“Takwatala Akuba Untu Alandile Ngo Yu Muntu”

“Bonse balamushimiko busuma, no kusunguka pa fyebo fya kusenamina ifyalefuma mu kanwa kakwe.”—LUKA 4:22.

1, 2. (a) Mulandu nshi abasole batuminwe ukuyaikata Yesu babwelele fye minwe mikutwa? (b) Cinshi cilanga ukuti abasole te beka fye abatemenwe isambilisho lya kwa Yesu?

ABASOLE balifililwe ukubomba umulimo batuminwe. Batuminwe ukuyaikata Yesu Kristu, lelo babwelele iminwe mikutwa. Bashimapepo bakalamba na baFarise babepwishe abati: “Nga cinshi tamumuletele?” Ee cine, cinshi abasole tabaikatile umuntu uushali no kubalwisha? Abasole balondolwele ati: “Takwatala akuba untu alandile ngo yu muntu.” Balitemenwe nga nshi isambilisho lya kwa Yesu ica kuti bafililwe ukwikata uyu muntu wa mutende no kumupoosa mu cifungo. *—Yohane 7:32, 45, 46.

² Balya basole te beka fye abatemenwe isambilisho lya kwa Yesu. Baibolo itweba ati abantu baleisa abengi ku kuumfwa fye kuli wene. Abantu mu mushi wakwe ‘balisungwike pa fyebo fya kusenamina ifyalefuma mu kanwa kakwe.’ (Luka 4:22) Imiku iingi alandile mu bwato ku mabumba yakalamba ayalongene pa lulamba lwa bemba wa Galili. (Marko 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) Inshita imo, “ibumba likalamba” lyaikele nankwe pa nshiku, ukwabula no kulya.—Marko 8:1, 2.

3. Mulandu nshi ukalamba Yesu abelele kasambilisha wapulamo?

³ Cinshi calengele Yesu ukuba kasambilisha wapulamo? Ukutemwa e mulandu wapulamo. * Yesu atemenwe icine alesambilisha, kabili atemenwe na bantu alesambilisha. Lelo Yesu alilamwike sana na mu misambilishishe. Mu fipande fya kusambililamo ifili muli uno magazini, twalalanda pa misambilishishe yakwe isuma ne fyo twingaipashanya.

Ifyayanguka Kabili Ifyaumfwika

4, 5. (a) Mulandu nshi Yesu alelandila ululimi lwayanguka pa kusambilisha, kabili mulandu nshi ukucita ico kupapushisha? (b) Bushe Ilyashi lya pa Lupili lilanga shani ifyo Yesu aleyangusha pa kusambilisha?

⁴ Caliseeka sana ku bantu basambilila ukulanda ululimi ulo abantu balefilwa ukuumfwa. Lelo nga ca kuti bambi tabaleumfwa ifyo tulesosa, kuti banonkelamo shani mu fyo twaishiba? Pamo nga kasambilisha, Yesu talelanda ifya kuti bambi bafilwa ukuumfwa. Elenganyeni amashiwi ubwingi afwile aishibe ayo engabomfya. Lelo, te mulandu no ko kwishiba ifingi, aletontonkanya pali bakoomfwa wakwe, te pa mwine iyo. Alishibe ukuti abengi muli bene bali “abashasambilila kabili batuutu.” (Imilimo 4:13) Pa kuti bamuumfwe, alelanda ululimi lwa kuti abantu ba musango yo bengomfwa. Amashiwi yali ayayanguka, lelo icine calimo cali icashika.

 ⁵ Moneni ku ca kumwenako, Ilyashi lya pa Lupili ilyalembwa pali Mateo 5:3–7:27. Napamo casendeele fye Yesu amaminiti 20 ukulanda lilya lyashi. Lelo ifisambilisho fyabamo fyalishika, fifika pa ntulo ine iya fintu pamo ngo bucende, ukulekana, no kutemwe fyuma. (Mateo 5:27-32; 6:19-34) Lelo tamwaba amano yapikana atemwa amashiwi ya mataki. Na kuba, amashiwi yabamo ni cikanga no mwaice kuti ayomfwa yonse yene ukwabula ubwafya! E mulandu wine kanshi ilyo apwishishe, amabumba—ayo napamo yalimo na balimi, abacemi, na balondo—“yapapile imisambilishishe yakwe.”—Mateo 7:28.

