Nakileni Muli Bucishinka ku Bantu Lesa Alaasa

“Yehova e kapingula wesu, Yehova e wa kutupeele fipope, Yehova e mfumu yesu.”—ESAYA 33:22.

1. Fintu nshi fyalengele Israele wa ku kale ukuba uluko lwaibela pa nko shimbi?

MU 1513 B.C.E., uluko lwa Israele lwalipangilwe. Pali iyo nshita, talwakwete umusumba wa mfumu, icalo, nangu imfumu iimoneka. Aba muli ulu luko bantu bafumine mu busha. Lelo, lulya luko lupya lwali ulwaibela mu nshila na imbi. Yehova Lesa aali e Kapingula wabo uushimoneka, Uwa kubapeela ifipope, kabili Imfumu yabo. (Ukufuma 19:5, 6; Esaya 33:22) Takwali uluko lumbi ulwali no kuitunga ukube fyo!

2. Cipusho nshi ciisako pa lwa nshila Israele ateyanishiwe, kabili mulandu nshi icasuko cacindamina kuli ifwe?

² Apo Yehova ni Lesa wa muyano, kabili ni Lesa wa mutende, kuti twaenekela ukuti uluko lonse aleteka lufwile ukuba ulwateyanishiwa bwino. (1 Abena Korinti 14:33) Ne fyo e fintu cali kuli Israele. Bushe ukuteyanya kwa pe sonde, ukumoneka kuti kwatungululwa shani na Lesa uushimoneka? Kuti cawama ukutontonkanya pa nshila Yehova aletungulwilamo lulya luko lwa kale, ukumona maka maka ifyo alebomba na Israele kulanga sana ubucindami bwa kunakila muli bucishinka ku bantu Lesa alaasa.

Ifyo Israele wa ku Kale Aletungululwa

3. Kutantika nshi ukubomba uko Yehova apekenye ku kutungulula abantu bakwe?

³ Nangula Yehova aali e Mfumu ishimoneka iya kwa Israele, alaashile abantu ba busumino ukuba abeminishi bakwe abamoneka. Kwali bacilolo, bakasomo ba pa mayanda ya bashibo, na bakalamba ku kuba ku bantu ifing’ombe kabili abapingushi. (Ukufuma 18:25, 26; Amalango 1:15) Lelo, tatufwile ukutontonkanya ukuti balya bantu bashingemwe bali no kupingula imilandu bwino no mucetekanya no kwiluka ukwabula ukutungululwa na Lesa. Tabali abapwililika, kabili tabali no kulaishiba ifya mu mitima ya bakapepa banabo. Na lyo line, abapingushi baletiina Lesa balepandako abasumina banabo amano ku kubafwa pantu ayo mano yalefuma mu Malango ya kwa Yehova.—Amalango 19:15; Amalumbo 119:97-100.

4. Bushe abapingushi ba busumino aba mu Israele balefwaya sana ukusengauka ukulemenena kuli finshi, kabili mulandu nshi?

⁴ Lelo, ifyalefwaikwa pa kuba umupingushi  te kwishiba fye Amalango. Apo balya bakalamba bali abashapwililika, balekabila ukupempwila no kucincintila ukulemenena kwabo ku fintu fyalubana—pamo nga kaso, akapaatulula, no bufunushi—ifyo napamo ifingapondamika ubupingushi bwabo. Mose abebele ati: “Mwiba na kapaatulula mu kupingula: mukomfwe abantuuntu fye ifyo fine na bakalamba: te kuti mube na munsokwe ku cinso ca muntu: pantu ubupingushi bwena bwa kwa Lesa.” Kanshi abapingushi ba mu Israele balepingwila Lesa. Mwandi lyali lishuko lya kutiinya!—Amalango 1:16, 17.

