Abena Mupalamano Basuma Balanonsha

“Umwina mupalamano wa mupepi awamo kucila munonko wa kutali.”—Amapinda 27:10.

UWASOMA umo uwaliko pa nshita Yesu ali pano isonde aipwishe Yesu ati: “Ngo munandi nani?” Pa kumwasuka Yesu amwebele, ifyaba umwina mupalamano wine wine, tamwebele uwaba umwina mupalamano wakwe. Mufwile mwalishiba ici cilangililo ca kwa Yesu. Abengi baishiba ici cilangililo ngo mulumbe wa mwina Samaria musuma kabili calembwa mwi Landwe lya kwa Luka. Fino e fyo Yesu alandile uyu mulumbe:

“Umuntu umo afumine ku Yerusalemu, alatentemukila ku Yeriko; awilile na mu fipondo no kushingwa; ilyo fyamufuula no kumupume mpumo, fyafuminepo no kumushe mpondo. Awe cali nkuma, shimapepo umo aletentemukila mu nshila ilya, na pa kumumona alambile lubali lubiye. Awe, no mwina Lebi ifyo fine, pakufika palya no kumumona, alambile lubali lubiye. Lelo umwina Samaria umo uwa pa lwendo afikile uko ali, kabili ilyo amumwene aiketwe inkumbu; awe ailepo, akakile pa filaso fyakwe no kwitilapo amafuta no mwangashi; e lyo amuteka pa citekwa cakwe cine, amutwele ku ng’anda umulaala abeni, no kumutensha. Kabili ulucelo afumye ndalama shibili, ashipeela kuli shibweni, no kutila, Ulemutensha; ne co ukapoosa ukucilamo, ine  nkakubwesesha pa kubwela kwandi. Uleti ni ani wa muli aba batatu abo mubiye wa wawile mu fipondo?”—Luka 10:29-36.

Uyu muntu wasoma afwile alyumfwile isambililo lya uyu mulumbe. Ukwabula no kushingashinga alilungike ukulumbula uwali mwina mupalamano kuli uyu muntu wacenenwe, atile: “Uwamubelele uluse.” Lyene Yesu amwebele ati: “Kabiye ulecita ifyo fine na iwe.” (Luka 10:37) Mwandi cilangililo ca maka pa fyo cipilibula ukuba umwina mupalamano wine wine! Umulumbe wa kwa Yesu kuti watulenga no kuipusha ati: ‘Bushe ndi mwina mupalamano wa musango nshi? Bushe abantu mona ukuti e bena mupalamano bandi mbamona ukulingana no mushobo wandi nelyo icalo nafumako? Bushe ifintu fya musango yu filapelesha umulimo wandi uwa kwafwa umuntu munandi uuli mu bwafya? Bushe ndaibikilishako ku kuba umwina mupalamano musuma?’

Kutendekela Pi?

Nga twayumfwa ukuti tufwile ukuwamyako muli ulu lubali, tufwile ukutendekela no muntontokanya wesu. Tufwile ukwangwa sana pa kuba umwina mupalamano musuma. Ici kuti calenga twakwata abena mupalamano basuma. Mupepi ne myaka 2,000 iyapitapo, Yesu akomaile pali ico cishinte cacindama ica kwampana kwa bantu mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili ilyaishibikwa. Atile: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Ukupeela bambi umucinshi, no kuba ne cikuuku kuli bene kubakoselesha na bo bene ukucita cimo cine kuli imwe.

Mu cipande ca “Ukutemwa Aba mu Bwina Mupalamano,” icali muli magazini wa The Nation Since 1865, kalemba wa lyashi kabili kalemba wa fitabo Lise Funderburg alandile pa fintu fyaanguka ifingacitwa ku kukoselesha ubwina mupalamano busuma. Alembele ati: “Mfwaya . . . ukwampana ukulangwa mu tuntu twa cikuuku utwingi uto abena mupalamano bacitilana—pamo ngo kusendelako bambi inyunshipepala, ukusakamana abana ilyo abafyashi bashilipo, ukushitilako abena mupalamano ico balefwaya mwi tuuka. Mfwaya uku kwampana muli cino calo umo abantu bashaba aba bucibusa, umo amekashi yabongololwa ku mwenso ne misoka.” Lyene alundapo ukuti: “Mufwile ukukwata apa kutendekela. Kabili napamo kuti mwatendekela pa bena mupalamano benu ababa sana lwa mupepi.”

Magazini wa Canadian Geographic na o alandile pa cishinka cisuma icingafwa abena mupalamano ukulundulula bucibusa busuma umo babela. Kalemba Marni Jackson atile: “Abena mupalamano, nga fintu caba ku lupwa, bantu ababa mu mikalile yenu abo mushisala. Uku kwampana kukabila ukushilimuka, ukulangulukilana, no kushishimisha.”

Abena Mupalamano Basuma—Bakapekape

Ca cine, fwe bengi tatwangukililwa ukulanshanya na bena mupalamano. Kuti camoneka kwati cayangukapo ukukanalanshanya na bo no kuitalusha. Lelo, Baibolo itila “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) E ico, umwina mupalamano musuma atukuta ukuibikilishako ukwishibana na bamupaleme. Ilyo kwena talefwaya ukuti babe fibusa fyapalamisha, alaibikilishako ukulanda na bo mu nshita mu nshita, napamo ukutendekela fye no kumwentula nelyo ukwimyako ukuboko ilyo abamona.

