Bushe Ubupanda Kuti Bwamucingilila Shani?

AMATAMBA yakalamba yalamoneka bwino sana, lelo ku bensha amato amatamba kuti yaleta ubusanso. Aya menshi yatumbana kuti yaipaya abensha amato.

Cimo cine na babomfi ba kwa Lesa, na bo kuti baponenwa na mafya ayengi ayengabansha. Nalimo mwalimona ukuti amafya na mesho ayakonkana yalatitikisha Abena Kristu. Ukwabula ukutwishika mufwaya ukuyapwisha umuku wa limo, mupampamina pa kutaluka ku kubunsha ubwato bwenu ubwa ku mupashi. (1 Timote 1:19) Ubupanda e cintu icikalamba icimucingilila. Ubupanda cinshi, kabili kuti mwabukwata shani?

Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “ubupanda,” mezim·mahʹ, lyafuma kwi shiwi lipilibula ‘ukupanga.’ (Amapinda 1:4) E ico, amabupilibulo ya Baibolo yamo yapilibula ishiwi mezim·mahʹ ukuti “ukushilimuka” nelyo “ukumwena libela.” Abasoma Baibolo ba Jamieson, ba Fausset, na ba Brown balondolola ishiwi mezim·mahʹ ukuti “kuba uwaibukila pa kufulumuka ukuli ububifi no kuya ukuli ubusuma.” Ici cipilibula ukutontonkanya pa fitumbuka mu fyo tulecita ifya pa nshita ntali ne fya pa nshita inono. Nga twaba no bupanda, tukatontonkanya bwino bwino ilyo tushilasala fya kucita, maka maka nga tulepingula pa fintu fyacindama.

Ilyo umuntu wakwata ubupanda asala ico akacita ku ntanshi nelyo pali ndakai, alaceeceeta no kumona nga kuti kwaba ubusanso nelyo ifiteyo. Nga aishiba amasanso yengabako, alafwaya inshila ya kuyacincintilamo, alatontonkanya pa fyo yengakuma apo ali na bantu abishanya nabo. E co alateyanya imibombele ingaleta ifisuma, nalimo fye na mapaalo ya kwa Lesa. Natumone pa fya kumwenako fimo ifilelanga ifyo ici cingacitwa.

Talukeni ku Citeyo ca Bucisenene

Umwela nga uleleta amatamba yashaikulila ku mutwe wa bwato, batila yalefuma ku ntanshi ya bemba. Abensha amato kuti babunsha ubwato kano nga babulosha ukulefuma amatamba.

Tulashingwana ne mibele imo ine, apo twikala mu calo caobelwa na bucisenene. Cila bushiku, tulatebelelwa na matamba ya mitontonkanishishe ibimbula insuuna pamo ne fikope. Te kuti tulabeko fye ku fyo fingakuma ukufwaisha kwesu ukwa cifyalilwa ku kukumana kwa mwaume no mwanakashi. Tufwile ukubomfya ubupanda no kwishiba ifya kucita ilyo twatunkwa, ukucila ukuisanga ukwingaba ubusanso.

Ku ca kumwenako, abaume ba Bwina Kristu, ilingi line babomba na bantu bashakwata mucinshi ku banakashi, abamona abanakashi kwati babelako fye ukulala nabo. Abo babomba nabo incito kuti balesansha mu fyo balelanshanya, imipulwe yabipa na mashiwi ya manshoko pa lwa bucisenene. Abantu ba musango uyu mu kuya kwa nshita kuti babyala amano ya bucisenene mu muntontonkanya wa Mwina Kristu.

Umwanakashi wa Bwina Kristu na o nalimo  kuti afwaya ukwingile ncito kabili ici kuti nalimo caleta mafya ayengi. Nalimo kuti alebomba na baume na banakashi abashakwate mibele isuma iyo akwata. Nalimo umo pa baume abomba na bo kuti amutemwa. Pa kubala, kuti alemutentemba, no ku mucindika fye pa mulandu wa mipepele yakwe. Ukulamusakamana no kupalama lyonse kuti kwalenga umwanakashi ukufwaya ukubishanya sana no yo mwaume.

