilila mu helo [ku mbo], no kumfisa ukufikila ubukali bwenu bwapita?” * (Yobo 14:13, Douay Version) Kwena te kuti mube amano ukutontonkanya ati Yobo alefwaisha ukuyacingililwa ku cifulo ca kulungulukilako icakabisha! Kuli Yobo, “helo” yali ni nshishi fye, uko ukucula kwakwe kwali no kupwa. Kanshi helo walandwapo mu Baibolo, ni nshishi ya bantunse uko abasuma na babi baya.

Bushe Umulilo wa Helo Ulonaula Umupwilapo?

Bushe nalimo umulilo wa helo wimininako ukonaulwa umupwilapo? Pa kulekanya umulilo  na ku mbo, nelyo helo, Amalembo yatila: “Imfwa na ku Mbo fyapooselwe muli bemba wa mulilo.” “Bemba” walandwapo pano, wa mampalanya, apo imfwa, na helo (ku Mbo) ifyapooselwe muli wene te kuti fipye icine cine. “Iyi [bemba wa mulilo] ni mfwa ya cibili”—imfwa iyabula isubilo lya kubuushiwa.—Ukusokolola 20:14.

Bemba wa mulilo napalana ubupilibulo no “mulilo wa Gehena [umulilo wa helo, King James Version]” uo Yesu alandilepo. (Mateo 5:22; Marko 9:47, 48) Ishiwi Gehena lisangwa imiku 12 mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki, kabili lilosha ku mupokapoka wa Hinomu, ku nse ya fibumba fya Yerusalemu. Ilyo Yesu ali pano sonde, uyu mupokapoka wali cishala, “uko ifitumbi fya tupondo, ne fitumbi fya nama ne fintu fimbi ifya muselu fyalepooswa.” (Smith’s Dictionary of the Bible) Umulilo waleaka cila nshita pa kubikamo ilibwe lya mingu ku koca ifisoso. Yesu abomfeshe ulya mupokapoka nge cishibilo ca bonaushi bwa ciyayaya.

Nga Gehena, bemba wa mulilo na o emininako ubonaushi bwa muyayaya. Imfwa na ku mbo “fyapooselwe muli” wene ni mu kuti fikafumishiwapo ilyo umuntunse akalubulwa ku lubembu na ku bupingushi bwa mfwa. Ababembukila ku mufulo abashilapila na bo “ubwikalo” bwabo ni muli ulya bemba. (Ukusokolola 21:8) Na bo bakonaulwa pe na pe. Lelo, abo Lesa akebukisha, ababa mu helo, e kuti inshishi ya bantunse—bakakwata inshita ya ku ntanshi ishaiwamina.

Ababa mu Helo Bafumamo!

Pa Ukusokolola 20:13 patila: “Bemba alekelemo abafwa abalimo, ne Mfwa na ku Mbo fyalekelemo abafwa abali muli fyene.” Ca cine helo walandwapo mu Baibolo takabemo bantu. Nga fintu Yesu alaile, “inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi bakomfwamo ishiwi lyakwe [Yesu], no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) Nangu ca kuti abafwa tababapo pali ino nshita mu musango uuli onse, imintapendwa ya bafwa abo Yehova Lesa ebukisha bakabuushiwa, bakaba aba mweo na kabili mu paradise wabweshiwa pe sonde.—Luka 23:43; Imilimo 24:15.

Mu calo cipya ica kwa Lesa, abakabuushiwa abakomfwila amafunde yakwe ayalungama tabakafwe na kabili. (Esaya 25:8) Yehova “akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka.” Na kuba “ifya ntanshi [fikaba] nafiya.” (Ukusokolola 21:4) Mwandi kuli amapaalo yabikilwa ababa mu helo—‘inshishi umwaba abakebukishiwa’! Ili paalo cine cine lifwile ukulenga ifwe ukwishiba na fimbi pali Yehova Lesa no Mwana wakwe, Yesu Kristu.—Yohane 17:3.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 5]

Yobo apepeele ukucingililwa mu helo

[Icikope pe bula 6]

Umulilo wa Gehena, cishibilo ca bonaushi bwa muyayaya

[Icikope pe bula 7]

‘Ababa mu nshishi abakebukishiwa bakafumamo’