Nga fintu tulandile pa muulu, “utuntu twa cikuuku utwingi” uto abena mupalamano bacitilana twalicindama mu kutendeka no kubakilila ukwampana kusuma ukwa bena mupalamano. E co cisuma ukufwayafwaya inshila isho mwingabelamo ne cikuuku ku mwina mupalamano, pantu ici cikaleta ukwikatana no kupeelana umucinshi. Na kabili, pa kucite co, tukalakonka ukukonkomesha kwa mu Baibolo ukwa kuti: “Witana busuma ku munobe, ilyo cili mu maka ya kuboko kobe ukubucita.”—Amapinda 3:27; Yakobo 2:14-17.

Abena Mupalamano Basuma Balatasha pa fyo Bapokelela

Kuti cawama nga kuti twatila bonse bapokelela ubwafwilisho ne fya bupe no kutasha. Ku  ca bulanda, te fyo ciba lyonse. Abengi tabatasha pa kubaafwa nelyo pa kubapeela ifya bupe ica kuti uulepeela mu kufumaluka kuti atontonkanya ukuti, ‘Nshakamupeelepo libili!’ Limo, ilyo mwaibikilishako ukuposha no kwimyako ukuboko ilyo mwamona abena mupalamano, bena napamo kuti basumina fye ku mutwe kwati balepatikishiwa.

Lelo, ilingi abapokelela tababa abashitasha, nangu line kuti bamoneke fyo lwa ku nse. Napamo icikulilo cabo cilabalenga ukushimunuka nelyo ukuumfwe nsoni no kubalenga bamoneka kwati tabangilweko nelyo kwati tabali aba bucibusa. Lubali lumbi, muli cino calo ca bantu bashitasha, abantu bambi kuti bamona bucibusa bwenu nge cintu caibela, nelyo kuti batendeka no kutunganya amapange yenu. Kuti bakabila mwacita ifya kuti bamucetekela. E co, ukutendeka bucibusa kuti kwakabila inshita no kutekanya. Lelo, abena mupalamano abasambilila ukuba bakapekape na bapokelela no kutasha bakasangwilako ku mutende ne nsansa sha mu bwikashi.

Lintu Kwaba Akayofi

Umwina mupalamano musuma alaba uwa kwafwa sana maka maka lintu kwaba akayofi. Mu nshita ya kayofi e mo ubwina mupalamano bwine bwine bumonekela. Kwaliba amalyashi ayengi aya fintu fishabamo bukaitemwe ifyo abena mupalamano bacita muli isho nshita. Akayofi kamoneka ukulenga abena mupalamano ukubombela capamo no kuibikilishako ukwafwana. Na bapusana imimwene ilingi balabombela pamo.

Ku ca kumwenako, magazini ya The New York Times yashimike ukuti lintu kwali icinkukuma cabipisha ku Turkey mu 1999, abantu abali pa bulwani pa myaka iingi balangile ukwikatana kwa bwina mupalamano. Kalemba wa mikululo umuGriki, Anna Stergiou alembele mu nyunshipepala ya ku Athens ati: “Pa myaka iingi twasambilishiwa ukupata abena Turkey. Lelo ukucucutika kwabo ukwabipisha takutupeela nsansa. Twalibipilwe, twalililile kwati nalimo lulya lupato lwa kale na kale lwalipwile lintu twamwene abana nabafwa.” Lintu abalashi batile ukuya mu kupususha abantu nomba kwapwa, amabumba ya balepususha abantu aya baGriki balikeene ukuleka ukufwayafwaya abapuswike.

Ukubomba umulimo wa kupususha abantu pa numa ya tuyofi cine cine mulimo usuma kabili uukabila ukushipa. No kucilapo, ukupususha ubumi bwa mwina mupalamano pa kumusoka ilyo kushilaba akayofi kuti kwamonwa ngo mulimo uwacilapo no kucindama. Ku ca bulanda, ifyacitika filanga ukuti te lingi abantu bapokelela abasoka abena mupalamano pa lwa tuyofi, pantu pa nshita ya kusoka, cimoneka kwati kalya kayofi kali mupepi takakabeko. Abasoka ilingi tabacetekelwa. Cikabila umukoosha no kuipusula ku uuleesha ukwafwa abashaishiba pa lwa busanso buliko.

Umulimo Usuma Uwakulisha

Ilelo, icintu cikalamba icacila pa kayofi ka mu fyabumbwa cili no kuponena abantunse. Cintu casobelwa ico Lesa Wa maka yonse akacita ica kufumya pe sonde, imisoka, ububifi, na mafya ifi fileta. (Ukusokolola 16:16; 21:3, 4) Ici cintu cikalamba te cintu cishakacitike lelo  cikacitika icine cine! Inte sha kwa Yehova balafwaisha ukwebako abantu abengi ukwishiba kukabilwa pa kupusuka ici cintu cipaleme icikatenshe calo. E mulandu wine babela no mukoosha mu kubombako umulimo wabo uwaishibikwa uwa kushimikila mu calo conse. (Mateo 24:14) Bacite ci mu kuitemenwa, pa mulandu wa kuti batemwa Lesa na bena mupalamano.

E co, mwileka impatila nelyo ukukalifiwa ukumulesha ukukutika ku Nte lintu baisa pa mayanda yenu nelyo lintu balanshanya na imwe kumbi. Baleesha ukuba abena mupalamano basuma. E co sumineni lintu balefwaya ukusambilila Baibolo na imwe. Sambilileni ifyo Icebo ca kwa Lesa citulaya ukuti inshita ya ku ntanshi umo abena mupalamano bakekala pamo mu mutende naipalama. Pali ilya nshita, takwakabe umusobolola wa mushobo, imipepele, nelyo umusobolola pa kati ka bapiina na ba cuma ifya konaula ukumfwana uko bonse ifwe tufwaisha.

[Ifikope pe bula 6, 7]

Cisuma ukucitako ifya nkumbu ku bena mupalamano benu

[Abatusuminishe]

Isonde: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.