Apo tuli Bena Kristu, bushe ubupanda kuti bwatwafwa shani nga ca kutila ifintu fyaba muli uyu musango? Ica ntanshi, ubupanda kuti bwatucinkulako pa lwa busanso bwa ku mupashi, ne ca bubili, kuti bwatwafwa ukupanga ifyo tulingile ukucita. (Amapinda 3:21-23) Ilyo cabe fi, umo alingile ukweba abo abomba na bo ubukombe bwaumfwika ukuti ifipimo fyesu fyalipusana ku fyabo pa mulandu wa fisumino fyesu ifya mu Malembo. (1 Abena Korinti 6:18) Imilandile yesu ne misango kuti fyalenga ubukombe ukumfwika. Na kabili, kuti cakabila ukukanabomba na bamo abo tubomba na bo.

Kwena te ku ncito kweka ukwingaba ifilenga bucisenene. Na ku baupana kuti fyabako nga ca kutila baleka amafya yaonaula ifikosha icumfwano cabo. Umutumikishi wenda atile: “Icupo tacipwa fye mu kupumikisha. Abaupana kuti batendeka ukutalukana panono panono, balasoshanya limo limo fye nelyo ukuba pamo mu nshita mu nshita. Kuti bayangwa ku kufwaya ifikwatwa e fyo bapyanika pa kukanaumfwana kwabo mu cupo. Kabili apo tabaitasha libili libili, kuti bayumfwa ukupalama sana ku baume bambi nelyo abanakashi.”

Uyu mutumikishi wabelesha atwalilila ati: “Lyonse, abaupana bafwile ukwikala pamo no kumona nga kuli cimo icileonaula icupo cabo. Bafwile ukumona ifyo bengasambilila capamo, ukupepela pamo, no kushimikila pamo. Kuti banonkelamo sana ilyo balelanshanya ‘mu ng’anda, mu nshila, pa kulaala, na pa kubuuka,’ nga filya fine abafyashi na bana bacita.”—Amalango 6:7-9.

Ukucimfya Imibele Ishili ya Bwina Kristu

Ubupanda bulatwafwa ukulwisha bwino amatunko ya bucisenene na mafya yengesa pa kati kesu na Bena Kristu banensu. Ilyo umwela uletwala amatamba ku cisolo ca bwato, aya matamba yatendeka ukulola ukuleya ubwato. Amatamba kuti yaimya icisolo ca bwato no kucitwala uku no ku. Ici cilenga imbafu sha bwato ukulolenkana no kuletula amatamba kabili ici kuti caleta ubusanso.

Na ifwe bene kuti twaponenwa no busanso ubo tushishibe na kuntu bwafuma. Tubombela Yehova “no mutima umo” na Bena Kristu banensu abengi aba busumino, bamunyina na bankashi. (Sefania 3:9) Nga ca kutila umo acite icintu cishili ca bukristu, kuti camoneka kwati aonaula ubucetekelo twakwata muli ena kabili ici kuti ca tukalipa icine cine. Ni shani fintu ubupanda bwingatucingilila ku kukanashikatala no kukalipwa kwabipisha?

Ibukisheni ukuti “tapali muntu uushibembuka.” (1 Ishamfumu 8:46) E ico, tatufwile ukupapushiwa, nga ca kuti mu nshita mu nshita munyinefwe wa Bwina Kristu atukalifya nelyo ukutulufyanya. Ukwishiba ici, kuti kwatupangashisha libela no kwetetula pa fyo twingankulako. Bushe umutumwa Paulo ayankwileko shani ku fyo bamunyina ba Bwina Kristu bamo balandile ifyamukalifye, ifya musuusha? Tatelentenshiwe lwa ku mupashi, lelo asondwelele ukuti icintu cacilapo ukucindama kusenaminwa na Yehova ukucila ukusenaminwa na bantu. (2 Abena Korinti 10:10-18) Umutima wa musango yu ukatwafwa ukukanayangufyanya ukucita cimo ilyo batukalifya.

