Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ni Kuli Bani Mufwile Ukuba na Bucishinka?

Ni Kuli Bani Mufwile Ukuba na Bucishinka?

Ni Kuli Bani Mufwile Ukuba na Bucishinka?

Stephen Decatur uwalelolekesha pa ngalaba sha nkondo mu United States, 1779-1820 atile: “Icalo cesu: . . . Shi lyonse cileba icalungama; lelo ine ndi no kutungilila icalo cesu nampo nga cicitile ifyalungama nelyo ifyabipa.”

ABENGI batila ukushingamwa kwabo ukwakulisha kuba na bucishinka bushitwishikwa ku calo cabo. Bambi kuti balandila mumbi ifyalandile Stephen Decatur abati, ‘Imipepele yandi, shi lyonse ileba iyalungama, lelo ine ndi no kutungilila imipepele yandi nampo nga icitile ifyalungama nelyo ifyabipa.’

Ukulanda fye icishinka, icifulo twafyalilweko e cipima icalo ne mipepele iyo tubako na bucishinka, lelo ukusala uo tufwile ukubako aba bucishinka kwalicindama sana ica kuti tatwingaleka kwacitika fye kuli cela mushuke. Lelo, ukubebeta ico umo abako na bucishinka ukutula ku bwaice kufwaya twashipa kabili kulaleta amafya.

Bucishinka Bwaeshiwa

Umwanakashi uwakulile mu Zambia atila: “Natendeke ukupepa ninshi ndi fye umwaice. Ukutula fye ku bwaice, twakanshiwe ukupepa lyonse mu kamuputule ka lupwa umwaba ifyashila, ukusefya inshiku sha mipepele, no kuya lyonse kwi tempele. Imipepele yandi na mapepo fyonse fyalyampene sana ne ntambi, ubwikashi, no lupwa lwandi.”

Lelo, ilyo ali mu myaka ya bupungwe, atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili tapakokwele apingwilepo ukwalula imipepele yakwe. Bushe ico cali kubulwa bucishinka?

Zlatko akulile ku Bosnia, kabili pa nshita yalepa alilwileko mu nkondo yali mu calo aleikala. Na o atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Pali nomba alakaana ukulwa no uli onse. Bushe uku kubulwa bucishinka?

Ifyo mwalayasuka aya mepusho fileshintilila pa fyo mumona ifintu. Umwanakashi tulandilepo kale atila: “Mu bantu besu, ukwalula imipepele kwaleba ca nsoni ico bashingakwelela; calemonwa ngo kubulwa bucishinka, ukufutuka ulupwa lwa umo no bwikashi.” Na bashilika balebombela pamo na Zlatko kale, bamona onse uwakaana ukulwa ku lubali lwabo nga shikamfutu. Lelo, ulya mwanakashi na Zlatko batila bucishinka bwapulamo, e kuti bucishinka kuli Lesa, e bubacincisha mu fyo bacita. Ne cacindamisha, bushe Lesa amona shani abafwaya ukuba na bucishinka kuli wene?

Bucishinka bwa Cine Bulangilila Ukutemwa

Imfumu Davidi yasosele kuli Yehova Lesa ati: “Ku wa bucishinka muli ba cishinka.” (2 Samwele 22:26, NW) Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “bucishinka” lilosha ku kuba ne cikuuku ico mu kutemwa cikakatila ku cintu mpaka ubufwayo bwa ciko kuli ico cintu bwafishiwapo. Nga ilya mibele iba na nyina wa mwana uonka, Yehova na o alasakamana sana aba bucishinka kuli wene. Ku babomfi bakwe aba mu Israele wa pa kale, Yehova atile: “Bushe umwanakashi engalaba akanya kakwe akoonka, ukukanacitilo mwana wa mwi fumo lyakwe inkumbu? Ukuba kwena aba bengalaba, lelo ine nshakalabe iwe iyo.” (Esaya 49:15) Lesa alaya ati akasakamana no kutemwa abaitemenwa ukuba na bucishinka kuli wene ukucila ukuba na bucishinka ku fintu fimbi.

Bucishinka kuli Yehova bwashintilila pa kutemwa. Bucincisha umuntu ukutemwa ifyo Yehova atemwa no kupata ifyabipa ifyo Yehova apata. (Amalumbo 97:10) Apo mibele yakulisha iya kwa Lesa kutemwa, bucishinka kuli Lesa bulacingilila umuntu ku kucita ifintu mu nshila yabulamo ukutemwa kuli bambi. (1 Yohane 4:8) E co, nga ca kuti bucishinka kuli Lesa bwalenga umo ukwalula ifisumino fya mipepele, tacilola mu kuti tatemwa ulupwa lwakwe.