6. Peeleni ica kumwenako ifyo ifyebo Yesu alelanda fyali ifyayanguka lelo ifyabamo ubupilibulo icine cine.

⁶ Ilingi line Yesu alelanda amashiwi yaleumfwika, ayepi kabili ayayanguka lelo ayabamo ubupilibulo icine cine. Pa nshita ilyo kushilaba ifitabo fyapulintwa, abomfeshe imilandile ya musango yo ku kulenga imintontonkanya ne mitima ya bakoomfwa wakwe ukukanalaba ifyebo fyakwe. Moneni ifya kumwenako fimo: “Takuli uwingabombela bashikulu wakwe babili; . . . Te kuti mubombele Lesa na Mamone.” “Mwipingula, ukuti mwipingulwa.” “Mukabeshibila ku fisabo fyabo.” “Abatuntulu tabakabila ng’anga iyo, kano abalwele.” “Bonse ababuulo lupanga bakafwa ku lupanga.” “Ifya kwa Kaisare peeleni kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa peeleni kuli Lesa.” “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” * (Mateo 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Marko 12:17; Imilimo 20:35) Ukufika na lelo, ilyo palipita ne myaka mupepi na 2,000 ukutula apo Yesu alandile ifyo fyebo fya maka, ficili filebukishiwa ukwabulo bwafya.

Ukubomfya Amepusho

7. Mulandu nshi Yesu aleipushisha amepusho?

⁷ Yesu alebomfya bwino sana amepusho. Aleipusha amepusho nangu ca kuti ukulondolwela fye bakoomfwa wakwe nga kwalepusushako inshita. Ninshi, mulandu nshi aleipushisha amepusho? Mu nshita mu nshita, aleipusha amepusho ya kufwailisha pa kuti asansalike ukufwaya kwa balemulwisha, icalelenga abatalalike no kubatalalika. (Mateo 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Lelo, inshita ishingi Yesu  aleipusha amepusho pa kuti ashimikile icine, ku kulenga bakoomfwa wakwe ukuilandila ifya ku mitima yabo, kabili ku kucincisha no kukansha abasambi bakwe ifya kutontonkanya. Natubebete ifya kumwenako fibili, fyonse fyasanshishemo umutumwa Petro.

8, 9. Bushe Yesu abomfeshe shani amepusho pa kwafwa Petro ukuumfwa icishinka pa lwa kusangula imisangulo ye tempele?

⁸ Intanshi, ibukisheni inshita ilyo abapoko musangulo baipwishe Petro nga ca kuti Yesu alaleka umusangulo we tempele. * Petro, uyo inshita shimo uwali wa bwangukanwa ayaswike ati “Alaleka.” Lelo, pa kupitapo akashita, Yesu apelulushenye nankwe ati: “Uletila shani, Simone? Ishamfumu sha pano nse shipoka kuli bani umusangulo napamo umutuulo? Bushe ku bana baume ba shiko, napamo kuli bambi bambi? Na o pa kutila, Kuli bambi bambi, e lyo Yesu atile kuli wene, Kanshi abana baume baba bantungwa.” (Mateo 17:24-27) Petro afwile alishibe ico Yesu aleipushisha aya mepusho. Mulandu nshi?

⁹ Mu nshiku sha kwa Yesu, caishibikwe ukuti aba mu lupwa lwa mfumu tabalesangulako imisangulo. E ico Yesu, Umwana wafyalwa eka uwa Mfumu ya ku muulu iyalepepwa pe tempele, talingile ukusangulako umusangulo. Moneni ukuti ukucila ukweba fye Petro icasuko calungama, Yesu abomfeshe amepusho bwino lelo mu mutembo ku kwafwa Petro ukuumfwa icishinka—e lyo napamo ukumwafwa ukumona ukuti afwile ukutontonkanya bwino ilyo ashilalanda.

10, 11. Bushe Yesu acitile shani ilyo Petro aputwile ukutwi kwa mwaume umo pa bushiku bwa Ca kucilila mu 33 C.E., kabili bushe ici cilanga shani ukuti alyumfwikishe ubucindami bwa mepusho?

