Bushe Yoga Kutukusha fye Umubili Nelyo Mwaba na Fimbi?

ABANTU ilelo bafwaya sana ukuba abaonda kabili abatuntulu. Ici calenga abengi ukulaya ku fikuulwa ukwa kutukushisha umubili no tubungwe twa bwafwano. Pali uyo mulandu, abantu abengi sana ku fyalo fya ku Bulaya na North Amerika balitendeka ukucitako iciitwa yoga, icaseeka ku fyalo fya ku Asia.

Abantu babongoteka, abapopomenwa, na bafulunganishiwa na bo balitampa ukucitako yoga ukuti basange icisansamushi no kupwisha amafya yabo. Ukutemwa imipepele ya ku Asia ne fimpa fya iko kwasalanganine sana mu fyalo fya ku Bulaya na ku North Amerika maka maka ukutula muli ba 1960, imyaka iyo bamapuusu betwa bahippie baseekele. Ukwetetula kwa kukanatontonkanya ukwaba muli yoga, kwalicindamikwa sana ku bangala amafilimu na balisha inyimbo sha rock. Pa kumona ifyo abantu abafulilako baletemwa yoga, kuti twaipusha atuti: ‘Bushe yoga kutukusha fye umubili ukwingalenga uulecitako ukuba no bumi busuma, no kondako no kuba no mutende? Bushe umuntu kuti acita yoga ukwabula ukutobekamo ifya mipepele? Bushe yoga yaliba fye bwino ku Bena Kristu?’

Ukwatuntuka Yoga

Ishiwi lya ciSanskrit ilyapilibulwa “yoga” kuti lyapilibula ukulundanya nelyo ukuba mwi koli limo nelyo ukukaka atemwa ukulama. Ku muHindu, yoga ni nshila ilenga umo ukwikatana na maka yacila pa ya buntunse nelyo ukwikatana ne mipashi. Calondololwa ukuti yoga “kulundanya amaka ya mubili, umuntontonkanya no mweo kuli Lesa.”

Bushe yoga ine yatendeke lilali? Ifikope fya bantu nabekala imikalile yalekanalekana iyo bacitilamo yoga filamoneka pa fifwati fyasangilwe mu mukonko wa Indus Valley, mu calo ciitwa nomba Pakistan. Abafukula ifya mu fibolya  batila ukutumpuluka kwa ku Indus Valley kwali pa kati ka 3000-1000 B.C.E., mupepi fye ne nshita ya bena Mesopotamia. Ifyalepanga abantu ifyasangwa ku Indus Valley na ku Mesopotamia filanga umuntu, uwimininako umulungu, nafwala insengo sha nama, nashingwa ne nama, cimoneka kwati ni Nimrode, “umubamfi uwakosa.” (Ukutendeka 10:8, 9) AbaHindu batunga ukuti ifipasho fyaikala mu mikalile ya yoga fyaba fipasho fya kwa lesa Siva, shikulu wa nama kabili shikulu wa yoga, uupepwa ukupitila mu cishibilo ca bwamba bwa caume. E ico, icitabo ca Hindu World ciita yoga ati “amafunde ya micitile ya butukami, ayengi ayafumine ku nshita ya pa ntanshi ya bena Aryan, umwaba intambi no kusefya ifyatendeke kale sana.”

Inshila sha kucitilamo yoga pa kubala shali fye sha kushimikilana. Lyene fyonse ifyabamo fyalilembelwe ku mwina India wa mano uwa yoga Patañjali, kabili fyabele Yoga Sutra, ico caba e citabo ca mafundisho ya yoga ukufika na lelo. Ukulingana na Patañjali, yoga “ni nshila yateyanishiwa bwino iya kufika ku kupwililika, ukupitila mu kulama ifyapusanapusana ifya mipangilwe ya muntu, ifya ku mubili ne fya ku muntontonkanya.” Ukutula apo yatendekela mpaka ino nshita, yoga yaba e cintu cikalamba mu mipepele ya ku Asia, ino nshita maka maka iya buHindu, ubuJain, no buBuddha. Abacitako yoga bacetekela ukuti bakasuka bakafike ku ciitwa moksha, nelyo ukulubuka, ukupitila mu kwikatana no mupashi wayandatila konse.

E ico tuleipusha na kabili atuti: ‘Bushe yoga kuti yacitwa fye ngo kutukusho mubili ukuti ube uutuntulu no kulenga umuntontonkanya ukutuusha, ukwabula ukutobekamo ifya mipepele?’ Pa kumona uko yatuntuka, icasuko kuti caba ni iyo.

Ni kwi Yoga Ingamutwala?

Ubufwayo bwa yoga bwaba bwa kulenga umuntu ukuumfwa ukuti lwa ku mupashi ‘naba kwi koli limo’ nelyo ukulundana no mupashi uwacila pa muntunse. Lelo bushe uyo kuti waba mupashi nshi?

Kalemba wa citabo ca Hindu World Benjamin Walker alanda pali yoga ati: “Napamo yali micitile ya fimpa iya kubalilapo, kabili yoga na nomba icili yakwata ubupilibulo bwakuma ku fya malele no buloshi.” Abaishiba ifya mano ya buHindu balasumina ukuti yoga kuti yapeela umuntu amaka yacila pa ya buntunse, nangu ca kuti batunga ukuti ubu te buyo bwine bwine ubwa yoga. Ku ca kumwenako, mu citabo ca Indian Philosophy, uwali kale presidenti wa ku India, S. Radhakrishnan uwasoma, alanda pali yoga ati “kulama umubili ukupitila mu mikalile nelyo imimininine iilenga umo ukukanaumfwa ukukabisha nelyo ukutalalisha. . . . Uulecita yoga kuti amona nelyo ukuumfwa ukufuma akatalamukila . . . Kuti mwaishibanina ifyo muletontonkanya ukwabula ukubomfya ifya kumfwaninamo ifibomfiwa lyonse. . . . Uulecita yoga kuti alenga umubili wakwe waleko kumoneka.”