5. Ukulunda pa bapingushi, kupekanya nshi kumbi Yehova apekenye ku kusakamana abantu bakwe?

⁵ Yehova aliteyenye na fimbi ku kupeela abantu bakwe ifya ku mupashi balekabila. Na lintu bashilafika mu Calo Calaiwe, abebele ukukuula ihema, umwa kupepela ukupepa kwa cine. Kabili ateyenye bashimapepo aba kusambilisha Amalango, ukutuula amalambo ya nama, no kufutumuna ifyanunke cisuma ulucelo ne cungulo. Lesa abikile umukalamba wa kwa Mose, Aarone, ukuba shimapepo mukalamba uwa kubalilapo no kulaasa bamwana Aarone ukulaafwa shibo mu milimo yakwe.—Ukufuma 28:1; Impendwa 3:10; 2 Imilandu 13:10, 11.

6, 7. (a) Kwampana nshi kwali pali bashimapepo na bena Lebi abashali bashimapepo? (b) Cinshi twingasambilila ku fyo abena Lebi balebomba imilimo yalekanalekana? (Abena Kolose 3:23)

⁶ Ukupeela amamilioni ya bantu ifya ku mupashi balekabila wali mulimo ukalamba nga nshi, bashimapepo na bo bali abanono. E ico kwali ukupekanya kwa kuti baleafwilishiwa na ba mu mukowa wa kwa Lebi. Yehova aebele Mose ati: “Ukapeele abena Lebi kuli Aarone na ku bana bakwe abaume: bene ukupeelwa bapeelwa kuli wene, abafuma mu bana ba kwa Israele.”—Impendwa 3:9, 39.

⁷ Abena Lebi baliteyanishiwe bwino. Baakanishiwe ukulingana ne ndupwa shitatu—e kutila abena Gershone, abena Kohati, na bena Merari—ulupwa lumo na lumo lwalipeelwe umulimo wa kubomba. (Impendwa 3:14-17, 23-37) Imilimo imo yamoneke iyacindama ukucila iibiye, lelo yonse yalekabilwa. Umulimo wa lupwa lwa bena Kohati ulwa mu bena Lebi walebapalamika sana ku cipao cashila ica cipingo na ku fipe fya mwi hema. Lelo umwina Lebi onse, nampo nga mwina Kohati nelyo iyo, ali na mashuko yawamisha. (Impendwa 1:51, 53) Ku ca bulanda, bamo tabakatamike amashuko yabo. Ukucila ukunakila muli bucishinka ku bantu Lesa alaashile, bapatile imilimo yabo no kuba ne cilumba, baleibililika, no kuba na kalumwa. Umo uwa muli abo aali mwina Lebi uwe shina lya Kora.

“Kabili Mwafwaya na Bushimapepo?”

8. (a) Kora ali nani? (b) Cinshi napamo icalengele Kora ukutampa ukumwena bashimapepo mu nshila fye ya buntunse?

⁸ Kora tali mukankaala wa ng’anda ya kwa Lebi, kabili tali mukankaala wa ndupwa sha bena Kohati. (Impendwa 3:30, 32) Nangu cibe fyo, aali mukankaala wacindikwa mu Israele. Imilimo ya kwa Kora napamo yalemupalamika sana kuli Aarone na bana bakwe abaume. (Impendwa 4:18, 19) Pa kuimwena ukukanapwililika kwa aba baume, Kora napamo aletontonkanya ati: ‘Aba bashimapepo baleti mfwile  ukunakila, bantu bashapwililika icine cine! Tapalepele sana apo Aarone apangile umutepa wa ng’ombe. Ukupepa ulya mutepa wa ng’ombe kwalengele abantu besu ukupepo tulubi. Nomba uyu wine umukalamba wa kwa Mose Aarone, e uli shimapepo mukalamba! Nshatalamona umucisha cinani wa musango yu! Ni shani na pali balya bamwana Aarone, Nadabu na Abihu? Balisaalwile cibi imilimo bapeelwe ukubomba ica kuti Yehova alibepeye!’ * (Ukufuma 32:1-5; Ubwina Lebi 10:1, 2) Te mulandu ne fyo Kora aletontonkanya, cilemoneka kwati atampile ukumwena bushimapepo mu nshila ya buntunse. Ico calengele apondokele Mose na Aarone, na kwi pele pele, ukupondokela Yehova.—1 Samwele 15:23; Yakobo 1:14, 15.