Kuti Twamwenamo Muli Bucishinka Kuli Lesa

Umwanakashi tulandilepo kale alondolola ifyo acitile ati: “Ukupitila mwi sambililo lya Baibolo, naishileishiba ukuti Yehova ni Lesa wa cine, kabili nalundulwile bucibusa na wene. Yehova alipusana na tulesa tonse uto nalepepa kale; alalinganya bwino sana imibele yakwe iya kutemwa, ubulungi, amano, na maka. Apo Yehova afwaya ukupepa fye wena eka, nalekele ukupepa tulesa tumbi.

“Abafyashi bandi libili libili balenjeba ukuti nalebakalifya sana no kuti nalebaletele nsoni. Ici calinkosele, pantu ukusenaminwa ku bafyashi bandi kwalicindeme sana kuli ine. Lelo, ilyo natwalilile ukulunduluka mu kwishiba icine ca mu Baibolo, ico nali no kusalapo caliilangile fye apabuuta. Nshali na kukaana Yehova.

“Ukusala ukuba na bucishinka kuli Yehova ukucila ifishilano fya mipepele takwalola mu kuti nshaba na bucishinka ku lupwa lwandi. Ndesha sana ukubalanga mu nsoselo na mu micitile ukuti ndalangulukilako ukuyumfwa kwabo. Lelo, nga nshili na bucishinka kuli Yehova, ninshi kuti nacilikila ulupwa lwandi ukumwishiba, kabili ico e cingaba ukubulwa bucishinka icine cine.”

Nangu fye muntu uwakaana ukuba mu mapolitiki kabili uwataluka ku kulwisha bambi mu nkondo taba ni shikamfutu. Ifi e fyo Zlatko alondolola cintu acitile, atila: “Nangu ca kuti nakushiwe Umwina Kristu wa mwi shina fye, naupile uushali Mwina Kristu. Ilyo inkondo yatendeke, nalekabila ukuba na bucishinka ku mipepele yandi na ku calo candi. Bampatikishe ukusala ulubali nali no kulwilako. Nalwile mu nkondo pa myaka itatu na citika. Ine no mukashi wandi twasukile twabutukila ku Croatia, uko twakumene ne Nte sha kwa Yehova.

“Isambililo lya Baibolo lyatwafwile ukumfwikisha ukuti kuli Yehova e ko tufwile ukuba na bucishinka intanshi no kuti afwaya ifwe ukutemwa abanensu te mulandu na kuntu bapepa nelyo umushobo wabo. Nomba ine no mukashi wandi tulapepela Yehova capamo, kabili nalisambilila ukuti te kuti mbe na bucishinka kuli Lesa nga ndelwisha umunandi.”

Bucishinka Bumumungwa ku Kwishiba Kwine Kwine

Apo Yehova ni Kabumba wesu, bucishinka kuli wene e bwacindama sana pali bucishinka kuli conse ubo batwenekela ukuba na bo. (Ukusokolola 4:11) Lelo, pa kuti bucishinka kuli Lesa bwicila mu cipimo no kuleta ubonaushi, bufwile ukumumungwa ku kwishiba kwine kwine. Baibolo itukonkomesha ati: “Mulengwe abapya mu maka ayacincisha ukutontonkanya kwenu, kabili mufwale ubuntu bupya ubwalengelwe umwabela ukufwaya kwa kwa Lesa mu . . . cine na bucishinka.” (Abena Efese 4:23, 24, NW) Umwaume walumbuka uwalembele ayo mashiwi yapuutwamo alikwete ubukose bwa kubebeta ifyo aliko na bucishinka mu kukula kwakwe. Ukufwailisha kwakwe kwalenge aluke no kumwenamo.

Ca cine, Sauli alyeshiwe kuli bucishinka nga fintu caba na ku bengi mu nshiku shesu. Sauli akushiwe umwabela amalango ya lupwa lwakwe ayalekabila ukukonkwa sana, kabili aishilecishamo ukuba na bucishinka ku mipepele afyalilwemo. Bucishinka ku mipepele bwalengele wene ukulamata abashasumine mu fyo asuminemo. Sauli aishibikwe ukuti alesansa amayanda ya Bena Kristu no kubatwala ku kukandwa na ku kwipaiwa fye.—Imilimo 22:3-5; Abena Filipi 3:4-6.

