“Tasosele Kuli Bene Apabulo Mulumbe”

“Asoseele mu milumbe ku mabumba; tasosele kuli bene apabulo mulumbe.”—MATEO 13:34.

1, 2. (a) Mulandu nshi cishayangukila ukulaba ifilangililo fibomba bwino? (b) Filangililo fya musango nshi Yesu ashimike, kabili mepusho nshi yesako pa lwa kubomfya ifilangililo? (Moneni utulembo twa pe samba.)

BUSHE kuti mwaibukisha icilangililo mwaumfwile kale sana, napamo mu lyashi lya ku cintubwingi? Ifilangililo fibomba bwino tafilabwa bwangu. Kalemba umo atile ifilangililo “filenga abantu ukwelenganya ifyo baleumfwa kabili ukumona ifikope fya fintu baleumfwa mu mintontonkanya yabo.” Apo ifikope filaafwa sana mu kumfwikisha, ifilangililo kuti fyalenga ifyebo ukwanguka ukuumfwa. Ifilangililo kuti fyalenga twaumfwikisha ifyebo, ukutusambilisha amasambililo ayekalilila mu mintontonkanya yesu.

² Takwaba kasambilisha nangu umo pe sonde uwatala alamuka sana mu kubomfya ifilangililo ukucila Yesu Kristu. Imilumbe ya kwa Yesu iingi yalyanguka ukwibukisha nangu line ne myaka napamo 2,000 yalipita ukutula apo ailandile. * Mulandu nshi Yesu alebomfesha sana iyi misambilishishe? Kabili cinshi calengele ifilangililo fyakwe ukubomba bwino sana?

Umulandu Yesu Alesambilishisha mu Milumbe

3. (a) Ukulingana na Mateo 13:34, 35, mulandu nshi umo Yesu alelandila mu milumbe? (b) Cinshi cilanga ukuti Yehova afwile alikatamika iyi misambilishishe?

³ Baibolo ilanda imilandu ibili iikalamba Yesu alelandila mu milumbe. Uwa ntanshi, ukucite fyo kwalefishapo ifyasesemwe.  Umutumwa Mateo alembele ati: “Asoseele mu milumbe ku mabumba; tasosele kuli bene apabulo mulumbe, ku kuleka cifishiwe icasosele kasesema, aciti, Ndeasamwina akanwa kandi ku milumbe.” (Mateo 13:34, 35) “Kasesema” untu Mateo ayambula ni ulya washikile Amalumbo 78:2. Ilyo apuutilwemo no mupashi wa kwa Lesa ulya kemba wa malumbo alembele imyaka iingi ilyo Yesu ashilafyalwa. Bushe te ca kupapusha ukuti imyaka iingi ilyo Umwana wakwe ashilaisa, Yehova asalile ukuti akalasambilishisha mu milumbe? Cine cine Yehova afwile alikatamika iyi misambilishishe!

4. Bushe Yesu alondolwele shani umulandu alelandila mu milumbe?

⁴ Uwa cibili, Yesu umwine alondolwele ukuti alelandila mu milumbe ku kupaatulamo aba mitima yakutwa. Ilyo ashimikile “amabumba yakalamba” umulumbe wa kwa katanda, abasambi bakwe bamwipwishe ati: “Ni pa mulandu nshi musosela kuli bene mu milumbe?” Yesu ayaswike ati: “Kuli imwe kwapeelwo kwishibe fya nkama ifya bufumu bwa mu muulu, lelo kuli aba takwapeelwa. Ni pa mulandu uyu nsosela kuli bene mu milumbe; pantu balelolesha no kumona iyo, kabili baleumfwa no kutesha iyo nangu kwiluka. Kuli abo kulefishiwa icaseseme Esaya, aciti: Ukuumfwa mukomfwa, no kwiluka iyo; ukulolesha mukalolesha, no kukutuluka iyo. Pantu imitima ya aba bantu yalikutwa.”—Mateo 13:2, 10, 11, 13-15; Esaya 6:9, 10.