9, 10. Milandu nshi Kora na bacipondoka banankwe bapeele Mose, kabili mulandu nshi balingile ukwishibe fintu bwino?

⁹ Apo Kora aali muntu wa maka, tacamukosele ukongola abantu abaletontonkanya nga wene. Wene, pamo na Datani na Abiramu, basangile abantu 250 abalesuminishanya na bo—kabili bonse bene bali bakankaala ba mu lukuta. Baile kuli Mose na Aarone capamo no kutila: “Ulukuta lonse lwa mushilo, bonse bene, na mu kati kabo muli Yehova: nga kanshi cinshi ico muisansabikila pa lukuta lwa kwa Yehova?”—Impendwa 16:1-3.

¹⁰ Aba bacipondoka e balingile ukwishibe ifintu bwino kabili nga tabasonsombele ubutungulushi bwa kwa Mose. Tapalepele sana ukufuma apo Aarone na Miriamu bacitiile ifi fine na bo. Na kuba, ukutontonkanya kwabo na bo iyo nshita kwapalene no kwa kwa Kora! Ukulingana na Impendwa 12:1, 2, baipwishe ati: “Bushe ni kuli Mose eka fye e ko Yehova asosa? bushe tasosa na kuli ifwe?” Yehova alekutika. Aebele Mose, Aarone, na Miriamu ukuyakumana pa mwinshi we hema lya kulaishanya pa kuti Alangilile untu asala ukuba intungulushi. Lyene, Yehova alandile apabuuta tuutu ati: “Nga mwaba kasesema muli imwe, ine Yehova mu fimonwa e mo nengela njishibwe kuli wene, mu filoto e mo nandila nankwe. Te ifyo ku mubomfi wandi Mose; mu ng’anda yandi yonse wene wa cishinka.” Ukukonka pali co, Yehova apamine Miriamu ku fibashi pa nshita iinono.—Impendwa 12:4-7, 10.

11. Bushe Mose acitile shani pa fyabuushishe Kora?

¹¹ Kora na balya balesuminishanya nankwe bafwile balishibe ulwa ici cacitike. Kanshi tabakwete umwa kulesesha pali bucipondoka bwabo. Na lyo line, Mose aeseshe ukupelulushanya na bo mu mutekatima. Abacincishe ukulatasha pa milimo babomba, ati: “Bushe kanono kuli imwe pa kuti Lesa wa kwa Israele amupaatwile mu lukuta lwa kwa Israele ku kumupalamika ku mwine?” Iyo, tacali kantu “kanono”! Abena Lebi kale kale balebomba ifingi. Finshi fimbi bengafwaya? Amashiwi Mose akonkeshepo aya kuti, “kabili mwafwaya na bushimapepo?” yasansalike ukupelulula kwa mu mitima yabo. * (Impendwa 12:3; 16:9, 10) Lelo, bushe Yehova acitile shani pali uku kupondokela abantu alaashile?

Kapingula wa kwa Israele Acilima

12. Ni pali cinshi bucibusa bwasenaminwa na Lesa ubwa bena Israele bwashintilile?

¹² Ilyo Yehova apeele abena Israele Amalango, abebele ukuti nga baba ne cumfwila, bali no kuba “uluko lwa mushilo” kabili uluko lwali no kutwalilila ulwa mushilo kulila fye basumina ukukonka ukuteyanya kwa kwa Yehova. (Ukufuma 19:5, 6) Nomba, apo bucipondoka bwa pa lwalaala bwalitendeke, yali ni nshita ya kuti Kapingula kabili Uwa kupeela Israele ifipope acilime! Mose aebele Kora ati: “Iwe no lukuta lobe lonse mukabe ku cinso ca kwa Yehova, iwe, na bene, na Aarone, mailo. Mukabuule umuntu onse icifutumwino cakwe, mukabikepo ne fya cushi ce fungo, no kupalamika ku cinso ca kwa Yehova umuntu onse icifutumwino cakwe, ififutumwino imyanda ibili na  makumi yasano; na iwe, na Aarone, umuntu onse icifutumwino cakwe.”—Impendwa 16:16, 17.