Caba fye kwati kuipununa ku kakondo. Ilyo twaipununa, nalimo kuti twapelenganishiwa pali miniti umo nelyo amaminiti yabili. Lelo ubukali nga bwapwa, kuti twapelulula no kuba fye bwino. E fyo tufwile ukuba, tatufwile ukwangufyanya ukucita cimo ilyo twaumfwa umo alanda nelyo acite cibi kuli ifwe. Lelo, tulingile ukukutumana no kutontonkanya pa fingatumbukamo nga ca kutila twasuswa ukumubwekeshamo.

Ba Malcolm, bamishonari ababomba imyaka iingi, balondolola ifyo bacita ilyo babalufyanya. Batila: “Ico ncita intanshi kupituluka mu mepusho nalembela libela aya kuti: Bushe icalenga  ukuti nkalipe kuli uyu munyina ni pa mulandu wa kuti icifyalilwa cakwe ne candi fyalipusana? Bushe cine cine ico anjebele cikalamba? Bushe ni filya nalimo nalwele impepo e calenga ukuti nkalipe umusango yu? Bushe nga papitako amaawala imimwene yandi te kuti ipusaneko?” Ukulingana na fintu ba Malcolm basanga, ilingi line ukupusana kubako fye pa tuntu utunono kabili uto mwingasulako fye. *

Ba Malcolm na kabili batila: “Inshita shimo, nangu nabombesha shani ukuti mpwishe ubwafya, munyina ena atwalilila fye ukukanaba na bucibusa. Ndesha ukuti ici cinkalifya. Nga nacita fyonse ifyo mfwile ukucita, imimwene yandi ilapusanako. Mu muntontonkanya wandi ndabika uyo mulandu pa mbali ngo ukapwa mu kuya kwa nshita ukucila ukuumona ngo mulandu mfwile ukupwisha ne mwine. Nshileka ubu bwafya ukonaula bumupashi bwandi nelyo ukukuma bucibusa bwandi na Yehova na bamunyinane.”

Nga ba Malcolm, tatufwile ukuleka imisango yabipa iya bantu bambi ukutukalifya sana. Mu filonganino fyonse mwaliba bamunyina na bankashi abengi abasuma kabili aba cishinka. Cilaleta insansa ukwenda mu nshila ya Bwina Kristu “aba mutima umo” pamo nabo. (Abena Filipi 1:27) Ukwibukisha ukuti Shifwe wa mu muulu alatwafwa kukatulenga ukumona bwino ifintu ifyo fifwile ukuba.—Amalumbo 23:1-3; Amapinda 5:1, 2; 8:12.

Ukukanatemwa Ifya mu Calo

Ubupanda kuti bwatwafwa ukucimfya umutitikisha na umbi uwayafya ukwiluka. Lintu umwela uleleta amatamba pa kati nelyo mu mbafu ya ngalaba, batila bemba ali pa kati ka ngalaba. Nga na buca bwino, uyu bemba kuti panono panono asensenuna ubwato no kubulosha ku ntunga imbi. Lelo, umwela nga  uuleleta amatamba mu mbafu sha bwato kuti yabunsha ubwato.

E fyo cingaba na kuli ifwe nga ca kutila twanakila ku mupatikisha wa kuti tuipakishe fyonse ifyo icalo cibifi ciletutambika, iyi mikalile ya kutemwa ifintu kuti yatupumbula lwa ku mupashi. (2 Timote 4:10) Nga tatuleikanya, mu kupita kwa nshita ukutemwa icalo kuti kwatulenga ukusha inshila ya Bwina Kristu umupwilapo. (1 Yohane 2:15) Ni shani fintu ubupanda bwingatwafwa?

Ica ntanshi, kuti bwatwafwa ukumona amasanso twingakwata. Icalo cilabomfya inshila shonse isha kutubelelekelamo. Lyonse ciluminisha imikalile iyo bonse bafwaya, e kutila imikalile ya bukankaala iya kuilanga, iya kucebusha, kabili iya kumoneka kwati umuntu “alitunguluka.” (1 Yohane 2:16) Icalo citulaya ukuti abantu bonse bakulatukumbwa no kutusenamina, maka maka abanensu na bena mupalamano. Ubupanda bukatwafwa ukucimfya ifi fyebo fya kukubanya, bukatucinkulako ulwa bucindami bwa ‘kukanatemwa indalama,’ apo Yehova atulaya ukuti ‘takatushe.’—AbaHebere 13:5.