¹⁰ Ica kumwenako ca bubili cintu cacitike pa bushiku bwa Ca kucilila mu 33 C.E. ilyo ibumba lyaishile ku kwikata Yesu. Abasambi baipwishe Yesu nga balingile ukulwa ku kumucingilila. (Luka 22:49) Ukwabula ukulolela icasuko, Petro aputwile ukutwi kwa mwaume umo ku lupanga (nangu ca kuti napamo Petro alefwaya ukumuumina imfwila). Imicitile ya kwa Petro yapusene no kufwaya kwa kwa shikulu wakwe, pantu Yesu aliipekenye umupwilapo ukuipeela ku kwikatwa. Cinshi Yesu acitile? Apo lyonse aali uwatekanya, aipwishe Petro imiku itatu ati: “Ulukombo ulo Tata ampeela bushe teti nwenemo?” “Bushe uletila nshingapaapaata Tata, na o nomba line kuti antumina bamalaika amatulwe ayacila ikumi na yabili? Nga kanshi yengafishiwa shani amalembo ayatila cili no kube fi?”—Yohane 18:11; Mateo 26:52-54.

¹¹ Taleni tontonkanyeni pali ilyo lyashi. Yesu, uo bakungile kwi bumba lyakalipa, alishibe ukuti imfwa yakwe yali mupepi kabili no kuti ukuwamya ishina lya kwa Wishi pamo ne pusukilo lya bantunse bonse lyashintilile pali wene. Na lyo line, ashukileko inshita ya kusambilisha Petro icine cacindama pa kumwipusha amepusho. Nacimoneka kanshi ukuti Yesu alyumfwikishe ubucindami bwa mepusho.

 Ukukukumya

12, 13. (a) Bushe ukukukumya cinshi? (b) Bushe Yesu abomfeshe shani ukukukumya ku kukomaila pa fyo caba buwelewele ukulengulula ifilubo finono ifya banensu?

¹² Yesu ilingi line mu butumikishi bwakwe, alebomfya imisambilishishe na imbi iibomba bwino—iyi yaba kukukumya. Uku kulaafwa pa kuti cimo cikomailwepo. Pa kukukumya, Yesu alelenga abantu ukwelenganya ne ci calelenga ifintu ukukanalabwa sana. Natumone ifya kumwenako fimo fimo.

¹³ Mu Lyashi lya pa Lupili, ilyo alekomaila pa ‘kukanapingula’ bambi, Yesu atile: ‘Nga cinshi ulolesesha aka kutobola akali mu linso lya kwa munonko, lelo [umulando, The Bible in Bemba, 1983] uli mu linso lyobe tauumona?’ (Mateo 7:1-3) Bushe kuti mwaelenganye co? Umuntu uwacishamo ukulengulula afwaya ukufumya aka kutobola akali mu “linso” lya munankwe. Uulengulula kuti atila umunankwe alefilwa ukumwensekesha ifintu pa kuti apingule bwino. Lelo ukupingula kwa muntu ulelengulula na ko takuli bwino pa mulandu wa “mulando”—e kutila ulusonta nelyo umwalo uwingabomfiwa ku kutungilila umutenge. Mwandini iyo ni nshila ishingalabwa iya kukomaila pa fyo caba buwelewele ukulengulula ifilubo finono ifya banensu ilyo ifwe napamo twakwata ifilubo fyabipisha!

14. Mulandu nshi amashiwi ya kwa Yesu pa lwa kususa akashishi no kumina ingamali yabelele kukukumya kwa maka?

¹⁴ Pa kashita kambi, Yesu asenwike abaFarise ukuti baali ni “ntungulushi impofu, abasusako akashishi, no kumine ngamali.” (Mateo 23:24) Uku kwali kukukumya kwa maka. Mulandu nshi? Ubupusano pa kashishi kalelandwapo pano, akaba nga mung’wing’wi ubunono, ne ngamali, iyali e imo iya nama shakulisha ishaishibikwe kuli bakoomfwa ba kwa Yesu bwali bukalamba nga nshi. Catunganishiwa bamung’wing’wi nga baba amamilioni 70 e lyo bengalingana ukufina nge ngamali! Kabili Yesu alishibe ukuti abaFarise balesushila umwangashi pa nsalu. Balya bantu bakakatile ku mafunde, balecite fyo pa kuti bemina ka mung’wing’wi akengabakowesha ukulingana no lutambi. Lelo, capalile kwati balemina ingamali, iyo na yo iyali iyakowela. (Ubwina Lebi 11:4, 21-24) Icishinka ca kwa Yesu calyumfwikike. AbaFarise balekonkelela Amafunde na mu tuntu twacepesha, lelo balesuula ifyafinako—ne fi fyali “ubupingushi no luse ne cishinka.” (Mateo 23:23) Yesu asokolwele ifyo bali mu mitima!