13. (a) Mulandu nshi cabelele kuituntumba kuli balya bacipondoka ukupalamika ifye fungo kuli Yehova? (b) Bushe Yehova abacitile shani bacipondoka?

¹³ Ukulingana ne Funde lya kwa Lesa, ni shimapepo epela e wali no kupalamika ifyanunke cisuma. Kulya kutubulula kwa kuti abena Lebi bashali bashimapepo bapalamike ifyanunke cisuma kuli Yehova nga kwalengele balya bacipondoka ukukutuluka. (Ukufuma 30:7; Impendwa 4:16) Lelo Kora na balemutungilila bena tabakutulwike! Ubushiku bwakonkelepo ‘alengele ulukuta lonse ukukuutanina [Mose na Aarone] ku mwinshi we hema lya Kulaishanya.’ Ifyalembwa fitweba ati: “E lyo Yehova aebele Mose na Aarone, ati, Talukeni mu kati ka lukuta ulu, no kuleka mbapwishe nomba line.” Lelo Mose na Aarone bapaapaatileko abantu ukuti beonaulwa. Yehova alyumfwile ukupaapaata kwabo. Lelo Kora wena ne bumba lyakwe, “umulilo wafumine kuli Yehova no koca abo bantu imyanda ibili na makumi yasano [250] abapalamike ifya cushi ce fungo.”—Impendwa 16:19-22, 35. *

14. Mulandu nshi Yehova aleteele ubupingushi bwaluma pa lukuta lwa Israele?

¹⁴ Lelo ku ca kupapusha, abena Israele abamwene ifyo Yehova acitile balya bacipondoka, tabasambilileko. “Ulucelo ulukuta lonse lwa bana ba kwa Israele bang’wintile Mose na Aarone, abati, Imwe mwaipaya abantu ba kwa Yehova.” Ku ca kupapusha, abena Israele, baletungilila balya bacumyalutwe! Ukutekanya kwa kwa Yehova kwasukile kwapwa. Takwali nangu umo uwali no kupaapaatilako abantu nomba, nangu ni Mose nelyo Aarone. Yehova aletele icikuko pali bacintomfwa, “nomba abafwile ku cikuko bali amakana ikumi na yane ne myanda cinelubali [14,700], pamo na bafwile pa mulandu wa kwa Kora.”—Impendwa 16:41-49.

15. (a) Milandu nshi abena Israele balingile ukusumina ukutungululwa na Mose na Aarone ukwabula no kushingashinga? (b) Bushe ifi fyalembwa cinshi fyamusambilisha pali Yehova?

¹⁵ Aba bantu bonse nga tabafwile no kufwa abapelulula fye bwino pa lwa ilya milandu. Nga baipwishe abene abati: ‘Ni bani bailemoneka pa ntanshi ya kwa Farao no kuibika mu kapoosa mweo? Ni bani bakoselepo pa kuti abena Israele balubulwe? Nani baitile ukunina Ulupili lwa Horebu pa numa ya kulubuka kwa bena Israele no kuyalanda na malaika wa kwa Lesa pa kanwa nkati?’ Cine cine, imilimo ya maka iyabombele Mose na Aarone yali bushininkisho bwa bucishinka bwabo kuli Yehova no kutemwa batemenwe abantu. (Ukufuma 10:28; 19:24; 24:12-15) Yehova tabekelwe ukwipaya balya bacipondoka. Lelo, lintu camoneke fye ukuti abantu bali no kuba aboomankonso mu kupondoka kwabo, alibacitile akantu. (Esekiele 33:11) Ifi fyonse fyalikwata ubupilibulo nga nshi kuli ifwe lelo. Mulandu nshi?