Ica bubili, ubupanda bukatubaka ukukanakonkelela balya “abapusene ne Cine.” (2 Timote 2:18) Calyafya ukupilika abantu twatemwa no kucetekela. (1 Abena Korinti 15:12, 32-34) Ukupumbukako fye panono na balya basha inshila ya Bwina Kristu kuti kwalenga ukulunduluka kwesu ukwa ku mupashi ukubwelela pa nshi kabili kuli pele pele kuti twaponena mu busanso. Kuti twaba nge ngalaba iyasesenunwa fye panono ukufuma mu nshila ileya. Nga ca kutila ileya ukutali kuti yayashiika pa ncende imbi apatali nga nshi ukufuma apo yacilinga ukushiika.—AbaHebere 3:12.

Ubupanda kuti bwatwafwa ukwishiba apo tuli lwa ku mupashi na kuntu tuleya. Nalimo tukakutuluka ukuti tulekabila ukulabomba sana imilimo ya Bwina Kristu. (AbaHebere 6:11, 12) Moneni ifyo ubupanda bwayafwile Nte wacaice ukucita ifyo alefwaya ukucita lwa ku mupashi, atila: “Nalikwete ishuko lya kuba kalemba wa lyashi. Uyu mulimo naliutemenwe sana, lelo naibukishe icikomo ca mu Baibolo icaleti ‘isonde lileya,’ lelo ‘uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.’ (1 Yohane 2:17) Napelulwile ukuti imikalile yandi ilingile ukumfwana ne fisumino fyandi. Abafyashi bandi bashile icitetekelo ca Bwina Kristu, kabili nshalefwaya ukubapashanya. E co nasalile imikalile yaba no bufwayo kabili nalembeshe umulimo wa nshita yonse uwa bupainiya bwa nshita yonse. Pa numa ya kuipakisha imyaka ine, nalishiba ukuti ico nasalile cisuma.”

Ukupwisha Bwino Amafya ya ku Mupashi

Mulandu nshi kubelele ipamfya lya kubela no bupanda ilelo? Abensha amato bafwile ukuba abaibukila ku fishibilo fya busanso, maka maka nga ca kuti inkuuka yatendeka ukukosa. Nga ca kutila bwangu bwangu kwatalala ne cikuku ca mwela caya cilekoselako, batendeka ukukakila itenti no kuiteyanishisha ku kubipilako kwa fintu. Mu nshila imo ine, tufwile ukuiteyanya ukuponenwa na mafya yakosesha lintu ici calo cibifi cilepalama ku kupwa. Imibele isuma iilenga abantu ukwikatana ileya ilepwa, kabili ‘ababifi balelundulukila ku kubipo kucila.’ (2 Timote 3:13) Nga filya fine abensha amato bakutika ku baishiba ifya micele, e fyo na ifwe tufwile ukuumfwila ukusesema kwa kusoka ukwaba mu Cebo ca kwa Lesa icapuutwamo.—Amalumbo 19:7-11.

Ilyo twabomfya ubupanda, tubomfya ukwishiba kutungulula ku mweo wa muyayaya. (Yohane 17:3) Kuti twamwena libela amafya no kwishiba ifya kuyapwisha. E co tukaba abaipekanya pa kuti tatusensenwinwe ukufuma mu nshila ya Bwina Kristu, kabili kuti twaipangila “umufula usuma” ukupitila mu kupangila libela amabuyo ya ku mupashi no kufwaya ukufikapo.—1 Timote 6:19, NW.

Nga twabaka amano no bupanda, ‘tatwaletiina icilengo mwenso.’ (Amapinda 3:21, 25, 26) Lelo, ubulayo bwa kwa Lesa kuti bwatusansamusha, ubwa kuti: “Pantu amano yakengila mu mutima obe, no kwishiba kukabe cisuma ku mweo obe, ubupanda bukakubaka.”—Amapinda 2:10, 11.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 23]

Ukulanshanya lyonse kulakosha icupo