15. Masambililo nshi yamo Yesu asambilishe ukupitila mu kukukumya?

¹⁵ Mu butumikishi bwakwe bonse, Yesu alekukumya. Moneni ifya kumwenako fimo fimo. “Icitetekelo ngo luseke lwa lubanga [ulunono]” icingasesha impili—e nshila yawamisha Yesu asangile iya kukomaililapo ukuti icitetekelo nangu cicepe kuti cabomba ifintu ifingi. (Mateo 17:20) Ingamali iikalamba iileipatikisha ukupula mu linso lya nshindano—ico cilangilila bwino ubwafya bwaba na ba cuma abaleesha ukubombela Lesa ilyo uku balefwaya ukulaikala imikalile ya kutemwe fyuma! (Mateo 19:24) Bushe tamusunguka pa fyo Yesu alebomfya amampalanya yasuma na pa maka yakwe aya kulenga ifintu ukumfwika pa kulanda fye amashiwi yanono?

Ukupelulula Kushingakansaninwapo

16. Ni mu nshila nshi lyonse Yesu alebomfesha ukulamuka kwakwe ukwa kutontonkanya?

¹⁶ Apo Yesu aali no muntontonkanya wapwililika, aali uwacenjela mu kupelulushanya na bantu. Lelo, talebomfya uku kulamuka bubi bubi. Pa kusambilisha, lyonse alebomfya ukulamuka kwakwe ku kutwala pa ntanshi icine. Inshita shimo, abomfeshe imipelulwile ya maka ku kusuusha ubufi bwa ba mapepo abalemulwisha. Imiku iingi, alepelulushanya na basambi pa kuti abasambilishe amasambililo yacindama. Lekeni tumone ifyo Yesu alepelulula mu kulamuka.

17, 18. Kupelulula nshi ukwa maka Yesu abomfeshe ku kusuusha imilandu ya bufi iyalemupeela abaFarise?

¹⁷ Tontonkanyeni pa nshita ilyo Yesu aundepe umwaume wa ciwa uwali impofu kabili cibulu. Ilyo abaFarise baumfwile ci, batile: “Uyu  muntu tafumisha fiwa kumbi kano ku maka ya kwa Beelsebuli [Satana] kateka wa fiwa.” Moneni ukuti abaFarise balisumine ukuti amaka yacila pa ya buntunse yalekabilwa pa kutamfya ifibanda fya kwa Satana. Lelo, pa kulesha abantu ukutetekela Yesu, baleti alefumya amaka kuli Satana. Pa kulanga ukuti tabatalile batontonkanya ilyo bashilapaasha, Yesu abaswike ati: “Ubufumu bonse ubwayakanika ubwine bulapomonwa, no musumba onse nangu ni ng’anda ifyayakanika ifine tafyakeminine; na Satana nga afumya Satana, apaatukana umwine; nga kanshi bukeminina shani ubufumu bwakwe?” (Mateo 12:22-26) Yesu pano aleti: ‘Nga ca kuti, nga fintu mulesosa, ine ndebombela Satana, ukusopolola ifyo Satana acita, lyene ninshi Satana alesopolola ifyo umwine aacita kabili ali no kuwa mu kwangufyanya.’ Uko kwali kupelulula kwa maka, bushe te ifyo?

¹⁸ Lyene Yesu akonkenyepo ukupelulula pali uyu mulandu. Alishibe ukuti bamo aba mu baFarise balefumya ifiwa. E ico, aipwishe icipusho cayanguka lelo ica kubaponya pa musao ati: “Ine nga nafumishe fiwa ku maka ya kwa Beelsebuli, bushe abana benu abaume [nelyo abasambi benu] bafifumisha ku maka ya kwa ani kanshi?” (Mateo 12:27) Mu nshila imbi, ukupaasha kwa kwa Yesu kwali kwa kuti: ‘Nga ca kuti, cine cine, mfumishe fiwa ku maka ya kwa Satana, ninshi abasambi benu na bo bafwile babomfya amaka ya kwa Satana.’ Cinshi abaFarise bali no kusosa? Te kuti basumine nangu panono ukuti abasambi babo babomfya amaka ya kwa Satana. Pa kubomfya uko kupelulula kushingakansaninwapo, Yesu alengele imilandu balemupeela ukumoneka iya butumpe.

19, 20. (a) Ni mu nshila nshi isuma Yesu abomfeshe ukupelulula kwa mano? (b) Ni shani fintu Yesu alebomfya imilandile ya kucilanya ifintu fibili no kulanda ifyo cimo cingacilapo ilyo aleyasuka abasambi pa lwa kupepa?