Ukwishiba Inshila Ibomfiwa Lelo

16. (a) Bushininkisho nshi bwalingile ukushinina abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukuti Yesu aali mwiminishi wa kwa Yehova? (b) Mulandu nshi Yehova afumishepo bushimapepo bwa bena Lebi?

¹⁶ Ilelo, kwaliba “uluko” lupya ulwakwata Yehova nga Kapingula uushimoneka, Uwa kupeela ifipope, kabili Imfumu. (Mateo 21:43) Ulo “luko” lwafyelwe mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Iyo nshita, ihema lya mu nshiku sha kwa Mose lyalipyanikwepo kwi tempele lyayemba mu Yerusalemu, umo abena Lebi bacili balebombela. (Luka 1:5, 8, 9) Lelo, mu mwaka wa 29 C.E., kwaishile itempele na limbi, ilya ku mupashi ilyakwete Yesu Kristu nga Shimapepo Mukalamba. (AbaHebere 9:9, 11) Na kabili kwalefwaikwa ukutungulula kwa bulesa. Ni bani Yehova aali no kubomfya ku kutungulula ulu “luko” lupya? Yesu alishininkishe ukuti aali no kuba uwa cishinka umupwilapo kuli Lesa. Alitemenwe abantu. Acitile ne fishibilo  fisuma ifingi. Lelo, abena Lebi abengi balikeene Yesu, nge fyacitile ne fikolwe fyabo ifyataleme mikoshi. (Mateo 26:63-68; Imilimo 4:5, 6, 18; 5:17) Yehova asukile afumyapo bulya bushimapepo bwa bena Lebi no kupyanikapo bumbi ubwapusanako—bushimapepo bwa bufumu. Bulya bushimapepo bwa bufumu e ko bwaba ukufika na lelo.

17. (a) Libumba nshi ilelo ilyapanga bushimapepo bwa bufumu? (b) Bushe Yehova abomfya shani bushimapepo bwa bufumu?

¹⁷ Ni bani bapanga ubu bushimapepo bwa bufumu lelo? Umutumwa Petro ayasuka ico cipusho muli kalata wakwe uwapuutwamo uwa ntanshi. Petro alembeele abasubwa aba mu mubili wa kwa Kristu ati: “Imwe muli lupwa ulwasalwa, bushimapepo bwa bufumu, uluko lwa mushilo, abantu abo aikwatila, ku kuleka balondolole ifya bulumba fya wamwitile ukuti mufume mu mfifi mwingile mu lubuuto lwakwe ulwapesha amano.” (1 Petro 2:9) Aya mashiwi yalanga bwino bwino ukuti abasubwa abakonka mu makasa ya kwa Yesu bonse pamo, bapanga “bushimapepo bwa bufumu,” ubo Petro aitile no kuti “uluko lwa mushilo.” E bapanga inshila iyo Yehova abomfya ku kufundilamo abantu bakwe no kubatungulula mu fya ku mupashi.—Mateo 24:45-47.

18. Kwampana nshi kwaba pali baeluda basontwa na ba muli bushimapepo bwa bufumu?

¹⁸ Abemininako aba muli bushimapepo bwa bufumu ni baeluda basontwa, abakwate imilimo mu filonganino fya bantu ba kwa Yehova mwi sonde lyonse. Aba bantu balinga ukucindika no kubatungilila no mutima onse, nampo nga balisubwa nelyo iyo. Mulandu nshi? Pantu Yehova e wasonta aba bakalamba ukuba mu fifulo fyabo ukupitila mu mupashi wa mushilo. (AbaHebere 13:7, 17) Kuti caba shani ifyo?