Ukumona uucita yoga nasendama pa busanshi bwa misomali nelyo aleenda pa malasha ayaleaka kuti camoneka kwati bufi kuli bamo kabili nge mipuulwe kuli bambi. Lelo ifi fyaliseeka ku India, nga fintu fye caseeka ukumona umuntu naiminina ku kuulu kumo ilyo alelolesha pa kasuba pa maawala ayengi kabili caliseeka ukucilikilo mweo ica kuti umuntu kuti ashiikwa mwi loba pa nshita yalepa nga nshi. Mu June 1995, The Times of India yashimike ukuti umukashana wa myaka itatu na hafu alileele mu tulo e lyo kwaletelwe motoka yafina amakilogramu 750 ku kumupita pa lufumo. Abantu balipapile ilyo ashibwike ukwabula ukucenwa nangu panono. Ili lyashi lyasosele no kuti: “Aya maka ya yoga ayene yene.”

Ukwabula no kutwishika, takwaba umuntu fye umutuntulu uwingacita ifi fintu fyakosa. E ico, Umwina Kristu afwile ukuipusha ati: Bushe ifi fyonse ifya maka cinshi filangilila? Bushe fifuma kuli Yehova Lesa, ‘uwapulamo pano isonde ponse,’ nelyo fifuma ku ntulo imbi? (Amalumbo 83:18) Baibolo yalilondolola bwino ici cishinka. Ilyo abena Israele bali pa nembenembe ya kwingila mu Calo Calaiwe, icaikelwemo na bena Kaanani, Yehova aebele abana ba Israele ukupitila muli Mose ati: “Mwikasambililo kucita nge fya muselu fya nko isho.” “Fya muselu”  nshi? Mose asokele pa lwa “uubuke mbuko, nangu uucite cimpa, nangu uupendula, nangu uucita amalele, nangu uupanda buyeye.” (Amalango 18:9, 10) Ifi fintu fya muselu kuli Lesa pantu fyaba milimo ya fiwa kabili iya mubili wa lubembu.—Abena Galatia 5:19-21.

Te Cintu Abena Kristu Bengacitako

Te mulandu na fintu abapanda amano pa fya bumi bengasosa ifyapusana ne fyalandwa pano pa lwa yoga, tayaba fye kutukusha umubili. Icitabo ca Hindu Manners, Customs and Ceremonies cishimika ifyacitikile abatendeke fye ukweshako ifya yoga abalefundwa kuli kafundisha wabo. Casoswo kuti umo atile: “Naeseshe na maka sana ukucilikilo mweo wandi pa nshita yalepa nga nshi, kabili nalepeema fye nga nafwaya ukufwa icipuupu. . . . Bushiku bumo, inshita ya kasuba pa kati, kwati namwene umweshi ulebalika, camoneke kwati ulesela kabili walelola uku no ku. Inshita na imbi natontonkenye ukuti ninkupwa ku mfifi yatoola inshita ya kasuba pa kati. Kafundisha wandi alitemenwe cibi ilyo namushimikileko ifi fimonwa. . . . Anjebele ukuti nomba line, ndi no kutampa ukumona ifya kupapusha mu kucucutika kwandi.” Umwaume umbi ashimiko kuti: “Anjebele ukulatamba umuulu cila bushiku ukwabula ukukapakapa nelyo ukusela. . . . Inshita shimo naletontonkanya ukuti nalemona insase sha mulilo mu mwela; inshita shimbi kwati nalemona ifyabulungana ifyaleaka ne fya mu muulu fimbi. Kafundisha wandi alitemenwe cine cine pa fyo naletunguluka mu kubombesha kwandi.”

Ifi finjelengwe aba balemona kwati e fyo bakafundisha wabo baleti e fifwile ukumonwa ilyo umo alesambilila ubuyo bwine bwine ubwa yoga. Ubuyo bwa yoga bwaba ni moksha, ico batila e kwikatana no mupashi ukalamba. Calondololwa ukuti caba “kulesha imibombele ya muntontonkanya (ku mumbo fye).” Ici capusaninina no buyo Abena Kristu babikilwa, apo bena balikonkomeshiwa ati: “Tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa; e kupepa kwenu ukwa bumupashi. Kabili mwipalana no bwikashi buno; lelo musangulwe mu kulengwa kwa mitima yenu ipya, ukuti mulinge icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila.”—Abena Roma 12:1, 2.

Umuntu umwine e ufwile ukuisalila umusango wa kutukusha umubili engafwaya. Lelo, Abena Kristu tabakaleke icili conse—nampo nga kutukusha umubili, ukulya, ukunwa, imifwalile, ne fya kusekesha, nelyo icili conse—ukonaula bucibusa bwabo na Yehova Lesa. (1 Abena Korinti 10:31) Ku batukusha umubili pa kufwaya fye ukuba no mubili utuntulu, kwaba inshila ishingi ishishisanshamo ukuisansalika ku busanso bwa kupupe mipashi ne fya malele. Nga twatwalilila ukutaluka mu fibelesho ne fisumino ifyashimpwa pa kupepa kwa bufi, kuti twalapembela ubwikashi bupya ubwa kwa Lesa ubwa bulungami umo tukaba ne mibili yapwililika ne mintontonkanya ku ciyayaya.—2 Petro 3:13; Ukusokolola 21:3, 4.

[Ifikope pe bula 22]

Abengi balaipakisha ukwangala kushabamo ukuisansalika ku kupupe mipashi