¹⁹ Ukusansha pa kubomfya ukupelulula ku kutalalika abalemulwisha, Yesu na kabili abomfeshe ukupelulula kwa mano, ukwa kunashanasha ku kusambilisha icine cisuma, ica kusansamusha pali Yehova. Imiku iingi, pa kwafwa bakoomfwa wakwe ukushininwa sana pa cine babelesha, alecilanya ifintu fibili no kulanda ifyo cimo cingacilapo. Natubebete ifya kumwenako fye fibili.

²⁰ Ilyo aleyasuka basambi bakwe lintu bamwebele ukubasambilisha ukupepa, Yesu ashimike icilangililo ca muntu umo uo “umukosela wakwe” mu kupelako wanashishenashishe umunankwe ukumupa ifyo alefwaya. Yesu alandile na pa fyo abafyashi baitemenwa ukupa abana babo “ifya bupe fisuma.” Lyene pa kusondwelela atile: “E ico, nga imwe pa kuba ababi mwaishibo kupa abana benu ifya bupe fisuma, bushe Shinwe wa mu muulu takacishemo nga nshi ukupo Mupashi wa mushilo ku bamulomba?” (Luka 11:1-13) Icishinka ca kwa Yesu tacashintilile pa kulinganya, lelo pa kucilanya. Nga ca kuti umuntu uushilefwaya ukucita cimo kuti anashiwa ku kucita ico umunankwe alefwaya, kabili nga ca kuti abafyashi abantunse abashapwililika kuti bapeela abana babo ifyo bakabila, Shifwe wa mu muulu uwa kutemwa kuti acishamo ukupeela umupashi wa mushilo ku babomfi bakwe aba cishinka abaicefya no kumupalama mwi pepo!

21, 22. (a) Kupelulula nshi Yesu abomfeshe ilyo alepanda amano pa fya kucita pa masakamika ya fya ku mubili? (b) Pa numa ya kupituluka mu misambilishishe ya kwa Yesu imo imo, cinshi tumona?

²¹ Yesu abomfeshe ukupelulula kwapalako ilyo alepanda amano pa fya kucita pa masakamika  ya fya ku mubili. Atile: “Lolekesheni bamwankole, tabatanda nangu kuseepa, tabakwate cipao nangu butala, lelo Lesa alabalela. Imwe mwacilishe fyuni apakalamba. Lolekesheni bacananika ifyo bamena; tabacucutika iyo nangu kupike nsalu . . . Nomba nga Lesa afwike fyo icani ca mu mpanga, icilipo lelo na mailo cikapooswa mwi buku, bushe takacileko nga nshi ukufwika imwe, mwe ba citetekelo cinono?” (Luka 12:24, 27, 28) Cine cine, nga ca kuti Yehova alasakamana ifyuni na maluba, akacilapo ukusakamana ababomfi bakwe! Ukupelulula kwa musango yo ukwa mutembo lelo ukwa maka ukwabula no kutwishika kwalefika pa mitima ya bakoomfwa wa kwa Yesu.

²² Pa numa ya kupituluka mu misambilishishe ya kwa Yesu imo imo, kuti catwangukila ukumona ukuti abasole bafililwe ukwikata Yesu tabalekukumya fye ilyo batile: “Takwatala akuba untu alandile ngo yu muntu.” Lelo napamo imisambilishishe iyo Yesu aishibikilwako sana ni ilya iya kubomfya imilumbe, nelyo ifilangililo. Mulandu nshi alesambilishishe fyo? Kabili cinshi calengele imilumbe yakwe ukubomba bwino? Ifi fipusho fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Fya kumwenako nshi filanga ukuti Yesu pa kusambilisha aleyangusha kabili alesambilisha ifyaleumfwika?

• Mulandu nshi Yesu alebomfesha amepusho pa kusambilisha?

• Bushe ukukukumya cinshi, kabili Yesu abomfeshe shani iyi misambilishishe?

• Bushe Yesu abomfeshe shani ukupelulula kwa mano pa kusambilisha abasambi bakwe icine ca kufika pa mitima pa lwa kwa Yehova?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 9]

Yesu alebomfya ululimi lwayanguka ulo abatuutu bengomfwa

[Icikope pe bula 10]

AbaFarise ‘balesusako akashishi no kumine ngamali’