5. Bushe imilumbe ya kwa Yesu yalepaatukanya shani abaicefya na ba mitima ya cilumba?

⁵ Cinshi cali mu milumbe ya kwa Yesu icalepaatukanya abantu? Inshita shimo, bakoomfwa wakwe balekabila ukusapika pa kuti bomfwikishe umwalolele ifyebo fyakwe. Abaicefya calebakunta ku mitima ukwipushishapo na fimbi. (Mateo 13:36; Marko 4:34) Kanshi imilumbe ya kwa Yesu yalesokolola icine ku bali ne nsala ya kuumfwe cine; kabili, imilumbe yakwe yalefisa icine ku bali ne mitima ya cilumba. Mwandini Yesu aali ni kasambilisha waibela! Lekeni nomba tubebete fimbi ifyalengele imilumbe yakwe ukubomba bwino.

Ukusalulula pa Kusanshamo Ifishinka fya Kulungatika

6-8. (a) Lishuko nshi bakoomfwa wa kwa Yesu ilya nshita baali tabalakwata? (b) Fya kumwenako nshi filanga ukuti Yesu alesalulula pa kulundamo ifyebo fya kulungatika?

⁶ Bushe mwalitontonkanyapo ifyo caleba ku basambi ba ilya nshita ilyo baleyumfwila uko Yesu alesambilisha? Nangula balikwete ishuko lya kuyumfwila ishiwi lya kwa Yesu, bali tabalakwata ishuko lya kufwaya ifyalembwa ku kubacinkulako ifyo alesosa. Lelo balesungila fye ifyebo fya kwa Yesu mu mitwe na mu mitima. Pa kubomfya imilumbe mu kulamuka, Yesu alibangushisheko ukwibukisha ifyo alesambilisha. Mu nshila nshi?

⁷ Yesu alesalulula pa kusanshamo ifishinka fya kulungatika. Nga ca kuti ifishinka fya kulungatika nafikuma ku lyashi nelyo nga fyalekabilwa ku kukomailapo, lyonse alefisanshamo. E ico alilandile impendwa ine ine iya mpaanga shashele ilyo umwine aile mu kufwaya iyalubile, ubwingi bwa maawala ababomfi babombele mwi bala lya myangashi, ne mpendwa ya matalanti ayaseekeshiwe.—Mateo 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.

⁸ Lelo, Yesu alesha ifishinka fishikumineko ifingalenga abantu bafilwa ukumfwikisha ubupilibulo bwa milumbe. Ku ca kumwenako, mu mulumbe wa musha wabule nkumbu, talondolwele ifyo ulya musha aishilekwata inkongole shafikile kuli badinari 60,000,000. Ico Yesu alekomailapo ca kuti ukulekelela bambi kulakabilwa. Icacindeme te kwishiba ifyo ulya musha aishilekwata inkongole, lelo ca kuti inkongole shakwe shalilekelelwe, e lyo no kulanga ifyo wena acitile ku musha munankwe uwamukwatile inkongole ishinono. (Mateo 18:23-35) Na mu mulumbe wa mwana walubile, Yesu talondolwele umulandu umwana umwaice apo pene afwaile ukumupa icakaniko ca fyuma fyakwe no mulandu apoosele ifyuma fyonse. Lelo Yesu alondolwele mu kulungatika ifyo wishi kwa ulya mwana ayumfwile ne fyo acitile ilyo umutima wa mwana wakwe wayalwike no kubwela ku ng’anda. Ifyebo fyalundwapo ifya musango  yo pa fyo wishi acitile fyalekabilwa pa kumfwikisha icishinka Yesu alelandapo, ica kuti Yehova ‘alalekelela apakalamba.’—Esaya 55:7; Luka 15:11-32.