19. Ni mu nshila nshi baeluda basontwa no mupashi wa mushilo?

¹⁹ Aba bakalamba balakumanisha ififwaikwa fyaba mu Cebo ca kwa Lesa, icalembelwe ku kwafwa kwa mupashi wa kwa Lesa. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Kanshi ukusontwa kwabo kuti casoswa ukuti ni ku mupashi wa mushilo. (Imilimo 20:28) Aba bakalamba nelyo baeluda, bafwile ukwishiba sana Icebo ca kwa Lesa. Baeluda na bo pa kupingula bafwile ukupata conse icapala akapaatulula nga fintu fye na Kapingula Wapulamo uwabasontele apata ica musango yo.—Amalango 10:17, 18.

20. Cinshi mutashapo sana pali baeluda babombesha?

²⁰ Ukucila ukusonsomba amaka bakwata, cine cine tulatasha baeluda wesu ababombesha! Ukubomba kwabo mu busumino, ilingi line pa myaka yafulilako, e kulenga tubacetekele. Lyonse fye balapekanya no kutungulula  ukulongana kwa cilonganino, balabombela pamo na ifwe mu kushimikila ‘imbila nsuma ya Bufumu,’ kabili balatupandako amano ukubomfya Amalembo ilyo tulekabila ukwafwa. (Mateo 24:14; AbaHebere 10:23, 25; 1 Petro 5:2) Balatupempula ilyo tulwele kabili balatusansamusha ilyo tuleloosha. Balatungilila ifya Bufumu muli bucishinka kabili ukwabula akaso. Umupashi wa kwa Yehova waba pali bene; alibasenamina.—Abena Galatia 5:22, 23.

21. Cinshi baeluda bafwile ukulaibukisha, kabili mulandu nshi?

²¹ Kwena, aba bakalamba tabapwililika. Apo balishiba ukuti balipelebela, tabeesha ukutitikisho mukuni, ‘uwaseekeshiwa kuli bene.’ Lelo, baimona fye nga ‘babombela pamo na bamunyinabo ku kubaletelo kusansamuka.’ (1 Petro 5:3; 2 Abena Korinti 1:24) Baeluda baicefya, ababombesha balitemwa Yehova, kabili balishiba ukuti ilyo baleesha na maka sana ukumupashanya, e lyo bali no kunonsha sana icilonganino. Pa kwibukishe ci, lyonse balatukuta ukukwata imibele ya bulesa pamo ngo kutemwa, icililishi, no kutekanya.

22. Bushe ukupituluka mu fyalembwa pali Kora kwakosha shani icitetekelo cenu mu kuteyanya kwa kwa Yehova ukumoneka?

²² Fintu twaba ne nsansa ukukwata Yehova pamo nga Kateka wesu uushimoneka, Yesu Kristu nga Shimapepo wesu Umukalamba, abasubwa aba muli bushimapepo bwa mushilo nga bakasambilisha wesu, na bakalamba ba Bwina Kristu aba busumino nge fing’ombe fyesu! Nangu ca kuti takwaba ukuteyanya kutungululwa na bantunse ukwingaba ukwapwililika, tulacankwa pa kubombela Lesa pamo na basumina banensu aba busumino, abanakila ne nsansa ku bantu Lesa alaasa!

[Amafutunoti]

Finshi Mwasambilila?

• Kupekanya nshi ukwa kutemwa Yehova apekenye ku kusakamana abena Israele?

• Mulandu nshi ukupondoka kwa kwa Kora ukulwisha Mose na Aarone kushakwatile umwa kulesesha?

• Cinshi tusambilila ku fyo Yehova acitile kuli balya bacipondoka?

• Kuti twalanga shani ukuti tulatasha ukupekanya kwa kwa Yehova lelo?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 9]

Bushe mumona umulimo uuli onse uwa kubombela Yehova nge shuko?

[Icikope pe bula 10]

“Nga kanshi cinshi ico muisansabikila pa lukuta lwa kwa Yehova?”

[Icikope pe bula 13]

Baeluda basontwa bemininako ababa muli bushimapepo bwa bufumu