Cinshi Cacitika ku Mulilo wa Helo?

CINSHI mutontonkanyapo nga mwaumfwa ati “ukapya mu helo”? Bushe mwelenganya ukuti kwaliba helo, icifulo ca mulilo ne libwe lya mingu, uko abantu balunguluka no kucula ku ciyayaya? Nelyo bushe helo bulondoloshi bwa mampalanya ubwa mibele imo?

Pa myaka iingi, bashimapepo ba Kristendomu basosa abati ababembu bonse bakayalungulushiwa icibi mu mulilo wa helo. Ici cifundisho cicili caliseeka na mu mipepele imbi iingi. Magazini wa U.S.News & World Report atila: “UbuKristu napamo e bwalengele ishiwi lya helo ukwishibikwa sana, lelo, ici cifundisho te ca Bena Kristu fye. Ukutiina ukukandwa kwabipisha pa numa ya mfwa, kwaliseeka mu mipepele ikalamba ne inono iya pano calo. AbaHindu, abaBuddha, abaShilamu, baJain, na baTao balisumina mu musango umo uwa helo.

Lelo, muno nshiku abantu batendeka ukumwena helo mumbi. Magazini tulandilepo kale itila: “Nangu line e ko bacili abasumina mu mulilo wa kwelenganye fye, muno nshiku abengi batendeke ukumona ukulungulushiwa mu mulilo wa pe ngo kukakwa ukwabipisha, ukutubulula ukuti napamo helo te cifulo ca mulilo nga fintu caishibikwe kale.”

Ulupapulo lwa ciJesuit ulwa La Civiltà Cattolica lwatile: “Cilubo . . . ukutontonkanya ati Lesa abomfya ifibanda ukulungulusha abapingulwa ukukandwa muli uyo mulilo.” Kabili lwatile: “Helo e ko yaba, lelo mibele fye, ifyo umuntu acushiwa nga ataluka kuli Lesa.” Mu 1999, papa John Paul II atile: “Ukucila ukube cifulo, helo ilangilila imibele ya bantu abaitemenwa ukutaluka kuli Lesa kabili abatalukako umupwilapo ku ntulo ya mweo no kusekelela.” Pa lwa fikope filangilila helo ukuba cifulo ca mulilo, atile: “Filanga ukufulunganishiwa umupwilapo na bu ca fye bwa bumi nga umo aitalusha kuli Lesa.” Kalemba wa lyashi lya kale ilya macalici, Martin Marty atile: Nga papa alondolwele ukuti helo “mulilo umwaba ne ciwa icafwala ifyakashika no lumano,” abantu nga tabasumine.

Na mu mipepele imbi muli ukwaluka kumo kwine. Lipoti ukufuma kuli bakafwailisha be calici lya Church of England yatile: “Helo te kulungulushiwa kwa pe, lelo kusalapo kwa kulekelesha ukushingaalulwa ukwa mikalile Lesa apata umupwilapo ica kuti impela ya iko iba kuloba umupwilapo.”

Muli katekisimu we calici lya Episcopal Church ilya ku United States, helo alondololwa ati “ni mfwa ya ciyayaya pa kukaana Lesa.” Magazini wa U.S.News & World Report atile, abantu abaletungilila icifundisho ca kuti, “impela ya babifi bonaushi, te kulungulushiwa kwa pe balefulilako. . . . [Bapaasha] ati, abakaana  Lesa kuli pele pele bakonaulwa fye mu ‘mulilo ukabalofya’ uwa helo .”

Nangu ca kuti muno nshiku iciseekele kukaana ukuti takwaba umulilo ne libwe lya mingu, abengi batwalilila ukusumina icifundisho ca kuti helo cifulo ca cine cine ica kulungulushishamo abantu. Albert Mohler uwa ku Southern Baptist Theological Seminary mu Louisville, mu Kentucky ku United States of America, atila: “Amalembo yalanda bwino bwino ukuti helo cifulo ca kulungulushishamo abantu mu mulilo.” Kabili lipoti wa The Nature of Hell (Ifyo Helo Aba), uwalembelwe na ba Evangelical Alliance Commission atila: “Helo aba kwishiba ukuti nausenukwa kabili ulelungulushiwa.” Asosa no kuti: “Kwaliba ukukandwa kwapusanapusana mu helo ukulingana no bubi bwa membu umo acitile pa calo.”

Na lyo line, bushe Helo cifulo ca mulilo ica kulungulushishamo abantu nelyo ica kubonawilamo? Nelyo bushe kutaluka fye kuli Lesa? Bushe helo wine cinshi?

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 4]

Ifyebo Finono pa Kwafumine Icisambililo ca Umulilo wa Helo

NI LILALI abaitunga ukuba Abena Kristu batendeke ukusumina mu mulilo wa helo? Ninshi palipita ne nshita ukutula apo Yesu Kristu na batumwa bakwe bafwilile. Icitabo ca ciFrench ica Encyclopædia Universalis catile, “ulupapulo lwa Apocalypse of Peter (ulwa muli ba 100 C.E.) lwali e lupapulo lwa Bena Kristu ulwabalilepo ukulondolola ukukandwa no kulungulushiwa kwa babembu muli helo.”

Lelo, Bakalemba be Calici aba kubalilapo, balekansana pali helo. Justin Martyr, Clement uwa ku Alexandria, Tertullian, na Cyprian basumine ukuti ku helo kwaba umulilo. Origen na Gregory uwa ku Nyssa, uwasambilila ifya mapepo baleti helo cifulo cipaatula umo kuli Lesa—ica bucushi bwa ku mupashi. Lelo, Augustine wa ku Hippo ena atile ukucula muli helo kwa ku mupashi na ku mubili—icisambilisho ico abengi basumine. Profesa J. N. D. Kelly alembele ati: “Ilyo calefika mu myaka ya ba 400 C.E. icifundisho cakosa ica kuti ababembu tabakabe na mweo na kabili nga bafwa no kuti umulilo uukabalofya tawakabale aushima calishibikwe konse konse.”

Mu myaka ya ba 1500, Martin Luther na John Calvin, abatampile buProtestanti baishibe kuti ukulunguluka mu mulilo wa helo kwaleimininako mu mampalanya fye ukuba uwapaatuka kuli Lesa ku ciyayaya. Lelo, icisambilisho ca kuti helo cifulo ca kulungulushishamo calibwelele mu myaka ya ba 200 iyakonkelepo. Kashimikila wa ciProtestanti, Jonathan Edwards alelenga abena America ba ku kale mu myaka ya ba 1700 ukuba no mwenso nga alanda pa fyo helo aba.

Lelo, tapakokwele, umulilo wa helo watendeke ukushima. Magazini wa U.S.News & World Report atila, “helo ali mupepi no kuloba mu myaka ya ba 1900.”

[Ifikope]

Justin Martyr asumine ukuti helo cifulo ca mulilo

Augustine wa ku Hippo asambilishe ukuti ukucula mu helo kwali kwa ku mupashi na ku mubili