9, 10. (a) Pa kulondolola abantu baleba mu milumbe yakwe, finshi Yesu alelandapo sana? (b) Bushe Yesu aleyangushisha shani bakoomfwa wakwe na bantu bambi ukwibukisha imilumbe yakwe?

⁹ Yesu alebomfya ukushilimuka na mu nshila alelondolwelamo abantu baleba mu milumbe yakwe. Ukucila ukulondolola sana imimonekele ya bantu ba mu milumbe yakwe, Yesu ilingi line alelanda fye pa micitile yabo nelyo ifyo bacitile pa fintu alelandapo. E ico, ukucila ukulondolola imimonekele ya mwina Samaria musuma, Yesu ashimike cimo icacindamisha—e kutila ashimike ifyo umwina Samaria abomfeshe inkumbu no kwafwa umuYuda wacenenwe uwalambalele mu nshila. Yesu alundileko ifishinka ifyalekabilwa ku kusambilisha ukuti ukutemwa umunensu kulingile ukusanshako na bambi, te ba mu mushobo fye wesu nelyo aba mu calo cesu.—Luka 10:29, 33-37.

¹⁰ Pa mulandu wa kubomfya bwino ifishinka, imilumbe ya kwa Yesu yalelungatika kabili tayalebamo ifyebo ifyafulisha. Kanshi aleyangusha pa kuti bakoomfwa ba ilya nshita—na bambi abengi abali no kubelenga Amalandwe yapuutwamo ku ntanshi—bengalaibukisha amasambililo yacindama alesambilisha.

Imilumbe Yakuma ku Mikalile ya Cila Bushiku

11. Peeleni ifya kumwenako ica fintu imilumbe ya kwa Yesu yalebamo ifintu ifyo ukwabula no kutwishika amwene ilyo alekula mu Galili.

¹¹ Yesu alilamwike sana mu kulanda imilumbe yakumine ku mikalile ya bantu. Imilumbe yakwe iingi yabamo ifintu ifyo ukwabula ukutwishika amwene ilyo alekula mu Galili. Taleni tontonkanyeni panono, pa bwaice bwakwe. Afwile alimwene imiku iingi uko banyina balepekanya ukufumbika umukate wabamo icitutumushi pa kubuula umufuba wabamo kale icitutumushi uwashelepo no kuubomfya nge citutumushi. (Mateo 13:33) Afwile alimwene abalondo imiku iingi balepoosa amasumbu yabo mu menshi yalengama aya bemba wa Galili. (Mateo 13:47) Afwile alimwene abana imiku iingi baleangala pa mushiika. (Mateo 11:16) Cimoneka kwati Yesu alemona ifintu fimbi ifyaseeka ifyo alebomfya mu milumbe yakwe—pamo nga imbuto shiletandwa, imitebeto ya bwinga, ibala lya mbuto shilepuuka mu kasuba.—Mateo 13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Bushe umulumbe wa kwa Yesu uwa ngano na mankumba ulanga shani ukuti alishibe bwino imikalile ya bakaya?

¹² Te ca kupapa ukuti ifintu fya mu mikalile ya cila bushiku fyalisanshiwamo mu milumbe ya kwa Yesu iingi. Kanshi pa kumfwikisha bwino ifyo alamwike muli iyi misambilishishe, kuti catwafwa ukutontonkanya umo bakoomfwa wakwe abaYuda baleumfwila ifyebo fyakwe. Natubebete ifya kumwenako fibili.

¹³ Intanshi, mu mulumbe wa ngano na mankumba, Yesu ashimike ulwa muntu uwatandile ingano mu cilime cakwe lelo “umulwani” aingilile icilime no kutandamo amankumba. Mulandu nshi Yesu alandile pali iyi micitile ya bunkalwe? Cisuma, ibukisheni ukuti ashimike uyu mulumbe mupepi na bemba wa Galili, kabili abena Galili abengi cimoneka kwati bali balimi. Kuti caonaula sana ubulimi bwa kwa shibulimi nga ca kuti umulwani aishile mu bumfisolo no kutanda amankumba mu cilime cakwe. Amafunde ya ilya nshita yalanga ukuti kwaleba ukusansa kwa musango yo. Bushe te cintu cayeba fye ukuti Yesu alandile pa ficitika ifyo bakoomfwa wakwe bengomfwikisha?—Mateo 13:1, 2, 24-30.