Lelo, ilyo Sauli aishibe Baibolo bwino bwino, atendeke ukucita ifyo abanankwe abengi balemona nge fyo ashingacita. Ayalwile imipepele yakwe. Sauli uyo pa numa aishibikwe ati umutumwa Paulo asalilepo ukuba na bucishinka kuli Lesa ukucila ukuba na bucishinka ku fishilano. Bucishinka kuli Lesa ubufuma mu kwishiba kwine kwine bwacincishe Sauli ukuba uushishimisha, uwakwata ukutemwa kabili uukoselesha, ifyapusene ne misango yakwe iya kale iya bonaushi no kucishamo.

Cinshi Tufwile Ukubela na Bucishinka?

Ukuleka bucishinka bwesu ukumumungwa ne fipimo fya kwa Lesa kuti kwaleta amapaalo icine cine. Ku ca kumwenako, lipoti ya mu 1999 iyafumine ku kabungwe ka Australian Institute of Family Studies yatile fimo ifyacindama ifilenga ifyupo ukubelelela no kuba ifya nsansa “kucetekela na bucishinka . . . [na] bumupashi.” Ukufwailisha kumo kwine kwatile “ifyupo fyakosa kabili ifisuma” filalenga abaume na banakashi ukuba ne nsansa sana, ubumi ukuwaminako, kabili kuti baikala inshita ntali pa calo kabili ifyupo fyakosa fipeela ishuko lishaiwamina ilya kuipakisha ubumi.

Muli cino calo cayafya, bucishinka bwaba nge ntambo iyo uuleowa ekatako ilyo aletukuta ukwingila mu bwato bwa kupusukilamo. Nga ca kuti “uuleowa” tali no ko ekete, kuti asensenunwa na mabimbi no mwela. Lelo, nga ca kuti ali na bucishinka bwalubana, ciba kwati ekatiliile intambo ikashiwe ku ngalaba iilebunda. Ukupala Sauli, kuti aisanga aletintilwa mu mibele ingamutwala ku boni. Lelo, bucishinka kuli Yehova ubwafuma mu kwishiba kwine kwine, kuti bwalenga twakosa kabili kuti bwatutungulula ku kupusuka.—Abena Efese 4:13-15.

Yehova alaya bonse aba bucishinka kuli wene ati: “Yehova atemwo bupingushi, talekelesha [aba cishinka, NW] bakwe. Abashalungama bafitwa umuyayaya, no bufyashi bwa babifi bulalofiwa.” (Amalumbo 37:28) Mu kwangufyanya, bonse aba bucishinka kuli Yehova bakengila mu paradise pe sonde, umo bakalubulwa ku bulanda no kukalipwa kabili bakaipakisha bucibusa bubelelela ukwabula amalekano yaletwa ne mipepele na mapolitiki.—Ukusokolola 7:9, 14; 21:3, 4.

Na pali nomba, imintapendwa ya bantu mwi sonde lyonse balisanga ukuti insansa shine shine shifuma mu kuba na bucishinka kuli Yehova. Cinshi mushingalekela Inte sha kwa Yehova ukumwafwa ukubebeta ifyo mumona bucishinka no kulinganya ifyo ku cine ca mu Baibolo? Baibolo itweba ati: “Muyeshe mwe bene, mumone nga muli mu kutetekela; muilinge mwe bene.”—2 Abena Korinti 13:5.

Tukabila ukushipa pa kubebeta imipepele yesu no mulandu twabela na bucishinka kuli yene, lelo, calilinga ukweshaesha ukucite co pantu icilambu tukwata ciba kupalamina sana kuli Yehova Lesa. Umwanakashi tulandilepo kale alondolola ifyo abengi bayumfwa ilyo atila: “Nalisambilila ukuti ukuba na bucishinka kuli Yehova ne fipimo fyakwe kulatwafwa ukushikatala mu fyo tucita ne ndupwa shesu e lyo no kuba abekashi basuma kuntu twikala. Te mulandu ne fyo amesho yafya, nga tuli na bucishinka kuli Yehova, lyonse akaba na bucishinka kuli ifwe.”

[Ifikope pe bula 6]

Ukwishiba kwine kwine kwalengele Sauli ukwalula ifyo aliko na bucishinka

[Icikope pe bula 7]

Cinshi mushingabebetela ifyo mwabako na bucishinka ukulingana ne cine ca mu Baibolo?

[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 4]

Churchill, ku kuso pa muulu: U.S. National Archives; Joseph Göbbels, lwa ku kulyo ku lutwe: Library of Congress