14. Mu mulumbe wa mwina Samaria musuma, mulandu nshi ukulanda pa nshila ‘yafumine ku Yerusalemu ukuya ku Yeriko’ kwayafwilile Yesu ukukomaila pa cishinka cakwe?

¹⁴ Ica bubili, ibukisheni umulumbe wa mwina Samaria musuma. Pa kutampa Yesu atile: “Umuntu umo afumine ku Yerusalemu, alatentemukila ku Yeriko; awilile na mu fipondo no kushingwa; ilyo fyamufuula no kumupume mpumo, fyafuminepo no kumushe mpondo.” (Luka 10:30) Yesu alandile pa nshila ‘yafumine ku Yerusalemu ukuya ku Yeriko’ ku kwafwa ukumfwikisha icishinka cakwe. Pa kushimika uyu mulumbe, aali mu Yudea, ukushali ukutali sana na ku Yerusalemu; kanshi bakoomfwa wakwe bafwile balishibe inshila alelandapo. Iyi nshila yaishibikwe bubi bubi, maka maka ku muntu uleenda eka. Mwali ifinshoko ifingi ukupulinkana mu mpanga yatalalila kabili calelenga mulesangwa ifipondo.

15. Mulandu nshi umuntu nangu umo ashingasosela ati imisuula ya kwa shimapepo no mwina Lebi mu mulumbe wa mwina Samaria musuma yali fye bwino?

¹⁵ Pali na cimbi icacindama pali filya Yesu alandile pa nshila ‘yafumine ku Yerusalemu, ukutentemukila ku Yeriko.’ Ukulingana no yu mulumbe, intanshi shimapepo e wapitile muli ilya nshila e lyo pakonkele umwina Lebi—nangu ca kuti bonse babili tabaiminine ku kwafwa uwapuminwe. (Luka 10:31, 32) Bashimapepo balebombela pe tempele mu Yerusalemu, no mwina Lebi aleafwa bashimapepo. Bashimapepo abengi na bena Lebi baleikala ku Yeriko ilyo bashilebomba pe tempele, pantu Yeriko yatalwike fye amakilomita 23 ukufuma ku Yerusalemu. Kanshi, ukwabula no kutwishika inshita  shimo balepita ilya nshila. Moneni no kuti, ulya shimapepo no mwina Lebi ‘baletentemuka’ mu nshila ilya, e kutila balefuma kwi tempele. * E ico tapali uwingatila kulya kusuulako kwa balya bantu kwali fye bwino pantu, ‘Tabalefwaya ukusakamana ulya mwaume wacenenwe ico alemoneka ngo wafwa, kabili ukwikata icitumbi nga kwalibakoweseshe no kubalenga ukukanabomba pe tempele pa nshita inono.’ (Ubwina Lebi 21:1; Impendwa 19:11, 16) Bushe tacimoneke fye apabuuta ukuti imilumbe ya kwa Yesu yalelanda pa fintu bakoomfwa wakwe baishibe?

Ukushimpa pa Fyabumbwa

16. Mulandu nshi te kuti tupapile ukuti Yesu alishibe sana ifyabumbwa?

¹⁶ Imilumbe ya kwa Yesu imo ne filangililo filanga ifyo aishibe ifilimwa, inama, ne fyakuma ku miceele. (Mateo 6:26, 28-30; 16:2, 3) Ni kwi aishibile fi fintu? Ilyo alekula mu Galili, afwile alemona sana ububumbo bwa kwa Yehova. Kabinge Yesu, “libeli lya ku cibumbwa conse,” kabili Yehova amubomfeshe nga “cibinda wa mulimo,” (NW) pa kulenga ifintu fyonse. (Abena Kolose 1:15, 16; Amapinda 8:30, 31) Bushe kuti twapapa ukuti Yesu alishibe sana ifyabumbwa? Lekeni tumone ifyo abomfeshe ubu bwishibilo mu kulamuka mu misambilishishe yakwe.

17, 18. (a) Bushe amashiwi ya kwa Yesu ayalembwa muli Yohane icipandwa 10 cinshi yasokolola pa fintu aishibe imisango ya mpaanga? (b) Bushe abatandalila ifyalo fyalembwa mu Baibolo cinshi bamona pa lwa kwampana kwaba pa bacemi ne mpaanga shabo?

¹⁷ Pa milumbe ya kwa Yesu iyacilapo ukulanga ukubondoka, paba ulya uwalembwa muli Yohane icipandwa 10, umo apalenye bucibusa bwa pa mutima ubwali pali wene na bakonshi bakwe ku kwampana kwaba pa mucemi ne mpaanga shakwe. Amashiwi ya kwa Yesu yalanga ukuti alishibe bwino sana imisango ya mpaanga shitekwa. Alondolwele ukuti impaanga shilanakila ku kutungulula no kuti mu cishinka shilakonka umucemi wa shiko. (Yohane 10:2-4) Ukumfwana kwakosa ukuba pa bacemi ne mpaanga kwalimonwa ku batandalila ifyalo ifyalembwa mu Baibolo. Uwasambilila ifya mpanga uwa myaka ya ba 1800, H. B. Tristram atile: “Inshita imo naletamba umucemi aleangala ne mpaanga shakwe. Abepekeshe ukubutuka; impaanga shalimukonkele no kuyamushinga. . . . Pa kulekelesha impaanga shonse shalimushingile, shilepontaika ukumushinguluka.”

¹⁸ Mulandu nshi impaanga shikonkela umucemi wa shiko? Yesu atile: “Ico shaishibe shiwi lyakwe.” (Yohane 10:4) Bushe cine cine impaanga shalishiba ishiwi lya mucemi wa shiko? George A. Smith alandile pa fintu aimwenene no kulemba mwi buuku lyakwe ilitila The Historical Geography of the Holy Land ati: “Inshita  shimo akasuba twaletuushisha lwa mupepi na cimo ica fishima fya mu Yudea, uko abacemi batatu nelyo bane baleisa ne mikuni yabo. Impaanga shalesakaana, kabili twaletwishika ifyo umucemi umo umo aali no kufumyamo impaanga shakwe. Lelo ilyo impaanga shapwile ukunwa no kwangala, umucemi umo na umo aleya ku lubali lwapusana ulwa mukonko, kabili umo umo aleshiita mwi shiwi lyaibela; kabili impaanga sha mucemi umo umo shalefuma pa mukuni no kuya ku mucemi wa shiko, kabili shonse shaile mu muyano nga fintu fye shaishile.” Iyi e nshila yawamisha Yesu asangile iya kulangililamo icishinka alelandapo. Nga twaishiba amasambilisho yakwe no kuyomfwila kabili nga twakonka ukutungulula kwakwe, ninshi kuti twalasakamanwa mu kunakilila kabili mu kutemwa ku “mucemi musuma.”—Yohane 10:11.

Ukulanda pa Fintu Bakoomfwa Wakwe Baishibe

19. Pa kusuusha isambilisho lya bufi, bushe Yesu abomfeshe shani akayofi kacitike mu bwikashi ku kusambilisha?

¹⁹ Ifilangililo fibomba bwino kuti fyaba pa fintu abantu bapitamo nelyo ifya kumwenako ukwingafuma isambililo. Pa kashita kamo, Yesu alandile pa busanso bwacitike ku kusuusha icisumino ca bufi ica kuti amasanso yaponena abo yalingile ukuponena. Atile: “Balya abe kumi na cinekonsekonse (18) abo ulupungu lwa mu Siloamu lwawililepo, no kubepaya; bushe muletila bali aba milandu [babembu] abapulamo mu bantu bonse abaikala mu Yerusalemu?” (Luka 13:4) Yesu alilondolwele bwino bwino ukukaana icisambilisho ca kuti ifintu fyalilingilwa kabela. Ilya myeo 18 tayalobele pa mulandu wa lubembu ulwakolomwene ubukali bwa kwa Lesa. Lelo, icalengele ilya mfwa yabipisha cali ni nshita ne ca mankumanya. (Lukala Milandu 9:11) E ico Yesu alisuushishe icisambilisho ca bufi ukupitila mu kulanda pa cacitike ico bakoomfwa wakwe baishibe bwino.

20, 21. (a) Mulandu nshi abaFarise basenukile abasambi ba kwa Yesu? (b) Fyebo nshi ifya mu Malembo Yesu alandile pa kulangilila ukuti tacali kufwaya kwa kwa Yehova ukuti ifunde lye Sabata libe ilishiteuluka? (c) Cinshi cili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Pa kusambilisha, Yesu alebomfya ne fya kumwenako fyaba mu Malembo. Ibukisheni ilyo abaFarise basenwike abasambi bakwe pa kutimpule mitwe ya ngano no kulya pe Sabata. Icishinka ca kuti, ico abasambi batobele, te Funde lya kwa Lesa iyo, lelo batobele ifunde lya baFarise ukulingana ne fyo balelondolola umulimo ushilingile ukubombwa pe Sabata. Pa kulanga ukuti Lesa tafwaile ifunde lye Sabata ukuba ilishiteuluka, Yesu alandile pa cacitike icalembwa pali 1 Samwele 21:3-6. Ilyo Davidi na bantu aali na bo baumfwile nsala, baiminine pe hema no kulya imikate ya ku cinso, iyo bafumishepo no kupyanikapo imbi. Ilya mikate bafumishepo yali no kuliiwa fye na bashimapepo. Lelo, ukulingana ne fyo ifintu fyali, Davidi na bantu bakwe tababasenwike pa kulya ilya mikate. Ku ca kupapusha, ni palya pene fye mu Baibolo yonse e po tusanga ilya mikate yaliilwe ku bashili bashimapepo. Yesu alishibe bwino bwino ifyalembwa fya kubomfya, kabili bakoomfwa wakwe abaYuda bafwile balishibe bulya bulondoloshi.—Mateo 12:1-8.

²¹ Cine cine, Yesu aali ni Kasambilisha Mukalamba! Awe kuti twapapa pa maka yakwe ayashingalinganishiwako aya kulondolola icine cacindama mu nshila ya kuti cafika bakoomfwa wakwe pa mitima. Lelo, kuti twamupashanya shani mu misambilishishe yesu? Ico cili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi Yesu alesambilishisha mu milumbe?

• Ca kumwenako nshi cilanga ukuti Yesu abomfeshe imilumbe iyo abalemuumfwa ilya nshita bengeluka?

• Bushe Yesu abomfeshe shani bwino ubwishibilo bwakwe pa fyabumbwa mu milumbe yakwe?

• Bushe Yesu abomfeshe shani ifyalecitika ifyo bakoomfwa wakwe baishibe?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 15]

Yesu ashimike ulwa musha wakeene ukulekelela imisha inono no lwa kwa wishi uwalekelele umwana uwaonawile ifya bupyani fyakwe fyonse

 [Icikope pe bula 16]

Cinshi Yesu alesambilisha mu mulumbe wa mwina Samaria musuma?

[Icikope pe bula 17]

Bushe cine cine impaanga shalishiba ishiwi lya mucemi wa shiko?